Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Wetenschappelijke verhandeling

Transcriptie

1 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT POLITIEKE EN SOCIALE WETENSCHAPPEN Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk Doorlichting van IPS Vlaanderen Wetenschappelijke verhandeling aantal woorden: MAARTEN DE RUYCK MASTERPROEF COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN afstudeerrichting JOURNALISTIEK PROMOTOR: DR. STEVE PAULUSSEN COMMISSARIS: lic. KOEN VIDAL COMMISSARIS: lic. STIJN JOYE ACADEMIEJAAR Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 1

2 VOORWOORD Ik wil graag mijn promotor Steve Paulussen danken om mij dit zeer boeiende onderwerp toe te vertrouwen. Zijn raadgevingen waren een belangrijke hulp voor de verdere opbouw van deze masterproef. Voorts gaat mijn waardering naar Peter Dhondt en Koen Van den Broeck van IPS Vlaanderen voor de verbazende snelheid waarmee zij reageerden op mijn vele vragen. Tenslotte mag ik niet nalaten om de inbreng van mijn ouders te vermelden. Zij stonden steeds voor mij klaar in een periode die, om diverse redenen, veel zwaarder uitviel dan verwacht. Mijn vader ploegde zich door mijn tekst op zoek naar taalkundige oneffenheden. Dank voor zijn eindcontrole. Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 2

3 Abstract Het internet speelt een duale rol in de wereld van (alternatieve) nieuwsagentschappen. Enerzijds biedt het veel verfrissende mogelijkheden om de eigen nieuwsberichten te verspreiden, maar anderzijds wordt het internet zelf steeds meer een alternatieve bron van informatie voor de nieuwsmedia. Ondanks deze toenemende kanalen voor nieuwsgaring en ondanks de globaliseringtendens, waarbij de wereld een global village is geworden, slinkt het aanbod van het internationaal nieuws in de nieuwsmedia steeds verder. Eén van de verklaringen hiervoor is het toenemende commerciële mediaklimaat. Vooral bij de commerciële online nieuwsmedia regeert deze logica van de markt. Door de ondervertegenwoordiging van de Derde Wereld in het nieuws, is de aanwezigheid van een alternatief nieuwsagentschap als Inter Press Service (IPS) broodnodig, ook op het internet. Aan de hand van kwalitatieve diepte-interviews bij zowel de Vlaamse internetklanten als verscheidene potentiële internetklanten van IPS Vlaanderen, proberen we de aanwezigheid van IPS Vlaanderen op het internet te evalueren. Daarnaast wensen we te achterhalen hoe IPS Vlaanderen zich beter kan positioneren op deze digitale markt. IPS Vlaanderen wordt hierbij nog steeds als een noodzakelijke aanvulling op het bestaande nieuwsaanbod beschouwd, maar om de internetmarkt beter te bespelen, is een snelle en professionele nieuwslevering van zeer groot belang. Daarnaast biedt het internet heel wat mogelijkheden om meer naambekendheid te verwerven. Deze worden tot op heden nog niet ten volle benut. Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 3

4 Inhoudsopgave Abstract Inleiding De context van internationale nieuwsselectie Gatekeeping Nieuwswaardecriteria De ongelijke informatiestroom Dominantie van de westerse wereldnieuwsagentschappen Kritieken op de ongelijke informatiestroom De opkomst van alternatieve initiatieven Inter Press Service (IPS) Het belang van alternatieve nieuwsagentschappen Alternatieve berichtgeving in een nieuwe digitale nieuwsecologie IPS en het internet De netwerkmaatschappij Netwerkorganisaties Online communities De paradox van de globalisering De commercialisering van het medialandschap De mediataal van de internetjournalistiek Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 4

5 4. Algemeen besluit Doorlichting van IPS Vlaanderen Inleiding Methode Resultaten en analyse Gebruik van nieuwsbronnen Imago van IPS Vlaanderen Evaluatie dagelijkse nieuwsdienst IPS Vlaanderen IPS Vlaanderen en het internet IPS Vlaanderen in een netwerkmaatschappij Conclusie en aanbevelingen Literatuurlijst Bijlage Basisvragenlijst klanten IPS Vlaanderen Basisvragenlijst potentiële klanten IPS Vlaanderen Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 5

6 1. Inleiding In onze huidige informatiemaatschappij worden we meer dan ooit overspoeld met informatie. Nieuwsorganisaties gebruiken steeds meer nieuwe technologieën om berichten en verslagen van over de hele wereld te ontvangen en te verzenden. Nieuwsgebeurtenissen die zich aan de andere kant van de wereld afspelen, bereiken ons daardoor via de nationale media steeds sneller. Via de internationale berichtgeving geven de media ons als het ware een venster op de wereld. De kranten, televisie en radio kunnen natuurlijk slechts een selectie van alle nieuwsfeiten van planeet aarde brengen. In het productieproces van het nieuws zijn verscheidene selectiemomenten te onderscheiden. Hierbij is het meteen duidelijk dat niet over alle landen en thema s evenveel bericht wordt. Nieuwsberichten over gebeurtenissen binnen de landsgrenzen of dichtbij het eigen land komen veel vaker aan bod dan artikelen over verre landen uit het Zuiden. In deze paper bekijken we dan ook het concept gatekeeping en de verschillende nieuwswaardecriteria van dichtbij. Nieuwsagentschappen zijn één van de belangrijkste leveranciers van internationale nieuwsberichten aan de media. We stellen vast dat de internationale nieuwsmarkt gedomineerd wordt door een handvol westerse spelers. Deze westerse nieuwsdominantie heeft belangrijke negatieve gevolgen voor de berichtgeving over de landen uit Derde Wereld. De nood aan alternatieve initiatieven, om een antwoord te bieden op de kwantitatieve en kwalitatieve ondervertegenwoordiging van de ontwikkelingslanden in het nieuws, is bijgevolg zeer groot. Het alternatieve nieuwsagentschap Inter Press Service (IPS) probeert dat gat op te vullen. Het tweede hoofdstuk van de paper bespreekt de ongelijke informatiestroom. We hebben hierbij eerst aandacht voor de dominantie van de westerse wereldnieuwsagentschappen. Vervolgens vermelden we de verschillende kritieken die de afgelopen jaren op dit onevenwicht geformuleerd werden. Daarna bekijken we hoe de eerste alternatieve nieuwsinitiatieven ontstaan zijn. We hebben daarbij natuurlijk vooral aandacht voor IPS. Tenslotte belichten we in dit hoofdstuk het belang van dergelijke alternatieven. De laatste jaren kunnen we duidelijk spreken van een nieuwe journalistieke context. Deze zogenaamde nieuwe nieuws-ecologie kwam vooral tot stand door technologische ontwikkelingen. De komst van het internet heeft een enorme impact op de journalistiek gehad. Voor een alternatief nieuwsagentschap als IPS speelt het internet een duale rol. Enerzijds is het internet een nieuw Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 6

7 distributiekanaal, waardoor IPS op een goedkopere en eenvoudige manier zijn nieuwsberichten kan verspreiden. Maar anderzijds speelt het internet ook een bedreigende rol voor dergelijke nieuwsagentschappen, aangezien steeds meer nieuwe spelers informatie aanreiken via de informatiesnelweg. In het derde hoofdstuk bekijken we de mogelijkheden van alternatieve berichtgeving in een digitale nieuws-ecologie. Hierbij schetsen we eerst kort de rol van het internet voor IPS. Vervolgens hebben we uitgebreid aandacht voor de nieuwe soort maatschappij die de huidige journalistieke context bepaalt, namelijk de netwerkmaatschappij. Geheel bewust van het feit dat er meerdere soorten netwerken bestaan, beperken we ons tot een opdeling van twee soorten netwerken met belang voor de alternatieve berichtgeving: netwerkorganisaties en online communities. We hebben ook aandacht voor twee trends die de nieuwe journalistieke context kenmerken: globalisering en commercialisering. Tenslotte bekijken we de specifieke mediataal die de internetjournalistiek ontwikkeld heeft en die ongetwijfeld repercussies heeft voor de nieuwsberichten van IPS. In het onderzoek verbonden aan deze paper lichten we het agentschap IPS Vlaanderen door. We gaan na hoe het agentschap zich beter kan positioneren in het internettijdperk. Aan de hand van diepte-interview bij internetklanten en potentiële internetklanten van IPS Vlaanderen onderzoeken we wat precies de behoeften zijn van verschillende soorten websites die nieuws publiceren. We bekijken of er een groeipotentieel is voor IPS Vlaanderen op het internet. Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 7

8 1. De context van internationale nieuwsselectie 1.1. Gatekeeping Nieuwsredacties hebben zeer verscheidene bronnen voor de dagelijkse nieuwsproductie. Naast eigen journalisten, redacteurs en netwerken van correspondenten, zijn nieuwsagentschappen één van de belangrijkste kanalen van nieuwsgaring. Tussen de gebeurtenis en het uiteindelijke nieuwsbericht zitten echter verschillende selectiefasen. Het gatekeepingproces speelt een belangrijke rol in de selectie en productie van nieuws. Pamela Shoemaker (1997, p. 57) omschrijft een dergelijk gatekeepingproces als een process by which the billions of messages that are available in the world get cut down and transformed into the hundreds of messages that reach a given person on a given day. Onderstaande figuur toont een schematische voorstelling van enkele selectiemomenten in het nieuwsselectieproces. Hierbij kunnen we gemakkelijk vier filters onderscheiden. Een internationaal nieuwsagentschap geeft gemiddeld slechts 20 procent van het binnenlopende nieuws van zijn correspondenten en journalisten door aan zijn klanten. Het nationale persagentschap, dat vaak abonnee is van een internationaal persagentschap, voert op zijn beurt opnieuw een zeer grondige selectie van de nieuwsfeiten door, met als gevolg dat slechts een zeer gering percentage van de nieuwsfeiten tot bij de nieuwsredacties van de media geraakt. De journalist beslist, als vierde filter of gatekeeper in het selectieproces, welke nieuwsfeiten uiteindelijk de consument zullen bereiken (SERVAES, 1983; Biltereyst, 2006). Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 8

9 Figuur 1: Schematische voorstelling van het nieuwsselectieproces (Servaes, 1983, p. 42) Binnen het empirisch onderzoek van het nieuwsselectieproces ontstonden al in de jaren 1950 de eerste gatekeeping-studies. David White (1950) introduceerde het gatekeeping-concept in het journalistenonderzoek. Zijn studie had echter enkel aandacht voor de journalist als gatekeeper. Latere studies in verband met dit nieuwsproductieproces (Breed, 1955; Tunstall, 1971; Gans, 1979; etc.) hadden ook aandacht voor de bredere context in de nieuwsselectieprocedure, zoals de invloed van routines, machtsverhoudingen, ethische normen, organisatiestructuren, commerciële logica,. Er zijn dus verschillende processen die een invloed hebben op het selectie- en productieproces van nieuws. In haar new gatekeeping model maakt Pamela Shoemaker (1997) een visuele voorstelling van het gatekeepingproces binnen een nieuwsorganisatie. De krachten die helemaal links in het onderstaande model voorgesteld worden, zijn de binnenkomende informatiebronnen van een nieuwsorganisatie. Binnen een nieuwsredactie zijn de journalisten, redacteurs en buitenlandcorrespondenten de eerste gatekeepers. Zij filteren immers de nieuwsbronnen en bepalen welke gebeurtenissen nieuwswaardig zijn. De tweede gatekeepers zijn bijvoorbeeld de chef-redacties van een krant. Zij overleggen onderling welke artikelen zij laten verschijnen. Vervolgens wordt deze Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 9

10 selectie voorgesteld aan de hoofdredacteur, die als een derde gatekeeper beschouwd kan worden. Hij beslist uiteindelijk welke nieuwsberichten al dan niet gepubliceerd worden. Het nieuwsselectieproces is echter geen lineair proces, maar de verschillende gatekeepers oefenen elk onderling invloed op elkaar uit (Shoemaker, 1997). Figuur 2: Gatekeeping-model binnen een nieuwsorganisatie van Pamela Shoemaker (Shoemaker, 1997, p. 60) Journalisten en correspondenten kunnen dus beschouwd worden als gatekeepers. Coser, Kadushin en Powell (1982, p. 4) definiëren zo n poortwachter als people, who by virtue of their position in an organisation, operate sluice gates for ideas, deciding which will be offered and what will be excluded. Er zijn echter heel wat processen die een invloed uitoefenen op de journalist die het nieuws selecteert. Het onderstaande model van Shoemaker (1997) biedt een voorstelling van de verschillende beïnvloedende factoren op de journalist. De krachten die links in het model worden voorgesteld, zijn de bronnen die de journalist beïnvloeden. Voorts spelen de levenservaringen van de correspondent een grote rol: persoonlijke kenmerken, ervaringen, opvattingen, waarden, Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 10

11 rolpatronen. Ook het socialisatieproces van de journalist bij de nieuwsorganisatie speelt eveneens een zeer belangrijke rol bij het nieuwsproductieproces van de journalist (Shoemaker, 1997). Figuur 3: Het intra-individuele gatekeeping proces volgens Pamela Shoemaker (Shoemaker, 1997, p. 61) Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 11

12 1.2. Nieuwswaardecriteria De gekende vuistregel is: tienduizend doden in een ander werelddeel staat gelijk aan duizend doden in een ander land, staat gelijk aan honderd doden in een buitenplaats, staat gelijk aan tien doden in de hoofdstad, staat gelijk aan een beroemdheid (Van Ginneken, 1996, p. 29). De selectiecriteria die gatekeepers hanteren bij het nieuwsproductieproces worden in belangrijke mate gestuurd door het concept nieuwswaarde. Verschillende onderzoeken (Galtung & Ruge, 1965; Van Dijk, 1988; Bell, 1991; etc.) richten zich dan ook naar de beïnvloedingsfactoren en nieuwswaarden voor de internationale nieuwsselectie. Eén van de belangrijkste studies hieromtrent is het onderzoek The Structure of Foreign News van Galtung en Ruge (1965). Deze auteurs zochten een antwoord op de vraag onder welke omstandigheden een bepaalde gebeurtenis uitgroeit tot een news item. Volgens hen bepalen verschillende news factors (nieuwsfactoren of filters) de kans dat een bepaalde gebeurtenis opgenomen wordt door de journalist (Galtung & Ruge, 1999; Biltereyst, 2006). Uit empirische onderzoeken van Galtung en Ruge over de internationale berichtgeving in Noorse kranten kwamen twaalf algemene nieuwsselectiefactoren duidelijk naar voor. De eerste acht factoren hebben een universeel karakter. Het betreft de frequentie, de intensiteit, de duidelijkheid, de onverwachtheid en de continuïteit van het nieuwsfeit, alsook de consonantie van de gebeurtenis. Laatstgenoemde factor verwijst naar het feit dat gebeurtenissen, die in overeenstemming zijn met de ideeën en verwachtingen van het publiek, meer nieuwswaarde hebben. Ook de evenwichtigheid in de samenstelling van het nieuws heeft invloed op de nieuwswaarde van een gebeurtenis. Nieuwsfeiten die een evenwicht in het geheel van de nieuwsitems kunnen brengen, hebben een grotere kans om geselecteerd te worden. Een laatste, zeer belangrijke universele factor is de culturele nabijheid en relevantie van de gebeurtenis. Hierbij is de doorslaggevende vraag of een gebeurtenis wel degelijk van belang is en daadwerkelijk gevolgen heeft voor de ontvanger. Deze acht criteria worden door Galtung en Ruge als universeel beschouwd aangezien deze zich in alle culturen voordoen (Galtung& Ruge, 1999). Voorts onderscheiden Galtung en Ruge ook vier cultuurspecifieke factoren, die in het westen een belangrijke invloed hebben. Een eerste factor is het belang van de zogenaamde elite-landen. Nieuwsberichten uit deze landen hebben een grotere kans om als nieuwswaardig bestempeld te worden. Gebeurtenissen die gekoppeld zijn aan elite people, bekende personen, hebben eveneens meer nieuwswaarde. Een derde criterium is de mate van personificatie van de gebeurtenis. Een Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 12

13 laatste factor is de mate van negatieve gevolgen van het nieuwsfeit. Negatieve gebeurtenissen ( bad news ) hebben een grotere kans om opgenomen te worden door de journalist. Volgens Galtung en Ruge is er een onderlinge samenhang tussen deze nieuwsselectiefactoren. De nieuwswaarde van een nieuwsbericht, en bijgevolg de kans dat de gebeurtenis uitgroeit tot een news item, zal immers toenemen naarmate er aan meer criteria voldaan wordt (Van Ginneken, 1996; Galtung & Ruge, 1999). Eenmaal een gebeurtenis geselecteerd is, worden volgens Galtung en Ruge de factoren die de nieuwswaardigheid bepaalden, benadrukt. Hierdoor ontstaat er een vertekening van het nieuwsfeit. Deze twaalf criteria verstoren met andere woorden in belangrijke mate de nieuwsbalans. Deze vertekening uit zich bovendien vooral in de berichtgeving over de Derde Wereld. Galtung en Ruge wijzen erop dat deze processen van selectie en vertekening zich voortdurend herhalen, aangezien ze bij alle stappen in het nieuwsselectieproces zullen plaatsvinden (Van Ginneken, 1996, p. 34). Ook volgens Van Ginneken (1996, p. 22) worden bepaalde feiten in de internationale verslaggeving voortdurend en nadrukkelijk vastgesteld, terwijl andere gebeurtenissen zelden aan bod komen. Hij spreekt in dat opzicht over selectieve articulatie. Volgens hem is het effect van selectieve articulatie dat bepaalde aspecten van de werkelijkheid benadrukt worden, terwijl andere aspecten vrijwel genegeerd worden. De media proberen op die manier betekenis te geven aan de ongeordende chaos van de werkelijkheid. Verschillende internationale studies (Sreberny-Mohammadi et al., 1985; Stevenson & Sreberny- Mohammadi, 1995; ) hebben aangetoond dat deze news factors niet aan belang hebben ingeboet (Joye, 2006, p. 15). Ook uit een onderzoek van 2003 (Biltereyst & Joye, 2005, p. 172) over de buitenlandberichtgeving op de Vlaamse televisiezenders bleek dat de gekende nieuwsfactoren, zoals actualiteit en proximiteit, nog steeds in hoge mate de nieuwswaardigheid van gebeurtenissen bepalen. De Vlaamse televisiejournaals vertoonden hierbij een sterke tendens naar eurocentrisme en regionalisme. Verder viel vooral de klemtoon op grote news stories en domestificatie op. Laatstgenoemde term verwijst naar het verplaatsen van vreemde gebeurtenissen naar de eigen sociale, politieke of culturele context (Biltereyst& Joye, 2005, p. 173). De media bekijken het internationale nieuws dus steeds vanuit een lokale betrokkenheid. Hierdoor is de nieuwsselectieprocedure bij elke individuele mediaorganisatie verschillend: The criteria applied in selecting information immediately set individual media organizations apart from one another (Fenby, 1986, p. 4). We kunnen, met andere woorden, niet spreken over de internationale pers, Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 13

14 alsof het om één duidelijk definieerbare entiteit gaat. De culturele achtergrond van een journalist en mediaorganisatie spelen immers een belangrijke rol. Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 14

15 2. De ongelijke informatiestroom Clearly, the World flow of foreign news deals chiefly with a group of highly developed countries which are also dominant in World politics. It is clear also that news flows from the highly developed to the lessdeveloped countries. It flows from Europa and North America to the other continent. (Schramm, 1964, p. 61) 2.1. Dominantie van de westerse wereldnieuwsagentschappen Het vorige hoofdstuk toonde aan dat het internationale nieuws, dat aan het publiek aangeboden wordt, slechts een zeer beperkte selectie is van alle dagelijkse gebeurtenissen in de wereld. Bovendien is deze beperking zeer sterk cultureel bepaald. De grootste en belangrijkste selectie van de internationale nieuwsfeiten gebeurt evenwel nog steeds op het niveau van de wereldnieuwsagentschappen (Biltereyst, 2006). In deze paragraaf bekijken we dan ook welke de belangrijkste spelers zijn die de context van de nieuwsgaring en selectie vooral bepalen. De meeste nieuwsberichten, die wij dagelijks aangeboden krijgen, zijn afkomstig van nieuwsagentschappen. Omdat het onbetaalbaar is om overal een correspondent ter plaatse te hebben, is de internationale nieuwsverslaggeving van de nationale media grotendeels gebaseerd op de aangeleverde nieuwsberichten van internationale persagentschappen. Die internationale nieuwsstroom wordt gedomineerd door een beperkt aantal grote spelers. We kunnen de verschillende persbureaus onderverdelen in vier categorieën, namelijk de mondiale, internationale, nationale en regionale persagentschappen (Servaes, 1983; Biltereyst, 2006). De wereldnieuwsagentschappen zijn de grootste agentschappen, die op internationaal vlak bijgevolg het meest invloedrijk zijn. Op dit niveau spreekt men meestal van een dominantie van The Big Three, aangezien de wereldnieuwsmarkt vooral gestuurd wordt door drie grote spelers: het Britse Reuters, het Amerikaanse AP (Associated Press) en het Franse AFP (Agence France Presse). De laatste jaren spreken steeds meer auteurs over een Angelsaksisch duopolie, aangezien AFP recentelijk met een aantal structurele problemen te kampen heeft. De drie Westerse multimediale agentschappen distribueren samen meer dan tachtig procent van het globale nieuws. Zij onderscheiden zich, op verschillende niveaus, van andere nieuwsagentschappen: omvang en schaal, budget, Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 15

16 personeelsbestand, mediakanalen, klantenbestand, taaldiensten, correspondentennetwerk, Deze wereldnieuwsagentschappen richten zich niet uitsluitend op de media, aangezien deze niet echt de meest kapitaalkrachtige klanten zijn. Ze bedienen ook de zakenwereld in het Westen en meerdere nationale regeringen van de rijke, ontwikkelde landen. Oliver Boyd-Barrett en Terhi Rantanen (1998, p ) wijzen erop dat de dominantie van deze drie wereldnieuwsagentschappen niet nieuw is, maar zo historisch gegroeid is sinds het einde van de negentiende eeuw (Van Ginniken, 1996; Boyd- Barrett & Rantanen, 1998, 2004; Thussu, 2004; Biltereyst, 2006). Een tweede belangrijke rol is weggelegd voor de internationale nieuwsagentschappen, zoals bijvoorbeeld het Spaanse EFE en het Duitse DPA. Deze agentschappen coveren veelal slechts enkele werelddelen en hebben bijgevolg een beperktere reikwijdte. De nationale nieuwsagentschappen dan, zoals het Belgische persagentschap Belga en het Nederlandse ANP, vervullen binnen de landsgrenzen een zeer belangrijke rol. Zij zijn echter geen grote speler op de internationale nieuwsmarkt. De nationale persagentschappen functioneren vaak als doorgeefluik voor het internationale nieuws van de grote wereldnieuwsagentschappen, waardoor het bereik van deze grootste persbureaus nog groter wordt. Een dergelijk onevenwicht bezorgt de drie grootste mediaconcerns een enorme machtspositie om de internationale nieuwsagenda te bepalen. De nationale media moeten immers voor hun internationale verslaggeving noodgedwongen vissen in hun kleine vijver en zijn bijgevolg zeer afhankelijk van de Big Three. Bovendien ontstaat door deze oligopolische situatie een probleem van similariteit. Aangezien een abonnement op een nieuwsagentschap erg duur is, doen de nationale media meestal slechts een beroep op één of twee wereldnieuwsagentschappen en op één nationaal persagentschap. Het gevolg is dat concurrerende nieuwsorganisaties zich vaak baseren op dezelfde nieuwsbronnen, waardoor zij in toenemende mate dezelfde nieuwsberichten aan het publiek aanbieden. De gebeurtenissen in de wereld, die niet door de dominante wereldnieuwsagentschappen geselecteerd worden, hebben bijgevolg minieme kansen om uit te groeien tot een news item (Biltereyst, 2006). De wereldwijde nieuwsstromen zijn dus in hoge mate Westers gekleurd en zijn verantwoordelijk voor een eenrichtingsverkeer van de westerse naar de niet-westerse wereld. Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 16

17 2.2. Kritieken op de ongelijke informatiestroom Van een evenwichtige nieuwsverspreiding op de internationale mediamarkt is er dus nauwelijks sprake. De ongelijke informatiestroom is bovendien gerelateerd aan de internationale politieke en economische machtsverhoudingen. We gaven al aan dat de grote persagentschappen drie soorten klanten hebben. Naast de (inter)nationale mediabedrijven en de nationale persbureaus, zijn ook westerse zakenklanten en de regeringen van rijke landen zeer belangrijke afnemers. De westerse industrielanden zijn bijgevolg de belangrijkste afzetgebieden, aangezien de meest kapitaalkrachtige afnemers zich in deze landen bevinden. De andere continenten hebben beperkte mediamarkten en tellen veel minder welvarende kandidaat-afnemers. De inkomsten die persagentschappen kunnen genereren uit de niet-westerse werelddelen zijn eerder miniem en kunnen de hoge kosten voor nieuwsgaring uit deze gebieden over het algemeen niet dekken. Hierdoor concentreren de westerse wereldnieuwsagentschappen zich vooral op de eigen continenten, zowel voor de informatieverzameling als voor de informatieverspreiding. Het merendeel van de correspondenten van deze grote agentschappen bevinden zich dus in de Westerse kerngebieden. Noord-Amerika en West-Europa worden op die manier volledig gecoverd voor het internationaal nieuws. De andere continenten daarentegen hebben een minieme inbreng in het internationale informatieverkeer en zijn voor de nieuwsverzameling sterk aangewezen op de westerse nieuwsleveranciers (Servaes, 1983). Een aantal Aziatische landen, waaronder vooral Japan, slagen er recentelijk wel in om minder afhankelijk te worden van het dominante Westen (Biltereyst, 2006). De gevolgen van dit structureel onevenwicht op de internationale nieuwsmarkt worden sinds geruime tijd door vele waarnemers met angstige blik gevolgd. De ongelijke informatiestroom ontlokt dan ook heel veel kritiek. Volgens critici is, in de eerste plaats, de invloed van de klanten op de internationale nieuwsstroom te groot. De nieuwsagentschappen moeten immers steeds rekening houden met de wensen van hun afnemers. Nieuws waarvoor de grootste afnemers geen interesse hebben, wordt bijgevolg niet verzameld en verspreid (Servaes, 1983, p. 72; McQuail, 2000, p. 230). Het gevolg hiervan is dat de Derde Wereld kwantitatief sterk ondervertegenwoordigd is in de internationale berichtgeving. Ondanks het feit dat de ontwikkelingslanden ongeveer 75 procent van de wereldbevolking vertegenwoordigen, is het relatieve aandeel van berichten over het Zuiden zeer gering in het totale nieuwsvolume. Een tweede vorm van kritiek spitst zich toe op de intracontinentale nieuwsuitwisseling tussen de ontwikkelingslanden onderling. Ook hier is de dominantie van de westerse wereldnieuwsagentschappen duidelijk merkbaar. Rechtstreekse informatie-uitwisselingen tussen de Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 17

18 derdewereld landen zijn eerder uitzonderlijk (Servaes, 1983). De nieuwsberichten over buurlanden worden veel vaker geselecteerd en bewerkt door de westerse nieuwsagentschappen. Hierdoor wordt de afhankelijkheidsrelatie op de internationale nieuwsmarkt nog versterkt. Deze monopolisering van de nieuwsstroom betekent dus dat slechts drie grote westerse organisaties grotendeels de internationale nieuwsagenda bepalen. In vele landen blijft de nieuwsuitwisseling beperkt tot het passief ontvangen van westers nieuws (Biltereyst, 2004, p. 166). Thussu (2004, p. 50) wees erop dat, ondanks het stijgende aantal nieuwsproducenten, het wereldnieuws en de informatiestroom tussen Afrikaanse, Latijns-Amerikaanse en Aziatische media gedomineerd wordt door Angelsaksische nieuwsorganisaties. Opvallend hierbij is het feit dat de vroegere koloniale verbindingen nog steeds een rol spelen in de communicatiestructuren op de Noord-Zuid-as. De wereldnieuwsagentschappen focussen zich op bepaalde gebieden, waardoor een verdeling van de nieuwsagentschappen per regio duidelijk merkbaar is. Tot zover de kwantitatieve kant van het probleem. Er is voorts ook heel veel kritiek op de kwalitatieve ondervertegenwoordiging van het Zuiden in het internationale nieuwsaanbod. Critici wijzen hier op de eenzijdige en minderwaardige kwaliteit van de nieuwsberichten over de derdewereldlanden. Omdat de ontwikkelingslanden slechts beperkt aan bod komen in de internationale berichtgeving, is de inhoudelijke boodschap van cruciaal belang voor de beeldvorming over deze gebieden. Onderstaande voorstelling van Galtung en Ruge (1965, p. 65) toont aan dat de beeldvorming door de media een invloed uitoefent op de persoonlijke perceptie. Zowel bij de media als bij de lezer ontstaat er een vertekening van de gebeurtenis. Figuur 4: Nieuwscommunicatieproces volgens Galtung & Ruge (Galtung & Ruge, 1965, p. 65) Verscheidene auteurs (Galtung & Ruge, 1965; Servaes, 1983; Van Ginneken, 1996; ) hebben erop gewezen dat de Westerse oorsprong van de dominante mediabedrijven leidt tot een vertekening van de internationale berichtgeving (Paulussen, 2004, p. 160). Zoals al eerder vermeld, spreekt Van Ginneken (1996) over selectieve articulatie binnen de internationale berichtgeving, waarbij bepaalde feiten of bepaalde verbanden tussen feiten sterker in de media benadrukt worden dan andere. Servaes (1983, p. 82) omschrijft deze inhoudelijke manipulatie van de realiteit als volgt: de Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 18

19 vervorming, verminking of verdraaiing van het nieuws houdt niet noodzakelijk een valse of verkeerde weergave van de feiten in, eerder een arbitraire selectie en ideologisch-geladen presentatie of interpretatie van de realiteit.. Ook de manier waarop het nieuws omschreven wordt, speelt een belangrijke rol in de beeldvorming. De keuze van de taal, stijlfiguren en verhaalstructuren zijn slechts enkele van de vele belangrijke elementen in de wijze waarop de gebeurtenissen beschreven worden (Van Ginniken, 1996). Ook de gehanteerde ideologie oefent een invloed op de media-inhoud uit. The disproportionate reliance of journalists on official sources, lack of independent opinions that contradict the accepted norm, and the comfortable acceptance of western societal values as the guiding structure to reporting are symptoms of a strong ideological influence of elite sources on media content (Ibrahim, 2003, p. 89). Deze symptomen tonen dus aan dat de zogenaamde elite bronnen, waaronder vooral de westerse wereldnieuwsagentschappen, een grote ideologische invloed hebben op het mediapakket. John Hartley (1983, p. 61) wijst erop dat een ideologische vertekening in de berichtgeving nooit bewust bedoeld is. Er is volgens hem geen samenzwering tot misleiding van het publiek. De ideologie van het nieuws is geen partijdige ideologie, maar heeft enkel tot doel om het nieuws te vertalen en te veralgemenen. Wanneer echter veralgemeningen en vertekeningen van de nieuwsfeiten geregeld opduiken, heeft dit fenomeen grote gevolgen voor de opinievorming en het algemene wereldbeeld. Rampal (2002, p. 111) besluit dat de westerse controle van de informatiestroom resulteert in an inadequate, negative, and stereotypical portrayal of developing countries. Bovendien bereikt de internationale berichtgeving niet enkel de bevolking, ook de politieke wereldleiders baseren zich voor hun opinievorming heel vaak op de internationale media. Het nieuws vormt daarom een uitermate belangrijke bron voor de bescherming van de eigen nationale belangen en voor het maken van politieke keuzen (Vos, 2006, p. 18). Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 19

20 2.3. De opkomst van alternatieve initiatieven De sterke controle van de wereldnieuwsstroom door de westerse wereldnieuwsagentschappen wordt door ontwikkelingslanden al zeer lang met argusogen bekeken. De stem van het Zuiden is immers nauwelijks hoorbaar in het duidelijk gekleurde nieuws. De kritiek op de westerse nieuwsdominantie bleef groeien en als gevolg daarvan ontstond er in de jaren 1970 een controverse binnen de UNESCO over een Nieuwe Internationale Wereld Communicatie Orde (NWICO). Tijdens de discussie kwam het concept van een vrije informatiestroom onder vuur te liggen. De ontwikkelingslanden ijverden voor een meer evenwichtige informatiestroom. Tijdens de vele debatten die hierop volgden, stonden het Westen en de derdewereldlanden telkens lijnrecht tegenover elkaar. Volgens de ontwikkelingslanden moet het Westen hen ondersteunen, onder meer via de financiering van persbureaus in het Zuiden. Het Westen, en met name vooral de VSA, beriepen zich op de vrijheid van meningsuiting en beschouwden de vraag van de Derde Wereld als een aanval op de vrije nieuwsmarkt. Zij trokken zich vervolgens terug uit de debatten, waardoor de NWICO niet van de grond kwam. Het NWICO debat mondde uiteindelijk uit in de oprichting van een internationale commissie voor informatie en communicatie, die geleid werd door Sean MacBride. In 1980 bracht MacBride het rapport Many voices, one world uit, waarin hij de nood van een NWICO bevestigde (Servaes, 1983; Fenby, 1986; Boyd-Barrett & Thussu, 1992; Thussu, 2000). Het belangrijkste resultaat van de debatten over een NWICO binnen de UNESCO was evenwel de creatie van een Internationaal Programma voor de Ontwikkeling van Communicatie (IPDC). In dit programma werd een akkoord bereikt over onder meer de oprichting van een fonds voor de opleiding van communicatietechnici en de aankoop van communicatietechnologie. Het IPDC steunde ook initiatieven zoals onder meer PACNEWS (een nieuwsuitwisselings-coöperatie van radiostations van de dertien onafhankelijke eilanden in de Stille Oceaan) en PANA (het Pan-Afrikaans nieuwsagentschap) (Boyd-Barrett& Thussu, 1992, p. 8). Het principe van een NWICO werd door de westerse landen dus behoorlijk uitgehold. Hierdoor verloor het debat duidelijk aan intensiteit. Toch mogen we het belang en de invloed van de debatten over een NWICO niet onderschatten. Het belangrijkste gevolg van het MacBride-rapport en het daaraan gekoppelde UNESCO-debat is alleszins dat de communicatieproblematiek op de internationale politieke agenda kwam te staan (Servaes, 1983, p. 25). Bovendien ontstonden er in de jaren 1970 en 1980 verschillende alternatieve initiatieven en samenwerkingsverbanden. De doelstellingen waren drieledig: het stimuleren van de informatievoorziening over de Derde Wereld Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 20

21 naar het Westen, een kwalitatieve opwaardering van het nieuws over de Derde Wereld en het bevorderen van een intercontinentale en regionale nieuwsuitwisseling in de Derde Wereld zelf (Biltereyst, 2006, p. 168). Enkele van deze nieuwe alternatieve stemmen waren Gemini News Service, NANAP, IPS, Er werden ook heel wat regionale of continentale nieuwsagentschappen opgericht, zoals PANA(Press), LATIN, OANA (Organisation of Asia-Pasific News Agencies), FANA (Federation of Arabian News Agencies), Deze agentschappen verzorgen in de eerste plaats de regionale uitwisseling, als alternatief voor de wereldnieuwsagentschappen. De grote Westerse nieuwsagentschappen gebruiken deze regionale nieuwsagentschappen vooral als tussenschakel, waardoor laatstgenoemden eerder een intermediaire functie hebben tussen de nationale en internationale nieuwsagentschappen (Boyd-Barrett& Thussu, 1992; Biltereyst, 2006). In 1967 werd in Londen de non-profitorganisatie Gemini News Service opgericht met als doel de berichtgeving over de Derde Wereld te verbeteren. Het agentschap beschikte over ongeveer 130 correspondenten in 50 landen. Gemini News Service probeerde de plaatselijke problemen in een breder perspectief te plaatsen. Financiële problemen zorgden er echter voor dat het agentschap niet meer zelfstandig kon overleven. Gemini News Service werd daardoor begint de 21 ste eeuw opgeslorpt in een Londense NGO (Biltereyst, 2006). De in 1955 opgerichte Movement of Non-Aligned Countries (NAM), een vereniging van ruim honderd ontwikkelingslanden, richtte in 1976, onder leiding van het Joegoslavische nieuwsagentschap Tanjung, een nieuwspool op (de Non-Aligned News Agencies Pool, kortweg NANAP). Ongeveer 90 agentschappen waren aangesloten bij NANAP. Het doel van NANAP was om een onafhankelijk initiatief te vormen ten opzichte van het Westen en de voormalige Sovjet-Unie. De nieuwspool had bijgevolg de taak om de interne informatie-uitwisseling tussen de niet-gebonden landen te verbeteren, alsook om correcte politieke, economische en culturele informatie over deze landen te verspreiden. Maar ook de Nieuwspool leed sterk onder de beperkte financiële en technische middelen. Hierdoor werd de NANAP inmiddels op non-actief gezet. In 2006 kwam de NAM met een nieuw initiatief: de oprichting van een eigen nieuwsagentschap NAM News Network (NNN). Dit volledig op het internet gebaseerde agentschap moet een volwaardige vervanger van de NANAP worden (cfr. infra) (Servaes, 1983; Biltereyst, 2006; Vos, 2006). Het succes van deze alternatieve initiatieven, met uitzondering van IPS, was echter eerder beperkt. With the possible exception of Inter Press Service, none of these agencies has posed a serious challenge to the major Western news agencies (Rampal, 2002, p. 113). Als belangrijkste reden hiervoor gold vooral het gebrek aan financiële middelen. Bovendien hadden de alternatieve Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 21

22 nieuwsagentschappen te kampen met technische beperkingen en met het probleem van geloofwaardigheid. Door de sterke overheidscontrole in autoritaire regimes rezen er immers heel wat vragen over de betrouwbaarheid van de nationale nieuwsagentschappen (Boyd-Barrett & Thussu, 1992; Rampal, 2002). Hannerz (2004, p. 41) besluit dan ook dat er, ondanks de vele alternatieve initiatieven, weinig veranderd is aan het onevenwicht in de internationale nieuwsstroom. Het Westen monopoliseert nog steeds de internationale nieuwsverzameling en verspreiding. Velen zien echter het (goedkopere) internet als een nieuw platform voor diverse alternatieve initiatieven (cfr. infra) (Rampal, 2002, p. 113; Biltereyst, 2006, p. 170). Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 22

23 2.4. Inter Press Service (IPS) Van alle alternatieve reacties die zich vormden in de nasleep van de debatten over een NWICO, is IPS ongetwijfeld het meest succesvolle initiatief. In 1964 werd door de Italiaanse freelance journalist Roberto Savio en de Argentijnse student Politieke Wetenschappen Pablo Piacentini Inter Press Service (IPS) opgericht. Het persbureau kwam tot stand na een samenwerking tussen een veertigtal Latijns-Amerikaanse en Europese journalisten, NGO s en ontwikkelingswerkers. Deze internationale non-profit coöperatie van journalisten had als doel to build an information bridge between Europe and Latin America. In tegenstelling tot de meeste andere nieuwe regionale nieuwsagentschappen, slaagde IPS er wel in om a very considerable, independent body of journalists around the World, as well as a sophisticated communications network op te richten (Boyd-Barrett & Thussu, 1992, p. 31). Toen IPS in de jaren 1970 met succes de horizontale communicatie tussen de ontwikkelingslanden onderling verbeterd had, focuste het zich nadien op een uitbreiding van zijn netwerk om ook de Zuid- Noord nieuwsstroom te bevorderen. Midden de jaren 1980 had IPS al kantoren in 60 landen, waarvan 16 in Europa en vier in Noord-Amerika (Giffard, 1998, p. 191). Vandaag strekt IPS zich uit over meer dan 150 landen met een correspondentennetwerk van ongeveer 400 journalisten ( 2009). IPS is het enige internationale persbureau dat niet commercieel ingesteld is. Het agentschap werd door de Verenigde Naties officieel erkend als een niet-gouvernementele organisatie (NGO). IPS onderscheidt zich vooral van de wereldnieuwsagentschappen door meer nadruk te leggen op global issues, zoals de vaak onderbelichte internationale thema s duurzame ontwikkeling, internationale samenwerking, mensenrechten en globalisering. Bovendien is er een sterke focus op analyse en interpretatie, in plaats van op de weergave van geïsoleerde feiten (Servaes, 1983, p. 87). Het doel van IPS is breder dan enkel en alleen de aanlevering van nieuwsberichten. IPS noemt zichzelf a unique communication organization, with a broader mission than most: that of giving voice to the voiceless and fostering understanding, accountability and participation around development ( 2009). IPS probeert dit doel te verwezenlijken aan de hand van verschillende structuren: Naast de IPS International News Agency, organiseert IPS ook heel wat communicatieprojecten en programma s. De activiteiten spitsen zich toe op training, informatieuitwisselingen en de uitbouw van informatienetwerken. Voorts probeert IPS via de eigen elektronische nieuwsbrief TerraViva internationale beleidsmakers te bereiken ( Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 23

24 Inter Press Service is tot op heden het meest toonaangevende persbureau op het gebied van nieuws uit de Derde Wereld. Anthony Giffard (1998, In: Joye, 2006, p. 13) noemt IPS the world s leading provider on information about global issues and the largest purveyor of news about the developing nations. Maar ondanks zijn vrij stevige positie tussen de grootste internationale agentschappen, moet IPS blijven vechten om zijn plaats te behouden op de uiterst competitieve internationale nieuwsmarkt. De financiële situatie is eerder precair. IPS is bijgevolg structureel en financieel afhankelijk van heel wat internationale organisaties. In december 1986 bundelden Belgische NGO s hun krachten om een Vlaamse afdeling van IPS op te richten. De non-profit organisatie was in het begin nauw verbonden met IPS Nederland. De Nederlandse organisatie geraakte echter in financiële problemen, waardoor ze in 1994 noodgedwongen de boeken moest sluiten (Joye, 2006, p. 13). IPS Vlaanderen bedient daardoor tot op heden zowel de Belgische als de Nederlandse markt. IPS Vlaanderen beschikt vandaag over vier vaste journalisten, die vooral een selectie van de berichten van IPS World Service vertalen. Om de nieuwsberichten nog beter te verspreiden, is er een nauwe samenwerking met Mo* Magazine. De onafhankelijke vzw financiert zijn werking met abonnementsbijdragen van klanten. Toch zijn de financiële middelen ook hier zeer beperkt. Het agentschap ontvangt wel financiële programmasteun van de Vlaamse Overheid en van (Joye, 2006, p. 13; Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 24

25 2.5. Het belang van alternatieve nieuwsagentschappen As the South is increasingly presented to international news audiences as mysterious, threatening and manageable only by force, the poverty of news ( ) becomes a more urgent threat to a peaceful World order than it has ever been. (Thussu, 2004, p. 47) Zoals al aangegeven, leidt de dominantie van de Westerse mediaorganisaties niet enkel tot een kwantitatieve ondervertegenwoordiging van de Derde Wereld in het internationale nieuws, maar ook tot een kwalitatieve verstoring van het nieuwsaanbod over de ontwikkelingslanden. Nieuwsagentschappen zijn meestal de eerste bron voor het internationale nieuws van lokale of regionale publicaties en dragen bijgevolg in belangrijke mate bij tot een democratische samenleving. The quality of public debate depends on the quality of available information, and that the quality of public discussion is the crucial factor in creating a rich democracy (Ramonet, 2005). Of zoals Rauch (2003, p. 87) het verwoordt: The content represents a strong influence on Western readers knowledge of and attitudes toward global events and issues.. Agenda-setting en framing zijn twee aspecten die betrekking hebben op de manier waarop nieuwsberichten worden gevormd en aan het publiek worden meegedeeld. De term agenda-setting werd in 1972 voor het eerst door McCombs en Shaw gebruikt. Uit een vergelijkend onderzoek tussen de media agenda en de publieke agenda concludeerden deze onderzoekers dat de massamedia wel degelijk de publieke agenda beïnvloeden (Dearing & Rogers, 1996, p. 6). Volgens de agenda-settingbenadering bepalen de media niet zozeer hoe de mensen zullen denken, maar wel waarover ze zullen nadenken. Hierdoor beslissen de media mee welke onderwerpen in de maatschappelijke discussie aan bod komen. Het agenda-settingeffect bestaat dus uit een hoge correlatie tussen de media-agenda en de publieksagenda (De Boer & Brennecke, 2003). Volgens deze theorie zal de berichtgeving in de media niet resulteren in grote veranderingen in het beleid. Het is immers uiteindelijk aan het publiek om aan het beleid veranderingen te vragen (Bany Baybars-Hawks, n.d. ). Binnen dit proces beïnvloedt de media agenda dus de publieke agenda, die op haar beurt weer de politieke agenda kan beïnvloeden (Vos, 2006, p. 23). De taak van alternatieve nieuwsagentschappen bestaat er met andere woorden in om de vergeten of genegeerde verhalen uit de Derde Wereld op de publieke agenda te plaatsen. IPS is daarbij an essential supplement to the mainstream media (Garrigues, 1994, In: Joye, 2006, p. 17). Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 25

26 Een ander belangrijk aspect in verband met de nieuwsinhoud is framing. Deze term heeft betrekking op de wijze waarop het nieuws verpakt is. Een mediaframe is een onderdeel van een nieuwstekst en legt bepaalde accenten, waardoor de lezing van de nieuwsberichten in een bepaalde richting wordt gestuurd (Deprez, 2008, p. 23). Framing verwijst bijgevolg naar de impact die de presentatie van het nieuws heeft op de manier waarop mensen denken over bepaalde vraagstukken, personen en gebeurtenissen. Framing kan dus eigenlijk beschouwd worden als een belangrijk onderdeel van agenda-setting, maar het effect ervan gaat veel verder dan dat van agenda-setting (Vos, 2006, p. 24). Door de toenemende concurrentiestrijd en commercialisering is er sprake van een groeiende oppervlakkigheid en popularisering van de nieuwsberichten. Gebeurtenissen worden hierdoor zodanig verpakt tot een verkoopbare handelsvorm van nieuws, waardoor de nieuwsfeiten zoveel mogelijk naar de eigen hand worden gezet (Vos, 2006, p. 24). Het belang van alternatieve agentschappen zoals IPS bestaat er dus in om een alternatieve focus te ontwikkelen. Volgens Boyd-Barrett en Thussu (1992, p. 35) slaagt IPS er in om zo n alternatief framework aan te bieden: IPS has strived to focus on processes rather than on spot news as the basis of its news operations. This indeed is an innovative focus in the world media market. IPS news service style has helped to change the way news is defined, gathered and focused, perhaps even influencing practice within the major transnational news agencies, by showing in practice that many areas previously not considered newsworthy can in fact be so (Boyd-Barrett & Thussu, 1992, p. 35. IPS kan bijgevolg beschouwd worden als een zeer waardevolle aanvulling op het nieuwsaanbod van de mainstream media. Thussu (2000) ziet een dergelijk alternatief als a moral imperative and a necessary democratic requirement. De bestaansreden van een alternatief agentschap als IPS is dus contributing to and challenging democratic processes in an increasingly globalizing world, met als einddoel to promote and ultimately evoke a crucial sense of awareness (Joye, 2006, p. 39). Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 26

27 3. Alternatieve berichtgeving in een nieuwe digitale nieuwsecologie All agencies were confronted by the challenges of market deregulation, media concentration and conglomeration, and technology (particularly the internet). (Rantanen & Boyd-Barrett, 2004, p. 36) Those who will be able to invest in technology will follow. Those who cannot will be fighting for their survival in the rapidly changing global media environment. (Boyd-Barrett & Rantanen, 2004, p. 43) De afgelopen decennia is de journalistieke context grondig veranderd. Technologische ontwikkelingen, en vooral de komst van het internet, spelen in deze evolutie een zeer belangrijke rol. We kunnen stellen dat we in een informatiesamenleving beland zijn, waarin de nieuwe nieuwsecologie gekenmerkt wordt door trends zoals de opkomst van wereldwijde netwerken, globalisering, individualisering, commercialisering en deregularisering. Voor het internet is een duale rol weggelegd. Enerzijds vormt het een bedreiging voor de nieuwsagentschappen, maar anderzijds dient het als nieuw distributiekanaal en alternatieve bron van informatie (Biltereyst, 2006, p. 171). In de volgende hoofdstukken bekijken we de verschillende kenmerken van deze nieuwe journalistieke context IPS en het internet De technologische ontwikkelingen, waaronder het internet, hebben nieuwe mogelijkheden gecreëerd voor IPS, maar eveneens nieuwe uitdagingen en moeilijkheden met zich mee gebracht. Eén van de grote consequenties van het internet is het gewijzigde rollenpatroon van nieuwsagentschappen. Waar voorheen de agentschappen enkel het publiek konden bereiken via andere media, kan een persbureau nu via het internet, in toenemende mate, direct zijn gebruikers Alternatieve nieuwsagentschappen in het internettijdperk. Doorlichting van IPS Vlaanderen. 27