Tiel, Stadsgracht. Tabakspijpen

Transcriptie

1 Tiel, Stadsgracht Tabakspijpen Jan van Oostveen Jan van Oostveen Specialistisch Archeologisch Onderzoek

2 Colofon Auteur: Jan van Oostveen Foto s: Jan van Oostveen Versie: 1.0 Datum: September 2011 Jan van Oostveen Website: Versie Reden uitgifte 1.0 Initiële versie Voorpagina: Gegoten tabakspijp met transparante glazuur. Afgebeeld in Koningin Wilhemlina., mogelijk Hollandia, firma Van der Bant & Barras. Vormdatum Productieperiode , Jan van Oostveen, Tiel. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook zonder de schriftelijke toestemming van de auteur. No part of this edition may be reproduced in any form by print, photocopy, microfilm or any other means, without written permission of the author. Pagina 2 van 80

3 Inhoudsopgave Colofon... 2 Inhoudsopgave Inleiding Kleipijpen Gegoten tabakspijpen... 8 Tabakspijpen van porselein... 8 Bruyère tabakspijpen... 9 Literatuur Catalogus Kleipijpen...12 Gegoten tabakspijpen...66 Tabakspijpen van porselein...69 Bruyère tabakspijpen...70 Pijpenmagazijn Chr. v.d. Linden, Tiel Pagina 3 van 80

4 1. Inleiding In 2007 heeft een archeologische begeleiding van baggerwerkzaamheden in de Tielse stadsgracht plaats gevonden. Binnen deze rapportage worden de tabakspijpen die bij deze archeologische begeleiding zijn aangetroffen, beschreven. Bij de begeleiding is een onderscheid gemaakt tussen een twaalftal zones (A tot en met L). In elke zone zijn tabakspijpen aangetroffen. Het overgrote deel is echter afkomstig uit het noordelijk deel van de stadsgracht. Afbeelding 1: De verschillende opgravingszones. Naar Schurmans, 2010, bijlage 2. Na rapportage door ACVU1 zijn de vondsten overgedragen aan BATO. Bij BATO zijn deze vondsten gedeponeerd onder de administratieve code TL-SG. Door ACVU zijn de vondsten globaal beschreven en afgebeeld. Binnen deze rapportage worden de tabakspijpen nader uitgewerkt. De hoofdtekst omvat een omschrijving en afbeeldingen van de belangrijkste vondsten. In de catalogus volgt een complete beschrijving van de aangetroffen tabakspijpen. 1 Schurmans, Pagina 4 van 80

5 2. Kleipijpen Bij de archeologische begeleiding zijn tenminste 140 tabakspijpen aangetroffen. Het vroegste exemplaar komt uit de 17de eeuw doch het overgrote deel van de tabakspijpen kan in de 19 de / begin 20ste eeuw gedateerd worden. Afbeelding 2: Een tabakspijp die rond het midden van de 17de eeuw gedateerd kan worden. Productiecentrum waarschijnlijk Gorinchem (cat. nr. 112). Een poging van de pijpenmaker om zijn producten als Gouds door te kunnen laten gaan. Tussen de schaarse 18de eeuwse kleipijpen komen ook producten uit de productiecentra Gorinchem, Schoonhoven en het Duitse Westerwald voor. Afbeelding 4: Producten uit het laatste kwart van de 18de eeuw die zijn geproduceerd in Gorinchem (cat. nr. 27) en Schoonhoven (cat. nr. 75). Het merendeel van de kleipijpen is in geproduceerd. Voor een 19de/20ste eeuws vondstcomplex is dit een bekende constatering. Immers naast waren er in deze periode binnen onze huidige landsgrenzen, alleen in Brabant en Limburg tabakspijpfabrikanten van enige importantie. Ook binnen dit vondstcomplex mag niet uitgesloten worden dat Limburgse tabakspijpen zijn aangetroffen. Het zijn rondbodempijpen die soms een merk (lelie) zijn voorzien. Karakteristiek aan deze pijpen is de in de mal aangebrachte steelverruwing. Daarnaast dragen sommige van deze tabakspijpen ook nog een imitatie Gouds wapenschild op de linkerzijde van de kop. Afbeelding 3: Een 19de eeuwse rondbodempijp die Afbeelding 5: Een kleipijp van rond het midden van de 18de eeuw en geproduceerd door de pijpenmaker Dorn in het Duitse Westerwald (cat. nr. 13). Het overgrote deel van de tabakspijpen is echter in geproduceerd. Tussen deze Goudse kleipijpen zitten enkele vermeldenswaardige producten. Een voorbeeld hiervan is een ovoïde pijp met op de linkerzijde van de kop de letter D en op de rechterzijde de letter W. Het product is gemerkt met de gekroonde 5 Dit product is geproduceerd door de Gouwenaar G.J. Wagenaar. Over dit type tabakspijp is in 1877 een geschil ontstaan. Het merk DW was in dat jaar namelijk in het bezit van Pieter Goedewaagen. Goedewaagen was niet gelukkig met het in zijn ogen merkmisbruik door mogelijk in Limburg is geproduceerd (cat. nr. 98). Pagina 5 van 80

6 Wagenaar. Het hieruit volgende geschil werd voor de rechter uitgevochten2. die op het Jodenstraatje in Tiel was gevestigd Een Doetel / kantoorpijp kostte in 1929 bij dit pijpenmagazijn 5 cent per stuk. Doordat diverse catalogi van Goedewaagen bewaard zijn gebleven en door de producten over de verschillende catalogi te volgen, vallen ze goed te dateren. Bijkomend voordeel is dat van vele modellen ook nog de originele naam bekend is. Afbeelding 6: Een ovoïde pijp geproduceerd rondom 1880 Afbeelding door de Gouwenaar G.J. Wagenaar. (cat. nr. 8). 8: Afbeelding uit een catalogus van Goudewaagen van rond Het afgebeelde model 308 wordt als Rozenribbenplatpunt omschreven. Een fragment van dit type tabakspijp is in de Tielse stadsgracht aangetroffen (Cat. nr. 107). Afbeelding 7: Een tegen het einde van de 19de eeuw geproduceerde kromkop pijp geproduceerd P. Goedewaagen (cat. nr. 33). Afbeelding 9: Een Goedewaagen pijp model hondenkop. de ste Tussen de vele laat 19 / begin 20 eeuwse kleipijpen vallen met name de vele Goedewaagen en de beperkte hoeveelheid tabakspijpen van de Goudse firma Prince3 op. Vooral het kromkop en de Doetelpijp / kantoorpijp van Goedewaagen hebben in deze periode in Tiel een grote populariteit gehad. Dit laatste wordt bevestigd door een overgeleverde prijscourant van het pijpenmagazijn v.d. Linden 2 3 Smiesing, 1981, p. 42. Datering eind 19de eeuw (cat. nr.110). Niet alle laat 19de / begin 20ste eeuwse kleipijpen waren van Goudse origine. Hoewel de figurale Franse tabakspijpen ontbreken is er mogelijk toch een Franse kleipijp aangetroffen. Op deze kleipijp is de naam van de Franse Staatsman Sadi Carnot aangebracht. Deze populaire staatsman is in 1894 vermoord. Het lijkt aannemelijk dat hiermee dit product in de periode gedateerd kan worden. Helaas is de fabrikant onbekend. Wel is bekend dat de Franse firma Dutel-Gisclon uit Montereau een figurale In plaatsen in Oost-Nederland zoals Zutphen en Deventer, worden producten van Prince verhoudingsgewijs veel frequenter aangetroffen. Van Oostveen 2006 en Van 4 Oostveen rapport opgenomen. De prijscourant van dit magazijn is als bijlage in dit Pagina 6 van 80

7 pijp van deze staatsman op de markt heeft gebracht. Afbeelding 10: Waarschijnlijk een Franse pijp waarop de naam van de Franse staatsman Sadi Carnot is aangebracht. Datering (cat. nr. 106). Op enkele tabakspijpen zijn namen van de eigenaar aangebracht. Op deze manier kon de eigenaar zijn pijp in een openbare gelegenheid zoals een Sociëteit, terugvinden. Slechts een enkele keer lukt het om een tabakspijp aan een persoon te koppelen Bij de Tielse tabakspijpen zijn de teksten niet volledig leesbaar of betreft het alleen een voornaam waardoor er helaas geen persoon aan deze tabakspijp is te koppelen. Afbeelding 12: Bellenblaaspijp waarschijnlijk geproduceerd in het Duitse Westerwald (Cat. nr. 111). Afbeelding 11: Met potlood is door de eigenaar zijn voornaam aangebracht. Goedewaagen pijp de meloenplatpunt) van rond het einde van de 19 (model / begin 20ste eeuw (cat. nr. 109). De laatste te bespreken kleipijp is een exemplaar uit de 20ste eeuw. Het betreft een bellenblaaspijp die zeer waarschijnlijk in het Duitse Westerwald is geproduceerd. 5 Zie bijvoorbeeld Gawronski e.a., Pagina 7 van 80

8 3. Gegoten tabakspijpen Een poging van de Goudse pijpenmakers om het hoofd boven water te houden is de productontwikkeling van de gegoten pijp. Deze oorspronkelijk door de Duitse in Grunstadt gevestigde firma Bordollo ontwikkelde techniek, wordt in 1898 als eerste door de Goudse Firma Van der Want & Barras geïntroduceerd en deze producten worden onder de naam Hollandia verkocht. Ivora (Firma P. van der Want Gzn.) begint met de productie van gietpijpen in 1914 en Zenith (Firma P.J. van der Want Azn.) in 191 De firma P. Goedewaagen & Zoon begint al in 1895 met gietpijpen maar weet pas in 1910 een geglazuurde pijp zonder haarscheuren te maken Afbeelding 13: Catalogus van Van der Want & Barras (Hollandie) waarin o.a. gegoten pijpen met de afbeelding van Wilhelmina staan. Een vergelijkbaar exemplaar zoals Tabakspijpen porselein van Vanaf de tweede helft van de 18 de eeuw zijn er al tabakspijpen van porselein op de markt verkrijgbaar. Binnen Nederlandse archeologische vondstcomplexen zien we dit type tabakspijp vanaf eind 18de / begin 19de eeuw geïntroduceerd worden. Vooral in Oost-Nederland waar vele Duitse (seizoen)arbeiders werkzaam waren, wordt dit type tabakspijp met enige regelmaat in 19de eeuwse vondstcomplexen aangetroffen. Het aantal aangetroffen porseleinen tabakspijpen in de Tielse stadsgracht is beperkt. Deze beperkte hoeveelheid vertoont eerder een beeld van een West-Nederlands dan van een OostNederlands vondstcomplex. Afbeelding 14: Een porseleinen tabakspijp die rondom 1900 gedateerd wordt (cat. nr. 148). hier onder nummer 61 en 62 is afgebeeld is in de Tielse stadsgracht aangetroffen (cat. nr. 141). Ook in de Tielse stadsgracht zijn verschillende gegoten pijpen aangetroffen. Geen enkele aangetroffen pijp is echter van een transferprint of een plateelbeschildering voorzien. De enige geheel versierde pijp betreft een exemplaar van Koningin Wilhelmina (cat. nr. 141). Het betreft waarschijnlijk een product van de Firma Hollandia die rond het jaar 1900 is geproduceerd. Bekend is dat dit type pijp voor 75 cent te koop was. Een significant duurder product dan de eerder aangehaalde Doetel/kantoorpijp van de firma Goedewaagen van 5 cent per stuk. 6 Tekst ontleend aan Van Oostveen en Stam, Pagina 8 van 80

9 Bruyère tabakspijpen In de loop van de 19de eeuw neemt het gebruik van de sigaar toe. Daarnaast komen houten / Bruyère en meerschuim7 tabakspijpen in opmars. Houten en Bruyère tabakspijpen zijn daarentegen wel aangetroffen. Het zijn er tenminste vijftien. In 1857 werd ontdekt dat bruyère-hout voor de productie van tabakspijpen kon worden toegepast. Bruyère hout is een heidewortel (Erica Arborea) en deze heide komt alleen in het Middellandse Zeegebied voor. Elk voorjaar gingen de mannen gewapend met pikhouwelen er op uit om deze wortels te verzamelen. Dit leverde een gemiddelde dagopbrengst van kg per man op. Deze heidewortels worden vochtig bewaard om splijten van het hout te voorkomen. Vervolgens wordt er een grof model pijp uit de houten wortel gezaagd. Hierna wordt het model urenlang gekookt in een mengsel van water en heide struikstof ten einde het sap aan de wortels te onttrekken. Na dit proces is het gevaar op splijten geweken en zijn de ruwe modellen gereed om gevreesd te worden. Hierna kan het roer gemonteerd worden. De laatste productieslag bestaat uit het corrigeren van eventuele fouten in het hout, het polijsten en beitsen van het oppervlak. van vandaag worden Bruyère pijpen in Nederland geproduceerd8. Afbeelding 16: Bruyere pijp die o.b.v. equivalente kleipijpen in het eerste kwart van de 20ste eeuw gedateerd kan worden (cat. nr. 153). De houten tabakspijpen zijn met de huidige kennis moeilijk te dateren. Slechts incidenteel komen ze bij opgravingen te voorschijn9. Op basis van de populariteit van dit pijpen type lijkt het aannemelijk dat de producten uit de Tielse stadsgracht gedateerd kunnen worden in de 20ste eeuw. Afbeelding 15: De tekst Bruyère GARANTIE zoals op een pijp is aangebracht (cat. nr. 151). Ook producten van Trumm-Bergmans uit Weert zijn met deze beschrijving op de steel bekend. Nog in de tweede helft van de 19de eeuw worden Bruyère pijpen vanuit Frankrijk geïmporteerd. De populariteit van dit type pijp neemt in Nederland snel toe en in 1922 besluit de in Weert gevestigde firma Trumm-Bergmans geheel over te stappen op dit type houten pijp. De gekaste kleipijp verdwijnt daarmee uit het assortiment van deze Limburgse pijpenmaker. Zelfs tot op de dag 8 9 Koninklijke Gubbels, Roermond. Bij het archeologisch onderzoek voorafgaand aan de bouw van de Noord-Zuidlijn in Amsterdam, zijn slechts vier 7 Meerschuim maar ook metalen tabakspijpen zijn bij deze archeologische begeleiding niet aangetroffen. houten tabakspijpen op de locatie Rokin aangetroffen. Van Oostveen, Pagina 9 van 80

10 Literatuur Duco, D.H., 198 De Nederlandse kleipijp; handboek voor dateren en determineren. Leiden. Duco, De tabakspijp als oranjepropaganda. Leiden. Duco, D.H., Merken en merkenrecht van de pijpenmakers in. Amsterdam. Engelen, J., 200 Pijpenfabriek Trumm-Bergmans Weert. Sittard. Gawronski, J m.m.v. A. van den Brand, J. van der Klooster, P. Kranendonk, J. van Oostveen en J.D. Bindt., Een snelle, een miniatuurmolen, een tsuba, een pijpenkop en een melkflesdop. In: V. van Rossem, G. van Tussenbroek en J. Veerkamp (redactie) Monumenten en Archeologie Amsterdam, jaargang 9, p Oostveen, J. van en A. van Oostveen-Bonnema, Kleipijpen; een statistische analyse. In: Westerheem, 50ste jaargang, nummer 1, p Oostveen, J. van, 200 Kleipijpen gevonden aan de Smedenstraat. In: B. Vermeulen, H. Nalis en G. Havers: Razende mannen onrustige vrouwen; archeologisch en historisch onderzoek naar de voegmiddeleeuwse nederzetting, een adellijke hofstede en het St. Elisabethsgasthuis te Deventer. Raportages Archeologie Deventer 1 Deventer. Bijlage 12 en 1 Oostveen, J. van, Kleipijpen uit Zutphen. Tiel. Versie 0. Zutphense Archeologische Publicatie (ZAP) nummer Oostveen, Oostveen, J. J. van en A. Kleijweg, Tabakspijpennijverheid Schoonhoven. Tiel/Delft. van, Noord-Zuidlijn Tabakspijpen van het Rokin in (NZR2); Oostveen, J. van en R. Stam, Productiecentra van Nederlandse kleipijpen; een overzicht van de stand van zaken. Tiel/Leiden. Schurmans, M., Archeologische begeleiding baggerwerkzaamheden TielStadsgracht. Zuidnederlandse Archeologische Notities 17 Amsterdam. Smiesing, P.K., Een rechtszaak rond het merk DW. In: Pijpelogische Kring Nederland, 4de jaargang, nummer 14, p. 42. Pagina 10 van 80

11 Catalogus Voor de beschrijving van de producten wordt een uniforme systematiek gehanteerd die gebaseerd is op de deductieve kenmerken van de kleipijp en zoals o.a is gepubliceerd in Westerheem10. De uniforme beschrijving is als volgt: De eventuele oppervlaktebehandeling met een agaatsteen wordt hieronder beschreven. Overig Overige opmerkingen Conclusies op basis van deductieve kopkenmerken Datering Mogelijk productiecentrum Mogelijke pijpenmaker / atelier Identificatie Objectnummer Vindplaats Deductieve kopkenmerken Model Beschrijving conform de definities van Duco, 198 Zijmerk links / zijmerk rechts Beschrijving van het zijmerk aan de linkerzijde van de pijpenkop / beschrijving van het zijmerk aan de rechterzijde van de pijpenkop. De linker- en rechterzijde van de pijpenkop zijn de desbetreffende zijden zoals de roker deze ziet. 2c. Bijmerk links / bijmerk rechts Beschrijving van het bijmerk aan de linkerzijde van de pijpenkop / beschrijving van het bijmerk aan de rechterzijde van de pijpenkop. (Hiel)merk Beschrijving van het makersmerk meestal geplaatst op het uitstekende deel, het hiel, van de kleipijp. Oppervlaktebehandeling De eventuele oppervlaktebehandeling bijvoorbeeld middels een agaatsteen waardoor een geglaasd oppervlak ontstaat, wordt beschreven. Behandeling kopopening Bijvoorbeeld de met een botter afgewerkte scherpe randen van de kopopening. Afwerking ketelopening Hieronder kan bijvoorbeeld de hele of halve radering rondom de ketelopening worden beschreven. Overig Overige opmerkingen Overig Literatuurverwijzing Een verwijzing naar soortgelijke producten uit de literatuur wordt onder dit nummer gemaakt. Deductieve steelkenmerken Versiering De eventueel aanwezige steelversiering wordt beschreven. Oppervlaktebehandeling 10 Van Oostveen en van Oostveen-Bonnema, Pagina 11 van 80

12 Kleipijpen Catalogusnummer 1. Gouds wapenschild + S / Gouds wapenschild + S 4 gekroond Huibert Batenburg Catalogusnummer 2. Tl-SG; vak L Gouds wapenschild + S / Gouds wapenschild + S 14 gekroond Arie Schriek Catalogusnummer 3. Tl-SG; vak L Gouds wapenschild / 27 gekroond Martinus Schriek Pagina 12 van 80

13 Catalogusnummer Tl-SG; Ongenummerde doos Gouds wapenschild / Gouds wapenschild + S 37 gekroond Teunis Brenkman Catalogusnummer Tl-SG; vak L Gouds wapenschild + S / Gouds wapenschild + S 40 gekroond Pieter Pietersz Peuselaar Catalogusnummer Tl-SG; vak D Gouds wapenschild / stip 51 gekroond Firma Jan Prince & Cie Pagina 13 van 80

14 Catalogusnummer Tl-SG; vak H Gouds wapenschild / 56 gekroond Abraham Carelsz Voor den Catalogusnummer 8. D/W 2c. Gouds wapenschild / 56 gekroond G.J. Wagenaar Pagina 14 van 80

15 Catalogusnummer 9. Tl-SG; ongenummerd Gouds wapenschild + S /Gouds wapenschild + S 58 gekroond Raderingen afgezoomd met parelranden Gijsbert de Ronde Catalogusnummer 10. Tl-SG; vak H Gouds wapenschild / Stip 69 gekroond Simon de Rijk Pagina 15 van 80

16 Catalogusnummer 11. Gouds wapenschild / Twee stippen boven elkaar 90 gekroond Van der Want Pagina 16 van 80

17 Catalogusnummer 12. Tl-SG; vak E B gekroond Catalogusnummer 13. Tl-SG; vak H D gekroond Geometrische motieven Westerwald Familie Dorn Catalogusnummer 1 Gouds wapenschild / M gekroond Firma P.J. van der Want Pagina 17 van 80

18 Catalogusnummer 1 Tl-SG; vak G Gouds wapenschild / EP gekroond Dirk Willem de Hond Catalogusnummer 1 Tl-SG; vak L Gouds wapenschild / Gouds wapenschild GN gekroond Adrianus Fransz Sparnaaij Catalogusnummer 1 Gouds wapenschild + S/ Gouds wapenschild + S GN gekroond Adrianus Fransz Sparnaaij Pagina 18 van 80

19 Catalogusnummer 18. Tl-SG; vak D Gouds wapenschild / Gouds wapenschild HL gekroond Thoms Binnendijk Catalogusnummer 19. Gouds wapenschild / stip LB gekroond Thomas Hagen Catalogusnummer 20. Tl-SG; vak D Gouds wapenschild / Cirkel LS Paulus de Vogel Pagina 19 van 80

20 Catalogusnummer 21. Tl-SG; vak I Gouds wapenschild / twee stippen boven elkaar WS gekroond Van der Want Catalogusnummer 22. Tl-SG; Ongenummerde doos Gouds wapenschild / AVB Restanten ijzeren vonkenvanger op kop aanwezig Adrianus van der Want Catalogusnummer 23. Tl-SG; vak L Gouds wapenschild + S / Gouds wapenschild + S BOW Zwart exemplaar Martinus Schriek of Matthijs Boot Pagina 20 van 80

21 Catalogusnummer 2 Tl-SG; Ongenummerde doos Gouds wapenschild + S/ Gouds wapenschild + S BOW Martinus Schriek Catalogusnummer 2 Tl-SG; vak H Gouds wapenschild + S/ Gouds wapenschild BOW Martinus Schriek Pagina 21 van 80

22 Catalogusnummer 2 Tl-SG; vak E Goudse wapenschild + S / Gouds wapenschild +S FAG Dirk Goedewaagen Catalogusnummer 2 Tl-SG; Ongenummerde doos Gekroonde vis boven 3 golfjes met initialen IVA /2c. Niet gebotterd Ongerookt; naad met kam afgewerkt Gorinchem Jan van Aten Catalogusnummer 28. Tl-SG; Ongenummerde doos Gekroonde vis boven 3 golfjes met initialen IVA /2c. Niet gebotterd Ongerookt; naad met kam afgewerkt Gorinchem Jan van Aten Pagina 22 van 80

23 Catalogusnummer 29. Tl-SG; vak L Gouds wapenschild / Gouds wapenschild Catalogusnummer Catalogusnummer 31. Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Pagina 23 van 80

24 Catalogusnummer 32. Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Catalogusnummer 33. Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop P.GOEDEWAA / DA Catalogusnummer 3 Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Pagina 24 van 80

25 Catalogusnummer 3 Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Catalogusnummer 3 Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Catalogusnummer 3 Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Pagina 25 van 80

26 Catalogusnummer 38. Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Catalogusnummer 39. Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Catalogusnummer 40. Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Pagina 26 van 80

27 Catalogusnummer 41. Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Catalogusnummer 42. Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Catalogusnummer 43. Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Pagina 27 van 80

28 Catalogusnummer 4 Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop P.GOE Catalogusnummer 4 Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop P.GOE Catalogusnummer 4 Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop P.GOE Pagina 28 van 80

29 Catalogusnummer 4 Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Catalogusnummer 48. Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Catalogusnummer 49. Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Pagina 29 van 80

30 Catalogusnummer 50. Kromkop -/ in potlood geschreven tekst op kop 2c. Model nummer 77: Stompe kromkop Catalogusnummer 51. Tl-SG; vak G Kromkop Model nummer 77: Stompe kromkop Pagina 30 van 80

31 Catalogusnummer 52. Tl-SG; vak B Kromkop ketelmerk Pagina 31 van 80

32 Catalogusnummer 53. Model nummer 312: Doetel Catalogusnummer 5 Model nummer 312: Doetel Catalogusnummer 5 Model nummer 312: Doetel Pagina 32 van 80

33 Catalogusnummer 5 Model nummer 312: Doetel Catalogusnummer 5 Model nummer 312: Doetel Catalogusnummer 58. Model nummer 312: Doetel Pagina 33 van 80

34 Catalogusnummer 59. Model nummer 312: Doetel Catalogusnummer 60. Model nummer 312: Doetel Catalogusnummer 61. Model nummer 312: Doetel Pagina 34 van 80

35 Catalogusnummer 62. Tl-SG; vak L -/ potlood tekst gers 2c. Model nummer 312: Doetel Catalogusnummer 63. Tl-SG; vak L Model nummer 312: Doetel Pagina 35 van 80

36 Catalogusnummer 6 Tl-SG; vak L Model nummer 312: Doetel Catalogusnummer 6 Tl-SG; vak L Model nummer 312: Doetel Catalogusnummer 6 Tl-SG; Ongenummerde doos Model nummer 312: Doetel Pagina 36 van 80

37 Catalogusnummer 6 Model nummer 312: Doetel GOEDEWAGE GOUDA Catalogusnummer 68. Model nummer 312: Doetel Pagina 37 van 80

38 Catalogusnummer 69. Model nummer 312: Doetel Catalogusnummer 70. Model nummer 312: Doetel Catalogusnummer 71. Model nummer 312: Doetel Pagina 38 van 80

39 Catalogusnummer 72. Geen radering rondom ketelopening Model nummer 312: Doetel Firma P. Goedewaagen en Zoon Catalogusnummer 73. Tl-SG; vak B Gouds wapenschild / Gouds wapenschild KIP Hermanus van der Kleijn of Carel Zieleman Catalogusnummer 7 Tl-SG; vak H Gouds wapenschild / KVD Jan Weeldenburg Pagina 39 van 80

40 Catalogusnummer 7 Tl-SG; Ongenummerde doos Gekroonde vis boven 3 golfjes met initialen LDS / 2c Schoonhoven Leendert Smit Catalogusnummer 7 Tl-SG; Ongenummerde doos Gouds wapenschild / LVD Stalenburg Catalogusnummer 7 Tl-SG; Ongenummerde doos Gouds wapenschild / LVD Stalenburg Pagina 40 van 80

41 Catalogusnummer 78. Tl-SG; Ongenummerde doos Gouds wapenschild / LVD Stalenburg Catalogusnummer 79. Tl-SG; vak H Gouds wapenschild / LVD Stalenburg Catalogusnummer 80. Tl-SG; vak H Gouds wapenschild + S /Gouds wapenschild SDL Teunis van der Ben Pagina 41 van 80

42 Catalogusnummer 81. Tl-SG; vak E Melkmeid Firma Jan Prince & Cie of Firma P.J. van der Want Azn Catalogusnummer 82. Tl-SG; vak F Melkmeid Firma Jan Prince & Cie of Firma P.J. van der Want Azn Catalogusnummer 83. Melkmeid Firma Jan Prince & Cie of Firma P.J. van der Want Azn Pagina 42 van 80

43 Catalogusnummer 8 Tl-SG; vak G Kromkop Melkmeid JAN.PRINCE & Cie / GOUDA Firma Jan Prince & Cie of Firma P.J. van der Want Azn Pagina 43 van 80

44 Catalogusnummer 8 Kromkop Gouds wapenschild / Melkmeid JAN.PRINCE & Cie / GOUDA Firma Jan Prince & Cie of Firma P.J. van der Want Azn Pagina 44 van 80

45 Catalogusnummer 8 Kromkop Melkmeid / melkmeid Firma Jan Prince & Cie Catalogusnummer 8 Tl-SG; vak I Kromkop Melkmeid / melkmeid Geen radering rondom ketelopening Firma Jan Prince & Cie Pagina 45 van 80

46 Catalogusnummer 88. Tl-SG; vak L Gouds wapenschild / Both Firma Jan Prince Catalogusnummer 89. Both Firma Jan Prince Catalogusnummer 90. Tl-SG; vak H Trechter Gouds wapenschild / Fruitben Jan Nieuwveld Pagina 46 van 80

47 Catalogusnummer 91. Tl-SG; vak H Trechter Kat Willem de Ronde Catalogusnummer 92. Tl-SG; Ongenummerde doos Gouds wapenschild / Staande leeuw Pieter van Reede Catalogusnummer 93. Tl-SG; vak H Gouds wapenschild / Leeuw in Hollandse tuin Firma Frans Verzijl en Zonen Pagina 47 van 80

48 Catalogusnummer 9 Tl-SG; vak H Trechter Molen / leeuw in Hollandse tuin 2c. Radering voorzijde ketelopening Gorinchem Catalogusnummer 9 Lelie Catalogusnummer 9 Tl-SG; vak F Lelie Pagina 48 van 80

49 Catalogusnummer 9 Lelie Steelverruwing Limburg? Catalogusnummer 98. Lelie Steelverruwing Limburg? Pagina 49 van 80

50 Catalogusnummer 99. Tl-SG; vak B Gouds wapenschild + S / Gouds wapenschild + S Wapen van Leiden Jan van der Zwalm of Pieter Goedewaagen Catalogusnummer 100. Tl-SG; vak H Gouds wapenschild + S / Gouds wapenschild + S Theetafel Jan Stalenburg Catalogusnummer 101. Tl-SG; vak H Gouds wapenschild + S / Gouds wapenschild + S Theetafel Jan Stalenburg Pagina 50 van 80

51 Catalogusnummer 102. Gouds wapenschild / cirkel boven punt Wijnton gekroond Thomas Hagen Catalogusnummer 103. Tl-SG; vak L Gouds wapenschild / stip Wijnton gekroond Thomas Hagen Catalogusnummer 10 Tl-SG; Ongenummerde doos Gouds wapenschild / twee stippen boven elkaar Wijnton gekroond Thomas Hagen Pagina 51 van 80

52 Catalogusnummer 10 Tl-SG; Ongenummerde doos Gouds wapenschild / Wijnton gekroond Thomas Hagen Catalogusnummer 10 PIPE SADI CARNOT11 2c. Pijp gemaakt van roodbakkende klei Frankrijk?12 Catalogusnummer 10 Tl-SG; vak H Kromkop Lobben afgezet met bloemen 2c. Goedewaagen model nummer 308: Model Rozenribbenplatpunt Goedewaagen 11 Sadi Carnot was van 3 december 1887 tot 25 juni 1894 president van de Republiek Frankrijk. Op de tentoonstelling in Lyon is Carnot met een mes verwond door de Italiaanse anarchist Sante Caserio Geronimo. Een dag later is hij aan zijn verwondingen overleden. Sadi Carnot was een populaire Franse staatsman vooral ten tijde van de Wereldtentoonstelling in Parijs (1889) en de daarop volgende jaren. 12 Een in reliëf uitgevoerde pijp gemodelleerd naar Sadi Carnot is bekend uit de Franse fabriek van Dutel-Gisclon. Vriendelijke mededeling Ruud Stam / Francis van Parijs. Pagina 52 van 80

53 Catalogusnummer 108. Tl-SG; ongenummerd Bloemen 2c. Goedewaagen model 533? Goedewaagen? Catalogusnummer 109. Tl-SG; ongenummerd Kromkop Lobben met in potlood Gert 2c. Goedewaagen model 167: lange meloenplatpunt Goedewaagen Catalogusnummer 110. Tl-SG; vak H Hondenkop 2c. Goedewaagen model nummer 329: Model Hondenkop photographie Goedewaagen Pagina 53 van 80

54 Catalogusnummer 111. Tl-SG; vak J Bellen blazende jongen / bellen blazend meisje 2c. Niet gebotterd Westerwald Catalogusnummer 112. Tl-SG; vak G Dubbelconisch Onduidelijk Radering voorzijde ketelopening Gorinchem Catalogusnummer 113. Gouds wapenschild / Niet gebotterd Steelverruwing in mal aangebracht Limburg? Pagina 54 van 80

55 Catalogusnummer 11 Tl-SG; ongenummerd Gouds wapenschild / Niet gebotterd Steelverruwing in mal aangebracht Limburg? Catalogusnummer 11 Steelverruwing Limburg? Catalogusnummer Pagina 55 van 80

56 Catalogusnummer 11 GOEDEWAAGE / GOUDA Goedewaagen Catalogusnummer 118.? GOEDEWAAGEN / GOUDA Goedewaagen Pagina 56 van 80

57 Catalogusnummer 119. Tl-SG; ongenummerd Pijp van roodbakkende klei P.v.d.W / GOUDA Firma P. van der Want Catalogusnummer 120. Tl-SG; ongenummerd Bus gemerkt met initialen EP Pagina 57 van 80

58 Catalogusnummer 121. Tl-SG; ongenummerd Steeltekst wel aangebracht maar niet leesbaar Catalogusnummer 122. Tl-SG; ongenummerd Niet gebotterd Pagina 58 van 80

59 Catalogusnummer 123. Tl-SG; vak L Geglazuurd Niet gebotterd Geglazuurd Catalogusnummer 12 Tl-SG; vak J Gelakt Goedewaagen model 586 GOEDEWAAGEN GOUDA Gelakt N.V. Goedewaagen Pagina 59 van 80

60 Catalogusnummer 12 Tl-SG; vak E Gouds wapenschild / Niet leesbaar ? Catalogusnummer 12 Tl-SG; vak H Gouds wapenschild / Niet leesbaar ? Catalogusnummer 12 Tl-SG; vak H Gouds wapenschild / Niet leesbaar Pagina 60 van 80

61 Catalogusnummer 128. Tl-SG; vak J Beschadigd / Gouds wapenschild + S Niet leesbaar Catalogusnummer 129. Tl-SG; Ongenummerde doos Gouds wapenschild / twee stippen boven elkaar Wijnton gekroond Thomas Hagen Catalogusnummer 130. Tl-SG; vak A ? Pagina 61 van 80

62 Catalogusnummer 131. Tl-SG; vak B ? Catalogusnummer 132. Tl-SG; vak B?+S/?+S ? Catalogusnummer 133. Tl-SG; vak I ? Pagina 62 van 80

63 Catalogusnummer 13 Tl-SG; vak G Gouds wapenschild / cirkel Catalogusnummer 13 Gouds wapenschild / cirkel Catalogusnummer 13 Tl-SG; vak L ? Pagina 63 van 80

64 Catalogusnummer 13 Tl-SG; vak D Radering voorzijde ketelopening ? Catalogusnummer 138. Tl-SG; Ongenummerde doos ? Catalogusnummer 139. Tl-SG; Ongenummerde doos ? Pagina 64 van 80

65 Catalogusnummer 140. Tl-SG; vak G Kromkop Pagina 65 van 80

66 Gegoten tabakspijpen Catalogusnummer 141. Koningin Wilhelmina 2c. Transparante glazuur Gegoten pijp Hollandia, Firma Van der Want & Barras? Duco, 1992, p. 93 Catalogusnummer 142. Kromkop Transparante glazuur Gegoten pijp Pagina 66 van 80

67 Catalogusnummer 143. Tl-SG; vak H Kromkop Transparante glazuur Gegoten pijp Catalogusnummer 14 Tl-SG; ongenummerde doos Kromkop Transparante glazuur Gegoten pijp Catalogusnummer 14 Tl-SG; vak D Transparante glazuur Gegoten pijp Pagina 67 van 80

68 Catalogusnummer 14 Transparante glazuur Gegoten pijp Pagina 68 van 80

69 Tabakspijpen van porselein Catalogusnummer 14 Tl-SG; tussen vak F en vak G Kromkop Groene horizontale beschildering nog zichtbaar 2c. Porseleinen pijp Duitsland? Catalogusnummer 148. Tl-SG; ongenummerde doos Kromkop Bruin en oranje beschildering 2c. Porseleinen pijp Duitsland? Catalogusnummer 149. Vochtzak Vochtzak Duitsland? Pagina 69 van 80

70 Bruyère tabakspijpen Catalogusnummer 150. Tl-SG-06; vak B 2c. Houten pijp REAL BRIAR made in France Frankrijk Catalogusnummer 151. Tl-SG-06; vak G 2c. Houten pijp BRUYERE GARANTIE Pagina 70 van 80

71 Catalogusnummer 152. Tl-SG-06; vak G 2c. Houten pijp BRUYERE GARANTIE Catalogusnummer 153. Tl-SG-06; vak H 2c. Houten pijp; metalen bus bestaat uit gevouwen stuk metaal Pagina 71 van 80

72 Catalogusnummer 15 Tl-SG-06; vak H 2c. Houten pijp FHB in ovaal boven made in France Frankrijk Catalogusnummer 15 Tl-SG-06; vak H 2c. Houten pijp Ovaal met fabrieksmerk Pagina 72 van 80

73 Catalogusnummer 15 Tl-SG-06; vak H Achtkantig 2c. Houten pijp Catalogusnummer 15 Tl-SG-06; vak I 2c. Houten pijp Catalogusnummer 158. Tl-SG-06; vak J 2c. Houten pijp Pagina 73 van 80

74 Catalogusnummer 159. Tl-SG-06; vak J 2c. Houten pijp Catalogusnummer 160. Tl-SG-06; vak L; rechte deel 2c. Houten pijp met hardplastic roer (gemerkt) Pagina 74 van 80

75 Catalogusnummer 161. Tl-SG-06; ongenummerd 2c. Houten pijp met in ruit tekst PREMIER met hierboven de letter R en eronder de letter K m benaderd op 12 september Catalogusnummer 162. Tl-SG-06; vak K 2c. Houten pijp BA BRUYERE GARANTIE in goudopdruk Pagina 75 van 80

76 Catalogusnummer 163. Tl-SG-06; vak L; rechte deel Zeskantig 2c. Houten pijp met hardplastic roer SLIMBO in omlijsting Catalogusnummer 16 Tl-SG-06; vak L; rechte deel 2c. Houten pijp met metalen bus Catalogusnummer 16 Tl-SG-06; ongenummerd 2c. Houten pijp Pagina 76 van 80

77 Pijpenmagazijn Chr. v.d. Linden, Tiel Pagina 77 van 80

78 Pagina 78 van 80

79 Pagina 79 van 80

80 Pagina 80 van 80