Verkeersdeelname: zopiclon cat.iii 1972

Transcriptie

1 Verkeersdeelname: zopiclon cat.iii 1972 BIVV = Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid, CBR = Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen, ICADTS = International Council on Alcohol, Drugs & Traffic Safety, SDLP = Standaard Deviatie Laterale Positie, SDS(P) = Standaard Deviatie Snelheid (SPeed). Bron Effect Opmerkingen ref. 1 ICADTS: Drug-list Categorie III: Ernstige of potentieel gevaarlijke invloed op de rijvaardigheid. Summary Report: Dit is vergelijkbaar met een alcoholconcentratie Categorization system van > 0.8 g/l (>0.8 ). for medicinal drugs affecting driving performance Geldt voor de normale therapeutische dosering voor volwassenen bij de hoofdindicatie. Rijveilige alternatieven: Hypnotica: Lormetazepam 1 mg 1x per dag voor de nacht is tot 10 uur na inname cat.iii, daarna cat.i Temazepam 10 mg 1x per dag voor de nacht is tot 10 uur na inname cat.iii, daarna cat.i Zolpidem 10 mg 1x per dag voor de nacht is tot 10 uur na inname cat.ii, daarna cat.i ref. 2 BIVV: Brochure en literatuurstudie: Invloed van geneesmiddelen op de rijvaardigheid Uit studie bij gezonde personen veroorzaakt zopiclon 7,5 mg de volgende ochtend verstoring van de coördinatie. Het BIVV deelt zopiclon in categorie II.2 in. Let op: De doseringen van ICADTS kunnen afwijken van de gebruikelijke doseringen in Nederland. Categorie II.2 (BIVV): Geneesmiddelen die, op basis van experimentele gegevens, waarschijnlijk een matige invloed op de rijvaardigheid kunnen veroorzaken. Algemeen advies bij categorie II: Aanraden om geen wagen te besturen gedurende de eerste dagen of tot de patiënt zich bewust is van de effecten van het middel. ref. 3 Vermeeren A. Residual effects of hypnotics. Epidemiology and clinical implications. CNS Drugs 2004:18(5): Review: Uit studie is gebleken dat er de volgende dag na inname voor de nacht van zopiclon 5 mg geen residuele effecten waargenomen worden, terwijl 10 mg zopiclon dit wel vertoont. De resultaten voor 7,5 mg zopiclon zijn minder duidelijk. Experts beschouwen het effect hiervan als licht tot matig, terwijl uit resultaten van verschillende rijtests blijkt dat de effecten van zopiclon 7,5 mg matig tot Algemeen advies bij benzodiazepinen: De invloed op de rijvaardigheid hangt af van de dosis en de farmacokinetiek van het benzodiazepine (halfwaardetijd, plasmapiek, actieve metabolieten). 1

2 ref. 4 Verster J et al. Residual effects of sleep medication on driving ability. Sleep Medicine Reviews 2004;8: ref. 5 Barbone F et al. Association of roadtraffic accidents with benzodiazepine use. The Lancet 1998;352: ref. 6 Staner L et al. Nextday residual effects of hypnotics in DSM-IV primary insomnia: a driving simulator study with simultaneous electroencephalogram monitoring. Psychopramacology 2005;181: ref. 7 Mattila MJ et al. Effects of alcohol, zolpidem, and some other sedatives and ernstig zijn, tenminste tot 12 uur na inname voor de nacht. Er kan geconcludeerd worden dat inname van zopiclon 7,5 mg vermeden moet worden bij degenen die de volgende dag bepaald werk moeten verrichten waarbij een verminderde prestatie gevaarlijk kan zijn. Ook is uit epidemiologisch onderzoek gebleken dat het risico op verkeersongelukken is verhoogd bij het gebruik van zopiclon. Review: In studies met een rijtest werd na gebruik van 7,5 mg zopiclon voor de nacht een significante verslechtering van de rijvaardigheid aangetoond. Na 1 nacht was de verslechtering (11 uur na inname) vergelijkbaar met een bloedalcoholconcentratie van 1,0 g/l. Na 2 nachten was de verslechtering (10-11 uur na inname) vergelijkbaar met een bloedalcoholconcentratie tussen 0,5 g/l en 0,8 g/l. Bij een studie met een test in een rijsimulator was de rijvaardigheid 10 uur na inname significant verslechterd. 12 uur na inname was dit effect niet significant. Studie met 1731 personen die betrokken zijn bij een ongeluk en tevens medicatie gebruikten. Hiervan gebruikten 235 personen een benzodiazepine (dosering onbekend). 160 personen gebruikten een van de volgende hypnotica (bij 95% voor de nacht): flunitrazepam, flurazepam, loprazolam, lormetazepam, nitrazepam, temazepam of zopiclon. Het risico (odds ratio) op het krijgen van een ongeluk bij het gebruik van een hypnoticum was 1,19 (95% BI: 0,83-1,70). Voor hypnotica met een gemiddelde plasma halfwaardetijd (loprazolam, lormetazepam, temazepam) was het risico 1,19 (95% BI 0,82-1,73, n=135). Voor zopiclon was het risico 4,00 (95% BI: 1,31-12,2, n=14). Voor hypnotica met een lange plasma halfwaardetijd (flunitrazepam, flurazepam, nitrazepam) was het risico 2,03 (95% BI: 1,41-2,93, n=101). Voor de totale groep benzodiazepines nam het risico af met toenemende leeftijd (p=0,01) en het risico nam toe bij gelijktijdig gebruik van alcohol (p=0,02). Gerandomiseerde, dubbelblinde, vierwegs crossoverstudie bij 23 patienten met primaire insomnia, waarbij gedurende 7 dagen zolpidem (10 mg), zopiclon (7.5 mg), lormetazepam (1 mg) of placebo werd toegediend voor de nacht. Op dag 1 en 7 werd 9 uur na inname een simulatorrijtest uitgevoerd. Vergeleken met placebo, verhoogde zopiclon het aantal botsingen (p < 0.01) en lormetazepam de afwijking van de maximum snelheid (gemiddelde en mediaan p < 0.05, standaarddeviatie p < 0.01) en afwijking van de absolute snelheid (mediaan en standaarddeviatie p <0.05). Zolpidem verschilde niet t.o.v. placebo. Studie (dubbelblind, cross-over, placebogecontroleerd) met 12 gezonde vrijwilligers (5 vrouwen, 7 mannen), die een maal per week 15 mg zolpidem, 7,5 mg zopiclon, 15 mg diazepam, 30 mg oxazepam, 0,65 + 0,35 g/kg alcohol of Geen verhoogd risico bij hypnotica gevonden mogelijk door de tijd tussen inname (voor de nacht) en tijd van het ongeluk (volgende dag), hoewel in de studie gekeken is naar gebruik van medicatie op de dag van het ongeluk. Gebruikers van zopiclon zouden niet moeten rijden. De resultaten bevestigen dat eenmalige toediening van zopiclon 7.5 mg, maar niet zolpidem 10 mg, de volgende dag effecten vertoont op rijtesten (8-10 uur na inname). Dezelfde observatie is te zien bij herhaalde toediening. Verder verminderen lormetazepam en zopiclon de rijvaardigheid, zolpidem heeft hier geen invloed op. 2

3 hypnotics on human performance and memory. Pharmacol biochem behave. 1998;apr;59(4): ref. 8 Patat A et al. Pharmacodynamic profile of zaleplon, a new nonbenzodiazepine hypnotic agent. Hum Psychopharmacol. 2001;16(5): ref. 9 Bocca ML et al. Residual effects of zolpidem 10 mg and zopiclone 7.5 mg versus flunitrazepam 1 mg and placebo on driving performance and ocular saccades. Psychopharmacology 1999;143: placebo gebruikten. 1, 3,5 en 5 uur na inname, werden o.a. simulatierijtesten afgenomen. Diazepam verminderde 1 uur na inname de rijvaardigheid significant ten opzichte van baseline. De reactietijd was 1 uur na inname significant verhoogd ten opzichte van placebo en op de andere meetmomenten significant verhoogd ten opzichte van baseline. Oxazepam had geen significant effect op de rijvaardigheid ten opzichte van placebo of baseline. De reactietijd was ten opzichte van de baseline meting op alle meetmomenten wel significant hoger. Zolpidem verminderde significant de rijvaardigheid ten opzichte van placebo op alle meetmomenten. De reactietijd was 1 uur na inname significant verhoogd ten opzichte van placebo en op de andere meetmomenten significant verhoogd ten opzichte van baseline. Zopiclon verminderde 1 uur na inname significant de rijvaardigheid ten opzichte van placebo en 3.5 uur na inname ten opzichte van baseline. De reactietijd was 1 en 3.5 uur na inname verhoogd ten opzichte van placebo en 5 uur na inname ten opzichte van baseline. Review van 16 gerandomiseerde, dubbelblinde, placebogecontroleerde studies met eenmalige of meerdere toediening(en): 13 met 371 gezonde vrouwen en 3 met 92 patiënten met slapeloosheid. 15 studies waren crossoverstudies en 1 studie was een parallelstudie. De invloed van een nieuw geneesmiddel zaleplon op psychomotoriek, cognitie en rijvaardigheid werd vergeleken met o.a. zolpidem 10 of 20 mg, zopiclon 7.5 mg, flurazepam 30 mg en lorazepam 2 mg. De benzodiazepineagonisten hadden allen een negatieve invloed op het psychomotorisch en cognitief functioneren. Zolpidem en zopiclon zijn tevens getest in een rijtest, zolpidem 4 uur en zopiclon 5-10 uur na inname, waarbij deze de rijvaardigheid significant verslechterden (middels meting van SDLP). Dubbelblinde, crossoverstudie bij 16 gezonde vrijwilligers en eenmalig gebruik van zolpidem 10 mg en zopiclon 7,5 mg, vergeleken met flunitrazepam 1 mg en placebo. Geneesmiddel werd ingenomen om uur. Bij 8 personen werden de volgende ochtend om 9.00 een rijtest uitgevoerd en bij de andere 8 personen om uur. Tevens werd een oogtest uitgevoerd. - Resultaten 9.00 uur groep: Zopiclon en flunitrazepam vergrootten de afwijking t.o.v. de laterale positie vergeleken met placebo (voor beide p < 0.001). Zolpidem gaf geen significant verschil. Zopiclon verhoogde de ooglatentie ( p< 0.005). Flunitrazepam deed dit bijna ( p = 0.052), zolpidem gaf geen significant effect. - Resultaten groep: Er werden geen effecten op de rijvaardigheid of op het oog gevonden. Het effect van flunitrazepam op de ooglatentie naderde wel significantie (p = Alle benzodiazepines veroorzaken vermindering van psychomotore en geheugenfuncties. Deze effecten zijn sterk afhankelijk van de dosering en de halfwaardetijd. De farmacologisch actieve periode kan goed worden vastgesteld door de halfwaardetijd met 2,5-3 te vermenigvuldigen. Afhankelijk van het farmacodynamische profiel kunnen ook hypnotica met een korte halfwaardetijd residuele effecten hebben tot 10 uur na inname. Ondanks een korte halfwaardetijd heeft zopiclon restverschijnselen vroeg in de morgen. Zopiclon heeft minder invloed op de rijvaardigheid dan flunitrazepam, en een omgekeerde relatie is waargenomen bij saccadische oogbewegingen. Zolpidem had geen restverschijnselen, dit heeft waarschijnlijk te maken met de zeer korte halfwaardetijd. 3

4 ref. 10 Verster JC et al. Hypnotics and driving safety: meta-analyses of randomized controlled trials applying the on-theroad driving test. Curr Drug Saf 2006;1(1): ref. 11 Leufkens TRM et al. Highway driving performance and cognitive functioning the morning after bedtime and middle-ofthe-night use of gaboxadol, zopiclone and zolpidem. J Sleep Res. 2009; 18; ref. 12 Leufkens TR et al. Highway driving in the elderly the morning after bedtime use of hypnotics: a comparison between temazepam 20 mg, zopiclone 7,5 mg and placebo. J Clin Psychopharmacol Oct;29(5): ref. 13 O Hanlon JF. Zopiclone s residual 0.065). Meta-analyse van 10 placebogecontroleerde, gerandomiseerde, dubbelblinde studies (n = 207 gezonde vrijwilligers), waarin het effect van benzodiazepineagonisten op de rijvaardigheid werd onderzocht na inname gedurende één of twee nacht(en). Onderzochte benzodiazepines (met tussen haakjes de aanbevolen doseringen die zijn gebruikt) waren nitrazepam (5 mg), flurazepam (15 mg), flunitrazepam (2 mg), loprazolam (1 mg), lormetazepam (1 mg), oxazepam (50 mg) en temazepam (20 mg). Ook zolpidem en zopiclon werden onderzocht. De ochtend na inname (10-11 uur na inname), werd een significante verslechtering van de rijvaardigheid gevonden voor de aanbevolen dosering van de verschillende benzodiazepines (effect size (ES) = 0.42, 95% BI ). Bij een dosis die 2x zo hoog was dan de aanbevolen dosering verslechterde zowel de rijvaardigheid s ochtends (10-11 uur na inname; ES = 0.68, 95% BI ) als s middags (16-17 uur na inname; ES = 0.57, 95% BI = ). Zopiclon 7,5 mg verslechterde de rijvaardigheid s morgens ook (ES = 0.89; 95% BI = ). Zolpidem 10 mg had geen effect op de rijvaardigheid de ochtend na inname. Bij inname van zolpidem of zopiclon midden in de nacht werd een negatieve invloed op de rijvaardigheid gevonden voor zopiclon 7,5 mg (ES = 1.51, 95% BI = ), zolpidem 10 mg (ES = 0.66; 95% BI = ) en zolpidem 20 mg (ES = 1.16; 95% BI = ). Een dubbelblinde, placebogecontroleerde crossover studie waarin 25 gezonde vrijwilligers om 23.00u gaboxadol (15 mg), placebo of zopiclon (7,5 mg) kregen. Om 04.00u werd vervolgens gaboxadol (15 mg), placebo of zolpidem (10 mg) gegeven. Van tot werden verschillende cognitieve en psychomotorische testen uitgevoerd. Om 09.00u werd een rijtest op de weg afgenomen waarbij de SDLP en SDSP werden gemeten. De SDLP was niet significant verhoogd na toedienen van gaboxadol om 23.00u, maar wel na de overige toedieningen (p=0,001). De verhoging van de SDLP was vergelijkbaar met die bij een bloedalcoholconcentratie > 0.5. De SDSP was voor alle toedieningen significant (p=0,01) Studie (dubbelblind, gerandomiseerd, crossover) waarin 18 oudere gezonde vrijwilligers (gem. leeftijd = 64,3 jr) op 6 verschillende dagen 2 maal 20 mg temazepam, 2 maal 7,5 mg zopiclon en 2 maal placebo kregen. Tien uur na inname werd een 1-uur durende rijtest afgenomen, waarbij de SDLP gemeten werd. Zopiclon beïnvloedt de rijvaardigheid significant (vergelijkbaar met een bloedalcoholconcentratie van 0.5 ), temazepam niet. Review waarin studies vergeleken worden met de 6 th consensus conference on the methodology of clinical trials with hypnotic drugs. Bij nachtelijke inname van benzodiazepins en zopiclon is het niet veilig om de volgende ochtend auto te rijden. Inname van zolpidem (10 mg) heeft geen invloed op de rijvaardigheid en is een veilig alternatief. Zopiclon beïnvloedt de rijvaardigheid van ouderen niet méér dan de rijvaardigheid van jongeren. Zopiclon beïnvloedt de rijvaardigheid van ouderen tot ten minste 11 uur na inname. Conclusie auteur: Geen enkele studie wordt geheel volgens de richtlijn uitgevoerd. Wel 4

5 effects on psychomotor and information processing skills involved in complex tasks such as car driving: a critical review. Eur Psychiatry (1995) 10, Suppl 3, 137s-143s. ref. 14 Vermeeren A et al. Differential residual effects of zaleplon and zopiclone on actual driving: a comparison with a low dose of alcohol. Sleep, Vol 25, no.2, ref. 15 SPC Imovane Dubbelblinde, placebogecontroleerde, gerandomiseerde crossover studie waarin 30 gezonde vrijwilligers in deel 1 alcohol en placebo kregen en in deel 2 zaleplon 10 mg, zopiclon 7,5 mg of placebo gebruikten, met een washout van ten minste 6 dagen. In deel 2 werden na 8,75 uur verschillende psychomotore en cognitieve tests afgenomen. 10 uur na inname werd een standaard rijtest op de weg afgenomen, waarbij de SDLP en SDS bepaald werden. De SDLP onder zopiclon verschilde significant (P<0,001) van placebo, de SDS toonde geen significant verschil. Sedatie, amnesie, verminderd concentratievermogen en gestoorde spierfunctie kunnen de rijvaardigheid of het vermogen om machines te gebruiken verminderen. Gelijktijdig gebruik van alcohol verhoogt de kans hierop. Patiënten dienen gewaarschuwd te worden niet te rijden en geen machines te bedienen tot de behandeling afgerond is of totdat gebleken is dat deze handelingen niet beïnvloed worden. Wegens de rest-effecten dient de waarschuwing in acht genomen te worden tot en met de dag na toediening van zopiclon. Bijwerkingen die de rijvaardigheid beïnvloeden: Bij 1-10% van de patiënten: slaperigheid overdag, verminderde alertheid, duizeligheid bij < 1%: vermoeidheid zelden: verwardheid, paradoxale reacties zoals rusteloosheid, agitatie, geïrriteerdheid, agressie, wanen, woede-uitbarstingen, hallucinaties, psychoses, onaangepast gedrag en andere gedragsstoornissen (vooral bij kinderen en ouderen), ataxie (voornamelijk aan het begin van de behandeling en gewoonlijk verdwenen na herhaalde toepassing), amnesie, diplopie (voornamelijk aan het begin van de behandeling en gewoonlijk verdwenen na herhaalde toepassing) Benzodiazepines en benzodiazepine-achtige stoffen kunnen anterograde amnesie veroorzaken, met name enkele uren nadat het produkt is ingenomen. wijzen de resultaten sterk naar het vermoeden dat zopiclon 12 uur na inname geen resteffect heeft op o.a. het vermogen om aan het verkeer deel te nemen. Zopiclon beïnvloedt de rijvaardigheid tot 10 uur na inname. Zopiclon moet niet gebruikt worden door patiënten die de volgende ochtend met machines moeten werken en wiens verminderde prestaties een gevaar voor zichzelf of anderen kan zijn. Opmerkingen: ICADTS classificatiesysteem: Categorie I: geen of weinig negatieve invloed op de rijvaardigheid. Categorie II: licht tot matig negatieve invloed op de rijvaardigheid. Categorie III: ernstige of potentieel gevaarlijke invloed op de rijvaardigheid. Het advies voor incidenteel gebruik is gebaseerd op farmacokinetische gegevens, omdat er onvoldoende gegevens beschikbaar zijn over de invloed op de rijvaardigheid. Daarom wordt het autorijden bij kortwerkende benzodiazepine-agonisten bij eenmalig gebruik ontraden gedurende 24 uur. 5

6 Contra-indicatie Actie Categorie Datum Beslissing projectgroep Ja Ja III