Als je verder kijkt zie je meer

Transcriptie

1 Bijzonder theater bij SZR, in schouwburg Agnietenhof in Tiel mei 2012 Als je verder kijkt zie je meer Op maandagavond 14 mei j.l. vond een bijzonder en interactief theater plaats in schouwburg Agnietenhof in Tiel. Doel van dit theater was om de visie van SZR op kleinschalige zorg inzichtelijk te maken. Ook de maatschappelijke achtergrond werd positief en helder in beeld gebracht. Daarnaast werden medewerkers geïnformeerd over nieuwe inzichten in de zorg voor de demente oudere volgens de theorie van Anneke van der Plaats. Opening & welkom De avond wordt geopend door Thom van de Pol, locatiezorgmanager Vrijthof. Hij heet de medewerkers van de PG-afdelingen van Vrijthof, de behandelaars en de cliëntenraad van harte welkom en geeft het woord aan Astrid Verhaag van To the Point. Zij zal deze avond begeleiden. Astrid brengt al meteen de stemming er goed in door alle afdelingen om beurten op te laten staan en iedereen te laten applaudisseren voor elkaar. De verandering in de zorg Met wat vrolijk gelach wordt er naar een kort filmpje van Bert en Ernie gekeken. Ernie belt zogenaamd met iemand via een banaan. Bert vindt dat maar vreemd en wil in eerste instantie niet met die banaan bellen als Ernie dat voorstelt. Astrid vertaalt dit verhaal naar de verandering in de zorg. Veranderingen zijn in het begin voor de meesten van ons vreemd, spannend en soms zelfs eng. Maar als je probeert mee te bewegen in de verandering en elkaar enthousiasmeert, dan merk je dat het uiteindelijk ook heel leuk kan worden. Er is alle begrip dat nieuwe vaardigheden moeten worden aangeleerd en dat dat tijd nodig heeft. Pagina 1 van 5

2 Acteurs Ilse en Corrie vertalen gedachten en gevoelens van de medewerkers Intussen zijn achter de coulissen geluiden te horen; het zijn twee collega s uit de zorg (acteurs Ilse en Corrie). Al pratend komen de twee op het toneel, met een belletje. Ze melden dat dit het teken is voor de koffie van 9.30 uur. Want dan drinken ze altijd koffie. Astrid vraagt of ze de bel willen inleveren, want de klok moet worden losgelaten bij kleinschalig werken. Ilse en Corrie gaan met elkaar in gesprek over de verandering in de zorg en over het kleinschalig werken. In eerste instantie zijn ze niet erg blij: wij zijn van de oude stempel en ik ben een doener, ik moet zorgen! en Ik heb toch geen tijd om zomaar ineens te gaan sjoelen, of zo!. Maar dan ontwikkelt het gesprek zich naar: Misschien is het juist wel leuk, nu kunnen wij een eigen sfeertje maken en wij zijn te gast bij de cliënt. Waarom naar kleinschalige zorg Astrid neemt het woord en licht toe waarom er een omschakeling is naar kleinschalige zorg.. Er zijn r nu veel meer ouderen en men wordt ouder, de zogenaamde dubbele grijze golf. Dat in combinatie met de diversiteit en uniciteit van de ouderen in onze multiculturele samenleving. Mensen van nu weten wat ze willen en weten waar ze recht op hebben. Ze zijn vaker hoog opgeleid. Daarnaast zijn er ook de sociaal zwakkeren. Kortom, er zijn veel verschillende zorgvragen. Deze zorgvragen komen meer en meer centraal te staan als uitgangspunt van zorg verlenen. Dat vraagt om een andere aanpak. Het huis van de vraaggerichte zorg Astrid brengt dit in beeld met het huis van de vraaggerichte zorg. Basis De basis is de visie: gastvrij, betrokken en deskundig. Fundament Het fundament bestaat uit de vijf criteria van vraaggerichte zorg. Dit is voortgekomen uit onderzoek onder ouderen met de vraag wat is klantgericht? 1. Respectvol bejegend worden. Privacy moet worden gerespecteerd. Oog hebben voor behoeften. (lees: betrokkenheid & gastvrij). 2. Keuzemogelijkheden. Hoe wil je wonen: samen met anderen of alleen. En hoe wil je de zorg en diensten? 3. Vakbekwaamheid. Kennis van zaken hebben. (lees: deskundig). 4. Continuïteit, het proces moet door blijven gaan. Afspraak is afspraak. Waar onder meer mee wordt bedoeld dat ook tijdens vakanties van medewerkers (of ziekten) de (zorg)afspraken door moeten blijven lopen. Interne communicatie is hierbij het sleutelwoord. 5. Heldere informatie is noodzakelijk. Duidelijk zijn en op vragen ingaan. Iemand het gevoel geven ook echt gehoord te worden. De vier kamers Vervolgens zijn er de vier kamers. De kwaliteit van leven tot de laatste dag. Er wordt uitgegaan van de levensdomeinen. 1. Ik voel mij hier thuis. Woon- & leefomgeving. 2. Ik kan doen wat ik wil. Participatie en autonomie. 3. Ik kan mijzelf zijn en blijven. Mentaal welbevinden. Eigen keuzes kunnen maken. 4. Vertrouwen op begrip en deskundigheid van de medewerkers. Pagina 2 van 5

3 Het dak Tot slot het dak; het management. Zorg voor de samenhang in de zorg en de kwaliteit van zorg en dienst. Denk aan veiligheid, bekwaam en voldoende personeel, protocollen en voorschriften, communicatie en informatie. Dit alles bij elkaar zorgt voor een rokende schoorsteen. Medewerkers in de zaal herkennen de symboliek. Mevrouw Cornelissen Ilse komt op het toneel met de mededeling dat de dochter van mevrouw Cornelissen wil dat haar moeder actiever wordt. Ze moet naar een activiteit. Maar mevrouw Cornelissen wil dat niet. Medewerkster Ilse probeert haar op allerlei manieren over te halen. Uiteindelijk gaat mevrouw Cornelissen tegen haar zin in mee. Ilse betrekt de SZR medewerkers in het verhaal met de vraag: Maakt u dit wel eens mee?" Het roept veel herkenning op. Dochter Corrie komt op het toneel, om te praten met medewerkster Ilse over haar moeder. Ze vertelt dat haar moeder vroeger zo actief was en dat ze nu een doelloos leven leidt. Ilse zegt dat haar moeder het echt niet wil en liever alleen wil zitten. Ze zal er echter alles aan doen om haar over te halen. De zaal wordt er weer bij betrokken. Er wordt besproken dat Ilse verder in moet gaan op de gevoelens van de dochter en moet vragen waarom ze het zo belangrijk vindt. Wat is de gedachte erachter? Ilse vraagt verder en toont begrip naar de dochter door bijvoorbeeld te vragen wat voelt u hierbij? De-vraag-achter-de-vraag. De dochter voelt zich gehoord en samen komen ze tot een plan van aanpak, met behulp van ideeën uit de zaal. Nieuwe wetenschappelijke inzichten Astrid vertelt over nieuwe wetenschappelijke inzichten op het gebied van dementie. Wat gebeurt er in de hersenen? Grofweg gezegd bestaan de hersenen uit een emotioneel en een denkend brein. Bij de geboorte is alleen het emotionele brein actief en gaandeweg ontwikkelt het denkende brein zich. Het denkende brein zorgt voor processen als logisch redeneren, beslissingen nemen, zaken plannen en het geheugen. Bij dementie is het denkende brein aangetast en reageert men veel meer op emotie. De stemmingen en emoties zijn niet meer onder controle. Boodschap hierbij is: beoordeel deze persoon niet meer als een gewoon mens. Omgevingsgerichte zorg Voor dementerenden is de omgeving zeer bepalend voor het welbevinden. De bouw en inrichting moeten herkenbaar zijn. Een oude pluche stoel is wellicht beter dan een moderne (nieuwe) stoel, omdat die pluche stoel herkenbaar is van vroeger. En dat geldt voor veel zaken. Maar ook de benadering speelt een rol. Ttijd zegt dementerenden niets meer. Zoals: Het is half 10, dus gaan we koffie drinken. Ze hebben vooral behoefte aan een gunstige omgeving en duidelijke omgang: - herkenbaarheid; - niet iemand dwingen; Pagina 3 van 5

4 - iets afstemmen met de bewoner / oogcontact; - veiligheid / geborgenheid. Woorden zeggen weinig meer, plaatjes echter veel meer. Het moet herkenbaar zijn. Externe prikkels kunnen ook stimulerend werken zoals muziek uit hun tijd, ritme en humor. Ook is het duidelijk geworden dat dementerenden veel behoefte hebben aan licht en meer dutjes overdag. Type dementie Er is niet één type dementie. Van der Plaats spreekt in haar theorie over zenners, dolers en roepers. Een zenner wil geen prikkels, een doler wil blijven lopen en de prikkels opzoeken, en een roeper is iemand die eerst bijvoorbeeld een doler was die onhandig ten val is gekomen en nu verplicht moet zitten en gaat roepen. Zo geldt dat voor de één teveel prikkels zorgen voor onrust en voor de ander te weinig prikkels ervoor zorgen dat ze op zoek gaan naar prikkels. Maar voor allen geldt dat ze niet het gevoel van falen mogen krijgen. Bent u de tijd even vergeten? of en, welke dag is het vandaag? Dat soort opmerkingen en vragen bevestigt bij hen het gevoel van falen. Kijk niet hoe je de persoon kan veranderen, maar kijk naar de invloed van de omgeving. Realiseer je ook dat jijzelf een groot deel uitmaakt van die omgeving. Mevrouw Dop Mevrouw Dop moet gaan douchen, maar ze wil niet. Medewerkster Corrie vertelt mevrouw Dop dat het dinsdag is en dus douchedag. Zeer logisch voor Corrie, maar niet voor mevrouw Dop. Wat Corrie ook probeert, mevrouw Dop wil niet douchen. Ze wordt zelfs boos en agressief. Corrie zegt dan dat dit ook is afgesproken met haar dochter. Ook dat helpt niet. Astrid betrekt het publiek erbij. Hoe lossen we dit op? Ze vult aan: Mevrouw Dop voelt zich eigenlijk alleen maar bedreigd en is niet agressief. Het publiek draagt uiteenlopende ideeën aan. Zelfs dat ze dan maar niet meer moet douchen of wassen. Uiteindelijk wordt geconcludeerd dat mevrouw Dop het niet snapt dat ze gaat douchen. Dus moet het haar beeldend gebracht worden. Neem haar al pratend mee naar bijvoorbeeld een wastafel en geef haar een washandje. Ze zal dan begrijpen waar het om gaat. Het is voor haar herkenbaar geworden. Advies van Astrid: hoe meer woorden je gebruikt om haar over te halen, hoe meer prikkels (onrust) ze krijgt. Maak dus in je communicatie er een plaatje van. Nu komt de dochter van mevrouw Dop langs voor een gesprek met de medewerkster. Dochter Ilse maakt een strenge indruk. Ze klaagt over het vette haar van haar moeder en vindt dat dit echt niet kan. Ze verwacht dat de medewerkers hier wat aan gaan doen. Corrie gaat in gesprek met het publiek dat bruikbare ideeën aandraagt. Hoe bereik je de dochter wel? Toon begrip, leef mee, bevestig. Corrie gaat weer in gesprek met de dochter en toont begrip voor haar bezorgdheid. Vervolgens vraagt ze of ze de situatie mag schetsen en uitleggen hoe het altijd gaat en wat ze nu aan het proberen zijn (wastafel, washandje). Nu komt ze wel in gesprek met haar. De dochter zegt dat ze ook graag zou willen dat haar moeder 1x per week gaat meezingen met het koor aan de overkant van de straat. Haar moeder hield vroeger zoveel van zingen. De medewerkster zegt dat dat goed is, als de moeder het ook wil. Pagina 4 van 5

5 Oude gewoontes en feedback geven Verzorgster Ilse wil eigenlijk in de loop van de dag de kamers klaarmaken voor de nacht. En dan ook alvast de kamers verduisteren. (Maar licht was juist zo belangrijk). Ze loopt erg te mopperen dat ze dit dan niet meer zou mogen doen. Verzorgster Corrie zegt op een niet al te vriendelijke manier dat Ilse erg negatief doet. Ze geeft feedback Het publiek wordt hierbij betrokken. Hoe praat je hierover? Op welke toon spreek je elkaar aan? Ilse en Corrie vertalen veel gevoeligheden en emoties die (duidelijk te horen) herkenbaar zijn. Met elkaar komen ze tot een aantal punten: - probeer met feedback bij jezelf te blijven (ik vind, ik ervaar, etc.); - breng feedback niet met een verwijt, geen waarom vraag stellen; - feedback klaart de lucht (en het lucht op); - je kan ook feedback vragen. Tot slot De voorstelling nadert het einde en Astrid heeft nog een slotvraag: Wat neem je morgen mee in je werk van wat je vanavond hebt gehoord? Eerst is er wat gelach en geroezemoes, vervolgens komen er een aantal eensgezinde antwoorden: - feedback geven en geen waarom vraag stellen; - meer bewustwording; - minder voor een ander denken; - opbouwende kritiek geven. Astrid praat met een cliënt die lid is van de cliëntenraad en vraagt naar zijn ervaring en beleving met de veranderingen in de zorg. De bewoner vertelt dat hij duidelijk merkt dat de benadering van nu anders is dan voorheen. Hij ervaart dit als positief., Ik voel me nu erg thuis. Astrid vat het samen: Benadering op maat. Corrie en Ilse sluiten hun spel af met een mooi danklied voor de medewerkers. Dank voor alles wat je doet in de zorg, want je doet het goed! De medewerkers reageren hier vrolijk en enthousiast op en zingen uiteindelijk zelf ook mee. Het slotwoord is aan Thom. Wat een energie! Ik hoop dat we dit kunnen meenemen naar de toekomst. De aanwezigen krijgen het boekje De wondere wereld van dementie van Bob Verbraeck en Anneke van der Plaats mee. Er wordt nog even nagepraat in de lounge onder het genot van een drankje. Pagina 5 van 5