PUBLIC. Brussel, 4 oktober 2007 (12.10) (OR. en) RAAD VAN DE EUROPESE UNIE /07 Interinstitutioneel dossier: 2005/0261 (COD) LIMITE

Transcriptie

1 Conseil UE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 4 oktober 2007 (2.0) (OR. en) 344/07 Interinstitutioneel dossier: 2005/026 (COD) LIMITE PUBLIC JUSTCIV 249 CODEC 08 NOTA van: het voorzitterschap aan: het Comité burgerlijk recht (ROME I) nr. vorig doc.: 50/07 JUSTCIV 75 CODEC 76 nr. Comv.: 5203/06 JUSTCIV 3 CODEC 8 Betreft: Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst (Rome I) Voor de delegaties gaat hierbij de tekst met de overwegingen die het Voorzitterschap heeft opgesteld naar aanleiding van de vergaderingen van het Comité Burgerlijk recht (Rome I) en van de informele contacten met het Europese Parlement. Ter verbetering van de leesbaarheid is de tekst van het in april 2007 door de Raad overeengekomen compromispakket (document 8022/07 REV JUSTCIV 73 CODEC 306 ADD ) cursief weergegeven. 344/07 ier/sav/mv

2 Voorstel voor een VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst (Rome I) HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE, Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, en met name op artikel 6, punt c), en artikel 67, Gezien het voorstel van de Commissie, Gezien het advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité, Handelend volgens de procedure van artikel 25 van het Verdrag 2, Overwegende hetgeen volgt: () De Gemeenschap heeft zich ten doel gesteld een ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid te handhaven en te ontwikkelen. Met het oog op geleidelijke totstandbrenging van een dergelijke ruimte dient de Gemeenschap onder meer de maatregelen op het gebied van de justitiële samenwerking in burgerlijke zaken vast te stellen die voor de goede werking van de interne markt nodig zijn. (...) ( bis) Overeenkomstig artikel 65, punt b), van het Verdrag omvatten deze maatregelen maatregelen ter bevordering van de verenigbaarheid van de in de lidstaten geldende regels betreffende wets- en bevoegdheidsconflicten. (2) (...) /07 ier/sav/mv 2

3 (3) Tijdens de bijeenkomst in Tampere van 5 en 6 oktober 999 heeft de Europese Raad bevestigd dat het beginsel van wederzijdse erkenning van vonnissen en andere beslissingen de hoeksteen van de justitiële samenwerking in burgerrechtelijke zaken zou moeten worden, en de Commissie en de Raad verzocht een pakket maatregelen vast te stellen om gestalte te geven aan dit beginsel. (3 bis) Op 30 november 2000 heeft de Raad een gezamenlijk programma van de Raad en van de Commissie aangenomen inzake maatregelen voor de uitvoering van het beginsel van wederzijdse erkenning van beslissingen in burgerlijke en handelszaken. In dit programma worden de maatregelen voor de harmonisatie van de collisieregels aangemerkt als maatregelen die de wederzijdse erkenning van beslissingen helpen te bevorderen. (3 ter) In het op 5 november 2004 door de Europese Raad goedgekeurde Haagse Programma 2 wordt opgeroepen voortvarend verder te werken aan het conflictenrecht inzake contractuele verbintenissen ("Rome I"). (4) De goede werking van de interne markt vereist, ter bevordering van de voorspelbaarheid van de uitslag van rechtsgedingen, de rechtszekerheid en het vrij verkeer van vonnissen, dat de in de lidstaten geldende collisieregels hetzelfde nationale recht aanwijzen, ongeacht bij welke rechter het geding aanhangig wordt gemaakt. (...) (5) (...) 3 (6) Het materiële toepassingsgebied en de bepalingen van de verordening moeten stroken met Verordening (EG) nr. 44/200 van de Raad van 22 december 2000 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken ("Brussel I") 4 en met Verordening (EG) nr. 864/2007 van het Europees Parlement en de Raad van juli 2007 betreffende het recht dat van toepassing is op niet-contractuele verbintenissen ("Rome II") PB C 2 van , blz.. PB C 53 van , blz.. Zie overweging 5 bis. PB L 2 van , blz.. Verordening laatstelijk gewijzigd bij Verordening (EG) nr. 79/2006 (PB L 363 van , blz. ). PB L 99 van , blz /07 ier/sav/mv 3

4 (6 bis) Familierechtelijke betrekkingen omvatten bloedverwantschap, huwelijk en aanverwantschap. Het begrip [in lid 2 van artikel ] relatievormen die met het huwelijk en andere familierechtelijke betrekkingen vergelijkbare gevolgen hebben, zal worden uitgelegd overeenkomstig het recht van de lidstaat waar de zaak aanhangig wordt gemaakt. (6 ter) Verbintenissen die voortvloeien uit de onderhandelingen voorafgaand aan de sluiting van de overeenkomst vallen onder artikel 2 van Verordening (EG) Nr. 864/2007. Daarom moeten deze van het toepassingsgebied van deze verordening worden uitgesloten. (7) De vrijheid van de partijen om het toepasselijke recht te kiezen, moet een van de hoekstenen van het systeem van collisieregels op het gebied van verbintenissen uit overeenkomst zijn. (8) Teneinde bij te dragen aan de algemene doelstelling van het instrument, namelijk zorgen voor rechtszekerheid in de Europese rechtsruimte, moeten de collisieregels in hoge mate voorspelbaar zijn. De rechter moet echter over een beoordelingsmarge beschikken om vast te stellen welk recht het nauwst verbonden is met het betrokken geval (...) (8 bis) Het besluit van de partijen om één of meer gerechten van een lidstaat uitsluitende bevoegdheid te geven voor terzake van in geschillen in het kader van de overeenkomst, is een factor die moet worden meegewogen wanneer wordt bepaald of een rechtskeuze duidelijk is aangegeven. (8 ter) Deze verordening laat onverlet dat partijen kunnen verwijzen naar een niet-statelijk recht of naar een internationale overeenkomst. (8 quater) In een wettekst waarbij de Gemeenschap regels van materieel verbintenissenrecht, waaronder standaardvoorwaarden, vaststelt, kan worden bepaald dat de partijen deze regels als het toepasselijke recht mogen kiezen. [(8 quinques) Voor de vaststelling van het toepasselijke recht bij gebreke aan een rechtskeuze dienen de multilaterale systemen diegene te zijn waarbinnen de handel plaatsvindt, zoals gereglementeerde markten en multilaterale handelsfaciliteiten in de zin van artikel 4, lid, punten 4 en 5, van Richtlijn 2004/39/EG, onverschillig of daarbij al dan niet gebruik gemaakt wordt van een centrale tegenpartij.] 344/07 ier/sav/mv 4

5 (8 sexies) Indien bij een rechtskeuze alle overige op het tijdstip van de keuze mogelijke aanknopingspunten zich in een ander land bevinden dan het land waarvan het recht is gekozen, dient de door de partijen gemaakte keuze de toepassing van de rechtsregels van eerstbedoeld land waarvan niet bij overeenkomst kan worden afgeweken, onverlet te laten. Deze regel is van toepassing ongeacht of de rechtskeuze gekoppeld is aan de keuze van een gerecht. Voor zover geen wezenlijke wijzigingen werden beoogd ten opzichte van artikel 3, lid 3, van het Verdrag van Rome van 980 inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst is de formulering zoveel mogelijk afgestemd op die van artikel 4 van Verordening (EG) Nr. 864/2007. (8 septies) Ten aanzien van het toepasselijke recht bij gebreke van een rechtskeuze moet het begrip "dienstverrichting", voor zover de diensten onder Verordening (EG) nr. 44/200 vallen, worden uitgelegd in de zin van artikel 5, lid, onder b), van die verordening. Hoewel franchise- en distributiecontracten [van dezelfde aard zijn als] [gezien hun aard] dienstencontracten [zijn], gelden hiervoor specifieke regels. (8 octies) Indien een daadwerkelijke rechtskeuze ontbreekt, dient het toepasselijke recht te worden vastgesteld overeenkomstig de rechtsregel die voor het desbetreffende soort overeenkomst is vastgesteld. De overeenkomst die niet tot een van de omschreven soorten kan worden gerekend of waarvan onderdelen tot verschillende van de omschreven soorten behoren, dient beheerst te worden door het recht van het land waar de partij die de voor de overeenkomst kenmerkende prestatie moet verrichten, haar gewone verblijfplaats heeft. In het geval van een overeenkomst die bestaat de overeenkomst bestaat uit een geheel van rechten en verplichtingen welke bij verschillende van de omschreven overeenkomsttypen kunnen worden ondergebracht, moet de kenmerkende prestatie worden vastgesteld op grond van het zwaartepunt daarvan. Met elkaar samenhangende overeenkomsten waarvan de kenmerkende prestatie niet kan worden vastgesteld, dienen beheerst te worden door het recht van het land waarmee ze het nauwst verbonden zijn. (8 nonies) Op de overeenkomst die een kennelijk nauwere band heeft met een ander land is het recht van dat land van toepassing. In dat geval moet worden nagegaan of de overeenkomst een zeer nauwe band met een of meer andere overeenkomsten heeft. PB C 334 van , blz.. 344/07 ier/sav/mv 5

6 (8 decies) Bij gebreke van een rechtskeuze dient, indien het toepasselijke recht niet is vast te stellen op grond van het feit dat de overeenkomst bij een van de omschreven soorten kan worden ingedeeld, noch als het recht van het land waar de betrokken partij de kenmerkende prestatie moet leveren, de overeenkomst beheerst te worden door het recht van het land waarmee zij de nauwste banden heeft. Ten einde dat land vast te stellen dient er rekening mee gehouden te worden of de betrokken overeenkomst een erg nauwe band heeft met een of meer andere overeenkomst. (8 undecies) Ten aanzien van de uitlegging van vervoersovereenkomsten worden geen inhoudelijke wijzigingen overwogen met betrekking tot artikel 4, lid 4, derde zin van het Verdrag van 980 inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst. (9) Wat overeenkomsten met als zwak beschouwde partijen betreft, moeten deze partijen worden beschermd door collisieregels die gunstiger zijn voor hun belangen dan de algemene regels. PB C 334 van , blz.. 344/07 ier/sav/mv 6

7 [(0) Wat met name consumentenovereenkomsten betreft, moet de collisieregel het mogelijk maken de kosten te drukken voor de beslechting van consumentengeschillen, waarbij het vaak gaat om relatief geringe vorderingen, en rekening te houden met de evolutie van de technieken voor verkoop op afstand. Om consistent te zijn met Verordening (EG) nr. 44/200 moet worden verwezen naar het criterium van 'activiteiten gericht op' als voorwaarde voor toepassing van de regel inzake consumentenbescherming, en moet dit criterium in beide instrumenten op samenhangende wijze worden uitgelegd, met inachtneming van de gezamenlijke verklaring van de Raad en de Commissie over artikel 5 van Verordening (EG) nr. 44/200, volgens welke het voor de toepassing van artikel 5, lid, punt c), "niet volstaat dat een onderneming haar activiteiten richt op een lidstaat waar de consument zijn woonplaats heeft, of op meerdere lidstaten, met inbegrip van die lidstaat; daartoe dient in het kader van die activiteiten daadwerkelijk een overeenkomst gesloten te zijn". In deze verklaring wordt er ook aan herinnerd dat "het feit dat een internetsite toegankelijk is, op zich niet voldoende is om artikel 5 toe te passen; noodzakelijk is dat de consument op die site gevraagd wordt overeenkomsten op afstand te sluiten en dat er inderdaad een dergelijke overeenkomst gesloten is, ongeacht de middelen die daartoe zijn gebruikt. De taal en de munteenheid die op de internetsite worden gebruikt doen in dat opzicht niet ter zake." [(0 bis) Met het oog op deze verordening dienen beleggingsdiensten en -activiteiten en bijbehorende nevendiensten in de zin van de afdelingen A en B van bijlage I van Verordening 2004/39/EG van het Europese Parlement en de Raad, als gewijzigd bij de Richtlijnen 2006/3/EG en 2007/44/EG, beheerst te worden door de voor consumentenovereenkomsten geldende algemene rechtsregel.] [(0 ter) Met het oog op de bepalingen tot vaststelling van het recht dat van toepassing is op overeenkomsten die gesloten zijn door consumenten, mogen natuurlijke personen die op hun verzoek op grond van de criteria en de procedure van bijlage II van Richtlijn 2004/39/EG van het Europese Parlement en de Raad, als gewijzigd bij de richtlijnen 2006/3/EG en 2007/44/EG, als professionele cliënten worden aangemerkt, niet als consumenten worden beschouwd wanneer zij overeenkomsten sluiten die een beleggingsdienst, een transactie, dan wel een categorie transacties of producten betreffen waarvoor zij als professionele cliënten worden beschouwd. 2 2 Beschikbaar op het volgende adres: Het voorzitterschap merkt op dat deze overweging besproken dient te worden in samenhang met artikel /07 ier/sav/mv 7

8 [(0 quater) Er moet voor gezorgd worden dat rechten en verplichtingen die een financieel instrument vormen niet onder de algemene regel voor consumentenovereenkomsten vallen, aangezien zulks ertoe kan leiden dat op een enkel instrument dat is uitgegeven verschillende wetgevingen van toepassing zijn, hetgeen de aard ervan wijzigt en handel en aanbod minder fungibel maakt. Evenzo dient bij de uitgifte van dergelijke instrumenten de contractuele verbintenis tussen de uitgevende instelling en de inschrijver door een enkel recht worden beheerst. Dezelfde beginselen dienen te gelden met betrekking tot de multilaterale systemen van artikel 4, lid, punt j bis, en de afwikkelingssystemen volgens Richtlijn 98/26/EC, met betrekking waartoe ervoor gezorgd moet worden dat het recht van de gewone verblijfplaats van de consument niet botst met de regels die van toepassing zijn op de overeenkomsten die in het kader van deze systemen of met de exploitant daarvan gesloten zijn. () Wat individuele arbeidsovereenkomsten betreft, moet de collisieregel het mogelijk maken om achter de uiterlijke schijn vast te stellen waar het zwaartepunt van de arbeidsrelatie ligt. Deze regel doet geen afbreuk aan de toepassing van de bepalingen van dwingend recht van het land van terbeschikkingstelling overeenkomstig Richtlijn 96/7/EG van 6 december 996 betreffende de terbeschikkingstelling van werknemers met het oog op het verrichten van diensten. ( bis) De werknemer mag de bescherming door bepalingen waarvan niet, of slechts in zijn voordeel, kan worden afgeweken, niet worden ontnomen. ( ter) Met het oog op een arbeidsovereenkomst dient het verrichten van arbeid in een ander land als tijdelijk te worden aangemerkt indien de werknemer na de voltooiing van zijn taak in het buitenland opnieuw arbeid in het land van herkomst moet verrichten. Het feit dat een nieuwe arbeidsovereenkomst wordt gesloten met de oorspronkelijke werkgever of met een werkgever die tot hetzelfde concern behoort als de oorspronkelijke werkgever, sluit niet uit dat de werknemer geacht wordt zijn arbeid in een ander land tijdelijk te verrichten. (2) (...) PB L 8 van , blz.. 344/07 ier/sav/mv 8

9 (3) Om redenen van algemeen belang is het gerechtvaardigd dat de rechters van de lidstaten zich in uitzonderlijke omstandigheden kunnen beroepen op rechtsfiguren zoals de exceptie van openbare orde en op bepalingen van bijzonder dwingend recht. De interpretatie van het begrip "bepalingen van bijzonder dwingend recht" in deze verordening moet overeenkomen met de interpretatie van dat begrip in Verordening (EG) Nr. 864/2007 van de Raad. Het begrip "bepalingen van bijzonder dwingend recht" moet worden onderscheiden van de bijvoorbeeld in artikel 3, lid 4 hieronder gebezigde uitdrukking "bepaling waarvan niet bij overeenkomst kan worden afgeweken", en dient met meer terughouding te worden gebezigd. (3 bis) Ten aanzien van de cessie van schuldvorderingen dient door het gebruik van de term "betrekkingen" te worden verduidelijkt dat artikel 3, lid, ook van toepassing is op de eigendomsaspecten van een cessie tussen de cedent en de cessionaris in de rechtsordes waarin deze aspecten los van de aspecten van het verbintenissenrecht worden behandeld. De term "betrekkingen" dient echter niet opgevat worden in de zin van een eventuele verhouding tussen de cedent en de cessionaris. De term wordt met name niet geacht betrekking te hebben op aangelegenheden die aan een cessie van vorderingen of contractuele subrogatie voorafgaan. De betekenis van de term dient strikt beperkt te blijven tot de aspecten die rechtstreeks van belang zijn voor de betrokken cessie van vorderingen/contractuele subrogatie. (4) De rechtszekerheid vereist een duidelijke definitie van het begrip gewone verblijfplaats, met name voor rechtspersonen. Anders dan artikel 60, lid, onder c), van Verordening (EG) nr. 44/200, dat in dit verband drie criteria bevat, moet de collisieregel beperkt zijn tot een enkel criterium; anders zouden de partijen onmogelijk kunnen voorspellen welk recht op hun geval van toepassing is. (5) (...) (5 bis) Voorkomen dient te worden dat collisieregels over verschillende instrumenten worden verspreid en dat deze regels onderling afwijken. Deze verordening belet evenwel niet dat in bepalingen van Gemeenschapsrecht op bepaalde gebieden collisieregels betreffende verbintenissen uit overeenkomst kunnen worden opgenomen. 344/07 ier/sav/mv 9

10 (6) De eerbiediging van de internationale verplichtingen van de lidstaten vereist dat deze verordening internationale verdragen en internationale overeenkomsten waarbij op het tijdstip van de vaststelling van deze verordening een of meer lidstaten partij zijn, onverlet laat. Om de geldende regels toegankelijker te maken dient de Commissie aan de hand van de gegevens die de lidstaten haar doorgeven, de lijst van de betrokken overeenkomsten bekend te maken in het Publicatieblad van de Europese Unie. (6 ter) De Commissie zal het Europees Parlement en de Raad een voorstel voorleggen over de procedures en voorwaarden volgens welke de lidstaten het recht hebben om in afzonderlijke en uitzonderlijke gevallen en met betrekking tot sectorale aangelegenheden zelf met derde landen over overeenkomsten te onderhandelen en overeenkomsten te sluiten die bepalingen bevatten betreffende het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst. (7) Aangezien de doelstelling van deze verordening niet voldoende door de lidstaten kan worden verwezenlijkt en derhalve vanwege de omvang en de gevolgen van deze verordening beter door de Gemeenschap kan worden verwezenlijkt, kan de Gemeenschap overeenkomstig het in artikel 5 van het Verdrag neergelegde subsidiariteitsbeginsel maatregelen nemen. Overeenkomstig het in hetzelfde artikel neergelegde evenredigheidsbeginsel gaat deze verordening niet verder dan wat nodig is om deze doelstelling te bereiken. (8) Overeenkomstig artikel 3 van het Protocol betreffende de positie van het Verenigd Koninkrijk en Ierland, gehecht aan het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, heeft Ierland schriftelijk kenbaar gemaakt dat het wenst deel te nemen aan de aanneming en de toepassing van deze verordening. (8 bis) Het Verenigd Koninkrijk heeft de kennisgeving overeenkomstig artikel 3 van het protocol betreffende de positie van het Verenigd Koninkrijk en Ierland in de bijlage bij het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap niet verricht en neemt dus niet deel aan de aanneming van deze verordening, en is derhalve daardoor niet gebonden en niet gehouden haar toe te passen. 344/07 ier/sav/mv 0

11 (9) Overeenkomstig de artikelen en 2 van het protocol betreffende de positie van Denemarken, dat aan het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap is gehecht, neemt Denemarken niet deel aan de aanneming van deze verordening, die dus niet verbindend is voor, noch van toepassing is op deze lidstaat, HEBBEN DE VOLGENDE VERORDENING VASTGESTELD: 344/07 ier/sav/mv

12 Hoofdstuk I Werkingssfeer Artikel - Materieel toepassingsgebied. Deze verordening is, in gevallen van collisie, van toepassing op verbintenissen uit overeenkomst op burgerlijk en handelsgebied. Zij is met name niet van toepassing op fiscaal, administratief of douanegebied. 2. Uitgesloten van de werkingssfeer van deze verordening zijn: a) de staat en handelingsbekwaamheid van natuurlijke personen, onder voorbehoud van artikel 2; b) verbintenissen die voortvloeien uit familierechtelijke betrekkingen of uit betrekkingen die volgens het op deze betrekkingen toepasselijke recht vergelijkbare gevolgen hebben, waaronder begrepen onderhoudsverplichtingen; c) verbintenissen die voortvloeien uit het huwelijksvermogensrecht, uit het vermogensrecht met betrekking tot relatievormen die volgens het op deze relatievormen toepasselijke recht met het huwelijk vergelijkbare gevolgen hebben, of uit het erfrecht; 344/07 ier/sav/mv 2

13 d) verbintenissen uit wisselbrieven, cheques, orderbriefjes alsmede andere verhandelbare waardepapieren, voor zover de verbintenissen uit deze andere papieren het gevolg zijn van hun verhandelbaarheid; e) overeenkomsten tot arbitrage en tot aanwijzing van een bevoegde rechter; f) kwesties behorende tot het recht inzake vennootschappen, verenigingen en rechtspersonen, zoals hun oprichting door registratie of anderszins, hun rechts- en handelingsbevoegdheid, hun inwendig bestel en hun ontbinding, alsook de persoonlijke aansprakelijkheid van de vennoten en de organen voor de verbintenissen van de vennootschap, vereniging of rechtspersoon ( ); f bis) de vraag of een vertegenwoordiger zijn principaal, dan wel of een orgaan van een vennootschap, vereniging of rechtspersoon deze vennootschap, vereniging of rechtspersoon jegens een derde kan binden; g) de oprichting van trusts, alsmede de rechtsbetrekkingen tussen oprichters, trustees en begunstigden; h) bewijs en de rechtspleging, onder voorbehoud van artikel 7; i) verbintenissen die voortvloeien uit de onderhandelingen voorafgaand aan de sluiting van een overeenkomst. 3. In deze verordening worden onder " lidstaat" verstaan alle lidstaten behalve Denemarken ( ) en het Verenigd Koninkrijk. In artikel 3, lid 5 worden er alle lidstaten onder verstaan. 344/07 ier/sav/mv 3

14 Artikel 2 - Universeel karakter Het door deze verordening aangewezen recht is van toepassing, ongeacht of dit het recht van een lidstaat is. Hoofdstuk II - Eenvormige regels Artikel 3 Rechtskeuze door de partijen. (...) Een overeenkomst wordt beheerst door het recht dat de partijen hebben gekozen. De rechtskeuze wordt uitdrukkelijk gedaan of blijkt duidelijk uit de bepalingen van de overeenkomst (...) of (...) de omstandigheden. Bij hun keuze kunnen de partijen het toepasselijke recht aanwijzen voor het geheel of een deel van de overeenkomst. 2. (...) 3. De partijen kunnen te allen tijde overeenkomen de overeenkomst aan een ander recht te onderwerpen dan het recht dat deze voorheen, hetzij op grond van een vroegere rechtskeuze overeenkomstig dit artikel, hetzij op grond van andere bepalingen van deze verordening, beheerste. Een wijziging in de rechtskeuze door de partijen na de sluiting van de overeenkomst is niet van invloed op haar formele geldigheid in de zin van artikel 0 en laat de rechten van derden onverlet. 344/07 ier/sav/mv 4

15 4. ( ) Indien alle overige op het tijdstip van de keuze mogelijke aanknopingspunten zich in een ander land bevinden dan het land waarvan het recht is gekozen, laat de door de partijen gemaakte keuze de toepassing van de rechtsregels van dat land waarvan niet bij overeenkomst kan worden afgeweken, onverlet. 5. Indien alle overige op het tijdstip van de keuze mogelijke aanknopingspunten zich in een of meer lidstaten bevinden, laat de keuze door de partijen van het recht van een niet-lidstaat de toepassing van de bepalingen van het Gemeenschapsrecht waarvan niet bij overeenkomst kan worden afgeweken, in voorkomend geval zoals deze in de lidstaat van de rechter zijn geïmplementeerd, onverlet. 6. Het bestaan en de geldigheid van de overeenstemming tussen de partijen over de keuze van het toepasselijke recht worden beheerst door de artikelen 9, 0 en 2. Artikel 4 - Het recht, dat bij gebreke van rechtskeuze door de partijen toepasselijk is. Bij gebreke van een rechtskeuze overeenkomstig artikel 3 en onverminderd [de] artikel[en] [4 bis tot en met] 6, wordt het op de overeenkomst toepasselijke recht als volgt vastgesteld: a) een verkoopovereenkomst voor goederen wordt beheerst door het recht van het land waar de verkoper zijn gewone verblijfplaats heeft; 344/07 ier/sav/mv 5

16 b) een overeenkomst inzake dienstverrichting wordt beheerst door het recht van het land waar de dienstverrichter zijn gewone verblijfplaats heeft; c) (...) ; d) een overeenkomst die een zakelijk recht op een onroerend goed of de huur van een onroerend goed tot onderwerp heeft, wordt beheerst door het recht van het land waar het onroerend goed is gelegen; e) met voorbijgaan aan punt d) wordt een huurovereenkomst van een onroerend goed voor tijdelijk particulier gebruik met een duur van ten hoogste zes opeenvolgende maanden beheerst door het recht van het land waar de eigenaar zijn gewone verblijfplaats heeft, mits de huurder een natuurlijke persoon is en zijn gewone verblijfplaats heeft in hetzelfde land; f) (...) g) een franchiseovereenkomst wordt beheerst door het recht van het land waar de franchisenemer zijn gewone verblijfplaats heeft; h) een distributieovereenkomst wordt beheerst door het recht van het land waar de distributeur zijn gewone verblijfplaats heeft; i) (...) j) een veilingovereenkomst wordt beheerst door het recht van het land waar de veiling plaatsvindt, indien die plaats kan worden bepaald; De problematiek in verband met vervoerovereenkomsten maakt geen deel uit van het compromis dat in april 2007 is bereikt. 344/07 ier/sav/mv 6

17 j bis) [een overeenkomst die overeenkomstig niet-discretionaire regels gesloten is binnen een multilateraal systeem dat meerdere koop- en verkoopintenties van derden met betrekking tot financiële instrumenten, in de zin van artikel 4, lid, punt 7, van Richtlijn 2004/39/EG, samenbrengt of het samenbrengen daarvan vergemakkelijkt, en dat wordt beheerst door één recht, wordt beheerst door dat recht] 2. De overeenkomst die niet onder lid valt of waarvan de bestanddelen onder meer dan een van de punten a) tot en met j bis) van lid vallen, wordt beheerst door het recht van het land waar de partij die de voor de overeenkomst kenmerkende prestatie moet verrichten, haar gewone verblijfplaats heeft. 3. Indien uit alle omstandigheden blijkt dat de overeenkomst een kennelijk nauwere band heeft met een ander dan het in lid of lid 2 bedoelde land, is het recht van dat andere land van toepassing. 4. Indien het toepasselijke recht niet overeenkomstig lid of lid 2 kan worden vastgesteld, wordt de overeenkomst beheerst door het recht van het land waarmee zij het nauwst verbonden is. Deze bepaling maakte geen deel uit van het in april 2007 bereikte compromis. 344/07 ier/sav/mv 7

18 [Artikel 4 bis Vervoerovereenkomsten. De overeenkomst voor het vervoer van goederen waarbij de partijen geen rechtskeuze overeenkomstig artikel 3 hebben gemaakt, wordt beheerst door het recht van het land waar de vervoerder zijn gewone verblijfplaats heeft, mits de plaats van ontvangst of de plaats van levering dan wel de gewone verblijfplaats van de verzender ook in dat land is gelegen. Indien niet aan deze voorwaarden is voldaan, wordt de overeenkomst beheerst door het recht van het land waar de plaats van levering, als door de partijen overeengekomen, is gelegen. 2. Indien de partijen voor de overeenkomst voor het vervoer van passagiers geen rechtskeuze hebben gemaakt die voldoet aan de tweede alinea, wordt de overeenkomst beheerst door het recht van het land waar de passagier zijn gewone verblijfplaats heeft, mits de plaats van vertrek of de plaats van bestemming ook in dat land is gelegen. Indien niet aan deze criteria is voldaan, is het recht van toepassing van het land waar de vervoerder zijn gewone verblijfplaats heeft. De partijen kunnen als het recht dat overeenkomstig artikel 3 van toepassing is op de overeenkomst voor het vervoer van passagiers, alleen het recht kiezen van het land waar: a) de passagier zijn gewone verblijfplaats heeft; of b) de vervoerder zijn gewone verblijfplaats heeft; of [b bis) de vervoerder zijn [voornaamste plaats van bedrijvigheid] [zijn hoofdvestiging] heeft; of c) het vertrek plaatsvindt; of d) de aankomst plaatsvindt. 3. Indien uit het geheel der omstandigheden blijkt dat de overeenkomst, bij gebreke van een rechtskeuze, een kennelijk nauwere band heeft met een ander dan het in lid of lid 2 bedoelde land, is het recht van dat andere land van toepassing. 344/07 ier/sav/mv 8

19 Artikel 5 Door consumenten gesloten overeenkomsten. Een overeenkomst gesloten door een natuurlijke persoon (...) voor een gebruik dat als niet bedrijfs- of beroepsmatig kan worden beschouwd (de consument), met een andere persoon (...) die handelt in de uitoefening van zijn bedrijfs- of beroepsactiviteit (de verkoper), wordt beheerst door het recht van het land waar de consument zijn gewone verblijfplaats heeft, mits: a) de verkoper zijn handels- of beroepsactiviteit verricht in het land waar de consument zijn gewone verblijfplaats heeft of, b) deze zijn activiteit met enigerlei middel richt op dat land of op verscheidene landen, waaronder dat land, en de overeenkomst binnen de werkingssfeer van deze activiteiten valt. Er mag niet middels een rechtskeuze in de zin van artikel 3 van het krachtens dit lid geldende recht worden afgeweken. bis. Indien niet is voldaan aan de voorwaarden in lid, onder a) of b), wordt het op de overeenkomst tussen een consument en een verkoper toepasselijke recht volgens de artikelen 3 en 4 bepaald. 2. (...) Er moet van gedachten worden gewisseld over de vraag of in overweging 0 van het Commissievoorstel voldoende wordt toegelicht wat wordt bedoeld met "deze zijn activiteit... richt op". 344/07 ier/sav/mv 9

20 3. Lid is niet van toepassing op: (a) [overeenkomsten tot verstrekking van diensten, welke aan de consument uitsluitend moeten worden verstrekt in een ander land dan dat waar hij zijn gewone verblijfplaats heeft;] (b) een vervoerovereenkomst, met uitzondering van een pakketreisovereenkomst in de zin van Richtlijn 90/34/EEG van 3 juni 990; (c) een overeenkomst die een zakelijk recht op een onroerend goed of de huur van een onroerend goed tot voorwerp heeft, met uitzondering van de overeenkomst die een recht van deeltijds gebruik in de zin van Richtlijn 94/47/EG van 26 oktober 994 tot onderwerp heeft; (d) rechten en verplichtingen die een financieel instrument vormen in de zin van artikel 4, lid, punt 7, van Richtlijn 2004/39/EG; (e) een overeenkomst tot het inschrijven op of aankopen van nieuwe effecten in de zin van artikel 4, lid, punt 8, van Richtlijn 2004/39/EG, of rechten en verplichtingen om in te schrijven op rechten van deelneming in instellingen voor collectieve belegging of deze te laten terugbetalen; (f) een overeenkomst die is gesloten binnen het type systeem dat binnen de werkingssfeer van artikel 4, lid, punt j bis, van deze verordening valt. 2 2 De Commissie stelde voor te bespreken of een overweging moet worden toegevoegd waarin gepreciseerd wordt welke lading de term "rechten en verplichtingen" dekt in het geval van rechten van deelneming in instellingen voor collectieve belegging. Het comité heeft zich gebogen over de vraag of een overweging nodig is om de verhouding tussen deze verordening en Richtlijn 98/26/EG te verduidelijken, met name in het licht van artikel 22 van deze verordening. 344/07 ier/sav/mv 20

21 [Artikel 5 bis - Verzekeringsovereenkomsten 2. Verzekeringsovereenkomsten die grote risico s in de zin van lid bis dekken en herverzekeringsovereenkomsten worden beheerst door het recht van het land waar de verzekeraar of de herverzekeraar zijn gewone verblijfplaats heeft, behoudens in geval van rechtskeuze overeenkomstig artikel 3. bis. Grote risico's in de zin van lid zijn de risico's die worden genoemd in artikel 5, onder d), van de Richtlijn (EEG) 73/239 van de Raad van 24 juli 973 tot coördinatie van de wettelijke en bestuurrechtelijke bepalingen betreffende de toegang tot het directe verzekeringsbedrijf, met uitzondering van de levensverzekeringsbranche, en de uitoefening daarvan. 3 Dit geldt ook indien deze risico's in een derde land zijn gelegen. 2. Een verzekeringsovereenkomst ter dekking van een risico waarvoor een land een verzekeringsplicht oplegt, wordt beheerst door het recht van dat land. 2 3 Noot: de tekst is zoveel mogelijk in overeenstemming gebracht met de tekst van artikel 32 van Richtlijn 2002/83/EG, Richtlijn 73/239/EEG en de artikelen 2, 7 en 8 van Richtlijn 88/357/EEG, zoals gewijzigd. Deze richtlijnen hebben namelijk model gestaan voor grote delen van artikel 5 bis. De delegatie van het Verenigd Koninkrijk heeft een werkdocument ingediend ( ). De Commissie zal een werkdocument indienen met het oog op de vergadering van het Comité burgerlijk recht (Rome I) op 0 oktober Het voorzitterschap zal voorstellen laten volgen op de besprekingen. PB L 228, blz. 3, laatstelijk gewijzigd bij Richtlijn 2005/68/EG (PB L 323, blz. ). 344/07 ier/sav/mv 2

22 Indien dat land, in het geval van een overeenkomst ter dekking van een risico in de zin van lid, vrijheid voor de keuze van het op de overeenkomst toepasselijke recht toestaat, kunnen de partijen in overeenstemming met het bepaalde in artikel 3 ongeacht welk recht kiezen, en moeten de partijen, ongeacht het gekozen recht, zich conformeren aan de bepalingen van het recht van dat land waarvan niet bij overeenkomst kan worden afgeweken. 3. Een verzekeringsovereenkomst die niet valt onder lid of 2 wordt beheerst door het recht van het land waar het risico is gelegen op het tijdstip waarop de overeenkomst wordt gesloten. De partijen kunnen overeenkomstig artikel 3 als op de verzekeringsovereenkomst toepasselijke recht kiezen: a) het recht van het land waar het risico gelegen is op het tijdstip waarop de overeenkomst wordt gesloten; b) het recht van het land waar de polishouder zijn gewone verblijfplaats heeft; 344/07 ier/sav/mv 22

23 c) [in het geval van een levensverzekering,] het recht van het land waarvan de polishouder een onderdaan is, indien de polishouder een natuurlijke persoon is en hij bij de sluiting van de overeenkomst zijn gewone verblijfplaats in een ander land heeft dan het land waarvan hij onderdaan is; [(d) in het geval van een verzekeringsovereenkomst beperkt tot schadegevallen in één land, het recht van dat land]. 3 bis. Voor de toepassing van ( ) lid 2 en lid 3, eerste alinea, wordt de verzekeringsovereenkomst die in meer dan één land gelegen risico's dekt, beschouwd als bestaande uit verscheidene overeenkomsten waarvan elk betrekking heeft op slechts één land. 4. (...) 2 5. Het land waar het risico is gelegen, is: a) voor de verzekering van risico's in verband met onroerend goed, in het bijzonder gebouwen en faciliteiten en daarin gelegen eigendom die door dezelfde verzekeringsovereenkomst worden gedekt, het land waar dat goed is gelegen; b) voor de verzekering van risico's in verband met alle soorten voertuigen die in een officieel of een officieel erkend register worden opgenomen en waaraan een kenteken is bevestigd, het land van registratie; 2 Zie artikel 7, lid 2, en artikel 8, lid 4, onder a), van Richtlijn 88/357/EEG. Zie lid bis. 344/07 ier/sav/mv 23

24 c) voor de verzekering van risico's in verband met reizen of vakanties in verzekeringsovereenkomsten met een werking van hooguit vier maanden, het land waar de polishouder de polis heeft gesloten; d) in alle overige gevallen, het land waar de polishouder (...) zijn gewone verblijfplaats heeft.] Artikel 6 - Individuele arbeidsovereenkomsten. Een individuele arbeidsovereenkomst wordt beheerst door het recht dat de partijen overeenkomstig artikel 3 hebben gekozen. Deze keuze mag er evenwel niet toe leiden dat de werknemer de bescherming verliest welke hij geniet op grond van bepalingen waarvan niet bij overeenkomst kan worden afgeweken en die behoren tot het recht dat overeenkomstig de leden 2, 2 bis en 3 toepasselijk zou zijn geweest bij gebreke van rechtskeuze. 2. Voor zover het op een individuele arbeidsovereenkomst toepasselijke recht niet door de partijen is gekozen, wordt de overeenkomst beheerst door het recht van het land waar of, bij gebreke daarvan, van waaruit de werknemer ter uitvoering van de overeenkomst gewoonlijk zijn arbeid verricht. Het land waar het werk gewoonlijk wordt uitgevoerd wordt niet geacht te zijn gewijzigd wanneer de werknemer zijn arbeid tijdelijk in een ander land verricht ( ). 344/07 ier/sav/mv 24

25 2 bis. Indien het toepasselijke recht niet overeenkomstig lid 2 kan worden vastgesteld, wordt de overeenkomst beheerst door het recht van het land waar zich de vestiging bevindt die de werknemer in dienst heeft genomen. 3. Indien uit het geheel der omstandigheden blijkt dat de overeenkomst een kennelijk nauwere band heeft met een ander dan het in lid 2 of lid 2 bis bedoelde land, is het recht van dat andere land van toepassing. Artikel 7 Door een vertegenwoordiger gesloten overeenkomsten (Geschrapt) Artikel 8 Bepalingen van bijzonder dwingend recht. Bepalingen van bijzonder dwingend recht zijn bepalingen aan de inachtneming waarvan een land zoveel belang hecht voor de handhaving van zijn openbare belangen, zoals zijn politieke, sociale of economische organisatie, dat zij moeten wordt toegepast op elk geval dat onder de werkingssfeer ervan valt, ongeacht welk recht overeenkomstig deze verordening van toepassing is op de overeenkomst. 2. De bepalingen van deze verordening laten de toepassing van de bepalingen van bijzonder dwingend recht van het land van de rechter onverlet. 344/07 ier/sav/mv 25

26 3. Uitwerking kan worden gegeven aan de bepalingen van bijzonder dwingend recht van het land waar de verbintenissen die voortvloeien uit de overeenkomst uitgevoerd moeten worden of zijn, voor zover deze bepalingen van bijzonder dwingend recht de uitvoering van de overeenkomst onwettig maken. Daarbij, dienen aard en doel van deze bepalingen ( ) alsmede de gevolgen van toepassing of niet-toepassing ervan in aanmerking te worden genomen. Artikel 9 - Toestemming en materiële geldigheid. Het bestaan en de geldigheid van de overeenkomst of een bepaling daarvan worden beheerst door het recht dat ingevolge deze verordening toepasselijk zou zijn, indien de overeenkomst of de bepaling geldig zou zijn. 2. Om te bewijzen dat zij haar toestemming niet heeft verleend, kan een partij zich niettemin beroepen op het recht van het land waar zij haar gewone verblijfplaats heeft, indien uit de omstandigheden blijkt dat het niet redelijk zou zijn de gevolgen van haar gedrag te bepalen overeenkomstig het in het voorgaande lid bedoelde recht. Artikel 0 Vorm. Een overeenkomst tussen personen die of personen wier vertegenwoordigers zich bij het sluiten van de overeenkomst in hetzelfde land bevinden, is naar de vorm geldig indien zij voldoet aan de vormvereisten van het recht dat ingevolge deze verordening de overeenkomst zelve beheerst, of van het recht van het land waar de overeenkomst wordt gesloten. Onderzocht moet worden of op die plaats het volgende zinsdeel moet worden toegevoegd "en indien en voor zover die bepalingen op grond van het recht van dat land op de situatie moeten worden toegepast ongeacht het op de overeenkomst toepasselijke recht". Onderzocht moet worden in hoeverre de inhoud ervan bestreken wordt door de laatste zin van lid 3 in combinatie met een overweging. 344/07 ier/sav/mv 26

27 bis. Een overeenkomst tussen personen die of personen wier vertegenwoordigers zich bij het sluiten van de overeenkomst in verschillende landen bevinden, is naar de vorm geldig indien zij voldoet aan de vormvereisten van het recht dat ingevolge deze verordening de overeenkomst zelve beheerst, of van het recht van het land waar een van de partijen of haar vertegenwoordiger zich op het tijdstip van de sluiting bevindt, of van het recht van het land waar een van de partijen op dat tijdstip haar gewone verblijfplaats heeft. 2. Een eenzijdige rechtshandeling die betrekking heeft op een reeds gesloten of nog te sluiten overeenkomst, is naar de vorm geldig indien zij voldoet aan de vormvereisten van het recht dat ingevolge deze verordening de overeenkomst zelve beheerst of zou beheersen, of van het recht van het land waar die rechtshandeling wordt verricht, of van het recht van het land waar de persoon die haar verricht op dat ogenblik zijn gewone verblijfplaats heeft. 3. De leden, bis en 2 zijn niet van toepassing op overeenkomsten waarop artikel 5, lid, van toepassing is. Deze overeenkomsten worden naar de vorm beheerst door het recht van het land waar de consument zijn gewone verblijfplaats heeft. 4. In afwijking van de leden tot en met 3 wordt de overeenkomst die een zakelijk recht op, of de huur van, een onroerend goed tot voorwerp heeft, beheerst door de ( ) vormvoorschriften van het recht van het land waar het onroerend goed is gelegen, indien deze voorschriften gelden ongeacht het land waar de overeenkomst wordt gesloten en ongeacht het recht dat de overeenkomst beheerst, en van deze voorschriften niet bij overeenkomst kan worden afgeweken. Afhankelijk van de formulering van artikel 5, dat geen onderdeel vormt van het compromispakket, is misschien een technisch amendement nodig om de correcte verwijzing toe te voegen. 344/07 ier/sav/mv 27

28 Artikel - De onderwerpen die het toepasselijke recht beheerst. Het recht dat ingevolge deze verordening op de overeenkomst van toepassing is, beheerst met name: (a) de uitlegging ervan; (b) de nakoming ervan; (c) de gevolgen van gehele of gedeeltelijke tekortkoming, daaronder begrepen de vaststelling van de schade voor zover hiervoor rechtsregels gelden, een en ander binnen de grenzen welke het procesrecht van de rechter aan diens bevoegdheden stelt; (d) de verschillende wijzen waarop verbintenissen tenietgaan, alsmede de verjaring en het verval van rechten als gevolg van het verstrijken van een termijn; (e) de gevolgen van de nietigheid van de overeenkomst. 2. Ten aanzien van de wijze van nakoming en de door de schuldeiser in geval van tekortkoming te nemen maatregelen, wordt rekening gehouden met het recht van het land waar de overeenkomst wordt nagekomen. Artikel 2 - Handelingsonbekwaamheid Bij een overeenkomst die is gesloten tussen personen die zich in hetzelfde land bevinden, kan een natuurlijke persoon die volgens het recht van dat land handelingsbekwaam is, zich slechts beroepen op het feit dat hij volgens een ander recht handelingsonbekwaam is, indien de wederpartij ten tijde van de sluiting van de overeenkomst deze onbekwaamheid kende of door nalatigheid niet kende. 344/07 ier/sav/mv 28

29 Artikel 3 - Cessie van vorderingen [en contractuele subrogatie]. De betrekkingen tussen cedent en cessionaris of tussen subrogant en gesubrogeerde in geval van subrogatie van een vordering 2 op een andere persoon ("de schuldenaar") worden beheerst door het recht dat ingevolge deze verordening op de tussen hen bestaande overeenkomst van toepassing is. OPTIE : 2. Het recht dat de gecedeerde of gesubrogeerde vordering beheerst, bepaalt: a) de overdraagbaarheid van de vordering, inclusief de werkzaamheid, jegens de cessionaris of subrogant, van de contractuele en wettelijke beperkingen die aan de cessie of subrogatie tussen de cessionaris of gesubrogeerde en de schuldenaar zijn gesteld; b) de betrekkingen tussen de cessionaris of subrogant en de schuldenaar; c) de voorwaarden waaronder de cessie of subrogatie aan de schuldenaar kan worden tegengeworpen; d) de vraag of de schuldenaar door betaling is bevrijd; en e) de vraag of de cessionaris of subrogant recht heeft op de vordering, inclusief de opbrengst daarvan, tegenover andere cessionarissen of subroganten met dezelfde vordering, schuldeisers van de cedent of subrogant en andere derde partijen. 2 Voor elke taalversie afzonderlijk dient te worden onderzocht of het begrip "contractuele subrogatie" in deze context uitdrukkelijk moet worden vermeld. In artikel 2 van het IPR-verdrag wordt de term "recht" gebruikt. 344/07 ier/sav/mv 29

30 3. (...) OPTIE 2: 2. Het recht dat de gecedeerde of gesubrogeerde vordering beheerst, bepaalt de werkzaamheid, tussen de cessionaris of subrogant en de schuldenaar, van de contractuele en wettelijke beperkingen die aan de cessie of subrogatie zijn gesteld, alsmede de betrekkingen tussen de cessionaris of subrogant en de schuldenaar, de voorwaarden waaronder de cessie of subrogatie aan de schuldenaar kan worden tegengeworpen en of de schuldenaar door betaling is bevrijd. 3. De werkzaamheid van de cessie of subrogatie tegen derden en de voorrang van de gecedeerde of gesubrogeerde schuldvordering boven een recht van een andere persoon wordt beheerst door het recht van het land waar de cedent of de subrogant zijn gewone verblijfplaats heeft. Voor de toepassing van dit lid is, in afwijking van artikel 8, lid, de gewone verblijfplaats van een bedrijf of een andere vereniging of rechtspersoon de plaats van bedrijvigheid of, indien het bedrijf in meer dan een land bedrijvig is, de plaats waar zich de hoofdvestiging bevindt. Artikel 4 Wettelijke subrogatie In het geval waarin een persoon ("de schuldeiser") op een andere persoon ("de schuldenaar") een contractuele vordering heeft waaraan een derde jegens de schuldeiser moet voldoen of reeds heeft voldaan, bepaalt het recht dat op de verplichting van de derde van toepassing is, of en in welke mate de derde jegens de schuldenaar de rechten kan uitoefenen die de schuldeiser overeenkomstig het recht dat hun betrekkingen beheerst jegens de schuldenaar had. Indien lid 3 gehandhaafd blijft (zoals in deze optie het geval is), moet worden bezien of de reikwijdte van dit lid beperkter moet zijn (zoals die van het UNCITRAL-Verdrag op dit punt, zie met name artikel 4, lid 2, van dat verdrag). Dan zouden bijvoorbeeld fondsen op een rekening (bankdeposito's enz.) en vorderingen in verband met op een financiële markt gesloten overeenkomsten kunnen worden uitgesloten. 344/07 ier/sav/mv 30

31 Artikel 5 Hoofdelijke schuldenaars Indien een schuldeiser een vordering heeft op verscheidene, voor dezelfde schuldvordering ( ) aansprakelijke schuldenaars, van wie er één de schuld reeds geheel of ten dele heeft voldaan, wordt het recht van verhaal van deze schuldenaar op de andere schuldenaars eveneens beheerst door het recht dat op de verbintenis van deze schuldenaar jegens de schuldeiser van toepassing is. De andere schuldenaars kunnen zich beroepen op het verweer dat zij tegen de schuldeiser zouden kunnen aanvoeren op grond van het recht dat hun verbintenissen jegens de schuldeiser beheerst. Artikel 6 - Schuldvergelijking Indien het recht op schuldvergelijking niet op een overeenkomst tussen de partijen berust, wordt de schuldvergelijking beheerst door het recht dat toepasselijk is op de schuldvordering ten aanzien waarvan men zich op schuldvergelijking beroept. Artikel 7 Bewijslast. Het recht dat krachtens deze verordening de verbintenis uit overeenkomst beheerst, is van toepassing voor zover het terzake van verbintenissen uit overeenkomst wettelijke vermoedens vestigt of de bewijslast regelt. 2. Rechtshandelingen kunnen worden bewezen met elk middel dat is toegelaten door het recht van het land van de rechter of, voor zover het bewijs kan worden geleverd voor de rechter bij wie de zaak aanhangig is, door een van de in artikel 0 bedoelde rechtsstelsels volgens hetwelk de rechtshandeling naar de vorm geldig is. 344/07 ier/sav/mv 3

32 Hoofdstuk III - Overige bepalingen Artikel 8 - ( ) Gewone verblijfplaats. In deze verordening wordt onder de gewone verblijfplaats van een vennootschap, vereniging of rechtspersoon verstaan, de plaats waar zich de hoofdvestiging bevindt. In deze verordening wordt onder de gewone verblijfplaats van een natuurlijk persoon bij de uitoefening van zijn beroep verstaan, de voornaamste plaats van bedrijvigheid. bis. Indien de overeenkomst is gesloten in het kader van de uitoefening van de activiteit van een filiaal, agentschap of andere vestiging of indien de vestiging volgens de overeenkomst verantwoordelijk is voor de prestatie, wordt de plaats waar het filiaal, het agentschap of de vestiging zich bevindt, als de gewone verblijfplaats beschouwd. 2. (...) 3. Het tijdstip dat bepalend voor de vaststelling van de gewone verblijfplaats is het tijdstip van sluiting van de overeenkomst. Artikel 9 Uitsluiting van herverwijzing Waar deze verordening de toepassing van het recht van een land voorschrijft, worden daaronder verstaan de rechtsregels die in dat land gelden, met uitsluiting van de regels van het internationaal privaatrecht. Zie tweede alinea van lid. 344/07 ier/sav/mv 32

33 Artikel 20 Openbare orde van het land van de rechter De toepassing van een bepaling van het door deze verordening aangewezen recht kan slechts terzijde worden gesteld, indien deze toepassing kennelijk onverenigbaar is met de openbare orde van het land van de rechter. Artikel 2 Staten met meer dan één rechtssysteem. In het geval van een staat die meerdere territoriale eenheden telt, welke ieder hun eigen rechtsregels voor verbintenissen uit overeenkomst bezitten, wordt voor het bepalen van het overeenkomstig deze verordening toe te passen recht elke territoriale eenheid als een land beschouwd. 2. Een lidstaat die verschillende territoriale eenheden met eigen rechtsregels inzake verbintenissen uit overeenkomst telt, is niet verplicht deze verordening toe te passen op conflicten die zich uitsluitend voordoen tussen de wetgevingen van deze territoriale eenheden. Artikel 22 Verhouding tot andere bepalingen van Gemeenschapsrecht Deze verordening laat onverlet dat bepalingen van het Gemeenschapsrecht die voor bepaalde gebieden collisieregels bevatten, op verbintenissen uit overeenkomst worden toegepast. (...) Er moet nog worden uitgemaakt of wijziging van deze bepaling nodig is indien een nieuw artikel 5 bis wordt ingevoegd. 344/07 ier/sav/mv 33

34 Artikel 22 bis - Verhouding tot het Verdrag van Rome. Deze verordening vervangt in de lidstaten het IPR-Verdrag van Rome, behalve ten aanzien van het grondgebied van de lidstaten dat onder de territoriale werkingssfeer van dat verdrag valt en waarop de verordening niet van toepassing is overeenkomstig artikel 299 van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap. 2. Voor zover deze verordening het IPR-Verdrag van Rome vervangt, geldt elke verwijzing naar dat verdrag als een verwijzing naar deze verordening. Artikel 23 Verhouding tot bestaande internationale overeenkomsten 2. Deze verordening laat onverlet de toepassing van internationale overeenkomsten waarbij een of meer lidstaten op het tijdstip van de vaststelling van de verordening partij zijn en die regels bevatten inzake het op verbintenissen uit overeenkomst toepasselijke recht. (...) 2. Deze verordening heeft echter tussen de lidstaten voorrang op uitsluitend tussen lidstaten gesloten overeenkomsten, voor zover deze betrekking hebben op aangelegenheden waarop deze verordening van toepassing is. 2 Noot voor de vertaling: tekst zoveel mogelijk aanpassen aan de tekst van artikel 68 van Verordening 44/200. Artikel 23 is gelijkgetrokken met artikel 28 van de ontwerp-verordening Rome II (zie PE-CONS 369/07). 344/07 ier/sav/mv 34