Koersnotitie Jeugdzorg gemeente Ede

Transcriptie

1 Koersnotitie Jeugdzorg gemeente Ede

2 2 Lokale visie Jeugdzorg Ede

3 3 Lokale visie Jeugdzorg Ede Koersnotitie Jeugdzorg gemeente Ede

4 4 Lokale visie Jeugdzorg Ede

5 5 Lokale visie Jeugdzorg Ede Inhoud Inleiding 7 1. Achtergrond 8 2. Uitgangspunten 9 3. Gezin centraal Hulp op maat Flexibel aanbod Ruimte voor professionals Aansluiting specialistische zorg Op- en afschalen Vroegsignalering en preventie Hulp dichtbij Vindplaatsgericht Sociaal teams Anders werken Eigen kracht Oplossingsgericht Eén gezin, één plan Informatiesysteem Regierol Gemeente Sleutelfunctie in gemeentelijke dienst Toezicht op effectiviteit Een sluitende zorgketen Financieringsmodel Managen van verwachtingen Hoe nu verder? Bijlage: Verkenning mogelijkheden lokale, regionale en bovenregionale uitvoering jeugdzorg

6 6 Lokale visie Jeugdzorg Ede

7 7 Lokale visie Jeugdzorg Ede Inleiding Voor u ligt de koersnotitie jeugdzorg van de gemeente Ede waarin wij beschrijven hoe wij de jeugdzorg de komende jaren willen vormgeven. Deze notitie is een aanvulling op de regionale visie Elke jeugdige telt en doet mee, die door de FoodValley gemeenten is opgesteld. In de notitie beschrijven we de couleur locale en komen de belangrijkste ambities van de regionale visie op een eigen manier terug. Naast de regionale visie vormt ook het beleidskader Jeugd en Onderwijs, dat door de gemeenteraad is vastgesteld, een belangrijke basis van de koersnotitie. Verder is dit document mede tot stand gekomen door interviews en gesprekken met personen die actief zijn op het gebied van zorg voor kinderen, jongeren en gezinnen. Bij het vormgeven van een nieuwe jeugdzorgpraktijk, hebben we uitdrukkelijk oog voor de ontwikkelingen die er zijn ten aanzien van de overheveling van de functie begeleiding AWBZ naar de Wmo, maatregelen voor Passend Onderwijs en de participatiewet. Daar waar sprake is van meervoudige problematiek in gezinnen, zien we dat deze gezinnen vaker te maken hebben met een opeenstapeling van de effecten van meerdere regelingen. Wij zijn als gemeente aan zet om ervoor te zorgen dat waar nodig bij de ondersteuning van deze gezinnen de verschillende problemen in samenhang worden opgepakt. Binnen de Herstructurering van het Sociaal Domein is dat een van de belangrijke doelstellingen. Deze notitie is als volgt opgebouwd. Eerst wordt ingegaan op de achtergrond van de decentralisatie van de jeugdzorg en de belangrijkste uitgangspunten die wij hanteren bij de inrichting van de jeugdzorg onder onze verantwoordelijkheid. Vervolgens leggen we de gezinsgerichte benadering uit en beschrijven we de diversiteit aan opvoedingsvragen die er is. Daarna wordt dieper ingegaan op de manier waarop wij de jeugdzorg willen vormgeven. Daarin gaat het over het inrichten van een flexibel aanbod, vroegsignalering, dichtbij organiseren van hulp, anders werken en de keuze voor een regierol van de gemeente. Tot slot komt aan bod hoe we na het vaststellen van deze visie verder gaan met voorbereidingen op de decentralisatie.

8 8 Lokale visie Jeugdzorg Ede 1. Achtergrond De overheid heeft in de afgelopen jaren een ingewikkeld stelsel van jeugdzorg georganiseerd. Inmiddels is duidelijk dat dit stelsel te complex, versnipperd en duur is. Vaak is het voor ouders en jongeren onduidelijk waar en waarvoor zij begeleiding en ondersteuning kunnen krijgen. Ook voor professionals is het stelsel onoverzichtelijk en zijn er afstemmings- en aansluitingsproblemen waardoor de samenwerking rond kinderen en gezinnen tekortschiet. Verder is de vraag naar jeugdzorg zodanig toegenomen dat de hoge kosten niet meer zijn op te brengen. Het huidige jeugzorgstelsel wordt de komende jaren vernieuwd en de verantwoordelijkheid van de uitvoering hiervan komt bij gemeenten te liggen. Gemeenten waren al verantwoordelijk voor de lichte vormen van ondersteuning aan jeugdigen en gezinnen en worden dat vanaf 1 januari 2015 voor álle vormen van ondersteuning. Deze decentralisatie van de jeugdzorg, die gepaard gaat met een bezuiniging, gaat niet alleen over een overheveling van taken (transitie). Er moet een inhoudelijke verandering plaatsvinden, een transformatie. In het kort ziet de overheveling van taken er als volgt uit: Uit de tabel hieronder wordt duidelijk hoeveel er in Ede jaarlijks gebruik wordt gemaakt van de vormen van jeugdzorg die tot nu toe nog niet onder onze verantwoordelijkheid vielen. Aantallen jeugdzorg Ede in provinciale jeugdzorg 267 in jeugd-ggz 1911 met een licht verstandelijke beperking 408 (schatting) gesloten jeugdzorg 6 instroom jeugdbescherming 57 instroom jeugdreclassering 35 Bron: Nulbeeld FoodValley (mei 2012)

9 9 Lokale visie Jeugdzorg Ede 2. Uitgangspunten In de gemeente Ede wonen ruim jeugdigen in de leeftijd tot en met 22 jaar. Wij vinden het belangrijk dat het goed gaat met hen. Daarom leveren we er een bijdrage aan dat kinderen en jongeren in een veilige en liefdevolle thuissituatie kunnen opgroeien die stimulerend is voor hun ontwikkeling. Dit uitgangspunt komt overeen met het door de gemeenteraad vastgestelde Edese jeugd en onderwijsbeleid. Een veilige en stimulerende omgeving draagt eraan bij dat jeugdigen opgroeien tot volwassenen die zelfstandig en volwaardig meedoen in de maatschappij. Ouders en opvoeders zijn hiervoor uiteraard als eerste verantwoordelijk. Maar zij staan niet alleen; ook familie, vrienden, buren, school, kerk, moskee of sportclub kunnen ondersteunen. Met de meeste gezinnen gaat het goed. Maar soms is er meer nodig dan de inzet van ouders en de sociale omgeving. De overheid heeft de taak om ervoor te zorgen dat er dan hulp beschikbaar is. Vaak is lichte, kortdurende ondersteuning voldoende om de problemen weer te boven te komen. In enkele gevallen is er behoefte aan langdurige en soms ook zwaardere of gespecialiseerde hulp of zelfs bescherming. Omdat wij straks voor alle jeugdzorg verantwoordelijk zijn, hebben we een aantal uitgangspunten geformuleerd waaraan de nieuwe praktijk moet voldoen. Uitgangspunten bij het vormgeven van een nieuw Edes jeugdzorgstelsel: Alle ondersteuning is gericht op het versterken van de eigen kracht van het gezin en de eigen omgeving. Passende zorg wordt snel ingezet volgens het adagium zo licht als mogelijk en zo zwaar als nodig. Er is een eenvoudig en flexibel zorgaanbod dat vraaggericht wordt ingezet. Hulp wordt zo dichtbij mogelijk georganiseerd. Er wordt oplossingsgericht gewerkt volgens de principes van eigen kracht en één gezin/één plan. Deze uitgangspunten komen overeen met die van de regionale visie. Daarin staat namelijk dat we als FoodValley gemeenten het gezamenlijk streven hebben dat: De veiligheid van de jeugdige voorop staat. -- De sociale omgeving een actieve bijdrage levert aan het opvoeden en opgroeien van kinderen en jongeren. -- Professionele begeleiding, ondersteuning en zorg is gebaseerd op de vraag van de jeugdige en hun ouders. -- Professionele begeleiding, ondersteuning en zorg effectief en snel en eenvoudig beschikbaar is. -- Het regionale voorzieningenaanbod aanvullend is op het lokale aanbod. -- Er keuzevrijheid is voor de jeugdige of het gezin. -- Jeugdigen en hun ouders (weer) regie voeren op hun eigen leven.

10 10 Lokale visie Jeugdzorg Ede 3. Gezin 1 centraal In het nieuwe stelsel stellen wij het gezin centraal. Dat betekent dat bij ondersteuning aan een kind, de gezinscontext altijd wordt meegenomen en alle hulp erop gericht is om de eigen kracht van het gezin te versterken. Wij verwachten ook dat alle hulpverlenings- en zorgpartners hier hun werkwijzen op inrichten. Meer verantwoordelijkheid bij de ouders gaat hand in hand met vraaggericht werken. Het is belangrijk dat ouders en jongeren vertrouwen ervaren en dat gezocht wordt naar waar hun vraag en motivatie liggen. Alleen met hun actieve inbreng kan hulpverlening goed slagen. Het is essentieel dat ouders intensief worden betrokken wanneer er over hun situatie wordt gesproken en beslissingen worden genomen over de ondersteuning die wordt ingezet. Dit kan het beste wanneer er zoveel mogelijk één hulpverlener of aanspreekpunt is voor het gezin. Daarnaast is het belangrijk dat hulpverlening goed aansluit op het gewone leven. Gezinnen wonen in een wijk, hebben familie en vrienden, bezoeken misschien een kerk of moskee en de kinderen gaan naar school, sportles, enzovoorts. Dit zijn de plaatsen waar ondersteuning vandaan kan komen en ook waar eventuele grotere zorgen kunnen worden neergelegd of gesignaleerd. Hulpverlening moet hierop goed aansluiten. Het is daarvoor belangrijk dat het duidelijk is waar men terecht kan met vragen, welk aanbod van hulp er is, en dat hulp dichtbij wordt georganiseerd. 1 Wij bedoelen met de term gezin niet alleen het klassieke gezin dat bestaat uit van vader, moeder en kinderen. Gezinnen zijn er in vele soorten en maten. Wij gebruiken de term dan ook in een brede betekenis. Bovendien is er vanwege de leesbaarheid gekozen om veelal het woord gezin te gebruiken waar in het in veel gevallen ook kan gaan om een jongere.

11 11 Lokale visie Jeugdzorg Ede 4. Hulp op maat Er is een grote diversiteit aan opvoedingsvragen, die varieert van licht tot zwaar. In de piramide hieronder wordt schematisch aangegeven hoe de verdeling tussen lichte en zwaardere vragen en problemen is. 0,5 % 4,5 % 15 % 80 % Gewoon opvoeden (ca. 80%) In 80% van de gezinnen is sprake van gewoon opvoeden. Dat betekent dat deze gezinnen het leven prima zelf of met hulp van hun sociale omgeving aankunnen. Daarnaast maken zij gebruik van de ondersteuning die voor iedereen bereikbaar is. We willen dat ouders, kinderen en jongeren voor informatie, advies en lichte ondersteuning terecht kunnen op een plaats bij hen in de buurt. Ook via internet wordt informatie en advies beschikbaar gesteld. We zorgen dat de juiste ondersteuning beschikbaar is, de drempel er naartoe laag is en dat er niet wordt geproblematiseerd. Dit soort ondersteuning wordt op dit moment voornamelijk door het CJG geboden. Zo is bijvoorbeeld de jeugdgezondheidszorg (consultatiebureau, schoolarts) bij uitstek een voorziening waar bijna alle gezinnen gebruik van maken (98%). Ook huisartsen en verloskundigen zien het grootste deel van de gezinnen. De professionals die dergelijke ondersteuning bieden hebben een belangrijke signaleringsrol.

12 12 Lokale visie Jeugdzorg Ede Korte, lichte ondersteuning (ca. 15%) Ongeveer 15% van de gezinnen heeft lichte ondersteuning nodig. Bijvoorbeeld omdat de vraag complexer is, het gezin niet voldoende draagkrachtig is of het sociale netwerk beperkt is. Bij sommige gezinnen en kinderen is de balans tussen draaglast en draagkracht (tijdelijk) kwetsbaar, bijvoorbeeld door een ingrijpende gebeurtenis. In die gevallen is er ondersteuning nodig, maar het blijft bij vragen beantwoorden en lichte vormen van hulp. Pas wanneer gezinnen met problemen kampen waarbij het niet lukt deze zelf of met hun netwerk op te lossen, is er snelle, korte en gepaste hulp nodig om tot herstel te komen van de gewone situatie. Hiervoor is een goede basis aan opvoed- en opgroeiondersteuning beschikbaar, de zogenaamde primaire zorgstructuur. Deze ondersteuning is nu ook georganiseerd onder de noemer van het CJG, in vormen als het (school)maatschappelijk werk, Home-Start en praktische gezinsondersteuning. Top 10 van veelvoorkomende (beginnende) vragen/ problemen: van dwars gedrag tot gedragsproblemen van grensoverschrijdend gedrag tot delinquentie van drukke kinderen tot ADHD van gewone angsten tot fobieën van gewone dip tot depressie van plagen tot pesten van geen zin hebben in school tot schooluitval van experimenteren met naar misbruik van middelen van seksuele interesses tot seksuele grenzeloosheid van ongezonde levensstijl tot overgewicht (bron: Intensievere ondersteuning (ca. 4,5%) Naar schatting is er bij 4,5% van de gezinnen sprake van complexe vraagstukken of problemen. Soms is er iets aan de hand met het kind, de ouders of met de sociale context van het kind waardoor er meer nodig is dan lichte ondersteuning. Daarvoor worden meer specialistische en zware vormen van zorg ingezet, zoals intensievere, ambulante hulp, deeltijd daghulp, deeltijd residentiële hulp, deeltijdplaatsing in pleegzorg en speciale onderwijsvoorzieningen. De oorspronkelijke gezinssituatie blijft hierbij wel in tact. Ook wanneer deze zwaardere vormen van hulp worden ingezet wordt er nauw samengewerkt met de normale leefomgeving van het kind. Het is niet vanzelfsprekend dat gezinnen altijd zelf met de vraag komen of überhaupt vinden dat er problemen zijn. Daarom zijn signaleren, het gesprek aan gaan en outreachende hulp inzetten belangrijke vaardigheden. In het hulpverleningstraject zal dan ook geïnvesteerd moeten worden in het opbouwen vertrouwen en om ouders te helpen inzicht te krijgen in de problematiek. Ingrijpen (ca. 0,5%) Bij 0,5% van de gezinnen is er sprake van opvoednood. De zorgen van een kind en de ouders zijn dan zo groot dat de ouders de grip op de opvoeding van hun kinderen kwijtraken, waardoor de (toekomstige) ontwikkeling van een kind wordt bedreigd of een kind niet meer veilig is in zijn eigen omgeving. Dan moeten beschermende maatregelen worden genomen. Deze maatregelen zijn gebaseerd op drang en dwang en kunnen door een rechter worden opgelegd. Dit is ook het geval als een jongere door zijn eigen gedrag

13 13 Lokale visie Jeugdzorg Ede zijn ontwikkeling belemmert. Bijvoorbeeld door ernstig overlastgevend of strafbaar gedrag. Vaak wordt er vanuit de strafketen een combinatie van straf en zorg ingezet. Afstemming tussen de betrokken partijen is dan essentieel, evenals het werken volgens de principes van één gezin, één plan en het aansluiten op de normale leefomgeving. Samenhang tussen de wijkpartners en het Veiligheidshuis is hiervoor van groot belang.

14 14 Lokale visie Jeugdzorg Ede 5. Flexibel aanbod Om goed aan te sluiten op de vraag of behoefte van ouders en jeugdigen is ondersteuning nodig die flexibel op verschillende vragen in kan spelen. Een vraag of probleem dat eerst met lichte hulp opgelost lijkt te kunnen worden, kan later toch complexer blijken te zijn en vragen om intensievere hulp. Of andersom. Gezinssituaties zijn niet statisch en problemen niet verkokerd. Daarom richten we het stelsel flexibel en vraaggericht in. Waarbij het vraaggericht werken ook zijn uitzonderingen kent. Soms is er geen hulpvraag, maar is er wel hulp nodig en soms is er wel een vraag, maar het inzetten van hulp niet de juiste oplossing. 5.1 Ruimte voor professionals Om een eenvoudiger stelsel, met minder schotten te kunnen realiseren krijgen professionals in de primaire zorgstructuur een ruimere taakomschrijving. Vanwege krappe taakomschrijvingen en doordat zij soms maar enkele zeer korte gesprekken mogen voeren, moeten professionals uit de eerste lijn al snel doorverwijzen. Dit komt de laagdrempeligheid en continuïteit van zorg niet ten goede. Zorgvormen zoals het maatschappelijk werk, praktische gezinsondersteuning en licht ambulante jeugdzorg integreren we tot een generalistisch en flexibel basisaanbod voor lichte tot wat ingewikkelder hulpvragen. Het is daarbij uiteraard wel belangrijk dat de betreffende hulpverleners een ruimere taak op zich kunnen nemen. 5.2 Aansluiting specialistische zorg Specialistische en zwaardere zorg moet gaan aansluiten op de lichte ondersteuning. Door kennis van specialisten zo vroeg mogelijk in te zetten, bijvoorbeeld ter consultatie of voor korte inzet, ontstaat er een betere verbinding. Zo kan er vanuit de lichte ondersteuning eerder opgeschaald worden waar dat echt nodig is en doorverwijzing worden voorkomen. Waar het kan willen wij de inzet van zwaardere vormen van zorg beperken en zorgen dat er genormaliseerd wordt. Het leidend principe is licht waar mogelijk, zwaar waar nodig. Ondersteuning moet zich richten op het versterken van de opvoedcapaciteiten van ouders en de sociale omgeving. In het huidige stelsel vindt er vaak een slechte terugkoppeling plaats van de specialistische en zwaardere zorg naar scholen, huisartsen en de lichtere hulpverlening. Dit moet anders. Ten eerste zijn zij vaak degenen die het gezin hebben begeleid naar hulpverlening, dus zij willen graag weten of de situatie in goede handen is. Ten tweede kunnen zij tijdens het traject van betekenis zijn in hun eigen rol en ook zijn zij na het traject vaak degene die de vinger aan de pols kunnen houden. Samenwerking en goede informatie-uitwisseling zijn hierbij de kern. Ook gespecialiseerde en zware zorg moet altijd de link met de leefomgeving van het gezin of de jongere maken. Nieuwe doelgroepen die naar ons toekomen en waar deze uitgangspunten heel belangrijk voor zijn, zijn jeugdigen met psychische problemen en jongeren met een licht verstandelijke beperking. De laatstgenoemden hebben een laag IQ (50/55-70) én een beperkt aanpassingsvermogen. Zij lopen een verhoogd risico op leerproblemen, psychiatrische stoornissen en gedragsproblemen. Vroegsignalering, met name in het onderwijs, is voor deze groep dus van groot belang.

15 15 Lokale visie Jeugdzorg Ede 5.3 Op- en afschalen Uitgangspunt is om de hulpverlening zo licht als mogelijk en zo zwaar als noodzakelijk in te zetten. Er komt een goede samenhang tussen de lichtere vormen van begeleiding en de zwaardere, soms meer gedwongen, hulpverlening. Door deze instrumenten flexibel en in combinatie met elkaar in te zetten kan tijdig en soms tijdelijk worden opgeschaald als de zorgen toenemen, maar ook tijdig worden afgeschaald als de resultaten van een hulptraject zodanig zijn dat kind en gezin op eigen benen (eventueel met terugvalvoorziening) verder kunnen. Dit betekent dat de curatieve functies en maatregelen in de sfeer van repressie, drang of dwang functioneel ingezet worden daar waar dat nuttig is om vooruitgang in de situatie te krijgen. Zolang het kind en het gezin centraal blijven staan leidt dit niet tot een problematisering of een criminalisering van de situatie. Om dit op een goede manier te organiseren moet steeds goed gekeken worden in de diverse trajecten of de aansluiting van de hulpverlening bij kind en gezin nog steeds goed is en tot gedragsverandering leidt. Te lang in niet goed passende hulpverlening blijven hangen heeft een tegenovergesteld effect, namelijk dat mensen gedemotiveerd raken en het vertrouwen in de hulpverlening verliezen. Sommige gezinnen zijn gebaat bij langdurige laagfrequente basishulp (stut en steun). Deze aanpak heeft als doel om de (gezins-) situatie stabiel te houden en nieuwe escalatie van problemen te voorkomen. Het gaat om gezinnen die zonder die hulp niet in staat zijn zelfredzaam te zijn of blijven. De begeleiding kan een preventieve insteek hebben, maar ook als sluitstuk voor zorg en ondersteuning worden ingezet. 5.4 Aansluiting bij het gezin De effectiviteit van ondersteuning is voor ons leidend. De effectiviteit van hulp wordt niet (alleen) bepaald door de inrichting van het stelsel. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat de relatie tussen hulpverlener en cliënt de belangrijkste factor is of een hulpverleningstraject aanslaat of niet. In dat kader is het van belang dat een professional aansluiting heeft bij het gezin. Daarbij kunnen ook cultuur of levensovertuiging een rol spelen. In sommige gevallen is de meest effectieve aanpak wel, in andere juist niet cultuur- of levensbeschouwinggebonden.

16 16 Lokale visie Jeugdzorg Ede 6. Vroegsignalering en preventie Wij richten onze aandacht op een goede vroegsignalering van kinderen waar zorgen zijn over de ontwikkeling. Dit gebeurt zo laagdrempelig mogelijk en in samenspraak met de ouders. Er kunnen problemen zijn in de opvoeding, maar ook gedragsproblemen en psychische problemen bij het kind. In veel gevallen zullen het de ouders zelf zijn die zich zorgen maken over het gedrag of de ontwikkeling van een kind. Zij moeten hierover makkelijk het gesprek aan kunnen gaan. In andere gevallen zijn het andere betrokkenen bij het gezin, bijvoorbeeld huisarts of onderwijs, die signaleren dat het met de ontwikkeling niet goed gaat. Van hen verwachten we dat zij alert, vaardig in de gespreksvoering met ouders en handelingsbekwaam zijn. Signalen moeten zo snel mogelijk op de juiste plek komen. In heel veel gevallen kunnen problemen in een vroegtijdig stadium nog verholpen worden met lichte ondersteuning. Door snel in te grijpen willen wij voorkomen dat problemen onomkeerbaar worden en dat symptomen pas duidelijk worden als er al sprake is van opvoednood. Het is juist bij vroegtijdig diagnosticeren en vroegsignaleren van belang om ook specialistische kennis op een zeer laagdrempelige manier als consultatiefunctie te organiseren. Hoe eerder de signalen op de juiste plek komen hoe makkelijker erger voorkomen kan worden en de best passende hulp kan worden ingezet. Dit vraagt er ook om dat professionals die actief zijn in de directe leefomgeving van gezinnen, vaardig zijn in gespreksvoering met ouders. Soms komt het voor dat er signalen zijn over kinderen die in een situatie verkeren met zeer ernstige strafbaar gedrag. Deze signalen vragen extra aandacht en moeten op een centraal punt in de gemeente worden neergelegd, zodat er direct passende opvolging aan kan worden gegeven. Bij vroegsignalering is het gebruik van de verwijsindex essentieel. Wij vinden dan ook dat alle professionals die zorg aan jongeren en gezinnen bieden, de verwijsindex moeten gebruiken. Met de verwijsindex geven professionals binnen verschillende organisaties inzicht in elkaars betrokkenheid bij een kind of jongere waar zij zorgen over hebben, zodat er beter samengewerkt kan worden.

17 17 Lokale visie Jeugdzorg Ede 7. Hulp dichtbij 7.1 Vindplaatsgericht De basis voor hulp dichtbij start met een goede primaire zorgstructuur in de wijken. Dat begint al bij de verloskundigen, huisartsen en de kraamverzorgers die heel vroeg een belangrijke signaleringsrol hebben en snel moeten kunnen schakelen naar hulp als dat nodig is. Daarna komt het consultatiebureau in beeld. Bijna alle ouders met kinderen in de leeftijd 0-4 jaar bezoeken een consultatiebureau bij hen in de wijk. Juist bij gezinnen met jonge kinderen kan ondersteuning heel effectief zijn. Veel jonge kinderen bezoeken ook een peuterspeelzaal of kinderdagverblijf. Door daar maatschappelijk werkers en jeugdverpleegkundigen van het CJG aan te koppelen, kan er bij eventuele zorgen of problemen laagdrempelig en snel ondersteuning worden ingezet. Dat geldt ook voor kinderen en jongeren op de basisschool en het voortgezet onderwijs. Wij zullen daarin aansluiten op de ondersteuningsplannen waarover wij met de samenwerkingsverbanden passend onderwijs overeenstemming hebben. Opvoeden van kinderen is geen gemakkelijke taak, ouders hebben vaak veel vragen en moeten deze gemakkelijk kunnen stellen. Daarom is het zo belangrijk dat er voor ouders en jongeren veilige plaatsen zijn om dingen te bespreken en dat zij de juiste hulp krijgen wanneer nodig. Ondersteuning op de vindplaatsen is heel laagdrempelig en de organisatiegraad ervan te kenschetsen als een netwerk. Door snel schakelen tussen professionals en ondersteuning vanuit het netwerk van het gezin zelf, kunnen (eenvoudiger) problemen goed en snel opgepakt worden. Ook hier geldt uiteraard dat de ouders zelf een belangrijke stem hebben in hoe de problemen opgelost kunnen worden. Immers als mensen gestimuleerd en ondersteund worden om hun eigen oplossingen te vinden, vergroot dat hun competenties en zelfvertrouwen en is de kans groter dat ze dat later helemaal alleen of met eigen netwerk kunnen. 7.2 Sociaal teams In het kader van wijkgericht werken zijn allerlei professionals en vrijwilligers actief op het gebied van o.a. welzijn, wonen, werk, onderhoud en toezicht. Zoals de wijkteams. Al deze mensen samen vormen het sociaal netwerk van de wijk. Zij hebben ook een belangrijke signaleringsfunctie en kunnen waar nodig hulpverlening inschakelen. In de wijken komen sociaal teams die nauw aansluiten op dit sociaal netwerk. In de sociaal teams werken verschillende professionals met elkaar samen. Zij zijn breed geschoolde generalisten die in staat zijn een juiste inschatting te maken van wat nodig is in een gezin of huishouden. Zij zijn goed bereikbaar, kunnen op een doortastende manier ondersteuning bieden of inzetten en hebben daarvoor ook het mandaat. Daar waar sprake is van meerdere langdurige problemen (meervoudig en chronisch) dan kan teruggevallen worden op een coach. Dat gebeurt in situaties waarin het gezin niet in staat is zelf goed de regie te voeren. Deze coach maakt samen met de betrokkene(n) een ondersteuningsplan, bekijkt welke informele ondersteuning uit hun omgeving ingezet kan worden, biedt zelf hulp en kan, als dat nodig is, intensievere zorg inzetten of coördinator worden. De medewerkers van het CJG zijn een belangrijk aanspreekpunt en soms deelnemer van het sociaal team. In het team zal de integrale gemeentelijke aanpak door de drie

18 18 Lokale visie Jeugdzorg Ede decentralisaties heen merkbaar zijn: (één kind) één gezin één plan van aanpak krijgt ook hier inhoud. De sociaal teams werken wijkgericht om ook zoveel mogelijk te benutten uit het netwerk van het gezin. Ook hier geldt dat een belangrijk onderdeel van de inzet van het sociaal team erop gericht is het gezin zelf zó te ondersteunen dat het zelfredzamer wordt.

19 19 Lokale visie Jeugdzorg Ede 8. Anders werken Om de transformatie tot een succes te maken geldt voor alle professionals dat er op een andere manier gewerkt moet gaan worden. Voor de ene professional zal dit een grotere verandering betekenen dan voor de ander. 8.1 Eigen kracht Allereerst moet er meer worden uitgegaan van de eigen kracht van het gezin of de jongere. Dat betekent dat ouders en jongeren meer zelf doen om hun problemen op te lossen zodat het gezin de regie weer kan nemen en niet afhankelijk wordt van de hulpverlener. Het gezin is dus ook altijd betrokken bij het opstellen van het hulpverleningsplan. De hulpverlener is er om hen te begeleiden en ondersteunen, maar niet om op te lossen en over te nemen. De principes van dit eigen kracht denken moeten een plek krijgen in de werkwijze van alle professionals. 8.2 Oplossingsgericht Een tweede belangrijk punt, dat samengaat met het eerste, is dat ondersteuning altijd oplossingsgericht moet zijn. De vraag is dan wat helpt dit kind of gezin verder?. Analyse en diagnostiek zijn dienend aan het bieden van praktische handvatten om problemen te voorkomen of op te lossen en de gezinssituatie te verbeteren. Er kan zo meer ruimte komen voor maatwerk en creatieve oplossingen. Er volgt geen standaard hulppakket na een diagnose, maar er wordt per situatie bekeken wat de beste zorg is. Dit laatste heeft ook alles te maken met de omslag naar het vraaggericht werken en vraagt een andere werkwijze van de professionals. Flexibiliteit in de ondersteuning en maatwerk op innovatieve wijze in de thuissituatie kunnen hieraan bijdragen Denk bijvoorbeeld aan ondersteuning buiten de reguliere kantooruren of via sociale media. 8.3 Eén gezin, één plan Verder vinden wij het een must dat gewerkt wordt volgens het uitgangspunt één gezin, één plan. Hiervoor is een regionaal model coördinatie van zorg opgesteld. Goede samenwerking is daarbij essentieel. Voor professionals moet heel duidelijk zijn wat er van hen wordt verwacht om hieraan uitwerking te geven. Het gaat dan om onder anders het gebruik van de verwijsindex, met elkaar afstemmen wanneer je in hetzelfde gezin werkt, zoveel mogelijk één aanspreekpunt voor het gezin, verantwoordelijkheid nemen, regisseurschap en doorzettingsmacht. Breed kijken (over verschillende leefgebieden) en integraal werken horen hier ook bij. Niet alleen binnen de zorg moet goed samengewerkt worden, ook tussen professionals van verschillende disciplines. 8.4 Informatiesysteem Er komt een informatiesysteem, dat ondersteunend is aan het zorgvuldig omgaan met gevoelige gegevens, maar dat er ook voor zorgt dat integraal geregistreerd kan worden om tot een samenhangende gezinsaanpak te komen. Verschillende professionals die in eenzelfde gezin actief zijn kunnen gezamenlijk een plan bijhouden en waar nodig

20 20 Lokale visie Jeugdzorg Ede gemakkelijk informatie uitwisselen. In de huidige situatie moet dezelfde informatie vaak meerdere keren ingevoerd worden en worden gezinnen dus ook meerdere keren op hetzelfde bevraagd.

21 21 Lokale visie Jeugdzorg Ede 9. Regierol Gemeente Met de decentralisaties krijgen wij veel meer verantwoordelijkheden en de grote uitdaging om met minder middelen toch te zorgen dat burgers die ondersteuning nodig hebben dat ook krijgen. Dit vraagt om inspanning van organisaties, maar ook om een centrale regie. Die regie willen wij zodanig vormgeven dat deze geen afbreuk doet aan de eigen verantwoordelijkheid van de betrokken organisaties, maar dat het proces wel op de juiste wijze wordt aangestuurd. 9.1 Sleutelfunctie in gemeentelijke dienst We kiezen ervoor om sleutelfuncties in gemeentelijke dienst aan te stellen of onder directe aansturing van de gemeente te plaatsen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de coördinator CJG en de procescoördinatoren CJG/Veiligheidshuis en de Verwijsindex. Ook die functies waarin de toegang tot de zorg bepaald wordt, zijn sleutelposities. Eén van die functies is die van coach in de sociaal teams, waarbij ook de zogenoemde doorzettingsmacht goed geregeld moet worden. Deze posities dienen onafhankelijk van de zorgbiedende partij te worden vervuld, door professionals die in staat zijn te beoordelen welke problemen er zijn en wat passende ondersteuning is. We hebben met Rol en Sturing eerder bepaald dat wij als gemeente ook ruimte geven aan het maatschappelijk middenveld en zijn professionals. In de context van de jeugdzorg betekent dat weliswaar door onafhankelijke professionals (al dan niet direct in dienst bij de gemeente) wordt bepaald wat het plan van aanpak is, maar dat de uitvoering ervan wordt overgelaten aan de professionals van de organisaties. Van deze professionals verwachten we uiteraard ook dat zij kritisch blijven ten aanzien van het ingezette plan van aanpak. Juist wanneer je iets langer bij een gezin betrokken bent, zie je beter of de doelen aangepast moeten worden. 9.2 Toezicht op effectiviteit We zien toe op effectiviteit van de zorg voor jeugdigen. Eén van de kritiekpunten op het huidige stelsel van de jeugdzorg is de dubbelingen bij indicatiestellingen. Ook spelen verschillende belangen van organisaties (en bestuurslagen) een rol bij het zorgaanbod en bij het al dan niet doorverwijzen van cliënten. In een nieuw systeem mogen dergelijke prikkels niet meer voorkomen. We moeten toe met minder middelen maar wel goede kwaliteit en effectiviteit kunnen bieden. We gaan er daarom ook voor zorgen dat we de komende jaren evalueren, monitoren en bijstellen. Managementinformatie moet elk moment beschikbaar zijn. Een goede monitor is daarvoor noodzakelijk. 9.3 Een sluitende zorgketen Wij zorgen ervoor dat de zorgketen op orde is. Het streven is de daadwerkelijke zorg zo dichtbij mogelijk aan te bieden. Niet alle vormen van zorg kunnen op lokaal niveau aangeboden en georganiseerd worden. Soms omdat het gewoonweg niet haalbaar is, maar vaak ook omdat het efficiëntie of het goed bedienen van de cliënt in de weg staat. Daarom zoeken we met de FoodValleygemeenten naar mogelijkheden tot samenwerking. In de regionale visie is een voorlopig overzicht opgenomen waarin

22 22 Lokale visie Jeugdzorg Ede is aangegeven welke voorzieningen wij lokaal, regionaal of bovenregionaal willen uitvoeren Financieringsmodel Op verschillende plekken in het land maar ook binnen onze eigen gemeente worden nieuwe financieringsmodellen ontwikkeld die bijdragen aan een beter beeld van de daadwerkelijke kosten van de ondersteuning. Daarmee kunnen op ieder moment de kosten van ingezette trajecten in beeld gebracht worden. Wij streven na dat budgetten flexibel ingezet kunnen worden ten behoeve van de effectiviteit en efficiëntie van de ondersteuning. De kans is reëel dat het traditioneel verstrekken van subsidies tegen vooraf afgesproken prestaties zal wijzigen. Hoe de financieringsstromen en -modellen eruit gaan zien zal dit jaar verder ontwikkeld worden. Duidelijk is wel dat marktwerking een rol zal spelen en er voldoende diversiteit moet blijven. 9.5 Managen van verwachtingen Een belangrijke taak voor ons is het managen van de verwachtingen van de burger. Een deel van de mensen zal geen of andere ondersteuning (meer) gaan krijgen, we moeten immers kiezen hoe we de beperktere middelen zo effectief mogelijk inzetten. Een deel van de kinderen en jongeren die kampt met psychiatrische problemen kan in het huidige bestel aanspraak maken op AWBZ-middelen bijvoorbeeld in de vorm van een PGB-budget. Juist in de AWBZ verandert veel en zal er ondersteuning komen te vervallen. Ook met stapelingseffecten als gevolg van de drie decentralisaties moeten we rekening houden. Gevolg kan zijn dat de opvoedingsbelasting in dergelijke gezinnen toeneemt. Juist in die situaties zal een groter beroep op de directe omgeving van het gezin gedaan moeten worden. Wij hebben de taak te stimuleren dat mensen die dat kunnen hun steentje bijdragen ten behoeve van anderen die dat nodig hebben. 2 Dit overzicht is ook als bijlage (1) in deze lokale visie opgenomen

23 23 Lokale visie Jeugdzorg Ede 10. Hoe nu verder? In 2015 zijn wij verantwoordelijk voor alle vormen van jeugdzorg. We staan voor een complexe, maar mooie opgave om de zorg voor onze jeugd zo goed mogelijk te organiseren en daar zetten wij ons ten volle voor in. Dat betekent dat we de komende periode een ontwikkeltraject ingaan waarin we de feitelijke transitie gaan realiseren, maar er ook voor gaan zorgen dat er een nieuwe uitvoeringspraktijk tot stand komt. Bij het opstellen van notities, kaders en verordeningen ten behoeve van de transitie, trekken we samen met de andere regiogemeenten op. Dat geldt ook voor een aantal projecten om de transformatie te realiseren. Maar zeker ook lokaal zijn we een intensieve voorbereidingsfase ingegaan. Hoe de nieuwe praktijk er precies uit gaat zien weten we nog niet. Wat we wel weten is langs welke contouren we de jeugdzorg gaan vormgeven en dat er in de praktijk al het nodige gebeurt om hieraan praktische invulling te geven. Van deze initiatieven willen we leren en er verder op bouwen. Bij het ontwikkelen van initiatieven, het uitvoeren van pilots, het inrichten van organisaties en werkwijzen en afspraken met derden zullen de uitgangspunten en visie uit deze nota steeds leidend zijn. Toch is deze koersnotitie ook een dynamisch document. Door ontwikkelingen van de komende tijd kunnen inzichten uit deze notitie veranderen. Mocht dit het geval zijn dan informeren wij de gemeenteraad hierover.

24 24 Lokale visie Jeugdzorg Ede

25 25 Lokale visie Jeugdzorg Ede Bijlage 1: Verkenning mogelijkheden lokale, regionale en bovenregionale uitvoering jeugdzorg Zelfredzame gezinnen Zelfredzame gezinnen met regelmatig opvoedvraag Kwetsbare gezinnen met intensieve begeleiding, ondersteuning en zorg Zeer kwetsbare gezinnen (met mogelijk een onveilige opvoedomgeving) Pedagogische civil society Pedagogische civil society Pedagogische civil society Pedagogische civil society Lokaal Schaalniveau van uitvoering Informatie over opvoeden en opgroeien (multimediaal) Informatie over opvoeden en opgroeien (multimediaal) Informatie over opvoeden en opgroeien (multimediaal) Informatie over opvoeden en opgroeien (multimediaal) Welzijnsactiviteiten Welzijnsactiviteiten Welzijnsactiviteiten Welzijnsactiviteiten Jeugdgezondheidszorg uniform en maatwerk Jeugdgezondheidszorg uniform en maatwerk Jeugdgezondheidszorg uniform en maatwerk Jeugdgezondheidszorg uniform en maatwerk School- of (jeugd) maatschappelijk werk School- of (jeugd) maatschappelijk werk School- of (jeugd) maatschappelijk werk Intensieve gezinsondersteuning thuis (Jeugdzorg, GGZ en LVB, bijv. praktische gezinsondersteuning) Ambulante jeugdhulp (Ggz, LVB en Jeugdzorg) groepsgericht en individueel, zowel kort- als langdurend Intensieve gezinsondersteuning thuis (Jeugdzorg, GGZ en LVB, bijv. praktische gezinsondersteuning) Intensieve gezinsondersteuning thuis (Jeugdzorg, GGZ en LVB, bijv. praktische gezinsondersteuning) Ambulante jeugdhulp Ambulante jeugdhulp (Ggz, LVB en Jeugdzorg) (Ggz, LVB en Jeugdzorg) groepsgericht en groepsgericht en individueel, zowel kort- als individueel, zowel kort- als langdurend langdurend Jeugdbescherming 3 Jeugdbescherming (sub)regionaal Jeugdreclassering Pleegzorg Semi-residentiële zorg (behandelcentra en dagbesteding) Begeleid zelfstandig wonen Jeugdreclassering Pleegzorg Semi-residentiële zorg (behandelcentra en dagbesteding) Begeleid zelfstandig wonen Residentiële zorg voor alle jeugdigen(= 24 uurs opvang) Crisisopvang verblijf Bovenregionaal Behandelcentra (orthopedagogisch, GGZ, LVB) JeugdzorgPlus (= nietjustitiële gesloten jeugdzorg) 3) Jeugdbescherming en jeugdreclassering hebben een bijzondere positie. Het zijn geen echte hulpverleningsfuncties. Daarnaast komt de jeugdbeschermer/ jeugdreclasseringsmedewerker ook bij gezinnen thuis.

26 26 Lokale visie Jeugdzorg Ede

27 27 Lokale visie Jeugdzorg Ede

28 28 Lokale visie Jeugdzorg Ede