Verkeersdeelname: zolpidem cat.iii 1977

Transcriptie

1 Verkeersdeelname: zolpidem cat.iii 1977 BIVV = Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid, CBR = Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen, ICADTS = International Council on Alcohol, Drugs & Traffic Safety. SDLP = Standard Deviation of lateral position, SDSP = Standard Deviation of Speed, MTTC = Mean Time To Collision. Bron Effect Opmerkingen ref. 1 ICADTS: Drug-list Categorie II: Licht tot matig negatieve invloed op de rijvaardigheid. Summary Report: Dit is vergelijkbaar met een alcoholconcentratie Categorization system van g/l ( ). for medicinal drugs affecting driving performance ref. 2 BIVV: Brochure en literatuurstudie: Invloed van geneesmiddelen op de rijvaardigheid Categorie I: Geen of weinig negatieve invloed op de rijvaardigheid. Dit is vergelijkbaar met een alcoholconcentratie van < 0.5 g/l (< 0.5 ). Zolpidem heeft geen residueel effect op de cognitie en het reactievermogen. Na 1 nacht 10 mg zolpidem zijn motorische en gedragsveranderingen afwezig. Het BIVV deelt zolpidem in categorie II.2 in. Geldt voor: Zolpidem 10 mg 1x per dag voor de nacht is tot 10 uur na inname cat.ii, daarna cat.i Let op: De doseringen van ICADTS kunnen afwijken van de gebruikelijke doseringen in Nederland. Categorie II.2 (BIVV): Geneesmiddelen die, op basis van experimentele gegevens, waarschijnlijk een matige invloed op de rijvaardigheid kunnen veroorzaken. Algemeen advies bij categorie II: Aanraden om geen wagen te besturen gedurende de eerste dagen of tot de patiënt zich bewust is van de effecten van het middel. ref. 3 Vermeeren A. hypnotics. Epidemiology an clinical implications. CNS Drugs 2004:18(5): ref. 4 Verster J et al. sleep medication on driving ability. Sleep Medicine Reviews Review: Zolpidem 10 mg is 8 uur na inname vrij van residuele effecten gebleken. Echter 5 uur na inname heeft het matig tot ernstig negatieve effecten, wat tot en met 7 uur na inname nog detecteerbaar is. Wanneer een dubbele therapeutische dosis 4 uur voorafgaande aan het autorijden werd ingenomen, werden er effecten waargenomen die ernstiger waren dan die bij een bloed alcohol concentratie van 1,0 g/l. Residuele effecten zijn waargenomen in sommige studies met hogere doseringen. Review: Epidemiologische studies laten zien, dat het risico op een verkeersongeval toeneemt bij hogere doseringen, bij benzodiazepines met een langere halfwaardetijd en in combinatie met andere benzodiazepines of psychoactieve middelen. Bij Algemeen advies bij benzodiazepinen: De invloed op de rijvaardigheid hangt af van de dosis en de farmacokinetiek van het benzodiazepine (halfwaardetijd, plasmapiek, actieve metabolieten). 1

2 2004;8: langduriger gebruik lijkt het risico af te nemen. In studies met een rijtest werd na gebruik van 10 mg zolpidem voor de nacht (gedurende 1 nacht) geen significante verslechtering van de rijvaardigheid aangetoond. Bij gebruik van 10 mg of 20 mg zolpidem midden in de nacht werd een significante verslechtering van de rijvaardigheid (4 uur na inname) aangetoond. Deze verslechtering was voor de dosis van 10 mg vergelijkbaar met een bloedalcoholconcentratie van 0,8 g/l, voor de dosis van 20 mg was deze waarde boven 1,0 g/l. ref. 5 Staner L et al. Nextday residual effects of hypnotics in DSM-IV primary insomnia: a driving simulator study with simultaneous electroencephalogram monitoring. Psychopramacology 2005;181: ref. 6 Mattila MJ et al. Effects of alcohol, zolpidem, and some other sedatives and hypnotics on human performance and memory. Pharmacol biochem behave. 1998;apr;59(4): ref. 7 Patat A et al. Pharmacodynamic profile of zaleplon, a new nonbenzodiazepine hypnotic agent. Hum Psychopharmacol. Gerandomiseerde, dubbelblinde, vierwegs crossoverstudie bij 23 patienten met primaire insomnia, waarbij gedurende 7 dagen zolpidem (10 mg), zopiclon (7.5 mg), lormetazepam (1 mg) of placebo werd toegediend voor de nacht. Op dag 1 en 7 werd 9 uur na inname een simulatorrijtest uitgevoerd. Vergeleken met placebo, verhoogde zopiclon het aantal botsingen (p < 0.01) en lormetazepam de afwijking van de maximum snelheid (gemiddelde en mediaan p < 0.05, standaarddeviatie p < 0.01) en afwijking van de absolute snelheid (mediaan en standaarddeviatie p <0.05). Zolpidem verschilde niet t.o.v. placebo. Studie (dubbelblind, cross-over, placebogecontroleerd) met 12 gezonde vrijwilligers (5 vrouwen, 7 mannen), die een maal per week 15 mg zolpidem, 7,5 mg zopiclon, 15 mg diazepam, 30 mg oxazepam, 0,65 + 0,35 g/kg alcohol of placebo gebruikten. 1, 3,5 en 5 uur na inname, werden o.a. simulatierijtesten afgenomen. Diazepam verminderde 1 uur na inname de rijvaardigheid significant ten De reactietijd was 1 uur na inname significant verhoogd ten opzichte van placebo en op de andere meetmomenten significant verhoogd ten Oxazepam had geen significant effect op de rijvaardigheid ten opzichte van placebo of baseline. De reactietijd was ten opzichte van de baseline meting op alle meetmomenten wel significant hoger. Zolpidem verminderde significant de rijvaardigheid ten opzichte van placebo op alle meetmomenten. De reactietijd was 1 uur na inname significant verhoogd ten opzichte van placebo en op de andere meetmomenten significant verhoogd ten Zopiclon verminderde 1 uur na inname significant de rijvaardigheid ten opzichte van placebo en 3.5 uur na inname ten De reactietijd was 1 en 3.5 uur na inname verhoogd ten opzichte van placebo en 5 uur na inname ten Review van 16 gerandomiseerde, dubbelblinde, placebogecontroleerde studies met eenmalige of meerdere toediening(en): 13 met 371 gezonde vrouwen en 3 met 92 patiënten met slapeloosheid. 15 studies waren crossoverstudies en 1 studie was een parallelstudie. De invloed van een nieuw geneesmiddel zaleplon op psychomotoriek, cognitie en rijvaardigheid werd De resultaten bevestigen dat eenmalige toediening van zopiclon 7.5 mg, maar niet zolpidem 10 mg, de volgende dag effecten vertoont op rijtesten (8-10 uur na inname). Dezelfde observatie is te zien bij herhaalde toediening. Verder verminderen lormetazepam en zopiclon de rijvaardigheid, zolpidem heeft hier geen invloed op. Alle benzodiazepines veroorzaken vermindering van psychomotore en geheugenfuncties. Deze affecten zijn sterk afhankelijk van de dosering en de halfwaardetijd. De farmacologisch actieve periode kan goed worden vastgesteld door de 2

3 2001;16(5): vergeleken met o.a. zolpidem 10 of 20 mg, zopiclon 7.5 mg, flurazepam 30 mg en lorazepam 2 mg. De benzodiazepineagonisten hadden allen een negatieve invloed op het psychomotorisch en cognitief functioneren. Zolpidem en zopiclon zijn tevens getest in een rijtest, zolpidem 4 uur en zopiclon 5-10 uur na inname, waarbij deze de rijvaardigheid significant verslechterden (middels meting van SDLP). ref. 8 Bocca ML et al. zolpidem 10 mg and zopiclone 7.5 mg versus flunitrazepam 1 mg and placebo on driving performance and ocular saccades. Psychopharmacology 1999;143: ref. 9 Leufkens TRM et al. Highway driving performance and cognitive functioning the morning after bedtime and middle-ofthe-night use of gaboxadol, zopiclone and zolpidem. J Sleep Res. 2009; 18; ref. 10 Partinen M et al. Effects of aftermidnight intake of zolpidem and temazepam on driving ability in women with non-organic insomnia. Sleep Med Nov;4(6): ref. 11 Otmani S et al. Effects of prolonged-release melatonin, zolpidem, Dubbelblinde, crossoverstudie bij 16 gezonde vrijwilligers en eenmalig gebruik van zolpidem 10 mg en zopiclon 7,5 mg, vergeleken met flunitrazepam 1 mg en placebo. Geneesmiddel werd ingenomen om uur. Bij 8 personen werden de volgende ochtend om 9.00 een rijtest uitgevoerd en bij de andere 8 personen om uur. Tevens werd een oogtest uitgevoerd. - Resultaten 9.00 uur groep: Zopiclon en flunitrazepam vergrootten de afwijking t.o.v. de laterale positie vergeleken met placebo (voor beide p < 0.001). Zolpidem gaf geen significant verschil. Zopiclon verhoogde de ooglatentie ( p< 0.005). Flunitrazepam deed dit bijna ( p = 0.052), zolpidem gaf geen significant effect. - Resultaten groep: Er werden geen effecten op de rijvaardigheid of op het oog gevonden. Het effect van flunitrazepam op de ooglatentie naderde wel significantie (p = 0.065). Een dubbelblinde, placebogecontroleerde crossover studie waarin 25 gezonde vrijwilligers om 23.00u gaboxadol (15 mg), placebo of zopiclon (7,5 mg) kregen. Om 04.00u werd vervolgens gaboxadol (15 mg), placebo of zolpidem (10 mg) gegeven. Van tot werden verschillende cognitieve en psychomotorische testen uitgevoerd. Om 09.00u werd een rijtest op de weg afgenomen waarbij de SDLP en SDSP werden gemeten. De SDLP was niet significant verhoogd na toedienen van gaboxadol om 23.00u, maar wel na de overige toedieningen (p=0,001). De verhoging van de SDLP was vergelijkbaar met die bij een bloedalcoholconcentratie > 0.5. De SDSP was voor alle toedieningen significant (p=0,01) Studie (dubbelblind, gerandomiseerd, cross-over) waarin 18 vrouwen met primaire slapeloosheid om 2 uur s nachts eenmalig 10 mg zolpidem, 20 mg temazepam en placebo kregen met een wash-out periode van 3-14 dagen tussen de 3 middelen. Na 5,5 uur werd een simulatierijtest afgenomen, met als primaire uitkomst de MTTC. Er zijn geen significante primaire effecten zichtbaar op de rijvaardigheid na inname van zolpidem of temazepam. De grotere gemiddelde wegpositie na inname van zolpidem is de enige significante secundaire uitkomst. In een gerandomiseerde, dubbelblinde, placebogecontroleerde crossover studie, kregen 16 gezonde ouderen melatonine, zolpidem, melatonine plus zolpidem, of placebo om 20.00u halfwaardetijd met 2,5-3 te vermenigvuldigen. Afhankelijk van het farmacodynamische profiel kunnen ook hypnotica met een korte halfwaardetijd residuele effecten hebben tot 10 uur na inname. Ondanks een korte halfwaardetijd heeft zopiclon restverschijnselen vroeg in de morgen. Zopiclon heeft minder invloed op de rijvaardigheid dan flunitrazepam, en een omgekeerde relatie is waargenomen bij saccadische oogbewegingen. Zolpidem had geen restverschijnselen, dit heeft waarschijnlijk te maken met de zeer korte halfwaardetijd. Ondanks dat er geen significante verschillen in effect tussen zolpidem, temazepam en placebo zichtbaar zijn, wordt geadviseerd om deze middelen niet te laat op de avond/nacht in te nemen om ongelukken te voorkomen. 3

4 and their combination on psychomotor functions, memory recall, and driving skills in healthy middle aged and elderly volunteers. Hum Psychopharmacol Clin Exp 2008;23: ref. 12 Verster JC et al. Hypnotics and driving safety: meta-analyses of randomized controlled trials applying the on-theroad driving test. Curr Drug Saf 2006;1(1): ref.13 SPC Stilnoct toegediend. Na 2 en 13 uur werden verschillende cognitieve en psychomotore testen uitgevoerd en een simulatierijtest. De simulatierijtest was 2 uur na inname voor zolpidem met en zonder melatonine significant verschillend van placebo. 13 uur na inname was dit effect verdwenen. Meta-analyse van 10 placebogecontroleerde, gerandomiseerde, dubbelblinde studies (n = 207 gezonde vrijwilligers), waarin het effect van benzodiazepineagonisten op de rijvaardigheid werd onderzocht na inname gedurende één of twee nacht(en). Onderzochte benzodiazepines (met tussen haakjes de aanbevolen doseringen die zijn gebruikt) waren nitrazepam (5 mg), flurazepam (15 mg), flunitrazepam (2 mg), loprazolam (1 mg), lormetazepam (1 mg), oxazepam (50 mg) en temazepam (20 mg). Ook zolpidem en zopiclon werden onderzocht. De ochtend na inname (10-11 uur na inname), werd een significante verslechtering van de rijvaardigheid gevonden voor de aanbevolen dosering van de verschillende benzodiazepines (effect size (ES) = 0.42, 95% BI ). Bij een dosis die 2x zo hoog was dan de aanbevolen dosering verslechterde zowel de rijvaardigheid s ochtends (10-11 uur na inname; ES = 0.68, 95% BI ) als s middags (16-17 uur na inname; ES = 0.57, 95% BI = ). Zopiclon 7,5 mg verslechterde de rijvaardigheid s morgens ook (ES = 0.89; 95% BI = ). Zolpidem 10 mg had geen effect op de rijvaardigheid de ochtend na inname. Bij inname van zolpidem of zopiclon midden in de nacht werd een negatieve invloed op de rijvaardigheid gevonden voor zopiclon 7,5 mg (ES = 1.51, 95% BI = ), zolpidem 10 mg (ES = 0.66; 95% BI = ) en zolpidem 20 mg (ES = 1.16; 95% BI = ). De rijvaardigheid of het gebruik van machines kan nadelig worden beïnvloed door sedatie, amnesie, verminderde concentratie en verminderde spierfunctie. Waarschijnlijk kan verminderde waakzaamheid versterkt worden indien de slaapduur onvoldoende is. Bijwerkingen die de rijvaardigheid beïnvloeden: bij 1-10% van de patiënten: hallucinaties, agitatie, slaperigheid overdag, duizeligheid, geheugenverlies (kan geassocieerd worden met onaangepast gedrag), vermoeidheid bij < 1%:verwardheid, prikkelbaarheid, dubbelzien frequentie onbekend: rusteloosheid, agressie, wanen, woede-uitbarsting, abnormaal gedrag, psychose Slaapwandelen en ander geassocieerd gedrag zoals slaaprijden, bereiden en eten van voedsel, het hebben van telefoongesprekken of het hebben van sex, met amnesie voor de gebeurtenis, zijn gemeld bij patiënten die zolpidem hadden gebruikt en niet volledig wakker waren. Het stoppen van het gebruik van Stilnoct dient ernstig overwogen te worden voor patiënten die dit soort gedrag Bij nachtelijke inname van benzodiazepins en zopiclon is het niet veilig om de volgende ochtend auto te rijden. Inname van zolpidem (10 mg) heeft geen invloed op de rijvaardigheid en is een veilig alternatief. 4

5 (bijvoorbeeld, slaaprijden) melden vanwege het risico voor patiënten en anderen. Benzodiazepinen of benzodiazepine-achtige stoffen kunnen leiden tot anterograde amnesie. Dit komt meestal enkele uren na inname van het middel voor. Bij gebruik van benzodiazepinen of benzodiazepine-achtige stoffen, zoals zolpidem is bekend dat paradoxale reacties zich kunnen voordoen: rusteloosheid, agitatie, prikkelbaarheid, agressiviteit, waanideeën, boosheid, hallucinaties, psychosen, slaapwandelen, abnormaal gedrag en andere ongunstige gedragseffecten. Deze klachten komen waarschijnlijk meer voor bij oudere patiënten (en kinderen). Opmerkingen: ICADTS classificatiesysteem: Categorie I: geen of weinig negatieve invloed op de rijvaardigheid. Categorie II: licht tot matig negatieve invloed op de rijvaardigheid. Categorie III: ernstige of potentieel gevaarlijke invloed op de rijvaardigheid. Op basis van de beschikbare literatuur heeft de Projectgroep Geneesmiddelen bij Verkeersdeelname van KNMP Geneesmiddel Informatie Centrum besloten af te wijken van de ICADTS classificatie. Het advies voor incidenteel gebruik van doseringen hoger dan 10 mg is gebaseerd op farmacokinetische gegevens, omdat er onvoldoende gegevens beschikbaar zijn over de invloed op de rijvaardigheid. Daarom wordt het autorijden bij kortwerkende benzodiazepine-agonisten ontraden gedurende 24 uur. Contra-indicatie Actie Categorie Datum Beslissing projectgroep Ja Ja III