Samba economie leidt niet tot voetbalfeestje

Transcriptie

1 ING WK-nomie 214 ING Economisch Bureau Samba economie leidt niet tot voetbalfeestje De aftrap van het WK-voetbal in Brazilië komt steeds dichterbij. Zoals bij elke eindronde brengt het ING Economisch Bureau traditiegetrouw voetbal en economie samen. In deze publicatie wordt aandacht besteed aan de samenhang tussen economisch en voetbalsucces, en waar scoringskansen zijn voor Nederlandse ondernemers. Brazilië is niet alleen een groot voetballand, maar ook één van de opkomende economische giganten van de wereld. Brazilië won de Wereldbeker 5 keer, meer dan enig ander land ter wereld. Economisch heeft de natie ook groot potentieel, alleen al vanwege het formaat: Brazilië is het op 4 na grootste land ter wereld in termen van oppervlakte. Alleen Rusland, Canada, de VS en China zijn groter. Het is, met 21 miljoen inwoners het op 5 na grootste land in termen van bevolking. Qua omvang van de economie scoort het land goed met een 7 e plaats op de lijst van grootste economieën van de wereld, met een Bruto Binnenlands Product(BBP) van 2.2 biljoen (duizend miljard) dollar. Het is duidelijk dat economische slagkracht en voetbalkwaliteit in een land als Brazilië samengaan. Maar is die samenhang ook te zien in de historische data? Oftewel: gaan periodes van goed economisch presteren samen met periodes van goede voetbalprestaties? Samenhangend daarmee rijst de vraag: waar zijn de kansen voor Nederlandse ondernemers om lucratieve activiteiten te scoren in Brazilië? Brazilië groeit wel maar tempo valt tegen Nog maar kort geleden waren alle ogen binnen de wereld van de opkomende economieën gericht op het groei- en afzetpotentieel van de zogenaamde BRICS (Brazilië Rus land India China South Africa) Echter, de laatste jaren is de economische groei in deze landen wat tegengevallen. Ook voor Brazilië geldt dat de economische groei de laatste jaren wat minder is geweest dan gewenst, gezien het nog relatief lage inkomen per hoofd van de bevolking. Wanneer men echter verder terug kijkt is het inkomen per hoofd van de bevolking sinds het nieuwe millennium belangrijk gestegen, van $7297 in 2 naar $126 in, op Rusland na het hoogste niveau van de BRICS. Dit impliceert een jaarlijkse groei van het BBP per capita van bijna 4%, niet erg hoog in vergelijking met de andere BRICS maar toch substantieel. BBP per capita BRICS GDP/cap,, USD jaarlijkse groei 2- Brazilië % China % India % Rusland % Zuid-Afrika % memo: Nederland % Vergeleken met Nederland scoort Brazilië nog niet zo slecht, met een economische groei die 3x zo hoog ligt en een overheidsschuld die ruim onder die van ons land ligt. Echter, omdat de Braziliaanse overheid veel hogere rente moet betalen aan houders van hun schatkistpapier drukt de overheidsschuld van Brazilië veel zwaarder op de belastinginkomsten. Maar bovenal is het Nederlandse inkomen per hoofd veel hoger. Comparatieve statistieken Brazilië en Nederland, Brazilië Nederland Verandering reëel BBP, jaar-op-jaar, % Overheidsbalans, % BBP Consumentenprijsinflatie, % Totale overheidsschuld % BBP Bevolking (miljoenen) BBP per hoofd van de bevolking, PPP* 12,6 43,41 * PPP of Purchasing Power Parity betekent dat voor verschillen in koopkracht is gecorrigeerd

2 Trage groei en verkiezingsjaar leidt tot verslechtering overheidsfinanciën Wij verwachten dat de Braziliaanse economie dit jaar met 1.7% zal groeien, wat relatief weinig is, ook vergeleken met een gemiddelde groei van 3.1% over de laatste 5 jaar. Consumptie zal ongeveer met dezelfde snelheid groeien als BBP met net iets onder de 2% jaarlijks. Ditzelfde geldt voor investeringsgroei. De tragere economische groei leidt tot minder belastinginkomsten, terwijl naderende verkiezingen (in oktober) overheidsbestedingen juist stimuleert. Dit geldt in sterkere mate omdat de tegenvallende groei van de afgelopen jaren sociale onrust heeft veroorzaakt, die goed te zien is in toenemende demonstraties, met name rondom het naderende WK-voetbal. Het resultaat is een toenemend begrotingstekort. Onder andere deze ontwikkeling leidde ertoe dat rating agency Standard & Poor s in maart de inschatting van het kredietrisico van de Braziliaanse overheid verslechterde. van het grote formaat van de economie, het nog relatief lage inkomen per hoofd van de bevolking, en belangrijke verbeteringen op het gebied van economische stabiliteit sinds de laatste economische crisis in van de economie ondersteunen. Verbeteringen sinds laatste crisis in 2: lagere schuld Brazilië: externe schuld % BBP Groei neemt af Brazilie: BBP groei, % terwijl reserves stegen Brazilië: valutareserves % BBP 18% 16% 14% 12% 1% 8% 6% 4% 2% % Bron: EIU, ING schatting en tekort neemt toe -.5 Overheidstekort (% BBP) Samba-ritme van de economie leidt niet tot voetbalfeestje In de volgende grafiek is de economische groei van Brazilië uitgezet, terwijl de winst van een WK-voetbal wordt weergegeven door een Braziliaanse vlag Bron: EIU, ING schatting Brazilië: reële BBP groei (%) en winst van wereldbeker ( ) Bezuinigingsmaatregelen zullen nodig zijn en de groei verder belemmeren op de korte termijn, maar op de langere termijn positief uitwerken Na de verkiezingen, die zullen plaatsvinden in oktober, zal de winnaar pijnlijke bezuinigingsmaatregelen moeten doorvoeren om de overheidsfinanciën op orde te brengen en het vertrouwen van investeerders te herstellen. Die bezuinigingsmaatregelen zullen een neerwaarts effect op de economische groei volgend jaar hebben, maar zullen op de langere termijn het grote groeipotentieel een functie -5-1 Kijkend naar bovenstaande grafiek is de eerste constatering dat economische groei in Brazilië een sterk wisselend verloop kent, herinnerend aan de heen-en-weer beweging van de sambadans. Verder is het lastig een mogelijk ver- WK-nomie juni 214 2

3 band te zien tussen economische groei en de winst van een WK-Voetbal. Drie van de 5 wereldbekers (1958, 1962, en 22) zijn gewonnen in een toestand van laagconjunctuur. De resterende 2 (197 en 1994) zijn gewonnen in het hoge gedeelte van de conjunctuur. Het lijkt er dus op het oog niet op dat goede economische prestaties en goede voetbalprestaties per se samengaan, maar ook niet dat ze juist niét samengaan. Een andere logische verwachting zou kunnen zijn, dat het winnen van het WK-Voetbal de economie stimuleert vanuit het idee dat vrolijke, vierende mensen meer geld uitgeven. Dit verband blijkt heel wisselend op sector niveau (zie artikel Thijs Geijer). Op macroniveau is zo n effect in ieder geval niet terug te zien: het jaar na de winst van de beker is in drie van de vijf gevallen (1958, 1962, en 197) de groei iets hoger, maar in twee van de vijf gevallen neemt de groei af (1994 en 22). Nederland is een belangrijke handelspartner voor Brazilië Brazilië exporteerde in goederen ter waarde van 14,2 miljard dollar naar Nederland. Van dit totaal was de belangrijkste post met afstand voedsel, en dat zit dan met name in de posten veevoer en oliehoudende zaden, waaronder soja. Braziliaanse exporten naar Nederland, $m Chemische producten, Dranken en tabak, Voertuigen, 753 Machines, 926 Electrische apparaten, kantoor, telecom, 33 In ING s Economische Wereldcup staat Brazilië op een respectabele vijfde plaats in de totale ranglijst, maar heeft het de pech al in de tweede ronde weggespeeld te worden door een nog beter scorend Chili. In ING s Economische Wereldcup worden een aantal economisch indicatoren, zoals economische en exportgroei, verbetering in concurrentiepositie, arbeidskosten en werkloosheidscijfers, gebruikt om een ranglijst samen te stellen van de beste presteerders. In deze ranglijst eindigt Brazilië op een respectabele vijfde plaats (van de 2 deelnemende landen aan de Economische Cup), met name als gevolg van een bescheiden stijging in arbeidskosten en relatief goede prestaties op het gebied van concurrentiepositie. Echter, het land heeft de pech in de tweede ronde al een tegenstander te treffen die nog iets beter scoort, het één plaats hoger staande Chili. Hierdoor haalt Brazilië de kwartfinale helaas niet. United States Mexico Germany Chile Brazil Korea Australia World Economic Cup 214 Landbouwproducten, ruwe materialen, 185 Voedsel, 5275 Japan Switzerland Spain Gefabriceerde goederen, 1317 Metaal (erts), 1491 Brandstoffen, 2611 Russia Netherlands England Argentina Portugal Belgium Nederland staat daarmee op de vierde plaats in de lijst van belangrijkste exportpartners van Brazilië. Deze hoge plaats van een klein land als het onze heeft natuurlijk grotendeels te maken met de rol van Nederland als doorvoerland naar de rest van Europa. Italy Greece France Nigeria WK-nomie juni 214 3

4 De omgekeerde stroom, Nederlandse exporten naar Brazilië, was in in totaal 3,7 miljard dollar waard. Nederland exporteert brandstof, chemische producten, en machines naar Brazilië. Nederlandse exporten naar Brazilië ($m) Electrische apparaten, kantoor, telecom, 24 Textiel, 46 Voedsel, 173 Voertuigen, 98 Farmaceutische produkten, 222 Gefabriceerde goederen, 376 Machines, 429 Chemische producten, 614 Dranken en tabak, 44 Brandstoffen, 149 en de voorbereiding op het WK bood extra kansen Naast de reguliere export naar Brazilië hebben Nederlandse exporteurs ook geprofiteerd van een toegenomen vraag naar hun producten in de voorbereiding voor het WK-voetbal. Zo hebben Nederlandse bedrijven voetbal-en toernooi gerelateerde opdrachten gewonnen zoals het leveren van kunstgras of vezels voor kunstgras, het moderniseren van luchthavens en het aanleveren van verf in onder andere het Maracana stadion in Rio de Janeiro, waar de finale gespeeld zal worden. maar ook na het WK blijven er mogelijk interessante kansen voor exporteurs De extra vraag naar bepaalde producten ter voorbereiding van het aanstaande WK-voetbal zal binnenkort weer wegvallen. Er blijven echter ook op de langere termijn kansen voor Nederlandse exporteurs en niet alleen vanwege de Olympische Spelen van 216. Zo wordt snelle groei verwacht in de productgroepen industriële machines, voertuigen, en farmaceutische producten. Deze groei is in lijn met de verwachte consumptiegroei en bovenal groei van investeringen. Dit laatste zowel als gevolg van het wegvallen van de onzekerheid rondom de verkiezingen, als door de ambitie van de Braziliaanse overheid om de industriële productie uit te breiden en op te waarderen. Voor Nederlandse exporteurs van producten in deze categorieën zouden hier belangrijke kansen kunnen liggen. Daarnaast zouden leveranciers van zakelijke diensten gerelateerd aan deze activiteiten goede zaken kunnen doen. Snelste groei Nederlandse export naar Brazilie verwacht in: verwachte jaarlijkse Product groei Machines 1.% Voertuigen 9.7% Farmaceutische produkten 8.7% Overige producten 7.2% Chemische producten 7.2% Overige gefabriceerde goederen 7.% Electrische apparaten, kantoor, telecom 5.3% Textiel 3.4% Voedsel 2.4% Dranken en tabak -.5% en voor investeerders Naast de kansen voor exporteurs zijn er ook Nederlandse investeerders die belangrijke kansen in Brazilië zien: Nederlandse investeerders hebben 16 miljard dollar geïnvesteerd in Brazilië. Naast de enorme afzetmarkt die de Braziliaanse bevolking vertegenwoordigt, speelt ook het voordeel van goedkopere productie een rol: lonen liggen een stuk lager dan in Nederland, hoewel daar ook een lagere arbeidsproductiviteit tegenover staat. Onderstaande tabel laat zien hoe de totale productiekosten in Brazilië zich verhouden tot Nederland, en een aantal andere grote opkomende en ontwikkelde economieën. Duidelijk blijkt hieruit, dat voor alle sectoren het kostenniveau lager ligt dan dat van de geavanceerde landen, maar hoger dan de kosten in Rusland en China. De grootste kostenvoordelen worden in Brazilië behaald in de agrifood, de metaalindustrie, de pharma en de plastic industrie US Brazil Russia China The Netherlands Niveau totale kosten naar land,, Nederland=1 In de jaren van hoge economische groei hebben veel Nederlandse ondernemers geld verdiend in Brazilië met grote infrastructuurprojecten en de olie-en gasindustrie. Onder andere in de hoop een graantje mee te pikken van grote investeringen in verband met het WK-Voetbal en de Olympische spelen (216) hebben Nederlandse bedrijven in bijvoorbeeld de auto-, scheepvaart- en luchtvaartindustrie eigen productiefaciliteiten in het land geopend. Zo omzeilen zij ook hoge invoerrechten. Maar pas op voor valutarisico Exporteurs en investeerders doen er goed aan zich bewust te zijn van het valutarisico. De Braziliaanse real is tot nu toe relatief sterk gebleven, sterker dan de onderliggende economische ontwikkeling rechtvaardigt. Dit heeft WK-nomie juni 214 4

5 1/1/2 1/8/2 1/3/21 1/1/21 1/5/22 1/12/22 1/7/23 1/2/24 1/9/24 1/4/25 1/11/25 1/6/26 1/1/27 1/8/27 1/3/28 1/1/28 1/5/29 1/12/29 1/7/21 1/2/ 1/9/ 1/4/212 1/11/212 1/6/ 1/1/214 te maken met de hoge binnenlandse rente, die buitenlands kapitaal aantrekt, ondanks het verhoogde risico. Echter, het ligt voor de hand dat op een gegeven moment het beleidsrisico en tegenvallende economische ontwikkelingen zwaarder zullen gaan wegen. Op dat moment zal de real gaan verzwakken, met als gevolg verliezen in euro termen voor houders van Braziliaanse reals die het valutarisico niet hebben afgedekt. 4.5 Braziliaanse real t.o.v., 2-heden Vooruitzichten korte termijn twijfelachtig, langere termijn rooskleuriger Kortom, de data wijzen in eerste instantie niet op een duidelijk verband tussen voetbal- en economische prestaties. Maar bovenstaande analyse is niet bepaald uitputtend te noemen. Stel dat de economische toestand wél een voorspeller is voor voetbalprestaties, zou Brazilië dit WK wel eens zwakker kunnen presteren. Echter, het effect van de zwakkere economie zou kunnen worden gecompenseerd door het thuisvoordeel van het Braziliaanse nationale elftal. Op de langere termijn zou een economische verbetering wel eens voor een groter aantal goals kunnen zorgen, als de overheid er tenminste in slaagt om het huishoudboekje op tijd te verbeteren. WK-nomie juni 214 5

6 Meer weten? Kijk op ING.nl/zakelijk Of neem contact op met Anke Martens Senior econoom Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijk zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De tekst is afgesloten op 3 mei 214