VU-BREED KADER TOETSBELEID. 20 februari 2013

Transcriptie

1 VU-BREED KADER TOETSBELEID 20 februari

2 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 4 Toetsbeleid... 5 Waarom een toetsbeleid?... 5 Wat is een toetsbeleid?... 5 Uitgangspunten voor het toetsbeleid... 6 Opbouw document/ Leeswijzer... 6 Terminologie... 7 Context en randvoorwaarden Draaiboeken Draaiboek voor faculteiten Draaiboek voor het opleidingsmanagement Draaiboek voor de examencommissie Draaiboek voor examinatoren (cursuscoördinator/docententeam) Visie op toetsing Waarom toetsen? Summatieve toetsing Formatieve toetsing Ingangstoetsen Wat toetsen? Hoe toetsen? Wanneer toetsen? Compensatie bij deeltoetsen Herkansingen Wie toetst? Het toetsproces Kwaliteitseisen aan formatieve toetsing en feedback Kwaliteitseisen aan toetsing als meetinstrument Validiteit Betrouwbaarheid Transparantie Bruikbaarheid Hergebruik van oude tentamenvragen Vergelijkbaarheid Kwaliteitseisen aan toetsing als waarderingsinstrument Cesuurbepaling Beoordelen van open vragen Toetsen en beoordelen van vaardigheden (stage en thesis) Beoordelen van Groepsproducten en Groepsprocessen Mondeling toetsen Kwaliteitseisen rond toetsafname Toetsafname en surveillance Studenten met een functiebeperking Archivering Beroep Kwaliteitsborging van toetsing- toetsbeleid als cyclisch proces Toetsbeleid als cyclisch proces

3 Visie op toetsing (Plan) Implementatie toetsing (Do) Evaluatie toetsing (Check) Opvolging (Act) Kwaliteitsborging van toetsing in de Plan-fase Kwaliteitsborging van toetsing in de DO-fase Kwaliteitsborging van toetsing in de Check-fase Kwaliteitsborging van toetsing in de Act-fase Referenties Naslagliteratuur Bijlage 1 Wettelijke voorschriften m.b.t. borging kwaliteit tentamens Bijlage 2: Checklist voor vraagconstructie Bijlage 3: Tips voor het inrichten van een mondelinge toets Bijlage 4: De cesuurbepaling Bijlage 5: Overzicht kwaliteitseisen Toetsbeleid VU

4 INLEIDING De manier waarop in het onderwijs getoetst wordt, en de momenten waarop dat gebeurt, hebben grote invloed op het leerproces van studenten. Men kan de toetsing dan ook niet los zien van het onderwijs als zodanig. Toetsen worden onderscheiden naar hun formatieve en summatieve functie. Summatief toetsen is primair gericht op selectie: voldoet de student wel of niet aan de eisen; mag deze student afstuderen, of door naar een volgende trede in het onderwijsprogramma? Formatief toetsen heeft vooral een diagnostische functie; doel is studenten informatie te geven over hun leerproces en hen te helpen gerichter te studeren. Daarnaast geven formatieve toetsen de docent informatie over de vorderingen van de studenten, zodat het onderwijs zo nodig tussentijds kan worden aangepast. Een adequate (summatieve) toetsing garandeert dat studenten die met een diploma de VU verlaten over het juiste academische niveau beschikken. Daarnaast heeft de mate waarin de toetsing valide, transparant en betrouwbaar is gevolgen voor het individuele studiesucces van studenten en voor het studierendement van opleidingen. Een adequate toetsing is derhalve voor studenten, voor het afnemend werkveld en voor de VU van erg groot belang. Dat de kwaliteit van de toetsing deel uitmaakt van de interne en externe kwaliteitszorg is dan ook terecht. In het hoger onderwijs gaat de meeste aandacht naar de summatieve kant van toetsen. Dat is begrijpelijk, omdat die samenhangt met het gerealiseerde eindniveau van de opleiding. Tegelijk is het van belang de formatieve functie goed te benutten, onder meer vanwege het positieve effect van formatief toetsen op de studievoortgang. De aandacht voor toetskwaliteit en toetsbeleid wordt ingegeven door een aantal belangrijke landelijke wijzigingen. In de eerste plaats is de WHW gewijzigd (onder de naam Versterking Besturing ), waarmee Examencommissies uitdrukkelijker verantwoordelijk zijn gemaakt voor de bewaking van de kwaliteit van de toetsing. In de tweede plaats is het nieuwe accreditatiekader van de NVAO ingegaan (zie bijlage 1 voor de wettelijke voorschriften, inclusief wijzigingen in het NVAO-kader). In de beperkte opleidingsbeoordeling die hiervan deel uit maakt is Toetsing en gerealiseerde eindkwalificaties één van de drie standaarden. Op deze standaard moet men een voldoende scoren om accreditatie te behouden. De verwachting is dat visitatiecommissies bij de beperkte opleidingsbeoordeling nog meer dan voorheen zullen gaan kijken naar de kwaliteit van toetsen en beoordelen/examineren. In het kader van de instellingsaudit zal de VU daarnaast moeten aantonen dat zij een gedegen toetsbeleid voert. Voor de VU is dit een gelegenheid om de visie op toetsen uit te schrijven door de bundeling van relevante passages in bestaande documenten, door het formuleren van noodzakelijke aanvullingen hierop en door het expliciteren van vaak impliciet bestaande goede praktijken. Veel van wat dit document bevat is dan ook niet nieuw, maar wordt herbevestigd. Waar nodig werden verduidelijkingen en aanvullingen geformuleerd en verantwoordelijkheden op transparante wijze toegewezen. Dit VU-brede kader voor het toetsbeleid is tot stand gekomen in de projectgroep Toetsbeleid, bestaande uit: Nellie Harms (onderwijsdirecteur FALW), Rune Meerman (beleidsmedewerker FEWEB), Margreet Onrust (Examencommissie Faculteit Letteren), John Stins (Examencommissie FBW), Hester Glasbeek (BUD/BKO Onderwijscentrum/FPP), Silvester Draaijer (ICT&O Onderwijscentrum/UBVU), Marlies van Beek (toetsdeskundige/projectsecretaris, Onderwijscentrum/DSZ) en Johanna de Groot (projectleider, Onderwijscentrum/DSZ). Het College van Bestuur heeft het Toetsbeleid onder voorbehoud van instemming door de GV vastgesteld op 15 mei Vervolgens is deze definitieve versie van het Toetsbeleid tot stand gekomen in samenspraak met de commissie Onderwijs & Onderzoek van de Gezamenlijke Vergadering (GV), waarna de GV met het Toetsbeleid heeft ingestemd (d.d. 8 februari 2013). 4

5 TOETSBELEID WAAROM EEN TOETSBELEID? Gezien het belang van toetsing voor alle partijen die bij het onderwijs betrokken zijn, is het noodzakelijk dat op zowel instellings- faculteits- als opleidingsniveau keuzes worden gemaakt over de plaats van de toetsing binnen het onderwijs. Een inzichtelijke beschrijving van de manier waarop men, in lijn met de onderwijsvisie, de toetsing inzet voor diagnose, feedback en kwalificatie, en een duidelijke toewijzing van verantwoordelijkheden met betrekking tot de toetsing, geeft docenten en studenten houvast en levert een positieve bijdrage aan de kwaliteit van het onderwijs. WAT IS EEN TOETSBELEID? Een toetsbeleid bestaat uit een visie op de plaats van toetsing in het onderwijs. Het toetsbeleid verduidelijkt hoe formatieve en summatieve toetsen bijdragen aan de onderwijsvisie van de instelling. Een belangrijk aspect van het toetsbeleid is een samenhangend geheel van kwaliteitszorg waarin maatregelen en voorzieningen zijn getroffen om de kwaliteit van de toetsing te bewaken en te bevorderen. Het toetsbeleid veronderstelt en bevordert een cultuur waarin alle facetten van de toetsing bespreekbaar zijn, en waarbij alle relevante partijen een rol spelen in de kwaliteitszorg: de instelling, de faculteiten en opleidingen, de examencommissies, de docenten en het ondersteunend personeel, en de studenten. Wanneer het hier beschreven toetsbeleid is geïmplementeerd in de faculteiten en de opleidingen van de VU, zijn de volgende resultaten behaald: De instelling kan aangeven op welke wijze het toetsbeleid bijdraagt aan de visie op onderwijskwaliteit die zij heeft. Daarnaast is duidelijk welke regels binnen de VU gesteld worden aan het proces van toetsen, aan de kwaliteit van de toetsen en hoe de VU die kwaliteit borgt door een adequaat systeem van kwaliteitszorg rond de toetsing. De VU is hiermee voorbereid op de instellingsaudit; Opleidingsdirecteuren, opleidingscommissies en examencommissies krijgen meer zicht en invloed op de kwaliteit van de toetsen, op hun eigen rol in de borging van die kwaliteit en op de benodigde archivering en documentatie op het gebied van toetsen. Opleidingen zijn voorbereid op een beperkte opleidingsbeoordeling in het kader van visitatie en accreditatie; Docenten krijgen een duidelijk kader waarbinnen zij hun toets construeren en afnemen. Zij worden door het (facultaire of opleidings)toetsbeleid ondersteund bij het maken van goede toetsen en het komen tot juiste beoordelingen van studenten. Ook weten docenten welk bewijsmateriaal zij bij de examen- of toetscommissie dienen aan te leveren als daarom verzocht wordt; Studenten worden goed en tijdig geïnformeerd over de toetsing, de toetsen sluiten aan bij de doelstellingen van de cursussen en er is een evenwicht in toetsvormen over de opleiding heen die past bij de visie op het onderwijs die de opleiding heeft. Studenten krijgen de garantie dat zij bij het behalen van hun bachelor- of masterdiploma de eindtermen van de opleiding behaald hebben. 5

6 UITGANGSPUNTEN VOOR HET TOETSBELEID Bij het uitwerken van het toetsbeleid zijn de volgende uitgangspunten van belang geweest: Het is noodzakelijk om de gang van zaken rond de toetsing explicieter te beschrijven op alle niveaus, die van de instelling, de faculteit, de opleiding en de cursussen. Deze beschrijving neemt de vorm aan van concrete regels op het gebied van de wijze van toetsen, de kwaliteit van toetsen en de manier waarop die kwaliteit gecontroleerd en verbeterd wordt. Toetsing is een essentieel onderdeel van het leerproces en is onlosmakelijk verbonden met de inhoud van het onderwijs. Dit betekent dat de beoordeling van de student, de beslissingen die daarover moeten worden genomen en de feedback die studenten ontvangen, worden bekeken in het licht van de leerdoelen van de cursus, c.q. de eindtermen van de opleiding. Toetsing is in de praktijk de taak van de examinator of het docententeam (formeel is de examinator aangewezen door de examencommissie). De leden van het team zijn de inhoudsdeskundigen en dragen de directe verantwoordelijkheid voor de toetsing. OPBOUW DOCUMENT/ LEESWIJZER Dit document bestaat uit vier delen: 1) Draaiboeken voor faculteiten, opleidingen, examinatoren en examencommissies. In de draaiboeken wordt het toetsbeleid en het proces van toetsen beschreven vanuit de rol van faculteiten, opleidingen, examinatoren en examencommissies: wie doet wat op welk moment? De draaiboeken beschrijven de stappen die gezet moeten worden volgens de PDCA-cyclus: Plan, Do, Check, Act. De draaiboeken zijn een hulpmiddel om tot een juiste werkwijze te komen. Binnen deze werkwijze moet voldaan worden aan een aantal kwaliteitseisen, aangeduid met pijltjes: Kwaliteitseis 1 Kwaliteitseis 2 Etc. Alle 18 kwaliteitseisen zijn te vinden in Bijlage 5: Overzicht kwaliteitseisen Toetsbeleid VU. In de draaiboeken wordt telkens verwezen naar een nadere toelichting en achtergrondinformatie in de hoofdstukken 2, 3 en 4. Men kan daarin terugvinden waarom bepaalde kwaliteitseisen zijn opgenomen en hoe men ze moet interpreteren. Verwijzing naar bijbehorende toelichting xxx 6

7 2) Visie op toetsing Dit deel geeft een algemene universiteitsbrede visie op toetsing weer. De visie is geëxpliciteerd als antwoord op vijf basisvragen met betrekking tot toetsing, namelijk: waarom, wat, hoe, wanneer en wie? 3) Het toetsproces In dit deel wordt ingezoomd op de eisen die aan formatieve en summatieve toetsing worden gesteld. 4) Kwaliteitsborging van toetsing Het laatste deel richt zich op de kwaliteitsborging van toetsing. Dit gaat om het geheel van maatregelen die moeten zorgen dat de kwaliteitseisen zullen worden vervuld. De kwaliteitsborging wordt beschreven in de vorm van de PDCA-cyclus (Plan, Do, Check, Act-cyclus) op instellings- faculteits- opleidings- en cursusniveau. TERMINOLOGIE Opleidingsmanagement: degene die, gemachtigd door het faculteitsbestuur, verantwoordelijk is voor het onderwijs binnen een bepaalde opleiding (of deel van een opleiding). Per faculteit worden hiervoor verschillende organisatievormen gebruikt. Gebruikelijke functies waarin deze taken zijn belegd zijn opleidingscoördinator, opleidingsdirecteur of bachelor- of mastercoördinator. De faculteit dient in haar facultair reglement vast te stellen welke taken bij welke functies berusten, wat uiteraard ook geldt voor de taken die in dit toetsbeleid worden belegd bij het opleidingsmanagement. Cursus: onderwijsonderdeel (zoals bedoeld in de Wet) Toets: in dit document worden hiermee alle verschillende vormen die een toets kan aannemen aangeduid: een multiple choice tentamen, een tentamen bestaande uit open vragen, een mondeling tentamen, een presentatie die beoordeeld wordt, een verslag of werkstuk dat beoordeeld wordt, een practicum dat beoordeeld wordt, een thesis of stage die beoordeeld wordt, etc. Toetsplan: het toetsbeleid van de opleiding, gebaseerd op de eindtermen van de opleiding, de onderwijsvisie van de opleiding en het kader dat het facultaire en het instellingstoetsbeleid biedt. Het toetsplan omvat in concreto een overzicht van de cursussen van de opleiding (op te nemen in de studiegids dan wel de bijlage bij de Onderwijs- en Examenregeling (OER)) met daarbij per cursus de volgende informatie over de toetsing: het type (deel)toets(en); het gewicht van de eventuele deeltoetsen of subonderdelen van de toets in het eindcijfer van de cursus; de mogelijkheid om de resultaten van deeltoetsen of subonderdelen van de toets (gedeeltelijk) met elkaar te compenseren, met andere woorden: welke deeltoetsen of subonderdelen van de toets moeten voldoende zijn of een minimale score hebben. Indien volledige compensatie geldt betekent dit dat er geen ondergrens geldt voor het resultaat van een deeltoets of subonderdeel van de toets, maar dat alleen het gemiddeld eindcijfer voldoende moet zijn; het gebruik van formatieve toetsen en de manier en termijn waarop studenten feedback op de formatieve toetsen ontvangen. Toetsmatrijs: Een belangrijk hulpmiddel om ervoor te zorgen dat een toets de geleerde stof goed weerspiegelt en de beoogde beheersingsniveaus meet, is de specificatietabel (toetsmatrijs). In deze tabel zijn de inhoud van 7

8 de te toetsen leerstof en het beheersingsniveau tegen elkaar afgezet. De tabel kan zowel gebruikt worden bij het samenstellen van de toets als bij de controle of de eenmaal samengestelde toets evenwichtig is (zie voor verdere toelichting paragraaf Validiteit). CONTEXT EN RANDVOORWAARDEN De in dit kader voor het toetsbeleid geformuleerde randvoorwaarden zullen de basis vormen voor het facultaire toetsbeleid en het toetsbeleid (en/of het toetsplan) per opleiding. Daarnaast worden de randvoorwaarden in dit kader, indien van toepassing, vertaald in de model-oeren (voor de bachelor en voor de master) en het model voor de Regels en Richtlijnen van Examencommissies. De model-oeren zijn een handreiking aan faculteiten, het model Regels en Richtlijnen van Examencommissies is een handreiking aan examencommissies. Vanwege het belang van uniformiteit in de werkwijze binnen de VU, wordt aansluiting bij deze modellen sterk aanbevolen. De resultaten die beoogd worden met dit nieuwe VU-brede kader voor het toetsbeleid kunnen alleen bereikt worden als docenten, examencommissieleden en/of andere betrokkenen in staat gesteld worden om aan de minimale eisen en richtlijnen te voldoen. Het is goed denkbaar dat hiervoor aanpassingen nodig zijn in formaties voor specifieke taken. Immers, om aan de minimale eisen van het hier geformuleerde toetsbeleid te kunnen voldoen is voldoende kennis en formatie nodig om dit praktisch uit te voeren. Het faculteitsbestuur is ervoor verantwoordelijk om, in samenspraak met de examencommissie(s), de juiste randvoorwaarden te creëren voor de uitvoering van het toetsbeleid. 8

9 1. DRAAIBOEKEN 1.1 DRAAIBOEK VOOR FACULTEITEN Plan De faculteit stelt ter specifiёring bij het VU-brede Toetsbeleid het facultaire toetsbeleid op. Hierin wordt de visie van de faculteit op de toetsing aangegeven en worden de eisen die gesteld worden aan de toetskwaliteit geëxpliciteerd. Ook wordt in het facultaire toetsbeleid aangegeven op welke wijze de kwaliteitsborging gestalte krijgt. Er worden duidelijke keuzes gemaakt ten aanzien van de inzet van formatie van docenten en examencommissies/ toetscommissies om het toetsbeleid uit te voeren. De faculteit zorgt dat duidelijk is wie er per opleiding verantwoordelijk is voor de toetsing en de toetskwaliteit (m.a.w. wie er bedoeld wordt met het opleidingsmanagement, de term die hier in dit toetsbeleid voor gebruikt wordt; zie definitie in paragraaf Terminologie) en neemt deze informatie op in het Facultair Reglement (zie het hoofdstuk Onderwijsorganisatie, Handboek Onderwijskwaliteit; ). De faculteit benoemt, daartoe gemachtigd door het instellingsbestuur, de examencommissie (zie bijlage 5: art. 7.12a WHW). De faculteit stelt de OER vast (incl. bijlagen en studiegids). De faculteit is verantwoordelijk om de studenten voor de aanvang van het studiejaar te informeren over de OER. Daarnaast moet ze de studenten ook informeren over de klacht-en beroepsmogelijkheden. Verwijzing naar bijbehorende toelichting 2. Visie op toetsing 4. Kwaliteitsborging van toetsing toetsbeleid als cyclisch proces Do De faculteit coördineert het opstellen van procedures waarin specifieke bepalingen worden opgenomen voor één of meerdere aspecten van de toetsing voor alle of voor specifieke cursusonderdelen aan de faculteit, bijvoorbeeld: o Handleiding toetsen en beoordelen, inleverdata en beoordelingscriteria/-formulier voor de bachelorthesis, de masterthesis of stages. o Procedure rondom digitale toetsing. o Richtlijnen voor mondelinge toetsen (zie ook Bijlage 3: Tips voor het inrichten van een mondelinge toets). o Richtlijnen voor de beoordeling van groepsproducten of groepsprocessen o Richtlijnen voor nakijktermijnen en/of aanlevering cijfers o Richtlijnen voor formatieve toetsing o De faculteit zorgt voor een goede organisatie en logistiek van de toetsing en voor een gepaste infrastructuur. Verwijzing naar bijbehorende toelichting 4.3 Kwaliteitsborging van toetsing in de DO-fase 3.1 Kwaliteitseisen aan formatieve toetsing en feedback 9

10 3.3 Kwaliteitseisen aan toetsing als waarderingsinstrument Check De faculteit evalueert het facultair toetsbeleid en de bijbehorende procedures ten minste twee keer per 6 jaar en betrekt bij deze evaluatie de bevindingen van opleidingscoördinatoren, examen- en toetscommissies, opleidingscommissies en de ter zake doende managementinformatie, zoals de resultaten van cursus- en curriculumevaluaties, de Nationale Studenten Enquête (NSE), de studierendementen, de slagingspercentages en de toetskwaliteit (overzichten van tentamenanalyses). De faculteit evalueert jaarlijks de OER, inclusief bijlagen en studiegids, en betrekt daarbij het advies van de opleidingscommissie, de examencommissie en toetscommissie en de FSR. Verwijzing naar bijbehorende toelichting 4.4 Kwaliteitsborging van toetsing in de Check-fase Act De faculteit stelt, daar waar nodig, het facultair toetsbeleid en de bijbehorende procedures bij. De faculteit stelt, daar waar nodig, de OER bij. Verwijzing naar bijbehorende toelichting 4.5 Kwaliteitsborging van toetsing in de Act-fase 10

11 1.2 DRAAIBOEK VOOR HET OPLEIDINGSMANAGEMENT N.B. Opleidingsmanagement: degene die, gemachtigd door het faculteitsbestuur, verantwoordelijk is voor het onderwijs binnen een bepaalde opleiding (of deel van een opleiding). Per faculteit worden hiervoor verschillende organisatievormen gebruikt. Gebruikelijke functies waarin deze taken zijn belegd zijn opleidingscoördinator, opleidingsdirecteur of bachelor- of mastercoördinator. De faculteit dient in haar facultair reglement vast te stellen welke taken bij welke functies berusten, wat uiteraard ook geldt voor de taken die in dit toetsbeleid worden belegd bij het opleidingsmanagement. Plan Het opleidingsmanagement stelt een toetsplan op van de opleiding, waarin wordt beschreven op welke wijze er in de verschillende onderwijsonderdelen getoetst wordt. Het toetsplan geeft het opleidingsmanagement inzicht in het evenwicht van toetsvormen over de gehele opleiding en de spreiding van de studiedruk over de onderwijsperiodes. Het opleidingsmanagement betrekt de opleidingscommissie, de examen- en toetscommissie en de cursuscoördinatoren bij het opstellen van het toetsplan (zie Terminologie voor de definitie van een toetsplan). Het opleidingsmanagement bepaalt, op voorstel van en in overleg met de examinator of het docententeam, de toetsvormen van de cursus/het cursusonderdeel. Het opleidingsmanagement kan procedures opstellen voor één of meerdere aspecten van de toetsing voor alle of voor specifieke cursussen/cursusonderdelen, bijvoorbeeld inleverdata of beoordelingscriteria voor werkcolleges of practica. Deze procedures kunnen ook facultair vastgesteld zijn (zie draaiboek voor faculteiten). Kwaliteitseis 1: Het opleidingsmanagement is verantwoordelijk voor een duidelijke formulering van de eindtermen van de opleiding en waarborgt dat de eindtermen van de opleiding als geheel worden gedekt door de toetsen die worden afgenomen. Kwaliteitseis 2: De docenten formuleren de leerdoelen van de cursussen adequaat, en stemmen deze af op de eindtermen en op de overige cursussen in het programma. Het opleidingsmanagement ziet toe op de samenhang en de opbouw van het programma en derhalve ook op de afstemming van leerdoelen op de eindtermen van het programma. Kwaliteitseis 4: Het opleidingsmanagement waakt over een evenwicht in toetsvormen over de gehele opleiding om recht te doen aan de verschillende vormen van kennis, vaardigheden en attitudes die van belang zijn binnen een opleiding of binnen de toekomstige beroepsuitoefening. Kwaliteitseis 12: Voor het oefenen en verwerven van vaardigheden zoals het schrijven van papers, het houden van presentaties en relevante ICT-vaardigheden, heeft het opleidingsmanagement het vereiste niveau (of niveaus voor verschillende opleidingsjaren) en daarbij passende beoordelingscriteria beschreven. Deze worden bij alle vakken van de opleiding toegepast en zijn bekend bij de studenten van de opleiding. Het opleidingsmanagement stelt vast in welke vakken de vaardigheden worden geoefend. Kwaliteitseis 13: De beoordelingscriteria voor de stage en thesis worden geoperationaliseerd in een beoordelingsschema. Bij voorkeur zijn deze beoordelingscriteria ook al eerder in de opleiding aan de orde geweest. In de stage- of thesishandleiding is vastgelegd hoe en op welke momenten de beoordeling plaatsvindt. Kwaliteitseis 14: Het eindproduct van de masterstage of thesis wordt beoordeeld door de begeleidende docent en een tweede beoordelaar. Bij de bachelorstage of thesis wordt een tweede beoordelaar aanbevolen. 11

12 Verwijzing naar bijbehorende toelichting 4.2 Kwaliteitsborging van toetsing in de Plan-fase Summatieve toetsing 2.3 Hoe toetsen? Toetsen en beoordelen van vaardigheden Do Het opleidingsmanagement coördineert de organisatie van de tussentijdse toetsen en van eindtoetsen en zij ziet er op toe dat er afspraken over de organisatie en afname van de toetsen worden gemaakt tussen cursuscoördinatoren. Het opleidingsmanagement ziet erop toe dat studenten tijdig en adequaat feedback ontvangen van de examinator. Het opleidingsmanagement ziet erop toe dat er duidelijkheid bestaat over eventuele compensatiemogelijkheden tussen summatieve deeltoetsen. Het opleidingsmanagement is verantwoordelijk voor de archivering van opgaven, uitwerkingen en uitslagen van tentamens, en de archivering van theses inclusief ondertekende beoordelingsformulieren (de landelijk afgesproken vernietingstermijn hiervoor is twee jaar (bron: selectielijsten openbare en bijzondere universiteiten)). Ten behoeve van heraccreditatie is het faculteitsbestuur (gemachtigd door het instellingsbestuur) verantwoordelijk voor het ter beschikking stellen van de OER, het toetsplan van de opleiding, en een volledige lijst van afgestudeerden van de laatste twee voltooide studiejaren. Voor details over de daaraan gestelde eisen door de NVAO, zie Kwaliteitseis 5 (v.a. 1 sept. 2013): In cursussen behorende tot de bacheloropleiding wordt zo frequent en vroegtijdig mogelijk getoetst. Hiertoe wordt tijdig gedurende de onderwijsperiode een diagnostische toets afgenomen, op grond waarvan de docent de vorderingen van de student evalueert en aan hem of haar kenbaar maakt (de diagnostische toets kan formatief of summatief zijn). Daarnaast wordt elk vak afgerond met een laatste deeltoets. Per vak wordt het gewicht van de deeltoetsen vooraf bepaald. Op basis daarvan wordt de eindbeoordeling vastgesteld. Kwaliteitseis 6 (v.a. 1 sept. 2013): De toetsing van de student is afgerond bij het einde van de cursus. Kwaliteitseis 11 (v.a. 1 sept. 2013): De resultaten worden binnen tien werkdagen na het afnemen van een toets bekend gemaakt. De resultaten van scripties worden binnen twintig werkdagen na inleveren van de scriptie bekend gemaakt. Verwijzing naar bijbehorende toelichting 4.3 Kwaliteitsborging van toetsing in de DO-fase 2.4 Wanneer toetsen? Compensatie bij deeltoetsen Formatieve toetsing 3.1 Kwaliteitseisen aan formatieve toetsing en feedback Transparantie Summatieve toetsing Archivering 12

13 Check Het opleidingsmanagement controleert of alle verplichte elementen (met betrekking tot toetsing) in de studiegids zijn opgenomen. Het opleidingsmanagement controleert of de toetsing volgens de geldende regels en procedures verloopt en zij betrekt hierbij de bevindingen van de examen- of toetscommissie. Het opleidingsmanagement zorgt voor de afname van cursusevaluaties, waarin ook de mening van studenten over de kwaliteit van de toetsing gepeild wordt. Het opleidingsmanagement kan een panelgesprek met studenten en een gesprek met de jaarvertegenwoordiging organiseren, waarin ook de toetsing aan bod komt. Het opleidingsmanagement signaleert eventuele knelpunten met betrekking tot de planning, organisatie en kwaliteit van een toets (op grond van informatie van docenten en ondersteunend personeel, uit cursusevaluaties, uit gesprekken met studenten c.q. de jaarvertegenwoordiging, uit de opleidingscommissie en uit de examen- of toetscommissie). Verwijzing naar bijbehorende toelichting 4.4 Kwaliteitsborging van toetsing in de Check-fase Act Het opleidingsmanagement stelt het toetsplan indien nodig bij en zij betrekt cursuscoördinatoren, opleidingscommissie, examen- en toetscommissie en studenten (jaarvertegenwoordiging, FSR) hierbij. Het opleidingsmanagement zal bij signalen van problemen bij de toetsing, in dialoog met de examencommissie, het afdelingshoofd en de cursuscoördinator (c.q. de examinator of het docententeam), remediёrend optreden gericht op verbetering van de toetsing van een cursus/cursusonderdeel en zij draagt zorg voor het maken van schriftelijke afspraken omtrent noodzakelijke aanpassingen in de toets, en eventuele training en scholing van docenten. Verwijzing naar bijbehorende toelichting 4.5 Kwaliteitsborging van toetsing in de Act-fase 13

14 1.3 DRAAIBOEK VOOR DE EXAMENCOMMISSIE Examencommissie en toetscommissie De examencommissie is verantwoordelijk voor de kwaliteitsborging van de toetsing, maar kan een toetscommissie machtigen een deel van de taken van de examencommissie uit te voeren (zie ook 4.2 Kwaliteitsborging van toetsing in de Plan-fase). Daarbij is het belangrijk dat de examencommissie formeel verantwoordelijk blijft, ook al doet de toetscommissie (een deel van) het feitelijke werk. Het is belangrijk dat duidelijk afgesproken en vastgelegd is wat de taakverdeling is tussen de toetscommissie en de examencommissie. De examencommissie moet zich er daarbij van vergewissen, dat de wijze waarop de toetscommissie haar taken uitvoert, voldoet aan de eisen zoals door de examencommissie vastgesteld. Daartoe moet de examencommissie zelf beschikken over toetsingsexpertise. Bovendien moet de examencommissie de toetscommissie kunnen aansturen, als de werkwijze van de toetscommissie naar het oordeel van de examencommissie niet voldoet aan de eisen. Bij de accreditatie zal de examencommissie zich moeten kunnen verantwoorden over het aspect toetsen en beoordelen. Plan De examencommissie wijst jaarlijks examinatoren aan. De examencommissie maakt gebruikt van het VU-brede model voor de Regels en Richtlijnen van examencommissies. Eventueel gewenste aanpassingen op deze Regels en Richtlijnen voor het eigen functioneren worden door de examencommissie op schrift gesteld. De examencommissie of toetscommissie stelt een werkwijze op, die gericht is op het signaleren van onvolkomenheden met betrekking tot de kwaliteit van de toetsing. De examen- of toetscommissie kan de kwaliteit van de toetsen vooraf (voor afname van de toets) en achteraf controleren. Om praktische redenen zal de examencommissie haar werkwijze vooral richten op de controle achteraf. Bij controle achteraf kan onderscheid gemaakt worden tussen het onderzoeken van een vast aantal toetsen per jaar (willekeurige steekproef, of gericht op een specifiek studiejaar) en het onderzoeken van toetsen waarbij signalen ontvangen zijn die kunnen betekenen dat de kwaliteit van de toets niet adequaat is (voor een lijst van te gebruiken signalen, zie onderstaande verwijzing). Het is belangrijk dat de examen- of toetscommissie speciale aandacht besteedt aan toetsen waarin de eindtermen van de opleiding getoetst worden (in ieder geval de thesis). Kwaliteitseis 17: De examencommissie zorgt voor helder en duidelijk geformuleerde Regels en Richtlijnen, die bij voorkeur het VU-brede model volgen. Maatregelen die getroffen worden bij fraude worden conform de modelbepaling van het College van Bestuur opgenomen in de Regels en Richtlijnen van de Examencommissie. Verwijzing naar bijbehorende toelichting 4.2 Kwaliteitsborging van toetsing in de Plan-fase Do Indien de examinator van de meegedeelde (en in de studiegids gepubliceerde) toetsvorm wil afwijken, dient deze in overleg te treden met het opleidingsmanagement. Een voorstel voor de nieuwe wijze van toetsen wordt door de examencommissie bekrachtigd (indien akkoord). Aandachtspunt: er kunnen omstandigheden zijn die met zich meebrengen dat van de meegedeelde toetsvorm wordt afgeweken, maar er moet duidelijk worden verantwoord waarom dit wordt gedaan. 14

15 De examencommissie communiceert met examinatoren over haar werkwijze m.b.t. de borging van de toetskwaliteit. De examencommissie controleert de kwaliteit van de toetsing volgens haar eigen werkwijze. De examencommissie controleert de toetsing sowieso voor toetsen die het jaar ervoor niet aan de gestelde norm voldeden en aanleiding gaven voor het opstellen van een verbeterplan door de betreffende examinator. De examencommissie controleert of dit verbeterplan is uitgevoerd en heeft opgeleverd wat het beoogde (de verbetering van de kwaliteit van de toets). De examencommissie controleert of de beoordelingsformulieren van de thesis/stage aanwezig zijn en door 2 examinatoren zijn ondertekend. Indien de examencommissie of toetscommissie een toets nader wil bestuderen, bekijkt zij in elk geval de studiegidsinformatie en gaat zij na wat de nakijktermijn van het tentamen was. Daarnaast verzoekt zij de examinator om aanvullende informatie over de toets, bijvoorbeeld: o Het tentamen, het eventuele hertentamen (de tentamenvragen en het voorblad) en het proeftentamen o Antwoordmodel(len) o Toetsmatrijs (zie Terminologie en paragraaf Validiteit) o Statistische analyse van het tentamen o Beoordelingscriteria en beoordelingsformulieren bij presentaties, verslagen e.d. o De uitslag in cijfers, met de cesuur en het slagingspercentage erbij De examencommissie communiceert schriftelijk met de verantwoordelijke examinator in geval van afwijkingen van de norm met betrekking tot de kwaliteit van de toets, en vraagt de examinator om een verbeterplan te formuleren t.a.v. de komende afname (in de regel het volgend studiejaar). De examencommissie communiceert haar (gedetailleerde) bevindingen met betrekking tot onderzochte toetsen met het opleidingsmanagement. De examencommissie stelt jaarlijks een jaarverslag op. De examencommissie neemt de belangrijkste informatie omtrent de kwaliteit van de toetsen van dat studiejaar en de evt. acties die zijn ondernomen met het oog op verbetering van de kwaliteit van de toets op in haar jaarverslag. Kwaliteitseis 15: De examencommissie stelt richtlijnen op waarin is aangeven hoe het eindcijfer van stages en theses wordt vastgesteld en hoe wordt omgegaan met verschillen in beoordeling tussen eerste en tweede beoordelaar (Zie bijlage 1: art b lid 1 b WHW). Bij het opstellen van deze richtlijnen ligt samenwerking met het opleidingsmanagement en het faculteitsbestuur voor de hand. Ook neemt de examencommissie regelmatig kennis van stageverslagen en theses. Verwijzing naar bijbehorende toelichting 4.3 Kwaliteitsborging van toetsing in de DO-fase 3. Het toetsproces Check De examencommissie evalueert ten minste twee keer per 6 jaar het toetsplan van de opleiding, en zij gaat na of alle eindtermen degelijk worden getoetst. Zij evalueert daarnaast het toetsbeleid en de procedures van de faculteit en geeft hierover advies aan respectievelijk het opleidingsmanagement en het faculteitsbestuur. Hierbij betrekt de examencommissie de examinatoren. (Voor de definitie van een toetsplan zie Terminologie). De examencommissie evalueert de opgestelde Regels en Richtlijnen en haar eigen werkwijze. 15

16 Verwijzing naar bijbehorende toelichting 4.4 Kwaliteitsborging van toetsing in de Check-fase Act De examencommissie voert evt. wijzigingen door in de opgestelde Regels en Richtlijnen en in haar eigen werkwijze. Verwijzing naar bijbehorende toelichting 4.5 Kwaliteitsborging van toetsing in de Act-fase 16

17 1.4 DRAAIBOEK VOOR EXAMINATOREN (CURSUSCOÖRDINATOR/DOCENTENTEAM) Plan De examinator kiest een toetsvorm (of meerdere) en stelt de weging en evt. compensatie van de verschillende deeltoetsen of onderdelen vast (zoals een tentamen, werkstuk, practicum, presentatie e.d.). Bij de keuze voor een wijze van toetsen sluit de examinator aan bij het toetsplan van de opleiding (in overleg met het opleidingsmanagement) en stemt hij/zij de toets af op andere cursussen in het curriculum. (Voor de definitie van een toetsplan zie Terminologie). Indien de examinator van de meegedeelde (en in de studiegids gepubliceerde) toetsvorm wil afwijken, dient hij/zij in overleg te treden met het opleidingsmanagement. Een voorstel voor de nieuwe wijze van toetsen wordt aangevraagd bij de examencommissie, die dit voorstel bekrachtigt (indien akkoord). Aanvullend op de informatie in de studiegids verschaft de docent de studenten bij aanvang van de cursus duidelijk en gedetailleerd informatie (bv. via Blackboard) met betrekking tot de toetsing van de cursus. Kwaliteitseis 2: De docenten formuleren de leerdoelen van de cursussen adequaat, en stemmen deze af op de eindtermen en op de overige cursussen in het programma. Het opleidingsmanagement ziet toe op de samenhang en de opbouw van het programma en derhalve ook op de afstemming van leerdoelen op de eindtermen van het programma. Verwijzing naar bijbehorende toelichting 2.2 Wat toetsen? 2.3 Hoe toetsen? 4.2 Kwaliteitsborging van toetsing in de Plan-fase Do TOETSSAMENSTELLING De examinator is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de toets. Bij summatieve toetsing zijn de belangrijkste eisen: De toets is valide/representatief. o De toets dekt de leerdoelen van de cursus/ het cursusonderdeel. o De inhoud van de toetst stemt overeen met de inhoud van de cursus/ het cursusonderdeel. o De opgaven en toets als geheel hebben als resultaat dat er een onderscheid kan worden gemaakt tussen studenten die de stof wel en niet (goed) beheersen. De toets is betrouwbaar. o De opgaven zijn zo duidelijk en de antwoordmogelijkheden zo eenduidig dat verschillende beoordelaars tot eenzelfde score zouden komen. o De opgaven zijn zo gesteld dat de kans het grootst is dat studenten die de stof beheersen deze ook goed maken. o De opgaven zijn qua moeilijkheidsgraad afgestemd op het niveau dat van de studenten wordt verwacht. 17

18 o De toets heeft de juiste lengte met het oog op de beschikbare tijd, zodat het werktempo geen invloed heeft op het resultaat. De toets is transparant. o Het dient voor de student duidelijk te zijn hoe het eindcijfer tot stand komt zodat de student zich goed kan voorbereiden op de toets, en achteraf kan nagaan hoe zijn/haar cijfer tot stand is gekomen. o De cursuscoördinator draagt er zorg voor dat de informatie omtrent toetsing in de studiegids overeenstemt met de werkelijkheid. o Studenten kunnen een inschatting maken van het niveau en de wijze van toetsing door middel van een proeftentamen, waarvan ook de antwoorden beschikbaar zijn. Het proeftentamen komt qua vorm en moeilijkheidsgraad overeen met het echte tentamen en wordt tijdig (dat wil zeggen: ten minste voor aanvang van de collegevrije periode ten behoeve van tentamenstudie), beschikbaar gesteld aan de studenten. De toets is bruikbaar. o Er is een goede verhouding tussen de tijdsinvestering voor het docententeam, de student en de organisatie voor de ontwikkeling, afname en beoordeling van de toets en de informatie die de toets oplevert. o Iedere student krijg een goede en even grote kans om zijn echte kunnen en vooruitgang te demonstreren. De toets is vergelijkbaar. o De docent/examinator dient er voor te zorgen dat bij de verschillende gelegenheden (eerste gelegenheid en herkansing) waarop een tentamen kan worden afgelegd, de inhoud en moeilijkheidsgraad vergelijkbaar zijn. o Speciale aandacht verdient het afnemen van een herkansing met een andere toetsvorm dan de oorspronkelijke toets (bijvoorbeeld een mondelinge toets bij herkansing). Gezien de eisen die gesteld worden aan de vergelijkbaarheid zal men hier zeer terughoudend mee moeten zijn. Kwaliteitseis 3: De toets dient representatief te zijn voor alle door de docent belangrijk geachte onderwerpen in de stof. De toets betreft de kern van de stof en bestrijkt daarmee de leerdoelen. Kwaliteitseis 10: Bij de toetsconstructie wordt uitgegaan van de belangrijkste kwaliteitseisen: de toets moet valide, betrouwbaar, transparant, bruikbaar en vergelijkbaar zijn. Kwaliteitseis 8: De examinator is eindverantwoordelijke voor de toetsing. Examinatoren voeren regie op eventuele onderdelen van toetsen die door collega-docenten aangeleverd worden, en voeren de kwaliteitscontrole op de gehele toets uit. Kwaliteitseis 5 (v.a. 1 sept. 2013): In cursussen behorende tot de bacheloropleiding wordt zo frequent en vroegtijdig mogelijk getoetst. Hiertoe wordt tijdig gedurende de onderwijsperiode een diagnostische toets afgenomen, op grond waarvan de docent de vorderingen van de student evalueert en aan hem of haar kenbaar maakt (de diagnostische toets kan formatief of summatief zijn). Daarnaast wordt elk vak afgerond met een laatste deeltoets. Per vak wordt het gewicht van de deeltoetsen vooraf bepaald. Op basis daarvan wordt de eindbeoordeling vastgesteld. 18

19 Kwaliteitseis 9: De formatieve toets en de feedback daarop zijn expliciet gekoppeld aan de beoordelingscriteria die gelden voor het halen van (onderdelen van) de cursus. De feedback helpt studenten hun eigen vorderingen te beoordelen en te bepalen hoe ze het beste verder kunnen studeren (Waar ga ik heen/ waaraan moet ik voldoen? Hoe vorder ik? Wat is mijn volgende stap?). Kwaliteitseis 7 (v.a. sept 2013): Indien de student voldaan heeft aan de inspanningen zoals vermeld in de vakbeschrijving, dan wordt hij, bij een onvoldoende eindbeoordeling, éénmaal in de gelegenheid gesteld om op een door de docent / examinator te bepalen wijze, alsnog een voldoende te halen. Herkansingen noodzakelijk vanwege persoonlijke omstandigheden die de student hebben verhinderd het tentamen af te leggen (ziekte, calamiteiten, etc.) vallen onder de hardheidsclausule. Verwijzing naar bijbehorende toelichting 4.3 Kwaliteitsborging van toetsing in de DO-fase Validiteit Betrouwbaarheid Transparantie Bruikbaarheid Hergebruik van oude tentamenvragen Vergelijkbaarheid Herkansingen TOETSAFNAME De examinator is steeds de eindverantwoordelijke voor de toetsing. Als de toets wordt afgenomen door een andere persoon dan de examinator, moet ervoor worden gezorgd dat de examinator over de informatie beschikt die hij nodig heeft om zijn verantwoordelijkheid te nemen. Dit vergt duidelijke afspraken, bijvoorbeeld over hoe notities moeten worden gemaakt bij mondelinge toetsen. Tijdens de toets is het belangrijk dat voor studenten inzichtelijk is hoe men tot het eindcijfer komt. Hiertoe wordt informatie gegeven op het voorblad van het tentamen (bijvoorbeeld over de puntentoekenning per (deel)antwoord); zie paragraaf Transparantie, voor informatie die op het voorblad dient te worden gegeven). De examinatoren treffen maatregelen om fraude tegen te gaan (zoals beschreven in de Regels en Richtlijnen van de Examencommissie). Verwijzing naar bijbehorende toelichting 3.4 Kwaliteitseisen rond toetsafname VASTSTELLEN VAN HET EINDOORDEEL De examinator bepaalt welk begrip, kennis, vaardigheden, attitudes of een integratie daarvan in competenties van een student worden verwacht rekening houdend met de leerdoelen van de cursus en hoe dit zal worden beoordeeld. De examinator legt voor elke toetsactiviteit de cesuur (zak/slaaggrens/slaagvoorwaarden) vast (zie Bijlage 4: De cesuurbepaling voor diverse methoden van cesuurbepaling). 19

20 Als meerdere collega s een deel van het werk beoordelen, worden duidelijke afspraken gemaakt over de wijze waarop eenvormigheid zal worden bereikt. De beoordelaars zijn alert op het vaststellen van fraude. In het kader van geschillen met betrekking tot toetsing en eisen tot schadevergoeding, moet de docent de toets zelf, en de uitwerkingen van de toets, bewaren gedurende minimaal 2 jaar (zie Archivering). Kwaliteitseis 6 (v.a. 1 sept. 2013): De toetsing van de student is afgerond bij het einde van de cursus. Kwaliteitseis 13: De beoordelingscriteria voor de stage en thesis worden geoperationaliseerd in een beoordelingsschema. Bij voorkeur zijn deze beoordelingscriteria ook al eerder in de opleiding aan de orde geweest. In de stage- of thesishandleiding is vastgelegd hoe en op welke momenten de beoordeling plaatsvindt. Kwaliteitseis 14: Het eindproduct van de masterstage of thesis wordt beoordeeld door de begeleidende docent en een tweede beoordelaar. Bij de bachelorstage of thesis wordt een tweede beoordelaar aanbevolen. Kwaliteitseis 15: De examencommissie stelt richtlijnen op waarin is aangeven hoe het eindcijfer van stages en theses wordt vastgesteld en hoe wordt omgegaan met verschillen in beoordeling tussen eerste en tweede beoordelaar (Zie bijlage 1: art b lid 1 b WHW). Bij het opstellen van deze richtlijnen ligt samenwerking met het opleidingsmanagement en het faculteitsbestuur voor de hand. Ook neemt de examencommissie regelmatig kennis van stageverslagen en theses. Kwaliteitseis 16: In het geval de stage of thesis door twee of meer studenten uitgevoerd wordt, wordt duidelijk afgesproken welke taken, onderdelen of onderzoeksvragen per individu worden uitgewerkt. Ook dient in de verslaglegging de bijdrage van de afzonderlijke studenten zichtbaar te zijn; deze dient te kunnen leiden tot een individuele beoordeling, gerelateerd aan de hoofddoelen van de stage of thesis. Verwijzing naar bijbehorende toelichting 3.3 Kwaliteitseisen aan toetsing als waarderingsinstrument Toetsen en beoordelen van vaardigheden (stage en thesis) Archivering HET GEVEN VAN FEEDBACK De feedback voldoet aan de kwaliteitseisen. De docent moet te allen tijde kunnen aantonen hoe een scoreresultaat van een student tot stand is gekomen en de juiste documenten (o.a. beoordelingsformulier) kunnen voorleggen (zie Archivering). De docent verleent inzage in de gemaakte toetsen met aantekeningen van de examinator, en met inzage in de antwoorden of de antwoordsleutel, aan de studenten die hierom verzoeken. 20

21 Kwaliteitseis 11 (v.a. 1 sept. 2013): De resultaten worden binnen tien werkdagen na het afnemen van een toets bekend gemaakt. De resultaten van scripties worden binnen twintig werkdagen na inleveren van de scriptie bekend gemaakt. Kwaliteitseis 9: De formatieve toets en de feedback daarop zijn expliciet gekoppeld aan de beoordelingscriteria die gelden voor het halen van (onderdelen van) de cursus. De feedback helpt studenten hun eigen vorderingen te beoordelen en te bepalen hoe ze het beste verder kunnen studeren (Waar ga ik heen/ waaraan moet ik voldoen? Hoe vorder ik? Wat is mijn volgende stap?). Verwijzing naar bijbehorende toelichting Formatieve toetsing 3.1 Kwaliteitseisen aan formatieve toetsing en feedback Transparantie 4.3 Kwaliteitsborging van toetsing in de DO-fase Check De examinator evalueert de toetsing van zijn/haar cursus, bijvoorbeeld aan de hand van de resultaten van de evaluatie van het onderwijs en/of eventuele panelgesprekken met studenten, de feedback van andere betrokkenen bij de toetsing en de informatie van een eventuele itemanalyse. Verwijzing naar bijbehorende toelichting 4.4 Kwaliteitsborging van toetsing in de Check-fase Act De examinator kan de toetsvorm of de aanpak bij de constructie, de afname en/ of het beoordelen van de toets indien nodig aanpassen. Hierbij wordt aangesloten bij het toetsplan van de opleiding (zie paragraaf Terminologie voor de definitie van een toetsplan). Verwijzing naar bijbehorende toelichting 4.5 Kwaliteitsborging van toetsing in de Act-fase 21

22 2. VISIE OP TOETSING Toetsing is onlosmakelijk verbonden met het onderwijs. Hierdoor is ook de visie op toetsing verbonden met de visie die de VU heeft op haar onderwijs. Hieronder volgen enkele belangrijke passages die een beeld geven van de visie van de VU op haar onderwijs en op de toetsing. In het Instellingsplan is de volgende ambitie voor het bacheloronderwijs geformuleerd: De VU wil een intensief en uitdagend studieklimaat creëren, met uitdagend onderwijs waarbij de verwachting is dat iedere student elk jaar alle cursussen haalt. Aanstaande studenten worden in de studievoorlichting al op deze ambitie gewezen. De VU verwacht van haar studenten dat zij de potentie en de ambitie hebben om een sprong te maken in hun ontwikkeling, een grote inzet en betrokkenheid bij de studie en een actieve studiehouding. De Programmacommissie Undergraduate heeft op grond hiervan de Richtlijn Bacheloronderwijs opgesteld, die per 1 september 2013 van kracht wordt 1. De volgende passages hieruit zijn relevant voor de visie op toetsing binnen de instelling: 1. Onderwijsprogramma De bacheloropleidingen zijn zo ingericht dat de actieve participatie van studenten en (derhalve) hun studiesucces bevorderd worden; a. Hiertoe worden activerende onderwijsvormen gebruikt die bewezen effectief zijn. b. Biedt een opleiding minimaal 12 contacturen per week (voor het eerste jaar van de bacheloropleiding: minimaal 14 contacturen per week). c. Omvat een studiepunt in totaal 28 uur aan contacturen en zelfstudie. d. Zijn vakken ingedeeld in drie niveaus: inleidend (100), verdiepend (200) en gevorderd (300). e. En is de toetsing van de student afgerond bij het einde van het vak. 2. Toetsing en beoordeling in vakken a. De bacheloropleiding voldoet aan het VU-toetsbeleid, waarvan in ieder geval onderstaande bepalingen deel uitmaken. b. De resultaten worden binnen tien werkdagen na het afnemen van een toets bekend gemaakt. c. Er wordt zo frequent en vroegtijdig mogelijk getoetst. Hiertoe wordt tijdig gedurende de onderwijsperiode een diagnostische toets afgenomen, op grond waarvan de docent de vorderingen van de student evalueert en aan hem of haar kenbaar maakt. Daarnaast wordt elk vak afgerond met een laatste deeltoets. Per vak wordt het gewicht van de deeltoetsen vooraf bepaald. Op basis daarvan wordt de eindbeoordeling vastgesteld. d. Indien de student voldaan heeft aan de inspanningen zoals vermeld in de vakbeschrijving, dan wordt hij, bij een onvoldoende eindbeoordeling, éénmaal in de gelegenheid gesteld om op een door de docent / examinator te bepalen wijze, alsnog een voldoende te halen. e. Maatregelen die getroffen worden bij fraude worden conform de modelbepaling van het College van Bestuur opgenomen in de Regels en Richtlijnen van de Examencommissie. De verdere uitwerking van de visie op toetsing krijgt vorm aan de hand van antwoorden op de vijf basisvragen met betrekking tot toetsing: waarom, wat, hoe, wanneer en wie. 1 Zoals definitief vastgesteld door het CvB op 7 januari

23 2.1 WAAROM TOETSEN? In algemene zin zijn er drie belangrijke functies van toetsen, namelijk het diagnosticeren van het ingangsniveau (voorafgaand aan de cursus, een vorm van formatief toetsen), het geven van feedback aan de studenten over hun bereikte en niet-bereikte doelstellingen, zodat zij hun leerproces kunnen bijsturen (formatief toetsen) en het beoordelen in welke mate studenten de leerdoelen hebben bereikt (summatief toetsen) SUMMATIEVE TOETSING Bij summatief toetsen wordt nagegaan in welke mate de studenten de vooropgestelde doelstellingen hebben bereikt (meetinstrument) en wordt op basis daarvan een oordeel geformuleerd (waarderingsinstrument). Een goede summatieve toetsing biedt de garantie dat de afgestudeerden de eindtermen van de opleiding beheersen. Een cruciale voorwaarde hierbij zijn duidelijke leerdoelen (bij cursussen) en eindtermen (bij opleidingen). Kwaliteitseis 1: Het opleidingsmanagement is verantwoordelijk voor een duidelijke formulering van de eindtermen van de opleiding en waarborgt dat de eindtermen van de opleiding als geheel worden gedekt door de toetsen die worden afgenomen. De eindtermen vormen een uitwerking van het inhoudelijke deel van de opleidingsvisie. Het zijn meer in detail de eindkwalificaties die iedere afgestudeerde van de opleiding moet bezitten. In de eindtermen ligt vast op welke gebieden en op welk niveau een student na afronding van de opleiding inhoudelijke kennis bezit, maar ook over welke vaardigheden hij moet beschikken, met welke methoden en technieken hij bekend is en op welk niveau hij onderzoek moet kunnen opzetten, uitvoeren en presenteren (zie voor nadere informatie hierover het Hoofdstuk Programma van het Handboek Onderwijskwaliteit ( en de website van de NVAO: Kwaliteitseis 2: De docenten formuleren de leerdoelen van de cursussen adequaat, en stemmen deze af op de eindtermen en op de overige cursussen in het programma. Het opleidingsmanagement ziet toe op de samenhang en de opbouw van het programma en derhalve ook op de afstemming van leerdoelen op de eindtermen van het programma. De eindtermen van de opleiding moeten uitgewerkt zijn in concrete en toetsbare leerdoelen. Goed geformuleerde leerdoelen bevatten minimaal twee componenten: een inhoudscomponent (dit geeft aan waarover de student iets moet leren) en een gedragscomponent (dit geeft expliciet aan wat de student met de inhoud moet kunnen doen, bovendien is het gedrag dat de student moet kunnen vertonen beschreven in observeerbare activiteiten). Daarnaast kan een leerdoel een conditiecomponent bevatten (deze component geeft aan onder welke condities het gedrag van de student getoond mag of moet worden, bijvoorbeeld 'met gebruikmaking van het handboek' of 'aan de hand van een eigen voorbeeld') (zie voor nadere informatie hierover het Hoofdstuk Programma van het Handboek Onderwijskwaliteit FORMATIEVE TOETSING Formatieve toetsing is van groot belang om studenten te activeren. Bij een formatieve toets krijgen studenten (meestal) geen cijfer, maar informatie over de mate waarin hun werk beantwoordt aan de criteria en over het gewenste vervolg. Regelmatig formatief toetsen leidt tot minder uitstelgedrag. Met name voor het ontwikkelen van academische vaardigheden en kritisch denken blijkt het krijgen en het (leren) geven van goede feedback een van de beste manieren te zijn om beoordelingscriteria te doorgronden 23