WaterWerkplaats Peelrijt Kleine Dommel. 15 december 2016 De Hooizolder in Heeze

Transcriptie

1 WaterWerkplaats Peelrijt Kleine Dommel 15 december 2016 De Hooizolder in Heeze

2 Wat we hebben gedaan Samen op pad langs de stroom Op zoek naar innovatieve, onderscheidende en patroon doorbrekende ideeën voor een klimaatrobuust systeem

3 Er is o.a. nagedacht over: Hoe zorgen we ervoor dat bestaande woonwijken en bedrijventerreinen kunnen omgaan met de gevolgen van extreme buien nu en in de toekomst? Hoe gaan we klimaatbestendig om met water in de woonkernen en voorkomen we problemen in het buitengebied? Wat is nodig om de beekdalen klimaatrobuust te krijgen? Wie zijn hierbij nodig? Hoe kunnen we in hogere delen van het beekdal meer water vasthouden? Hoe gaan we om met de vaak tegenstrijdige belangen van natuur en landbouw ten aanzien van grond- en oppervlaktewater? Hoe verbeteren we de kwaliteit van ons stedelijk water? Wie heeft daarin een rol? Hoe kunnen we de piekafvoer van verhard oppervlak verder tegen gaan?

4 Oogsten van ideeën Er zijn veel ideeën gedeeld en uitspraken gedaan m.b.t. onderstaande thema s: 1. Integraal kijken, over grenzen heen, business model, samenwerking, gebiedsprocessen 2. De werking van de natuur versus de maakbaarheid van de mens. Heldere keuzes maken 3. Financiële prikkel, flexibele belasting, ökopunkte hydroneutraal verdienmodel 4. Bodemkwaliteit en bodemontwikkeling 5. Infiltratie in stedelijk gebied en in hooggelegen gronden

5 1. Integraal kijken (1) Gebiedsproces; vaker wandelen met andere partijen bij projecten, samen met mensen in het gebied, met de bouwer, met gemeente. Beter rekening houden met wensen en wat leeft. Bouwen aan vertrouwen. Openbare ruimte integraal inrichten en keuzes maken. Oplossingen integraal aanpakken, het is niet alleen een waterprobleem. Nu moet de waterspecialist vaak (technische) oplossingen verzinnen. In plaats daarvan keuzes op een hoger niveau maken; met een integrale kijk zijn er meer oplossingen mogelijk. Nodig: waterspecialist, agrariër en RO moeten elkaars taal leren spreken. Gezamenlijke ambitie. Mooi voorbeeld: ZLTO heeft een Agrarische Structuurvisie Heeze- Leende gemaakt, die werkt heel goed. Moet eigenlijk geupdated worden. Business wise denken; plannen / richting voor jaar. Overheid zou dit long term denken moeten overnemen. Als alle partijen achter plannen staan en er draagkracht is, dan heb je geen last van het politieke spel, 4 jaar denken. Integraal proces gemeente/overheid. Het hele proces binnen gemeenten moet meer op gebiedsniveau worden ingericht. Integraal proces = inclusief het vakgebied water. Advies bouwpeil afgeven, m.n. voor particulier terrein. Bouwpeil is nu vrij voor dorpelhoogte. Weg ligt vaak op zelfde peil als dorpels van huizen. Wegen lager leggen. Kansen benutten bij ontwikkelingsplannen, wegen die open gebroken worden. Nodig: integrale kijk binnen gemeente.

6 1. Integraal kijken (2) Ruimte bieden voor innovatie in de manier van aanbesteden. Bestekken zijn nu vaak dichtgetimmerd. Aannemer ruimte geven om iets uit te voeren. Bij bijv. RWS zie je steeds meer dat er functionele eisen worden gesteld. EHS herzien; keuze maken in functies en ambities. Kijken of doelen in EHS op de goede plekken liggen. Erkennen als doelen niet gerealiseerd kunnen worden. We willen teveel gebieden aan elkaar verbinden. Hoge gronden teruggeven aan landbouw. Voorbeeld: Limburg. Bewustwording vergroten bij alle partijen. Rollen, taken, (ieders) verantwoordelijkheid. Men vindt vaak dat de oplossing bij de ander ligt, dat het probleem elders opgelost moet worden. Landschaps-ecologische systeemanalyse (LESA) Er is niet één oplossing; het is maatwerk. Een eerste stap zetten; kleine maatregelen nemen. Niet één allesomvattende maatregel voor alle problemen willen, maar maatwerk voor elk gebied. Meer maatwerk in huidige visies. We gaan vaak vanuit integraliteit een plan maken en dan blijkt het niet haalbaar. Voer het plan dan voor bijv. 80% uit, zodat je toch iets realiseert. Communicatie. Nu beginnen -> successen -> enthousiasme. Niet praten maar doen. Haal meer mensen met verschillende expertise bij keukentafelgesprekken om de juiste gebiedskennis boven tafel te krijgen. Voorkomen van overstroming, wateroverlast (is iets anders dan voorkomen van schade). Scheiden van waterstromen moet nadrukkelijker op de agenda. Wat gaat wel/niet in het riool.

7 2. Werking natuur vs maakbaarheid mens (1) Parallelle systemen: steeds meer beken worden meanderend gemaakt. Maak een parallel systeem, een bypass om water af te voeren. In hogere delen water vasthouden. Bv. Strijper Aa project; als je water de vrije loop geeft, ontwikkel dan een waterretentie voorziening. Straat van de toekomst: nadenken over de straatvisie voor over 30 jaar. Wordt nu gemaakt bij gemeente Eindhoven. Waterschap is al aangehaakt. Ook (energie)bedrijven, universiteiten, andere overheden laten meedenken. Mobiliteit verandert, klimaat en warmtehuishouding en energiehuishouding ook. Eindhoven als pilot laten fungeren. Voorbeeld: Oss heeft Weg van de toekomst. Parkeerterreinen 20 cm lager leggen dan de afvoer: tijdelijke waterberging. Bij hevige regenval heb je dan wel even overlast, maar het water is al vrij snel weer weg. Duidelijke en bewuste grond/doelen keuze maken. Belangen uitspreken. Bv. landbouw versus natuur. Keuzes maken in overleg met partijen. Niet meteen gaan onteigenen en geld bieden. Probeer aan de keukentafel de belangen op te halen en samen te dealen. Keuzes maken: wat willen we waar (en is het dan redelijk voor partijen)? Maak keuzes in ruimtelijke ordening. Niet alles kan overal. Je kunt in een beekdal geen aardappels en schorseneren verbouwen, of huizen bouwen. Eerlijk afspraken maken in een gebied: bv. dit is typisch geschikt voor akkerbouw. Dan moet je daar ook niet gaan bouwen. Nodig: afspraken voor langere termijn en vertrouwen. Partijpolitiek werkt niet mee. Onderhoud en gebruikskeuze van percelen.

8 2. Werking natuur vs maakbaarheid mens (2) Laten regenen waar het kan. Voorbeeld: bij Olympische Spelen werd in de wolken geschoten om het op een andere plek dan boven het stadion te laten regenen. Technische oplossing. (Discussie over maakbaarheid). Aansluiten bij natuurlijke systemen (doorstroomsysteem). Realisatie: onze omgeving is niet zo maakbaar. De laatste 60 jaar is alles naar onze hand gezet met technische oplossingen. Daar moeten we vanaf. Nu kunnen we nog kijken hoe het landschappelijk functioneert als systeem. Door alle technische oplossingen gaan natuurlijke systemen anders reageren; dan gaat het ergens anders lekken. We moeten over perceelniveau en individueel niveau heen kijken. Wat is de stroom waarmee we kunnen mee bewegen? Dan kijken wat het betekent voor de financiering etc. We moeten weer leren met de natuur te leven. Mensen hadden vroeger tegels beneden in de woning i.v.m. mogelijke overstroming. Als het huis werd verkocht, legden volgende bewoners parket en convectorput aan, en kregen ze problemen. In stedelijke omgeving zorgen voor doorstroming van de systemen zodat het water ververst wordt. Bv. water bij kasteel Heeze: dit is kunstmatig. Techniek gebruiken om doelstellingen te behalen, bv. peilgestuurde drainage toepassen.

9 3. Financiële prikkel Verdienmodel herzien, waterschapsbelasting en rioolheffing heroverwegen. Differentiëren als iemand de regenpijp afkoppelt of infiltreert in eigen bodem. Bv: gemeente Venray is bezig met beleid. Waterschapsbelasting is geen verzekeringpremie: duidelijk communiceren en verwachtingen managen. Als je tuin overstroomt, kun je geen claim indienen. Waterschapsbelasting: differentiatie in tarief voor een grijs water systeem versus een gescheiden zwart / wit water systeem. Nodig: mensen moeten weten wat ze voor een gescheiden systeem moeten doen en investeren. Weten in hoeveel jaren je het hebt terugverdiend. Hydrologisch neutraal = vrijstelling van OZB. Dit is in landen om ons heen al gebruikelijk. Wie geen/weinig nuts- en energiediensten gebruikt, (zelf energie opwekken, water opvangen, etc.) krijgt ÖKO-punkte. Nodig: het maakt niet uit in welke bestuurslaag de vrijstelling komt, kan ook gemeente zijn (samenwerking met waterschap).

10 4. Bodemkwaliteit en bodemontwikkeling Bodemkwaliteit verbeteren: organisch stofgehalte in de grond verhogen. Biomassa toevoegen aan de bodem op hoge akkergronden. Maaisel verwerken. Gras- en slootmaaisel verzamelen en composteren. Samenwerking boeren en Staatsbosbeheer, waterschap! Boeren mogen niet meer bemesten. Door biomassa kan de grond mineralen beter vasthouden en de waterhuishouding blijft beter op orde. Kringloop denken: organische stoffen, plantenresten gebruiken. Er is nu een rigide mestbeleid, Wet meststoffen. We moeten niet overbemesten, de kunstmest terugdringen, en stalmest meer benutten. Ook in bossen speelt bodemontwikkeling. Kwaliteit van bossen gaat achteruit door monoculturen, strooisel van niet verterende naalden. Als je op hogere gronden water wil infiltreren en water vasthouden, dan ook kwaliteitsaspect meenemen. Water opslaan in bodem kan alleen als er organische stoffen in zitten. Nodig: rijker strooisel. Strooisel omzetting. Stap voor stap infiltreren en kijken wat het met het systeem doet.

11 5. Infiltratie Kennis van platteland benutten voor stad: van agrarische inzichten leren voor stedelijk gebied. Infiltratiecapaciteit van de grond vergroten en verdroging tegengaan. Bv. m.b.v. maaimachine die grond ook openmaakt i.p.v. alleen dichtrijdt. Benut de Brabantse geologische breuken voor infiltrerende berging. D.m.v. pakket water in ondiepe ondergrond water sparen voor perioden van droogte. Kennis is nu in ontwikkeling; er loopt een onderzoek. Mogelijke partner: Brabant Water heeft veel kennis van de breuken. Bovenlopen creëren. Over hoogtelijnen water infiltreren naast de koppen, langzaam naar beneden met water afvoer, 3 meter breed evenwijdig met het beekdal op de 20 meter hoogtelijn. Voorbeeld: bovenlopen Tongelreep (vanwege visvijvers). NB: waar je natuurdoelen wil realiseren, krijg je wel andere waterkwaliteit. Regenpijpen afkoppelen. Nodig: a) burgerparticipatie. b) filterpijpen beschikbaar stellen: een paar meter pijp met gaten er in geboord, om in tuin regenwater te infiltreren. Kansen benutten bij de herinrichting van oude wijken om water vast te houden. Slim inrichten. Regenpijpen afkoppelen van riolering. Infiltrerende bestrating. Semi-verharding, bijv. grastegels. Hele woonwijk en parkeerterreinen zo bestraten. Belemmering: gemeentelijke beheerders houden rekening met acceptatie. Openbare ruimte moet er netjes uit zien. Men wil geen grassprietjes tussen tegels. En het is niet voor iedereen toegankelijk: bv. voor mensen die slecht ter been zijn, naaldhakken.

12 Gouden tips van de deelnemers (1) 'Starten ook met kleine dingen; alle kleine dingen samen leiden tot grote besparingen. -> Start met infiltreren van dakoppervlak zowel landelijk als stedelijk.' 'Samen bedenken wat we waar willen, en daar het juiste maatregelenpakket op los laten en de juiste keuzes maken. Vooruit kijken!' 'Niet te snel van het pad af gaan.' 'Geef aandacht aan de bodem en landschapsecologische systeemanalyse (LESA).' 'Benut hydrologische kansen van de Brabantse breuken.' 'Positieve impuls met financiën om af te koppelen (HNO). Kijk naar Oostenrijk: ÖKO-punkte.' 'Bypass naast de beken' 'Denk aan gebiedsprocessen. Gebruik de keukentafelgesprekken. Bier Boer Water kan een voorbeeld zijn.'

13 Gouden tips van de deelnemers (2) Maak gebruik van een gevoel van urgentie in de samenleving, want hen heb je nodig voor de realisatie van welke ontwikkeling dan ook.' 'Laat belanghebbenden in een vroegtijdig stadium meedenken. Luister naar elkaars belangen!' 'Watervisie opstellen voor stroomgebied en dit ook echt in beleid vaststellen. Visie wordt integraal opgesteld middels Weten Willen Werken methoden: - Weten: systeemkennis, waar zitten de risico s, hoe stroomt (hemel)water etc. - Willen: welke structuren/functies vinden we belangrijk en geef hier ook een locatie aan. - Werken: aan de slag. Integraal = verkeer/water/groen/beheer/welzijn agrarisch/natuur/burger/ondernemer.' 'Werk aan de straat van de toekomst. Integrale toekomstbestendige straat waar onder meer klimaatadaptie een plaats heeft.' 'Het bestuur moet eens in het gebied gaan ruiken, voelen en gaan kijken naar een aantal problemen.

14 Vervolgacties uit de WaterWerkplaats 1. Een groepje gaat verder met het thema: Integraal kijken. Over grenzen heen kijken. Samenwerking. Gebiedsprocessen. Business model. Wie: Leon, Janus en Petra. 2. Een groepje gaat verder met het thema: Bodemkwaliteit en bodemontwikkeling. Groepje: Toon, Peter, Jan. 3. Waterschap De Dommel zoekt n.a.v. vraag uit: Wat is het rendement als iedereen zijn regenpijp afzaagt en tegels uit de tuin haalt? Inschatting van Heijmans: 50% minder overstort. Moet voor iedere gemeente berekend worden, ieder gebied is anders. 4. Er wordt een algemeen verslag gedeeld met alle deelnemers als de vijf WaterWerkplaatsen voor professionals hebben plaatsgevonden. 5. Voorjaar 2017 is er een nieuwe bijeenkomst. Daarin wordt kennis gedeeld en worden de verschillende belangen geduid/ op elkaar afgestemd.

15 Deel online JOUW ideeën/inzichten met anderen! via onze online WaterWerkplaats: De resultaten van de andere WaterWerkplaatsen voor professionals zijn te vinden op onze website:

16