Voordracht Hennie ten Tije

Transcriptie

1 Voordracht Hennie ten Tije Mijn naam is Hennie ten Tije en ik ben werkzaam als bedrijfsleider van het Dag Activiteiten Centrum (DAC). Een Dag Activiteiten Centrum waar dagelijks tussen de 80 en 90 cliënten komen voor hun arbeidsmatige dagbesteding. U zag net een paar minuten uit de dagelijkse realiteit van mijn werk. Dit werk doe ik binnen Atlant Zorggroep, locatie Markenhof, een verpleeghuis met 138 cliënten met het syndroom van Korsakov. Het syndroom van Korsakov wordt veroorzaakt door langdurig alcohol misbruik. Hierdoor ontstaat er een te kort aan vitamine B. Wat is zo uniek aan het Dag Activiteiten Centrum. Buitenom de lichamelijke klachten kenmerkt het Korsakov syndroom zich door het defect aan het korte termijn geheugen. Door dit defect zijn de mensen niet meer instaat om te plannen maar ook niet meer om te onthouden wat recent gebeurd is, of wat men gedaan heeft. Door deze beschadiging is het grootste gedeelte van deze groep voor het invullen van de welzijnscomponent afhankelijk van de medewerkers. De medewerkers die binnen het wonen werken dragen de zorg dat de cliënt in een voor hem of haar zo normaal mogelijke woonomgeving kan leven met zoveel mogelijk ruimte voor eigen kwaliteiten en eigen kracht van de cliënten. Voor de welzijnscomponent zijn er een aantal variaties waar binnen het mogelijk is dat de cliënt zich prettig voelt. Buiten om het creatieve pakket wat geboden wordt biedt de Markenhof zijn cliënten de mogelijkheid om te werken. Deze vorm van dagbesteding is vernieuwend te noemen binnen de verpleeghuiszorg. Gedurende de afgelopen 20 jaar zijn we bezig om cliënten met een geheugenprobleem te stimuleren om hun faalangst te overwinnen en het zelfvertrouwen en het zelfrespect weer terug te geven want dat is vanuit onze visie ook welzijnsverhogend. Door gebruik te maken van de kwaliteiten die mensen bezitten zijn we in staat om met veel geduld en passie voor het werk deze doelgroep een zinvolle dagbesteding te bieden. Voor hun ontspanning kan de cliënt gebruik maken van onder andere de fitnessgroep fit terwijl u zit, biljarten, kaarten, darten, wandelen, film, bingo, theater, koken enz Het laatste project wat nu een jaar loopt is het Werken met cliënten buiten de bescherming van het DAC. Voor een klein aantal cliënten biedt het DAC geen uitdaging meer. De handelingen die zij verrichtten dragen niet meer bij om het welzijn van de cliënt verder te optimaliseren. Om toch die uitdaging aan te gaan en met de cliënt samen in gesprek te gaan wordt er gekeken welke werkzaamheden de cliënt zou willen doen. Dit wordt helemaal in kaart gebracht door een dagbestedingcoach. Zodra alle wensen zijn besproken gaat de dagbestedingcoach kijken binnen Markenhof of in een van de andere huizen van Atlant Zorggroep of er een werkplek te vinden is waar de cliënt zijn werkzaamheden kan verrichtten. Vanuit dit gegeven lijkt het mij dat het mogelijk is om ook met cliënten met Alzheimer deze werkzaamheden te verrichten. Je zult dat per individu moeten bekijken, maar door juist naar de cliënt te kijken en in te spelen op zijn of haar behoeftes zul je zien dat er meer mogelijk is met cliënten met Alzheimer dan werd en wordt verwacht. Binnen mijn eigen groep heb ik ervaring met 2 cliënten van een gesloten PG afdelingen. De eerste cliënt was een man van 82 jaar. Binnen de afdeling liep hij continu heen en weer, klampte het personeel aan en was

2 onrustig. We hebben deze meneer meegenomen naar het DAC om te kijken of er iets tussen zat wat hij leuk vond. De houtafdeling vond hij prachtig en het liefst schuurde hij de houten producten die gemaakt waren door andere cliënten. Vol trots liet hij iedere keer zien hoe mooi glad het werd. Het plezier in de ogen van deze man maakte dat je met plezier hem aan het werk zag, dat gaf voldoening. Na ruim 9 maanden was zijn gezondheid zover achteruit gegaan dat het niet meer haalbaar was dat hij naar het DAC ging. De mooiste complimenten die wij kregen kwamen van de kinderen van deze man. De maanden dat onze vader bij jullie op het DAC is geweest waren voor ons als kinderen de mooiste dagen want we zagen onze vader weer gelukkig, al deed hij iedere dag alleen maar schuren van plankjes. Hier haalde deze man zijn gevoel van eigenwaarde en gaf hem vreugde. De tweede cliënt is een jongere man van 63. hij verveeld zich op de afdeling en de geboden activiteiten geven hem geen voldoening. Naar een rondleiding op het DAC besloot de man dat hij het leuk vindt in de tuin (150m2) en de tuinkas (70m2). Nu komt hij iedere dag van morgens uur tot uur. Bij mooi weer schoffelt hij de tuin en bij slecht weer is hij met allerlei werkzaamheden in de kas bezig. Hij vindt het tof en heeft het prima naar zijn zin. De afdeling is erg tevreden over de wijze waarin is gekeken naar het welzijn van deze man. Intern in de organisatie gekeken naar de mogelijkheden die de organisatie ons biedt in het belang van de cliënttevredenheid. Binnen de PG afdelingen bestaat er dezelfde angst en vooroordelen. Zodra een cliënt opgenomen wordt in het verpleeghuis mag hij of zij niets meer doen, ze zijn immers patiënt en ze kunnen zichzelf bezeren. Je kunt een dementerende dame toch niet met een mesje een appeltje of aardappels laten schillen dat is veel te gevaarlijk of een dementerende man geef je toch geen hamer en een zaag om meer te werken stel je voor dat hij zich op zijn vingers slaat. Dit zijn maar 2 van de legio voorbeelden die te noemen zijn om aan te geven, waarom je iets niet moet doen, terwijl die cliënten tot aan hun opname dat wel deden. We moeten juist kijken naar wat de cliënt wil en kan. Je kunt niet alle gevaar ontlopen. Uiteraard moet per cliënt kijken wat hij/zij wel kan of aankan. Maar niet op voorhand zeggen dat het niet kan. Meestal praat je over handelingen die ze hun hele leven al doen. Een bepaald risico moet je durven nemen. Uiteraard doen je dat niet alleen. Dit zijn zaken die je ten alle tijden overlegt met de arts of psycholoog en de afdelingsmanager, maar ook de EVV-er moet erbij betrokken worden. Als je al deze mensen op een lijn krijgt, durf dan uit de geijkte structuur te stappen door ook met dementerende mensen te kijken naar een andere vorm van dagbesteding. Ook hier telt: een cliënt die goed in zijn vel zit, zal minder aanspraak doen op zorg en medicatie. Er zijn echter een aantal randvoorwaarden die nodig zijn om het project te doen slagen. Deze randvoorwaarden zijn: 1. Het moet gedragen worden door de gehele organisatie. 2. Een eigen ruimte. 3. Vaste groep cliënten. 4. Vast en voldoende gekwalificeerd personeel. 5. Continuïteit in het werk Hieronder wordt uitleg gegeven hoe dit alles zich verhoudt ten opzichte van cliënten met het

3 syndroom van Korsakov. Met wat kleine aanpassingen is het te vertalen naar iedere willekeurige doelgroep. 1. Gedragen worden door de gehele organisatie Een organisatie moet bereidt zijn verder te kijken dan de traditionele activiteiten die onder gebracht zijn bij de activiteitenbegeleiders, en zelf het belang zien van een goede, en andere vorm van dagbesteding voor de cliënten waar zij eindverantwoordelijk voor zijn. Een goede dagbesteding is welzijnsverhogend en de organisatie moet de keus maken of men hier meer formatie, ruimte en gelden voor wil vrijmaken. De keus om extra formatie vrij te maken voor arbeidsmatige dagbesteding wordt natuurlijk niet alleen genomen door de directie maar altijd in samenspraak met de afdelingsmanagers, omdat de formatie toch daar vandaan moet komen. Dat kan ook omdat wanneer je een goede dagbesteding aanbiedt er minder cliënten zijn op de afdelingen en er dus ook minder personeel nodig is. Gedragen worden door de gehele organisatie houdt ook in dat als je het welzijn van de cliënt als uitgangspunt neemt, je alle in staat stelt om dit zo optimaal mogelijk te realiseren. Binnen het DAC doen we dat door de realiteit na te bootsen die buiten de instellingsmuren telt. Hiermee bedoelen we een voorop vast gesteld dagprogramma zoals vaste begin en eindtijden en vaste tijden voor de koffie en thee pauzes en voor de lunch. Wij noemen dat het normalisatieprincipe. Dit houdt ook gelijk in dat je met alle betrokken disciplines binnen de organisatie afspraken maakt zoals: Cliënten die naar het DAC toekomen moeten tussen uur en uur aanwezig zijn. Dit houdt voor de buurten in dat de piekbelasting s morgens vroeg is, wat concreet in houd dat men met het maken van het dienstrooster daar rekening mee houdt. Alle medewerkers binnen een buurt houden zich aan de tijdsafspraken. De buurt houdt de controle dat cliënten hun lunchpakket meenemen. De buurt zorgt dat de eventuele medicatie van uur afgegeven wordt op het DAC. De buurt zorgt voor begeleiding naar het DAC toe. Disciplines maken geen afspraken met cliënten onder werktijd, uitzonderingen daargelaten. Buurt overlegd met familie dat als men op bezoek komt dit het liefst na werktijd. Het DAC zal alleen op de officiële feestdagen gesloten zijn. Buitenstaanders of medewerkers kunnen het DAC bezoeken wanneer er een afspraak is gemaakt, dit om onrust te voorkomen en de cliënt het gevoel krijgt dat men komt apies kijken 2. Een eigen ruimte Een eigen ruimte is van cruciaal belang, het geeft zekerheid en herkenning. Daarbij past het ook niet in de structuur van de cliënt wanneer deze van de ene locatie naar de andere locatie worden gestuurd, want dat geeft onrust. Door deze onrust zal de faalangst weer toenemen en wordt het moeilijker om de cliënten weer te motiveren om deel te nemen aan de arbeidsmatige activiteiten. Door de cliënten een eigen werkplek aan te bieden geef je ze het gevoel dat je ze serieus neemt in het uitoefenen van hun werkzaamheden. Cliënten zien de ruimte ook als een gedeelte van hun zelf. Ze hebben meestal een vaste plaats en hebben als dat nodig is voor de werkzaamheden eigen gereedschappen in een gereedschapskist. Ook is het belangrijk dat de aankleding van deze ruimte gebeurt in samenspraak met de cliënten die er werken. Het is hun werkplek, een van de weinige dingen waar men nog een eigenwaarde of een status aan kan ontlenen. Al met al is een eigen ruimte voor de cliënt een

4 vertrouwde omgeving waar hij/zij zich thuis voelt en geen vreemde is. Een eigen ruimte vormt voor hen ook een vertrouwde omgeving. Dit alles is een grote stimulans voor de cliënt. Binnen het DAC heeft iedere activiteit zijn eigen werkruimte. Alles binnen deze ruimte herinnert aan de activiteit die daar plaats vind bijvoorbeeld binnen de fietsenmakerij hangen de fietstakels, maar ook de posters en vlaggen van de gazelle, zoals de fietsenmaker in het dorp het ook heeft. In deze eigen ruimte moet je geen creatieve activiteiten ontwikkelen. Creatieve activiteiten vinden namelijk plaats op het activiteitenplein, en het activiteitenplein is gelegen in het hoofdgebouw, dus op een andere plaats. Zou je toch creativiteit aanbieden dan kan dat voor de cliënt weer onrust veroorzaken. Binnen de werkruimtes moeten we aanpassingen doen, die voor Korsakov-cliënten van wezenlijk belang zijn zoals: iedere ruimte zijn eigen klok, eigen telefoon, eigen radio eigen gereedschappen, voorbeeld borden enz. De toiletten moeten zo gestationeerd zijn dat zodra de cliënt zijn werkruimte verlaat het direct duidelijk is waar de toiletten zich bevinden. Dit is van wezenlijk belang omdat men anders gaat zwerven of zelfs in paniek kan raken, wat eventueel incontinentie tot gevolg kan hebben. Zodra de cliënt de toiletruimte verlaat moet het duidelijk zijn waar de werkruimte zich bevindt. 3. Vaste groep cliënten Voor deze cliënten is het belangrijk dat men met een vaste groep medecliënten binnen de werkplaats zit. De reden hiervoor is; A. de cliënt krijgt zo gezichtsherkenning. B. het geeft de cliënt vertrouwen en zekerheid. De meeste werkzaamheden worden in ketenvorm uitgevoerd, dat wil zeggen dat men op mogelijkheden en niveau de werkzaamheden verricht. Het kan als zeer bedreigend ervaren worden als men de ene dag Piet naast zich heeft zitten en de volgende dag Jan. Men moet toch weer aan elkaar wennen en dat kan weer irritatie opleveren onderling, want ieder mens is uniek en heeft zijn eigen eigenaardigheden. Als begeleider van deze groep stel je de ketens zo samen dat je ook selecteert op de onderlinge verdraagzaamheid. Als je een vaste groep cliënten hebt kun je dat ook overzien en dat kan niet als de samenstelling iedere keer verandert. Een bekend gezicht geeft de cliënt zekerheid en zekerheid geeft rust. 4. Vast en voldoende medewerkers Wat geldt voor de vastigheid van een vaste cliëntengroep telt dat ook voor de medewerkers. Veel wisselingen in van medewerkers geeft onrust bij de cliënten. Vaste medewerkers geeft de cliënt zekerheid, herkenning en vertrouwen. Met name vertrouwen is belangrijk voor de cliënt, omdat men dan niet iedere keer de angst hoeft te hebben dat men weer van alles waar moet maken terwijl men het daar al zo moeilijk mee heeft. Voor de medewerker is het ook belangrijk dat er vastigheid is. Wil je namelijk een Korsakovcliënt goed begeleiden dan moet je hem kennen en dat kan alleen als je dagelijks met hem te maken hebt. Dan leer je hoe hij reageert, wat hem bezig houdt maar ook welke vaardigheden hij bezit en kun je constateren of er leervermogen is. Met vaste medewerkers werken geeft ook een tijdwinst. Iedere keer als er een nieuwe medewerker komt moet hem alles uitgelegd worden. Niet alleen qua werkzaamheden maar ook qua benadering naar de cliënt toe. Daar komt bij dat op het moment dat je een nieuwe medewerker van alles uit legt, je niet actief bij de groep betrokken kunt zijn.

5 Binnen het DAC regelen we dat als volgt: eigen mensen werken meer, en we hebben vaste medewerkers die invallenbij ziekte en of vakantie. De medewerkers werken volgens de 5 K s. Kort, alle informatie en uitleg moet kort aangeboden worden. Konsekwent, ieder medewerker werkt en handelt volgens de afspraken zoals die in het behandelteam zijn afgesproken, dus Konsekwent Kontinu, met continu wordt bedoelt dat we de korte en konsekwent informatie Kontinu herhalen. Konkreet, alle informatie of begeleiding kan kort, konsekwent en kontinu uitgevoerd worden. Maar als de boodschap niet Konkreet is zullen er nieuwe problemen ontstaan. Daarnaast wordt er van de medewerker ook een professionele attitude verwacht. Kreatief moet je zijn bij het begeleiden van cliënten tijdens de werkzaamheden. Je kunt geen handeling uitleggen die voor een ieder gelijk is. Iedere cliënt heeft zijn eigen pragmatische aanpak nodig om een handeling tot een goed resultaat te laten komen. Uiteraard is respect voor de cliënt het uitgangspunt Voldoende medewerkers is belangrijk omdat iedere werkketen begeleiding nodig heeft. Op het moment dat er geen begeleiding is kan de groep niet verder. Door mee te participeren binnen zo n groep ben je als begeleider tevens de aangewezen persoon om het sociale contact in die keten op gang te helpen en/of te onderhouden. Hiermee laat je ook zien dat je niet boven de groep staat maar hen ziet als een gelijkwaardige persoon. Vaste medewerkers zijn ook goed op de hoogte van de mogelijkheden van de cliënten, en van hun gedragskenmerken. 5. Continuïteit in het werk Structuur kun je alleen waarborgen als er continuïteit zit in het aanbod van de werkzaamheden en in het soort werkzaamheden dat uitgevoerd moet worden. Doordat het moeilijk is om de cliënt iets aan te leren, in verband met het defect van het korte termijn geheugen, kun je niet te veel verschillende werkzaamheden aanbieden omdat: te veel verschillende handelingen geeft onrust en verwarring. Hier ligt een taak voor mij als bedrijfsleider van het DAC. Ik leg de contacten met de leveranciers. Tijdens de contacten spreekt ik de voorwaarden, met de leveranciers af, zoals productie afspraken maar ook leveringsvoorwaarden. Het belangrijkste is dat we wel continu voorraden hebben. Om deze reden werken wij met leveranciers, die eenmalig gebruiksartikelen produceren. Zo kan men de continuïteit zo goed als zeker waarborgen. Dat een product veranderd is geen probleem. Dat komt de cliënt alleen maar ten goede, omdat de cliënt dan niet het gevoel heeft steeds hetzelfde te doen, omdat de handeling maar hetzelfde blijft. Er moet getracht worden om te voorkomen dat de cliënt achter een lege tafel zit, omdat men dan heel snel weer in het oude patroon vervalt van inactiviteit en een gehospitaliseerd gedrag. We hebben u inzicht willen geven in de werkzaamheden die wij doen. Ongeacht het verschil in doelgroep is de belangrijkste boodschap die wij u willen meegeven: IEDER MENS HEEFT KWALITEITEN.

6 Het is aan de medewerker deze kwaliteiten voor de cliënt die het zelf niet meer kan deze kwaliteiten te herontdekken. Hartelijk dank voor u aandacht. Met vriendelijke groet, Hennie ten Tije Bedrijfsleider D.A.C. Atlant Zorggroep, locatie Markenhof h.ten.tije@#atlant.nl