Waalse Wortels 2. van Pondant tot de La Marck

Transcriptie

1 Waalse Wortels 2 van Pondant tot de La Marck

2 Deel 4 meer over Pondant Jean François Mathieu Pondant uit Bosson (Werbomont) huwt in 1765 Gérardine Biron uit Filot. Hij laat in Vieuxville een groot huis bouwen, dat hij in 1766 als Maître Chirurgien gaat bewonen. Net als Marcellin Alexandre dus niet direct iemand van landbouwers-afkomst? Zeker de moeite waard om dieper te graven in hun beider roots :

3 Wat valt er verder nog over Jean François Mathieu PONDANT en Géradine BIRON te vertellen?

4 Jean François Mathieu PONDANT : We vinden de Pondant s terug in Chevron en Bosson (bij Werbomont). Antoine Lambert is rond 1600 in Chevron geboren. Hij wordt er charrelier = wagenmaker. Hij huwt Anne Thirion uit Chevron. Hun zoon Henry wordt naar de vader Henry Antoine genoemd maar krijgt later de familienaam Pondant toegekend. In de stamboom heet hij daarom Henry Antoine dit Pondant. Pondre heeft o.a. de betekenis van schrijven, Pondant is dus hij die kan schrijven, de geletterde. Henry wordt namelijk Mayeur de la Cour des Pouhons = burgemeester van Pouhon (Ernonheid). Hij huwt Madeleine Corbel uit Bosson. Hun zoon Henri Louis Pondant ( 1660) wordt in de voetsporen van zijn vader Mayeur de Pouhon en Greffier au Cour de Lorcé. Deze Henri huwt Marie Hubin van Fairon. In 1729 verwerft hij de Moulin de Bosson en gaat daar wonen. Zijn zoon Henri Pondant ( 1699) en kleinzoon Jean François Mathieu Pondant ( 1743) zullen er geboren worden. Henri Pondant 27 april 1743 & Marie Hubin 7 april 1741 Ancien Cimetière de Ernonheid Zoon Henri ( 1699) wordt Echevin de la Cour des Thermes en zijn kleinzoon Jean François Mathieu ( 1743) wordt Maître Chirurgien. Het is deze chirurg die op 5 maart 1765 in de kerk van Xhignesse trouwt met Géradine Biron uit Filot en in 1766 een groot huis laat bouwen in Vieuxville, la maison Pondant ofte het grootmoeders huis. Van in de middeleeuwen tot in de 18 de eeuw is een barbier iemand die aan lichaamsverzorging doet. Er zijn drie soorten barbiers: de gewone barbier verzorgt de baarden, de barbier-perruquier maakt pruiken en de barbier-chirurgien of kortweg chirurgien doet aderlatingen en lavementen bij zieken De echte Chirurg, Meester Chirurg genoemd om het onderscheid te maken met de ongeschoolde barbier-chirurgen, kan een academische opleiding hebben gekregen maar heeft meestal zelf teksten van de oude meesters gelezen en heeft een leerperiode bij een ervaren Meester-Chirurg doorgemaakt. Hij behandelt vooral ongevals-letsels en kwetsuren als gevolg van het hanteren van werktuigen.

5

6 Moulin de Bosson (anno 2014) Een oude grafsteen achter de kerk van Ernonheid : ICY GIS HONETE HOMME.. PONDANT VIVANT MAIRE DE POUXHON ET GREFIR DE LORSEZ QUI EST DECEDE LE 27 AVRIL 1773 ET MARIE HUBIN SON EPOUSE DECEDE LE 7 AVRIL 1742 PRIEZ DIEU POUR LEUR AMES Henry Antoine PONDANT ( ) en Marie HUBIN (? )

7 Gérardine BIRON : Gérardine Biron stamt af van een familie die al veel generaties in Filot woont. Haar vader en grootvader waren er burgemeester. Wellicht vormden ze de belangrijkste familie in Filot die in de grote hoeve daar woonde. Te vergelijken met de familie Phillipart in Vieuxville. Nog een generatie verder, duikt de familienaam de Presseux de Hautregard op. Marie de Presseux de Hautregard is blijkbaar dochter uit een adellijke familie die na haar huwelijk met Louis Nicolas de Harre in Filot komt wonen. We zijn dan al in de helft van de 17 de eeuw. Dankzij de adellijke afkomst van Marie de Presseux de Hautregard, vinden we een stamboom die ver terug gaat in de tijd. Een grootvader van haar is Seigneur de Grande et Petite Bomal, Herbet, Hautregard et Grimonster, diens vader is Seigneur de Jehanster en grootvader is Châtelain de Franchimont. De laatste twee dragen ook de titel van Ecuyer. Allemaal fijn om weten maar onze interesse wordt vooral gewekt door de naam van een betovergrootmoeder van een betovergrootvader van Gérardine Biron: Jeanne de La Marck d Alsenberg, dochter van Godefroid I de La Marck d Alsenberg. We zitten nu in de helft van de 15 de eeuw. De familie de La Marck stamt uit Altena. Adolph I von der Marck is er graaf van 1093 tot Hij staat in de de La Marck-stamboom als stamvader. 400 jaar lang regeren ze over het Prinsbisdom Luik, Bouillon en Sédan. De stamboom de La Marck telt honderden namen maar we vinden de koppeling met de stamboom de Presseux de Hautregard en dus met onze Pondant-afstamming! Wij zijn ergens familie van de grote Evrard de La Marck, Prins-Bisschop van Luik en de gevreesde Sanglier des Ardennes, Guillaume de La Marck, Seigneur de Logne! Ook al zijn we geen rechtstreekse afstammelingen van hen en hangen we een beetje opzij aan de stamboom, we hebben gemeenschappelijke voorouders:

8 In een volledig stamboom-overzicht wordt dit dan :

9

10

11

12 En verder in Vieuxville :

13

14

15 Vieuxville 22 februari 1811 : overlijden Marie Jeanne Paulys (88 jaar) Vieuxville 2 januari 1828 : overlijden van Marie Victoire Angélique Pondant De burgemeester, Denis Célestin Paulis.

16 Deel 5 meer over Paulis Beging de pastoor van Marcourt Op 9 oktober 1774 een vergissing met verstrekkende gevolgen of deed de pastoor van Ferrières het wel doordacht? Bij het Rijksarchief komen meer en meer parochieregisters uit de 18 de eeuw in digitale vorm ter beschikking. Ook de registers van de parochie Saint Martin van Marcourt (bij Laroche) zijn nu raadpleegbaar. En Marcourt interesseert ons omdat onze voorvader Denis Célestin Paulis van daar afkomstig is. In 1765 trouwt de arts-chirurg François Mathieu Pondant van de burgemeesters-familie die aan de Moulin de Bosson (Ernonheid) woont met Gérardine Biron, dochter van de familie Biron uit Filot met wortels in de kastelen van Presseux en Hautregard. Ze bouwen een groot woonhuis in Vieuxville, het maison Pondant dus. In 1767 wordt daar hun dochter Marie Victoire Angélique Pondant geboren. Deze dochter huwt in 1806 de griffier bij het vredegerecht in Ferrières, ene Denis Célestin Paulis die 39 jaar eerder in Marcourt geboren is. Ze wonen ook in het maison Pondant. In 1799 is in Vieuxville reeds een zoon Jean Gérard Victor Célestin Paulis geboren. Hij wordt in 1806 bij het huwelijk als wettige zoon erkend. Deze Célestin Paulis huwt in 1853 (op 54-jarige leeftijd) de 20-jarige Anne Joseph Fagnoul uit Izier. Ook zij wonen in het maison Pondant in Vieuxville. Uit dit huwelijk wordt in 1856 dochter Mélanie Paulis geboren die Albert Alexandre zal huwen en met dochtertje Florentine Alexandre naar Antwerpen zal verhuizen. In 1859 wordt zoon Edouard Paulis geboren die met Adèle Perpète zal huwen en eerst in Sy zal wonen en later naar Ferrières zal verhuizen. Hun zoon is Raymond Paulis. Het is de uit Marcourt stammende Denis Célestin Paulis die nu onze verdere aandacht krijgt. Dit is de huwelijkakte uit 1806 van Denis Célestin Paulis met Victoire Pondant te Vieuxville:

17

18 Burgemeester Gillard van Vieuxville schrijft systematisch Paulijs, soms Paulys, als familienaam van Denis Célestin. Hij verwijst naar de geboorteakte uit Marcourt (toen meestal Marcour geschreven) waaruit blijkt dat Denis Célestin daar op 9 oktober 1772 geboren is. Dat geboorteattest is opgesteld door de gemeentesecretaris van Marcourt op basis van de inschrijving van het doopsel in het parochieregister. Dit is de inschrijving van dit doopsel in het parochieregister van de Saint Martin kerk in Marcour(t): Dionisius Celestinus, legitieme zoon van Joannis Henrici Paulis en Maria Catarina Schmid is daar op 8 oktober 1774 gedoopt. Het geboorteattest zal wellicht onduidelijk geschreven zijn waardoor de 8 een 9 werd en de 4 een 2. En Paulis is (fonetisch?) Paulijs of Paulys geworden. De vlotte verwisseling van i en y komt trouwens heel veel voor in oude aktes. Denis Célestin Paulis, zoon van Jean Henri Paulis en Marie Cathérine Schmid werd dus wel degelijk op 8 oktober 1774 in Marcourt gedoopt. Maar niet de datum interesseert ons, wel de naam Paulis. Daar is iets heel vreemd mee aan de hand! De familienaam Paulis komt in de 17 de en 18 de eeuw frequent voor in de gemeenten van het toenmalige Prinsbisdom Luik. In indexen van parochiale registers vinden we de naam Paulis regelmatig in de streek rond Verviers en in Luik en de streek ten zuiden van Luik tot in Chevron en Ferrières. In het Hertogdom Luxemburg (het huidige Groothertogdom en de provincie Luxemburg) lijkt de naam Paulis afwezig maar daar komt de familienaam Paul dan weer frequent voor. Volgens de website familienaam.be lopen er momenteel ca. 220 mensen in België rond met de familienaam Paulis met een concentratie rond Luik-Verviers en in het oosten van het land. Circa 1500 Belgen dragen de familienaam Paul. Zij zijn min of meer gelijkmatig verdeeld over heel Wallonië. Paul is dus een duidelijk meer voorkomende familienaam dan Paulis en komt meer verspreid voor.

19 En nu komt de vreemde ontdekking: In de 19 de eeuw werd op de parochieregisters van Marcourt een alfabetische index gemaakt. Volgens die tafels komt de familienaam Paul er tientallen keren voor bij de doopsels, huwelijken en overlijdens. Er woont in Marcourt dus een uitgebreide familie Paul. De familienaam Paulis ontbreekt er echter! Er bestaat daar dan ook geen Jean Henri Paulis als echtgenote van Marie Cathérine Schmid en vader van Denis Célestin Paulis, wel een Jean Henri Paul, echtgenoot van Marie Cathérine Schmid en vader van Denis Célestin!? Op 5 maart 1777 wordt Georges Paul, zoon van Henri Paul en Marie Catherine Schmid geboren. Op 8 mei 1779 wordt Marie Joseph Paul, dochter van Jean Henri Paul en Marie Catherine Schmits geboren. Dit zijn een broer en een zus van de in 1774 geboren Denis Célestin! Doopsel op 5 maart 1777 van Georges Paul:

20 Doopsel op 8 mei 1779 van Marie Josephe Paul: Vader en moeder stammen uit Marcourt, ook peter en meter hebben de familienaam Paul en stammen uit Marcourai (gehucht van Marcourt). Een in Marcourt ingeburgerde familie dus. Maar nu gaan we een paar jaar terug, naar 1774, naar het doopsel van Denis Célestin Paul: Uit het niets verandert de familienaam van Jean Henri en dus ook van zoon Denis Célestin van Paul in Paulis En dus ook van alle nakomelingen van Denis Célestin! Onze overgrootmoeder had dus eigenlijk Mélanie Paul kunnen heten en Raymond Paulis uit Ferrières is in wezen Raymond Paul uit Ferrières Pierre Paul, Lisa Paul, Is dit een onoplettendheid of misverstand van de pastoor van Marcourt? Nee, er is meer aan de hand: volgens de doopakte is de peter niet iemand uit het dorp, zoals dat gewoonlijk gaat, maar de pastoor van Ferrières, ene Nicolas Paulis!? In Ferrières komt, zoals eerder al vermeld, de familienaam Paulis wel voor. Ook de pastoor heet Paulis maar hij kent misschien niemand met de familienaam Paul. Hij kan er zijn collega van Marcourt daarom misschien op gewezen hebben dat de naam Paul fout moet zijn en dat eigenlijk Paulis de juiste schrijfwijze is? Maar de pastoor van Marcourt kent wel Paul s in zijn parochie en waarom schrijft hij dan de volgende kinderen van Jean Henri wel in met de familienaam Paul? En vooral: wat deed pastoor Nicolas Paulis van Ferrières daar bij dat doopsel in Marcourt? Was hij een hogergeplaatste (een doyen of zo) op inspectie in Marcourt? Daar is weinig kans voor want Marcourt behoorde niet tot het Prinsbisdom Luik en Ferrières wel

21 En het wordt nog vreemder: in 1822 overlijdt er in Vieuxville ene Nicolas Paulis, een 84-jarige kerkelijk-gepensioneerde. Dat kan niet anders dan de oude pastoor van Ferrières zijn die mogelijk rond 1812 op 75-jarige pensioenleeftijd in Vieuxville is komen wonen. Denis Célestin Paulis en pastoor Nicolas Paulis moeten elkaar gekend hebben? Wellicht waren ze familie? Van ca tot zijn dood in 1822, heeft Nicolas Paulis wellicht bij in het huis Pondant bij Denis Célestin, zijn echtgenote en kinderen ingewoond? Nicolas Paulis is 84 jaar in 1822 dus geboren in Jean Henri, vader van Denis Célestin, moet ook ergens in die periode geboren zijn Dieper graven in de parochie-registers van Marcourt levert belangrijke informatie op: Nicolas Paul is een broer van Jean Henri Paul (een nonkel dus van Denis Célestin) want ze hebben beide dezelfde ouders: Lambert Paul en Marie Joseph Modave. Jean Henri ( 1742) is de 7 de van 8 kinderen, Nicolas is de 6 de op rij, vier jaar vroeger geboren. En nu beginnen de puzzelstukjes in mekaar te vallen: Nicolas Paul uit Marcourt, broer van Jean Henri Paul, wordt ca pastoor en zal een plaats in Ferrières toegewezen krijgen. In 1774 reist hij op 9 oktober naar Marcourt om er peter te worden van zijn neef Denis Célestin Paul. Hij zal tot ca pastoor in Ferrières blijven. Dan verdwijnt hij even uit beeld maar zal vanaf ca zijn oude dag gaan slijten bij die neef en familie in Vieuxville. Tussen 1760 en 1774 is pastoor Nicolas Paul echter van naam veranderd in Nicolas Paulis! Het is misschien gebeurd bij zijn aanstelling als pastoor rond De mensen van Ferrières kenden de familienaam Paul niet. Paulis kwam wel voor in hun dorp. Ze zullen daarom mogelijk hun pastoor zonder meer pastoor Paulis genoemd hebben??? In 1774 laat mijnheer pastoor dan door zijn collega van Marcourt de naam van zijn neef en petekind als Denis Célestin Paulis inschrijven!?

22 Dat Raymond Paulis van Ferrières niet de naam Raymond Paul droeg, heeft hij te danken aan overgrootnonkel en pastoor van Ferrières, Nicolas Paul. Pierre Paul, Christiane Paul, François Paul, Jean-Marie Paul En ook Lisa Paul, Julia Paul, Het had gekund! Maar waarom zou pastoor Nicolas van Ferrières zijn naam en die van zijn petekind veranderd hebben? En waarom heeft de oude pastoor van Marcourt die naamswijziging ingeschreven? In veel parochieregisters (niet allemaal en niet altijd) werden de voornamen van de dopeling in hun Latijnse vorm ingeschreven: Denis Célestin wordt Dionisius Celestinus, Jean Henri wordt Joannis Henrici, Nicolas wordt Nicolaus, Misschien vond de pastoor van Ferrières het nodig van dat met de familienaam ook te doen en werd daardoor Paul mee naar het Latijn vertaald in Paulis ( van Paul )? De pastoor van Marcourt deed dat blijkbaar gewoonlijk niet maar heeft het die ene keer op vraag van zijn collega uit Ferrières dan toch zo ingeschreven? En waarom Paulis en niet Paulus? Misschien is het antwoord vrij eenvoudig: misschien vond Nicolas dat een pastoor altijd een Latijnklinkende naam moest dragen en veranderde hij daarom zijn familienaam in Paulis? Misschien volgde hij de toenmalige trend waarbij mensen van de betere klasse voor een Latijn-achtige vorm van hun familienaam kozen? Misschien klonk voor hem le Curé Paulis kerkelijker en minder familiair dan le Curé Paul? En misschien vond hij dat zijn petekind ook een betere familienaam verdiende? Dat pastoor Nicolas Paul bewust zijn familienaam in Paulis veranderde, mag blijken uit zijn handtekening die regelmatig in het parochieregister van Ferrières ( Ferrer schrijft hij zelf) voorkomt: 1767 : Nicolas Paulis

23 N. Paulis pastor N. Paulis Curé de Ferrer Het teken voor de familienaam is wel degelijk een sierlijke N Toch zal het voor ons wellicht altijd een beetje mysterieus blijven waarom onze overgrootmoeder Mélanie Paul tot die andere familie Paulis is gaan behoren

24 Frank Barentsen maart 2014 / juni 2015