Hoofdstuk 1 Omschrijving van het beroep

Transcriptie

1 Inleiding In 2003 is door de Vereniging Tekentaal (VT) het eerste beroepsprofiel gemaakt, specifiek voor de voor de Tekentherapeut. Er kwam behoefte aan een beroepsprofiel om aan zorgverzekeraars duidelijk te maken wat de inhoud van het vak van Tekentherapeut is. Nu, 9 jaar later, biedt het opleidingsinstituut De Kolam studenten de mogelijkheid ook af te studeren in andere richtingen, waaronder die van Coach Beeldend. De Coach Beeldend begeleidt mensen bij hun persoonlijke groei en het uitstippelen van hun levensloop. Voor deze Coaches Beeldend ontstond de behoefte aan een beschrijving van het beroep. Wat houdt het beroep in en wat zijn de taakgebieden? Hoofdstuk 1 Omschrijving van het beroep 1. Wat is Coach Beeldend? Coach Beeldend is een vorm van coaching waarbij de cliënt (of een groep cliënten) op creatieve en/of kunstzinnige wijze in beeld brengt wat in hem of haar leeft. Er wordt een tekening/beeld gemaakt naar aanleiding van een concreet doel. Materialen die gebruikt worden zijn o.a. kleurpotloden, krijt, waskrijt, ecoline, oliepastels, houtskool, verf, collagemateriaal, klei. De Coach Beeldend onderzoekt samen met de cliënt het ontstane beeld. Door de situatie in beeld te brengen kan zichtbaar, benoembaar en voelbaar gemaakt worden wat al aanwezig is om het doel te bereiken en wat daarbij in de weg staat (kracht/zwakte analyse). De cliënt verkrijgt nieuwe inzichten, die ingangen geven voor de volgende stap richting het doel. De Coach Beeldend zet naast het beeldend werken verschillende technieken en methoden in, zoals lichaamsexpressie, energetisch werk, voice-dialogue, psychodrama, stemwerk, ontspanningsoefeningen, visualisatie, geleide fantasie en associatie technieken. Er wordt vanuit een holistische visie gewerkt: denken, willen en voelen worden aangesproken. Deze vorm van coaching is gebaseerd op o.a. de psychologie van Jung, de kunstzinnige therapie van Steiner, de psychosynthese van Assagioli en het werk van Gregg Furth, die een wetenschappelijke studie deed naar de taal van tekeningen. De opleiding tot Coach Beeldend is opgezet en ontwikkeld door Lisa Borstlap en is een specialisatie binnen de opleiding Genezend Tekenen. De opleiding Genezend Tekenen, bestaat in haar prilste vorm sinds 1983, de opleiding tot Coach Beeldend sinds Tijdens het beeldend coachen verschijnen in elke tekening, schildering of vorm, aspecten van het onbewuste. Deze aspecten uiten zich in de symboliek van het beeld, in het kleurgebruik, de vormen, de compositie, de energie en de interactie over en weer tussen de verschillende elementen in de tekening. De Coach Beeldend werkt met deze zgn. tekentaal. Wat is tekentaal? Tekentaal is letterlijk: taal van tekens, of ook wel taal van getekende beelden. Sinds de oertijd maken mensen al tekens: op rotsen, kleding, gebruiksvoorwerpen, lichaamsdelen enzovoort. Van jongs af aan slaan we belevenissen op als innerlijke beelden. Tekenen is een natuurlijke manier om dat wat innerlijk leeft en belangrijk is, naar buiten te brengen en te laten zien. Er ontstaat een zichtbaar beeld. Tekentaal en beeldtaal worden in de praktijk inwisselbaar gebruikt. Specialisaties Na afstuderen kan de Coach Beeldend allround werken, maar ook zich specialiseren in een bepaalde doelgroep (zie onder 3.1.). Specialisatie geschiedt d.m.v. opdoen van ervaring, door zelfstudie, vervolgstudie, nascholing, e.d. 1

2 2. De mensvisie van de Coach Beeldend Beroepsprofiel Coach Beeldend De Coach Beeldend heeft als uitgangspunt dat het elk mens: continu lerend en in beweging is; een eenheid van lichaam, geest en ziel is; gelijkwaardig is aan elk ander mens; onderhevig is aan een constante wisselwerking tussen zichzelf en zijn omgeving; een innerlijk weten bezit dat weet wat het beste voor hem/haar is; een zelfhelend vermogen bezit; openstaat voor het idee dat er meer is tussen hemel en aarde dan we kunnen waarnemen; gezien, gehoord, (aan)geraakt en begrepen wil worden; niet altijd kan verwoorden wat hij voelt en ervaart en daarom toegang dient te krijgen tot middelen en manieren die het mogelijk maken zich te uiten, om zodoende zijn levensdoelen duidelijk te krijgen en te verwezenlijken. 3. Functie-inhoud 3.1. Doelgroepen De Coach Beeldend begeleidt mensen bij hun persoonlijke groei en het uitstippelen van hun levensloop. Soms gebeurt dat in opdracht van een werkgever. Thema s die aan de orde kunnen komen bij een coachsessie zijn: Het verbeteren en herstellen van de persoonlijke balans Burn-out of preventie daarvan Zingeving in het leven Verbetering van communicatieve vaardigheden Stress Talentontwikkeling Relatieproblemen Conflicthantering Loopbaan- en studiekeuze Verbetering zelfvertrouwen Midlife en overgang Teambuilding Groeps- en gezinscoaching Outplacement 3.2. Doorverwijzen en samenwerken De Coach Beeldend zal de grenzen van zijn kundigheid in acht nemen. De Coach Beeldend zal doorverwijzen naar een collega of andere hulpverlener indien bij hem de basisvoorwaarden ontbreken om voldoende affectie en vertrouwen in de cliënt te hebben om zijn beroep op een zorgvuldige en respectvolle wijze te kunnen uitoefenen. Ook zal hij de cliënt doorverwijzen naar een andere deskundige of (terug)verwijzen naar de verwijzer/werkgever indien bij de cliënt de basisvoorwaarden voor de coaching ontbreken en de cliënt aangeeft, of de coach inschat, dat de cliënt andere steun nodig heeft Werkveld Eigen praktijk voor coaching en training Groepspraktijk voor coaching en training Bedrijfsleven/overheidsinstellingen 2

3 4. Functie-eisen Beroepsprofiel Coach Beeldend 4.1. Opleiding tot Coach Beeldend De Coach Beeldend heeft de opleiding tot Coach Beeldend gevolgd bij De Kolam als specialisatierichting van de Opleiding Genezend Tekenen te Zutphen. Vanaf 1 oktober 2012 kan de Coach Beeldend lid worden van de Vereniging Tekentaal. De opleiding tot Coach Beeldend duurt minimaal 3 jaar en kent per jaar 160 contact/lesdagen en 160 uur zelfstudie. De student levert huiswerk in dat wordt beoordeeld door de docent en dient tijdens het studiejaar voldoende punten te behalen om de lessen te kunnen blijven volgen en door te kunnen stromen naar het volgende leerjaar. De opleiding bestaat uit twee basisjaren en als specialisatie 1 jaar Coach Beeldend. In het eerste basisjaar legt de student een kunstzinnig en visie verbredend fundament voor zijn vakmatig handelen in het werken met cliënten. Het tweede basisjaar is een autobiografisch jaar, dat de student veel inzicht geeft in zichzelf en in het werken met de tekentaal. Hij volgt een leertherapie traject, waarin de student het therapeutische en coachingsproces zelf ondergaat. Tijdens het jaar Coach Beeldend vindt de specialisatie plaats. Onder supervisie van de opleiding houdt de student oefensessies en wordt er gewerkt met proefcliënten. Hiervan worden verslagen geschreven die door de docenten worden nagekeken. Het Coach Beeldend studiejaar wordt afgesloten met toetsen van zowel theoretische als praktische kennis en vaardigheden. Indien de examens in het 3e jaar met goed gevolg zijn afgelegd, ontvangt de student het diploma Coach Beeldend. VT stelt dat de afgestudeerde Coach Beeldend op een niveau dient te werken vergelijkbaar met die van een Hboopgeleide, om aan alle taakgebieden te kunnen voldoen, genoemd in hoofdstuk 2. Dit betekent dat de Coach Beeldend: in staat is een professionele eigen praktijk op te zetten, waar hij/zij zelfstandig werkt als Coach Beeldend, met alle bijbehorende beroepstaken en verantwoordelijkheden. In de erkende opleiding is Opstarten van een eigen praktijk onderdeel van het vakkenpakket. beschikt over communicatieve en invoelende vaardigheden; vanuit doelstellingen een traject kan vormgeven en kan komen tot een tot een stappenplan om het doel te verwezenlijken onder meer werkt vanuit het psychosynthese-model van Assagioli, en een sessiemodel hanteert waarbij holistisch gewerkt wordt; verschillende methodieken en vaardigheden kan integreren, zoals het kunstzinnig uit- en inleven, energetisch tekenen, inductietechnieken, lichaamsbetrokken werk, rollenspel, voice-dialogue, evaluatietechnieken, structuurmodellen, e.d.; zich methodisch blijft ontwikkelen, met hulp van zelfstudie, nascholing, bijscholing en reflectie op eigen beroepsmatig handelen, intervisie, supervisie, e.d.; de inzichten over de betekenis van beeldtaal toepast die wetenschappelijk zijn beschreven door o.a. Carl Gustav Jung, Rudolf Steiner en Gregg Furth; inzichten uit nascholingen, nieuw onderzoek, zelfstudie e.d. kan toepassen in het werken met cliënten; zijn kennis en inzichten kan overdragen aan anderen, d.m.v. groepslessen, collegiale uitwisseling met collega s uit andere vakgebieden, lezingen, workshops, cursussen, e.d Accreditatie en de Vereniging Tekentaal Op dit moment is de opleiding tot Coach Beeldend nog niet geaccrediteerd door een onafhankelijk toetsingsinstituut. Daaraan wordt wel gewerkt. Een Coach Beeldend kan alleen dan lid worden van de Verenging Tekentaal als hij verklaart zich te zullen houden aan het beroepsprofiel en wanneer hij voldoet aan de gestelde verplichtingen. Als lid krijgt hij een vermelding op de ledenlijst. De Vereniging Tekentaal behartigt de belangen van haar leden, werkt aan kwaliteitsverbetering en brengt het vak van Tekentaal onder de aandacht van het publiek en doorverwijzers Beroepsregister RBCZ Het diploma van Coach Beeldend geeft geen mogelijkheid tot registratie bij de RBCZ, het Hbo-register voor beroepsbeoefenaren in de Natuurlijke Gezondheidszorg. Vergoeding door zorgverzekeraars voor cliënten is tot op dit moment niet mogelijk. Anderzijds biedt een PGB (Persoonsgebonden budget) mogelijkerwijs wel mogelijkheden. 3

4 4.5. Beroepscode van de Coach Beeldend Beroepsprofiel Coach Beeldend De Coach Beeldend: zal het vertrouwen van de cliënt waarborgen; zal te allen tijde het belang van de cliënt voorop stellen en de privacy van de cliënt respecteren; zorgt steeds voor een veilige situatie, waardoor de cliënt eventuele problemen of onvrede met de gang van zaken kan uiten; zal de begeleiding richten op de groei en ontplooiing van de cliënt en diens onafhankelijkheid bevorderen; zal volledige aandacht tonen en tijd nemen voor de problemen die hem/haar worden voorgelegd; zal voordat het tekenproces begint, de cliënt of wanneer deze daartoe (nog) niet in staat is, zijn ouders/voogd om instemming vragen om het probleem of thema te onderzoeken via de tekentaal; zal uitsluitend handelen waartoe hij/zij is opgeleid; zal zorgen voor persoonlijke begeleiding, overleg en reflectie d.m.v. intervisie en supervisie; zal zorgen voor voldoende vakbekwaamheid in de beroepsuitoefening, praktijkvoering en in het gebruik van hulpmiddelen; zal zorg dragen door nascholing en het bijhouden van vakliteratuur voor het op peil houden van zijn kennis en vaardigheden; komt gemaakte afspraken na; draagt zorg voor een goede bereikbaarheid op duidelijk aangegeven dagen en uren; zorgt voor een veilige, hygiënische en privacy beschermende praktijkruimte; geeft de cliënt vóór of bij het eerste consult gedegen informatie, waar mogelijk schriftelijk, van welke beroepsvereniging hij/zij lid is, over de te verwachten kosten van de consulten en over de procedures bij klachten. stelt voor aanvang van het coachtraject een behandelovereenkomst op. Deze wordt ondertekend door cliënt (bij minderjarigheid ook door ouders en/of voogd). geeft de cliënt in elke fase de benodigde informatie betreffende het traject; werkt volgens een vast systeem van evaluatie en maakt een flexibel handelingsplan of stappenplan, en biedt daarin ook ruimte voor evaluatie; houdt nauwkeurig dossiers bij van het verloop van de begeleiding en verzamelt daarin slechts die gegevens die voor een behandeling noodzakelijk zijn; zorgt voor geheimhouding van de door de cliënt -ten behoeve van het dossier- verstrekte gegevens, beeldmateriaal, sessieverslagen e.d.. Dit met uitzondering van de gegevens waaromtrent de (ouders/voogd van) cliënt schriftelijk heeft (hebben) verklaard dat hij geen bezwaar maakt tegen het gebruik ervan voor eventueel contact met de werkgever, als trainingsmateriaal voor studie of voor statistische doeleinden. Inzage door derden in het dossier van minderjarigen en behandelingsonbekwame personen, is alleen dan mogelijk na schriftelijk goedkeuren (evt. van ouders, verzorgers c.q. bewindvoerders). wordt aangeraden een beroeps- en een bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering te hebben (en eventueel een rechtsbijstandverzekering). verplicht zich om wederzijdse beëindiging van het contact op correcte wijze bespreekbaar te maken en af te handelen; zal inspectie of visitatie door bevoegde instanties en/of de beroepsvereniging ongehinderd toelaten tot de praktijk en zo nodig ook tot dossiers (alleen na schriftelijke toestemming van de betrokken cliënten); is op de hoogte van de civiele wet en WBG (Wet Bescherming Persoonsgegevens); zal geen vriendschappelijke of seksuele relatie aangaan met cliënt; zal de cliënt geen medicijnen voorschrijven; zal zijn/haar beroep niet in diskrediet brengen; zal geen opdrachten aanvaarden die in strijd zijn met de beroepsethiek. 5. Plaatsbepaling Beeldend coachen valt onder de sector Zorg en Welzijn en gebeurt vanuit het holistische mensbeeld. Het kan dienen als preventieve gezondheidszorg. Doordat de cliënt zichzelf beter leert kennen en zich leert uiten d.m.v. werken met tekentaal, kunnen sociaal-emotionele problemen en lichamelijke klachten verminderen of voorkomen worden. Dit zou een besparing kunnen betekenen voor de gezondheidszorg en ziekteverzuim kunnen voorkomen of bekorten. Coaching trajecten kunnen geïnitieerd en gefaciliteerd worden door de werkgever of door de cliënt zelf. 4

5 Hoofdstuk 2 De taakgebieden Taakgebied 1. Coaching 1.1. Aannamefase Het is de taak van een Coach Beeldend om een handelingsplan op te stellen. Dit handelingsplan wordt voorafgegaan door een intake en een behandelovereenkomst. De intake, omvat: de reden van de vraag om begeleiding, klachten op emotioneel, geestelijk en lichamelijk gebied, inventarisatie van eventuele behandelingen door arts/specialist of andere hulpverleners, medicijngebruik, hulpmiddelen, welke oefeningen gedaan worden en hoe effectief deze zijn, samenstelling van het gezin van de cliënt, de Coach Beeldend geeft uitleg over het beeldend coachen, de Coach Beeldend geeft uitleg over de werkwijze, de kosten, facturen, beroepsvereniging, klachtenprocedure, afzegging, e.d. De Coach Beeldend bekijkt een en ander vanuit een holistische benadering. Handelingsplan met: persoonlijke gegevens eventuele klachten doelstelling materialen en werkwijze aantal en frequentie sessies afspraken over afzegging, kosten, tijdsduur, frequentie, nota s Behandelovereenkomst: De behandelovereenkomst wordt door beide partijen en evt. de werkgever getekend Uitvoeringsfase Na de aannamefase volgt de uitvoeringsfase van de coaching. De verschillende fasen van een sessie zijn: Algemene fase De cliënt informeert de Coach Beeldend over klachten op emotioneel, geestelijk en/of lichamelijk gebied. De cliënt informeert zo goed als mogelijk de Coach Beeldend waar hij deze sessie aan wil werken. Doelbepaling begeleiding De Coach Beeldend bepaalt samen met de cliënt het doel van de sessie. Tekenopdracht De Coach Beeldend brengt de cliënt naar een innerlijk beeld toe in relatie tot het doel De Coach Beeldend brengt de cliënt naar een uiterlijk beeld toe in relatie tot het doel. De Coach Beeldend brengt de cliënt naar gevoelens en emoties in relatie tot het doel. De Coach Beeldend observeert de cliënt tijdens het naar buiten brengen van dit beeld. Bevragen van de tekening (of andere werkvorm) De Coach Beeldend nodigt de cliënt uit te vertellen welk beeld er is ontstaan en wat er is ervaren. De Coach Beeldend maakt samen met de cliënt een kracht/zwakte analyse van de tekening De Coach Beeldend vat zijn observaties samen vanuit de tekentaal. De Coach Beeldend overweegt of wat de cliënt zegt, ook klopt met het beeld van de tekening. Kracht mobiliseren De Coach Beeldend onderzoekt samen met de cliënt hoe de kracht in de tekening of gebruikte werkvorm ingezet kan worden voor het doel. De Coach Beeldend onderzoekt samen met de cliënt hoe de zwakte in de tekening met behulp van de kracht aangepakt kan worden. 5

6 Naar het dagelijkse leven brengen De Coach Beeldend vraagt de cliënt zijn inzichten te benoemen De Coach Beeldend brengt samen met de cliënt de ervaring van het tekenen of de gebruikte werkvorm en het getekende terug naar het dagelijkse leven. De Coach Beeldend bedenkt samen met de cliënt hoe de cliënt dit kan toepassen in het dagelijkse leven. Structureren De cliënt of Coach Beeldend vat samen wat er is gebeurd en evalueert de begeleiding op de gestelde doelen. Concretiseren De Coach Beeldend maakt duidelijke afspraken over wat de cliënt de komende periode kan doen om tot verandering te komen. De Coach Beeldend kan ondersteunende (teken)oefeningen geven. Tenslotte Indien gewenst zijn er regelmatig tussentijdse evaluatiemomenten. Na maximaal 6 sessies wordt met de cliënt besproken of en hoe de sessies worden voortgezet. Indien het resultaat onvoldoende is, stopt de coaching met een zorgvuldige afronding. In overleg kan besloten worden tot doorverwijzing Afrondingsfase Er wordt samen met de cliënt (en/of ouders/voogd/werkgever) een evaluatiegesprek gehouden ter afronding van de behandeling. Er wordt een eindverslag gemaakt voor het dossier (en indien gewenst voor de cliënt/werkgever). Taakgebied 2. Beheren 2.1 De Coach Beeldend houdt een algemene administratie bij. De afspraken worden in een agenda genoteerd. De agenda wordt 5 jaar bewaard De Coach Beeldend houdt een financiële administratie bij. Jaarstukken worden 7 jaar bewaard De Coach Beeldend houdt van elke cliënt een volledig dossier bij. Dossiers worden in een afgesloten ruimte 15 jaar bewaard. Na 15 jaar worden de dossiers vernietigd. Taakgebied 3. Voorlichten 4.1. Voorlichting of presentatie geven aan verschillende doelgroepen Open dagen houden. Taakgebied 4. Evalueren van beroepsmatig handelen 4.1. De Coach Beeldend dient een bijdrage te leveren aan evaluatie van het beroep, d.m.v. visitatie, intervisie, supervisie, cliëntenenquête, deelname forum, e.d. Taakgebied 5. Ontwikkelen van individuele kennis en kunde 5.1. De Coach Beeldend dient vakliteratuur bij te houden De Coach Beeldend dient regelmatig deel te nemen aan nascholingen, lezingen, congressen e.d De Coach Beeldend dient ledenvergaderingen bij te wonen en nieuwsbrieven te lezen. Taakgebied 6. Ontwikkelen van het eigen beroep 6.1. De Coach Beeldend dient zich verder te ontwikkelen in het eigen beroep bijvoorbeeld d.m.v. publicaties in vakblad of kranten en tijdschriften deelname in bestuur, commissie of werkgroep nieuwe methodieken ontwikkelen nieuw initiatief binnen het werk opzetten en uitvoeren zich te specialiseren in een vakgebied 6

7 Hoofdstuk 3 Overige onderwerpen 3.1. Historie De beroepsvereniging Tekentaal is opgericht in 1999 en is ontstaan uit een vakblad van de docenten van de Opleiding Genezend Tekenen te Zutphen. Omdat er steeds meer behoefte was aan duidelijke omschrijvingen van het beroep van tekentherapeut en de maatschappelijke positie ervan, is het eerste beroepsprofiel opgesteld in Het beroepsprofiel voor tekentherapeuten is herzien in In 2011 ontstond de behoefte aan duidelijkheid t.a.v. andere specialisaties binnen het vak van de Tekentaaldeskundigen, zo ook voor het beroep van de Coach Beeldend. Pas wanneer de Coach Beeldend zich kan en wil conformeren aan opgestelde richtlijnen kan de beroepsvereniging hem of haar als lid accepteren Filosofie De filosofie achter tekentherapie, en zo ook achter het werk van de Coach Beeldend, is de gedachte dat alles wat we meemaken wordt opgeslagen in beelden. Deze beelden kunnen opgeroepen, getekend en bewerkt worden. De Coach Beeldend gaat er tevens vanuit dat door het counselen over de tekening en door associaties en het verdiepen van de beleving, het zelfhelende vermogen van de cliënt wordt aangesproken. Beeldend Coaches werken met tekenvormen en ook andere werkvormen die ondersteunend zijn om het doel van de cliënt te bereiken. Deze vorm van coaching is gebaseerd op o.a. de inzichten en het onderzoek van de psychiater en psycholoog Carl Gustav Jung, maar ook op het antroposofisch mensbeeld van Rudolf Steiner, waarvan teken- en beeldtaal een onderdeel vormt. Gregg Furth deed belangrijk onderzoek naar teken- en beeldtaal en naar het effect van het werken met tekeningen. De opleiding tot Coach Beeldend is opgezet en ontwikkeld door o.a. mevr. Lisa Borstlap. Zij paste het model van de psychosynthese van Assagioli toe om de tekening te bevragen. De opleiding is een specialisatie van de opleiding Genezend Tekenen en bestaat sinds In Nederland en België ontstonden in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw verschillende particuliere opleidingen die creatieve en kunstzinnige vormen voor coaching (en therapie) ontwikkelden Informatie over bestaande opleidingen Zie de website Onderscheid en overeenkomsten met andere zorgverleners De Beeldend Coach werkt net als een tekentherapeut met beelden. Tekentherapie is een diep en langdurig doorwerkende vorm van therapie, vergelijkbaar met de werking van psychotherapie en psychosynthese. Het beeldend coachen gaat minder diep. Er wordt in principe niet ingegaan op het (verre) verleden. Er wordt elke sessie concreet gewerkt aan een doel. Het bewerkstelligen van dat doel kan meerdere sessies in beslag nemen, maar dat hoeft niet. Elke tekening wordt bevraagd d.m.v. tekentaal, zodat de cliënt inzicht krijgt in eigen problematiek en er werkelijk iets kan veranderen op dieper niveau, zodat het gestelde doel bereikt kan worden. De Coaches Beeldend werken voornamelijk vanuit een eigen praktijk, maar ook in instellingen of bedrijven. Bij het Beeldend Coachen wordt holistisch gewerkt, wat betekent dat het lichaam altijd betrokken wordt bij de sessie en er gestreefd wordt naar evenwicht tussen lichaam, ziel en geest. Het beeldend coachen wordt zelden vergoed door de ziektekostenverzekeraar, maar des te meer door de werkgever. Heeft een cliënt een PGB, dan kan dat kan aangewend worden voor het beeldend coachen Werkruimte Minimale eisen voor consulten: Ruimte moet afgesloten kunnen worden en voldoende privacy bieden Minimaal 3 m bij 3 m zijn (voor individuele consulten) Goed geventileerd, verwarmd en verlicht kunnen worden en hygiënisch zijn. Wenselijk is: een eigen ingang een wachtruimte eigen sanitaire voorzieningen 7

8 3.6. Verklarende woordenlijst CB: afkorting van Coach Beeldend Genezend Tekenen: samenvatting van tekentherapie, beeldend coachen en tekencursussen, waarbij met tekentaal gewerkt wordt en het zelfhelende vermogen wordt aangesproken. Holistisch: samenspel van lichaam, ziel en geest, oftewel het aanspreken en betrekken van het lichaam, het denken en de gevoelens die spelen rond het doel Lichaamswerk: alle vormen van ervaren en bewegen van het lichaam om meer contact met, ontspanning en bewustwording van het lichaam te ervaren. Sessie: een afspraak bij een coach van 30 à 40 minuten Tekening: afbeelding op papier, d.m.v. tekenen, schilderen, collage. Tekentaal: taal van tekens, getekende taal T.t.: afkorting van tekentherapeut VT: afkorting van Vereniging Tekentaal Zelfhelend vermogen: het vermogen van de mens/het kind om zich zelf te helen 8