WaterWerkplaats Beerze. 8 december 2016 De Gouden Leeuw in Vessem

Transcriptie

1 WaterWerkplaats Beerze 8 december 2016 De Gouden Leeuw in Vessem

2 Wat we hebben gedaan Samen op pad langs de stroom Op zoek naar innovatieve, onderscheidende en patroon doorbrekende ideeën voor een klimaatrobuust systeem

3 Er is o.a. nagedacht over: Wat is hier nog nodig om een klimaatrobuust beekdal te krijgen? En wie zijn hierbij nodig? Hoe ga je om met flessenhalzen als deze in een beekdal? Hoe zou deze rechte beek kunnen voldoen aan ecologische doelen (KRW) en toch voldoende water kunnen afvoeren bij pieken? Hoe gaan we klimaatbestendig om met waterstromen in de kern Vessem en wat doen we met deze berging? Welke partijen hebben welke rol hierin?

4 Oogst van ideeën Er zijn veel ideeën gedeeld en uitspraken gedaan m.b.t. onderstaande thema s: 1. Natuur & landbouw, bovenstroomse berging 2. Bodemstructuur, grondverbetering, maaisel 3. Stuurbaarheid van het systeem, sturing op maat, gordel om woonkernen, LOP-stuwtjes, techniek 4. Water vasthouden: in haarvaten, woonkernen, vennen en uitloopgebieden 5. Water/beken meer ruimte geven, zonering van het watersysteem 6. Beleid, regels, bewustzijn/verantwoordelijkheid

5 1. Natuur & landbouw Gorp en Rovert landgoed: al 100 jaar boeren in de natuur. Grote vennen, systeem van wateropvang en waterbeheersing met sluisjes. Water te sturen. Nat gebied. Flessenhals Molenbroek: dit was een waterbergingsgebied. Bij ruilverkaveling is er 6 cm grond bovenop gelegd. Wellicht opnieuw inrichten. Systeem adaptief maken. Vennen benutten. Water vasthouden in oorsprongsgebieden, bijv. in voormalige vennen. Waterberging maken bij/in natuurgebied aan begin van Kleine Beerze bij kern Vessem, om ook watertekort op te lossen. Water in ven laten lopen. Beregenen op maat: op grasland is het al snel gedaan met beregenen door onttrekkingsverbod. Als je weer mag beregenen, loopt het water de sloot in, grond en planten kunnen het water niet meer opnemen omdat ze zijn ingedroogd. Is ook slecht voor waterkwaliteit. Kunnen beregenen als het nodig is. In de Kempen zijn veel Natura2000 gebieden; logge regels die averechts werken. Kosten/baten van beregenen, alternatieven?: zonering, gevoelige gewassen uit het beekdal. Met elkaar kijken wat daarvoor nodig is. Kosten voor de een, zijn opbrengsten voor de ander. Bijv. slootmaaisel als grondstof voor compost. Klimaatrobuuste rassen en gewassen kweken. Nodig: kennis van Universiteit van Wageningen. Bufferboeren: landbouw & water. Gewassen verbouwen om droogte tegen te gaan.

6 2. Bodemstructuur Bodemstructuur verbeteren: herstel van de sponswerking. Organische stoffen maken het mogelijk om water te bergen in de bodem. Slootmaaisel langs de stroom afvoeren en door agrariërs laten composteren. Of bokachi methode. Belemmering: kosten -> gezamenlijk doen. Kwaliteit van het water moet iets mogen kosten! Pilot van 10 jaar geleden herstarten. Maaisel als grondstof: wat zijn de opbrengsten als het maaisel verwerkt wordt? Bijv. als grondstof voor eierdoosjes. Hergebruik van voedingsstoffen die in de beek terecht komen. Innoveren. Kringloopdenken: (fruit)bomen langs weiland planten. Opbrengst ertussen is hoger. Blad dat valt is weer voedingsstof. Onderwijs en kennisinstellingen koppelen: kennis ontwikkelen op dit gebied. Innoveren. Structuurverbetering van landbouwgrond, bodemkwaliteit. Recirculatie van voedingsstoffen binnen eigen bedrijf. Waterbergend vermogen van bodem vergroten: positief effect in zowel droge als natte tijden. Door minder grote run-off ook goed voor waterkwaliteit. Belemmering: regelgeving/fosfaatboekhouding.

7 3. Stuurbaarheid van het systeem Peilgestuurde drainage. LOP-stuwtjes in de sloten. Regelbaar systeem, automatisch/op afstand te bedienen en monitoren. In extreme situaties in de winter zowel voor natuur als landbouw; niet in de zomer. Als er geen ruimte is voor waterberging, dan een lokale miniwaterberging bij dorp maken om het water meer regelbaar op het systeem te laten komen. Computerbestuurbare peilbesturing. Liefst alle stuwen terug in de beken. Weersvoorspelling koppelen aan het peilbeheer. Sinds de ruilverkaveling is systeem niet aangepast aan klimaat. LOP-stuwen. In dit gebied veel winst te behalen. Goed positioneren. Goede effecten op zowel wateroverlast, droogte als kwaliteit.

8 4. Water vasthouden Opvang van het water in de haarvaten (in het begin van de waterlopen). Hemelwater opvangen in dorpskernen. Verspreiden van afkoppelen van regenwater. Afspraken met grondeigenaren maken. Gordel van waterberging rond de dorpen: zelf het water opvangen. Sponsen op de daken. Groene daken. Water vasthouden, conserveren. Infiltratiesystemen bij Liempde. Interessant, breder toepassen. Meer infiltratie in woonkernen. Andere wegverharding (zoab), regentonnen, doorlatend grindbed, minder worteldoek. Op grote pleinen, straten en daken water beter vasthouden. Rabatten met grindkoffers op hogere gronden. Proefprojecten starten met waterschappen, gemeenten, bewoners. Voorbeeld: Levende Beerze: minder verharding en meer groen. Watersysteem van kern Vessem: al langer bezig met van afkoppeling regenwater. Rabat maken (systeem van slootjes) om schoon water van wegen en daken op te vangen. Water kan dan inzijgen in het rabatsysteem. Het project staat in de wacht. Overal bovenstrooms een beetje opvangen, scheelt benedenstroom miljoenen liters.

9 5. Water meer ruimte geven, zonering Uiterwaarden langs de stroom. Geen woonwijken vlak langs het water. Tweefasen-profiel met lager talud. Beken dieper en breder maken t.b.v. voldoende capaciteit. Geen diepe brede bak. Diep en smal diep, stroming houden. Systemen/verschillende functies (natuur, landbouw, recreatie, etc) opnieuw met elkaar matchen -> natuur en landbouw zoveel mogelijk samen laten gaan. Natuurlijk evenwicht herstellen. Er zitten grenzen aan de maakbaarheid van het systeem. Hier heb je alle partijen voor nodig. Robuust beekdal kost wat. Tweefasen-profiel: iets wat mooi is, moet ook functioneel zijn. KRW-doelen van huidig natuurgebiedje worden niet gehaald. Gezonde balans tussen mensen die er wonen, werken, recreëren. Driefasen profiel. Huidige brede profielen werken in de zomer nu te drainerend. Beek voor zomersituatie smaller en ondieper maken. In het midden een meandergordel, lager dan omliggende veld voor wintersituatie. Daarnaast derde profiel waar melkveehouderij kan/minder kwetsbare functies. Hierbij is zonering in gewassen nodig. Grond deal: Als extreme overlast vaker gaat voorkomen, en je kunt het water niet op tijd afvoeren, afspraken maken over grond dat onder water mag komen te staan. Zonering van beeksysteem: beek zoveel mogelijk vrij krijgen en houden van overstromingen. De systemen/functies die benadeeld worden dan compenseren.

10 6. Beleid, regels, bewustzijn Watergebruik verminderen: waterbewustzijn bij alle mensen vergroten; blijven herhalen. Klimaatmaatregelen op individueel niveau van burger, ondernemer, overheid. Voorbeeld: klimaatakkoord Parijs. Iedereen moet zijn verantwoordelijkheid nemen. Klimaatneutraal bouwen en wonen. Inrichting van stad/dorp: bermen lager dan de weg, hoogte van de dorpels hoger. Compensatie bij schade. Schadefonds. Optimaal gebruik maken van de gedragscode bij maaien om een deel van de sloten en kanalen schoon te houden. Bodem en water moet op balans van de boer staan. Niet alleen gebouwen. Banken moeten dit als vermogen beschouwen. Hiervoor nodig: ZLTO, provincie, gemeenten, waterschappen samen optrekken. Transitie van buitengebied. Is urgentie er wel bij iedereen? Hoe bereik je alle inwoners? Waterbewustzijn vergroten. Connectie met Waterleidingbedrijf (BrabantWater). Accepteren van zwarte zwanen. Als je alle schade wil opvangen, zou het enorm veel geld kosten. Rampenfonds oprichten door waterschappen, provincie, boeren, etc.

11 Gouden tips van de deelnemers (1) 'Oplossing zal m.i. liggen in verschillende maatregelen: technisch, ruimtelijke ordening, sociaal en functioneel. Samen met partners/omgeving komen tot een set van maatregelen die bijdragen aan een klimaatrobuuster watersysteem. De WaterWerkplaats is een eerste mooie aanzet daartoe.' '1. Water vasthouden in haarvaten en bekkens rond stedelijke gebieden. 2. Goede bodem: sponswerking (goede mestwetgeving).' 'Ga gezamenlijk met alle partijen aan de slag om een combinatie van maatregelen te bewerkstelligen in zowel stad dorp landbouw beekdal door functies op passende plaatsen te kiezen. Daarnaast sturende maatregelen bij hoogwater overstorten nemen.' 'Let op behoud van bergingscapaciteit bij herinrichting van het watersysteem en zorg dat we niet aan water inleveren en bos overhouden.' 'Hoofdwatergangen goed op orde, het water stuurbaar en de wateropvang regelen in de haarvaten. Bovenstrooms meer waterberging realiseren.' 'Een robuust watersysteem begint bij de wil en ambitie om het systeem aan te passen.'

12 Gouden tips van de deelnemers (2) 'Water vasthouden bij de bron; stuwen, organisch stof.' 'Zorg dat waterhuishouding stuurbaar is breng (computergestuurde) stuwen terug.' 'Volg de morfologie van het landschap om een robuust beekdal te maken.' 'Op een constructieve manier met vertegenwoordigers uit diverse gelederen, zoals vandaag hier aanwezig, een invulling geven aan een robuust watersysteem.' 'Gorp en Roovert inrichting gebied op grote schaal (niet op postzegel niveau) met boerenslimheid.' 'Luister naar de mensen in het veld! Niet achter het bureau zit de kennis.' 'Vandaag was een mooi voorbeeld van een borrelend laboratorium van ideeën. Doe er iets mee! Communicatie communicatie communicatie!' 'Drie pijlers: 1. Bergen, vasthouden over het hele stroomgebied oppervlak alle functies! 2. Infiltreren waar mogelijk bevorderen, zowel stedelijk, agrarisch, natuur. Bijv. infiltratiesystemen. Slootstelsel met grindkoffer bodem (?), doorlatende bestrating/wegdek. 3. Drie-fasen profiel beekdalen. Gezoneerde teelten.'

13 Vervolgacties uit de WaterWerkplaats 1. Een groepje gaat verder met het thema: stuurbaarheid van het systeem. Uitgangspunt: alle partijen maximaal proberen te helpen. Wie: Cor, Peter, Eric, Jo, Chris. 2. Een groepje gaat verder met het thema: Water/beken meer ruimte geven. Wie: Chris, Eric en Chris. 3. Een groepje gaat verder met het thema: Organische stoffen, bodemstructuur, slootmaaisel. Wie: Frans, Wil en Antoon. 4. Een groepje gaat verder met het thema: Water vasthouden - in de haarvaten, dorpskernen en uitloopgebieden. Ambitie: pilot Levende Beerze uitdragen naar meer Kempen-gemeenten. Wie: Paul, Monique en waterschapper (planvormer stedelijk gebied). Koppelen aan andere WaterWerkplaats?! 5. Er wordt een algemeen verslag gedeeld met alle deelnemers als de vijf WaterWerkplaatsen voor professionals hebben plaatsgevonden. 6. Voorjaar 2017 is er een nieuwe bijeenkomst. Daarin wordt kennis gedeeld en worden de verschillende belangen geduid/ op elkaar afgestemd. Boekentip: Bufferboeren: productieve maatregelen voor meer droogtetolerantie. Duurzame klimaatoplossingen voor landbouw & water. - Nick van Eekeren, Joachim Deru, Stepahnie Gerdes.

14