Bijzondere bijstand. Informatie en doorwerking van de aanbevelingen uit 2007

Transcriptie

1 Bijzondere bijstand Informatie en doorwerking van de aanbevelingen uit 2007 December 2012

2 Inleiding In het jaarplan 2012 van de rekenkamercommissie is een onderzoek naar de doorwerking van de aanbevelingen uit het rekenkameronderzoek naar bijzondere bijstand uit 2007 ( Bijzondere bijstand; wel beschikbaar, maar te weinig gebruikt. ) opgenomen. In het vierde kwartaal van 2012 is dit doorwerkingsonderzoek uitgevoerd. Bij de uitvoering van het doorwerkingsonderzoek heeft de rekenkamer gemerkt dat het onderzoek naar de doorwerking complex is en niet vanzelfsprekend leidt tot een voor de raadsleden heldere en bruikbare rapportage. Enerzijds omdat het beleidsterrein bijzondere bijstand op zichzelf complex is, anderzijds omdat het beleidsterrein bijzondere bijstand nauw verweven is met het bredere armoedebeleid. Deze verwevenheid is ook te merken in de aanbevelingen die gedaan zijn in 2007, in de collegereactie daarop. Niet in alle gevallen is duidelijk of de collegereactie op een aanbeveling zich richt op de bijzondere bijstand, of op het armoedebeleid in het algemeen. Het onderzoek naar de doorwerking blijkt vervolgens ook op beide beleidsterreinen te kunnen plaatsvinden: ook in de beleidsnota s is de onduidelijke relatie tussen de twee beleidsterreinen te bemerken. Er zijn geen aparte beleidsnota s over bijzondere bijstand, het onderwerp is opgenomen in de twee laatste armoedenota s, in een apart hoofdstuk, maar is ook verweven in andere hoofdstukken van deze nota s. Vanwege deze complexiteit heeft de rekenkamercommissie besloten om deze rapportage van het doorwerkingsonderzoek uit twee delen te laten bestaan: - Een schets van het beleid bijzondere bijstand - De doorwerking van de aanbevelingen uit Om dit onderzoek overzichtelijk en gericht te houden, is er voor gekozen om zoveel als mogelijk alleen in te gaan op de doorwerking van de aanbevelingen op het gebied van bijzondere bijstand en niet te onderzoeken of te benoemen of en hoe de aanbevelingen in het bredere armoedebeleid hebben doorgewerkt. 2

3 1 Bijzondere bijstand Deze paragraaf geeft allereerst informatie over wat de bijzondere bijstand in het algemeen is en voor wie het bedoeld is. Vervolgens wordt ingegaan op het Enschedese beleid omtrent bijzondere bijstand. 1.1 Bijzondere bijstand: wat, voor wie, waarvoor en wanneer? Gemeentes kunnen in enkele gevallen extra geld verstrekken aan inwoners met een bijstandsuitkering of met een laag inkomen en een gering vermogen: de bijzondere bijstand. De voorwaarden hiervoor verschillen per gemeente. De gemeente bepaalt per geval hoe hoog de bijzondere bijstand is die wordt verleend en in welke gevallen de bijstand wel en niet verleend wordt. Naast deze individuele verstrekking van bijzondere bijstand, kan de gemeente bepaalde groepen aanwijzen, voor wie categoriaal bijstand wordt verleend. Een gemeente is echter niet verplicht om dergelijk categoriaal beleid te hebben. Gemeentes verstrekken bijzondere bijstand voor algemene en bijzondere kosten, die noodzakelijk zijn en die inwoners niet van hun eigen inkomen kunnen betalen. Noodzakelijke kosten zijn gedefinieerd als kosten die in alle redelijkheid niet te vermijden zijn. Bovendien moet er sprake zijn van bijzondere omstandigheden, moeten de kosten niet door andere regelingen worden vergoed en moet het kosten betreffen waartegen verzekering niet mogelijk is. Voor algemene kosten moet een inwoner in principe zelf sparen of een lening afsluiten. Mocht dit beide niet mogelijk zijn, dan kan bijzondere bijstand in de vorm van een lening worden verstrekt, die in termijnen moet worden terugbetaald. In geval van bijzondere omstandigheden kan de gemeente besluiten om de bijzondere bijstand in deze gevallen als gift te verstrekken ( om niet ). Voor bijzondere kosten is alleen bijzondere bijstand mogelijk als deze niet op een andere manier worden vergoed. Ook hier beoordeelt de gemeente of een aanvrager zelf kan betalen, waarbij een deel van het inkomen en vermogen wordt vrijgelaten. Bijzondere bijstand voor bijzondere kosten wordt meestal om niet verstrekt. Om te kunnen beoordelen of iemand recht heeft op bijzondere bijstand, is de gemeente wettelijk verplicht om gegevens over woonsituatie en financiële situatie van de aanvrager te controleren. Wanneer een aanvrager zelf draagkracht heeft (netto inkomen boven de bijstandsnorm, banksaldo boven het vrij te laten vermogen dat overigens jaarlijks wordt aangepast) moet een deel van de kosten zelf betaald worden. Schulden worden op de bezittingen in mindering gebracht: eventuele schulden worden afgetrokken van de bezittingen, waardoor het daadwerkelijk beschikbare bedrag aan bezittingen overblijft. 1.2 Bijzondere bijstand: gemeentelijk beleid De afgelopen jaren heeft het college twee armoedenota s uitgebracht, waarin behalve het armoedebeleid het beleid omtrent bijzondere bijstand wordt omschreven: - Armoedenota Niemand aan de kant, samen de schouders eronder - Beleidsnotitie armoede Vertrouwen op solidariteit Met name de armoedenota gaat in op het beleid omtrent bijzondere bijstand: Op het moment dat de nota verschijnt is het instrument van de bijzondere bijstand voor de gemeente bij uitstek geschikt om maatwerk te leveren. Dit gemeentelijke maatwerk is een aanvulling op het generieke inkomensbeleid van het rijk. De gemeente voerde een pro-actief beleid: opsporen van stille armoede en het bevorderen van het gebruik van voorzieningen (zoals de bijzondere bijstand). Met name als er (jonge) kinderen in het spel zijn, paste de gemeente de bijzondere bijstand ruimhartig toe. Uitgangspunt van het beleid vanaf 2008 is dat bijzondere bijstand een steuntje in de rug is voor mensen die het tijdelijk financieel niet redden. Mensen die van bijzondere bijstand gebruik maken moeten een reëel uitzicht houden op verbetering van de (financiële) situatie op niet al te lange termijn. Er wordt naar gestreefd om inwoners zonder dat zij nog een schuldenlast hebben, weer aan het werk te krijgen. Kernelementen van het beleid zijn: bijzondere bijstand wordt als gift verstrekt; aanvragen van zorgtoeslag; eenmalige uitvraag van gegevens; pilot in Stroinkslanden om energielasten te verminderen; bewustmaken van belastingteruggave. Doelstelling van het nieuwe beleid is om net iets meer financiële ruimte te geven aan gezinnen die (langdurig) van een minimum moeten rondkomen, waarbij specifieke aandacht is voor gezinnen met kinderen. In de beleidsnotitie armoede zijn vijf pijlers voor het armoedebeleid benoemd. De tweede pijler ( Individueel maatwerk bij tijdelijke inkomensondersteuning ) gaat over bijzondere bijstand en benoemt dit bij uitstek als een inkomensondersteunende voorziening voor het leveren van maatwerk. 3

4 Het verstrekken van inkomensondersteunende maatwerkvoorzieningen heeft duidelijk de voorkeur boven het verstrekken van generieke categoriale bedragen. Uitgangspunt is het leveren van individueel maatwerk. Dit is dan ook de reden dat in het beleid omtrent bijzondere bijstand op voorhand niet wordt gekozen voor categoriale verstrekkingen aan groepen in Enschede. Het college heeft voorgesteld om de meer algemene generieke categoriale regelingen die de gemeente uitvoert vanaf 1 januari 2012 te beëindigen of te versoberen, omdat met tijdelijk individueel maatwerk beter ingespeeld kan worden op de individuele behoefte van de burger dan met het meerjarig verstrekken van vaste forfaitaire bedragen aan categorieën burgers in de stad. Dit voorstel is door de raad geamendeerd, met als gevolg dat de generieke en categoriale verstrekkingen van bijzondere bijstand aan de doelgroep chronisch zieken en gehandicapten blijft bestaan. In de nota wordt nadrukkelijk opgemerkt dat de bijzondere bijstand als individuele maatwerkondersteuning stevig in handen blijft bij de lokale overheid. De diverse particuliere, maatschappelijke en kerkelijke organisaties vormen een waardevolle aanvulling op de basisvoorziening die de gemeente biedt. 4

5 2 Doorwerking van de aanbevelingen uit 2007 De rekenkamercommissie heeft in 2007 onderzoek gedaan naar bijzondere bijstand. In september 2007 publiceerde de rekenkamer haar conclusies en aanbevelingen onder de noemer Bijzondere bijstand; wel beschikbaar, maar te weinig gebruikt. Onderzocht werd of inmiddels opvolging is gegeven aan deze aanbevelingen. 2.1 Aanbevelingen van de rekenkamercommissie Op basis van het onderzoek formuleerde de rekenkamercommissie in 2007 de volgende aanbevelingen (voor een toelichting op deze aanbevelingen verwijzen we naar de bijlage): 1. De doelstellingen van het armoedebeleid SMART formuleren, met nadruk op de aspecten meetbaarheid en tijdsgebondenheid. 2. Een armoedemonitor instellen om vinger aan de pols te houden van de armoedeproblematiek. 3. De keuze voor beleidsinstrumenten nader uitwerken en daarbij te rade gaan bij gemeenten die op dit punt goed presteren. Daarbij kan onder andere worden gedacht aan: - Doelgroepgerichte maatregelen; - Kwaliteit verbeteren van het informatie- en voorlichtingsmateriaal, in het bijzonder door vereenvoudiging van het informatiemateriaal; - Het voorlichtingsrepertoire afstemmen op de doelgroep; - Het vereenvoudigen van de aanvraag procedure. 4. Investeren in het verruimen van de mogelijkheden van beleiduitvoerders en intermediairen bij de uitvoering van het armoedebeleid, in het bijzonder ten aanzien van de bijzondere bijstand. Daarbij kan worden gedacht aan: - Scholing van medewerkers als het gaat om wet- en regelgeving, sociale kaart, verwijsvaardigheden etc.; - Bevorderen van durende werkrelaties tussen cliënten en bijstandsconsulenten; - Opzetten van een aandachtsprogramma bijzondere bijstand, bijvoorbeeld door een voorzieningen-check uit te voeren om zo mensen op het spoor te komen die in aanmerking komen voor bijzondere bijstand; - Verruimen van tijdsmogelijkheden van bijstandsconsulenten om de doelgroep te begeleiden bij het doen van een bijzondere bijstandsaanvraag. 2.2 Doorwerking van de aanbevelingen In december 2007 behandelt de gemeenteraad het rekenkameronderzoek naar bijzondere bijstand. Tijdens de behandeling dienen drie fracties gezamenlijk een motie in over het slagvaardig verder werken aan het armoedebeleid, die met meerderheid van stemmen wordt aangenomen. Bovendien neemt de raad de aanbevelingen van de rekenkamercommissie over en draagt het college op ze ten uitvoer te brengen. Onderstaand lichten we per aanbeveling toe in hoeverre inmiddels (november 2012) uitvoering is gegeven aan deze aanbevelingen. In de twee na 2007 uitgebrachte armoedenota s (Armoedenota , Niemand aan de kant; samen de schouders eronder en Armoedenota , Vertrouwen op solidariteit ) staat beleid omtrent bijzondere bijstand kort beschreven, of wordt een relatie gelegd met dit beleid. Het onderzoek naar de doorwerking van de aanbevelingen uit 2007 is dan ook voornamelijk gebaseerd op deze twee nota s. Onderstaand wordt waar mogelijk beschreven in hoeverre de aanbevelingen hebben doorgewerkt specifiek op bijzondere bijstand gericht. Waar dat beleid niet voldoende omschreven is, is de doorwerking van de aanbevelingen in het armoedebeleid in het algemeen omschreven. Immers, het beleid omtrent bijzondere bijstand maakt daar onderdeel van uit. 1. Doelstellingen van het armoedebeleid SMART formuleren (meetbaar, tijdgebonden) Het college geeft in haar reactie op het rekenkameronderzoek d.d. 26 september 2007 aan dat het open einde karakter van de bijzondere bijstand zich niet leent voor Smart geformuleerde beleidsdoelstellingen: Het toekennen van bijzondere bijstand is steeds weer een beoordeling van een individuele situatie. Om die reden verdraagt zich dat niet met Smart omschreven beleidsdoelen. 5

6 Hoofdstuk 3 van de armoedenota Niemand aan de kant, de schouders eronder noemt de doelstelling van het nieuwe beleid omtrent bijzondere bijstand: Net iets meer financiële ruimte geven aan gezinnen die (langdurig) van een minimum moeten rondkomen, specifieke aandacht is er voor gezinnen met kinderen. Meer financiële ruimte is meetbaar, hoewel er geen nulpunt is vastgesteld en de doelstelling niet tijdsgebonden is. De doelstelling is uitgewerkt in drie elementen, waarvan er één duidelijk meetbaar geformuleerd is: verlagen van energiekosten. Tijdgebondenheid is niet terug te zien in de doelstelling of uitwerking ervan. In maart 2011 heeft het College een eindrapportage over de armoedenota gepubliceerd, Goed op koers, maar hoe nu verder?. Hierin wordt aangegeven hoeveel vergoedingen bijzondere bijstand er zijn verstrekt. De rekenkamercommissie constateert t.a.v. het algemene armoedebeleid dat deze rapportage voor de genoemde uitgangspunten van dat armoedebeleid veel cijfers en resultaten presenteert. Hieruit blijkt dat er veel gemeten en gemonitord is op het gebied van het armoedebeleid, ondanks dat het ontbreken van meetbaar en tijdgebonden geformuleerde elementen in de doelstellingen van dit armoedebeleid. De gepresenteerde cijfers worden overigens niet vergeleken met een nulsituatie. Hiermee wordt wel een duidelijk beeld gegeven over het bereikte resultaat in absolute termen, maar kan nog steeds weinig feitelijks gezegd worden over een verandering t.o.v. de nulsituatie. In de beleidsnotitie armoede Vertrouwen op solidariteit worden vijf pijlers waarop het armoedebeleid gebaseerd is, toegelicht. In een aantal van de pijlers wordt benoemd dat de bijzondere bijstand een individuele maatwerkvoorziening is. In deze uitwerking van de pijlers treft de rekenkamercommissie geen (meetbare of tijdsgebonden) doelstellingen voor het bijzondere bijstandsbeleid of voor armoedebeleid in het algemeen aan. Conclusie: De doelstellingen van het beleid zijn niet meetbaar en tijdgebonden geformuleerd, waardoor lastig is vast te stellen of de beoogde doelen binnen bereik zijn gekomen of wellicht zijn gerealiseerd. 2. Armoedemonitor instellen Het college geeft in haar brief aan de raad d.d. 26 september 2007 aan dat in de discussie over de komende Nota Armoedebeleid het nut en de noodzaak van een eventuele armoedemonitor wordt betrokken. In de armoedenota Niemand aan de kant; samen de schouders eronder wordt inderdaad melding gemaakt van nut en noodzaak van een armoedemonitor. Er zal volgens de nota vanaf 2008 een effectrapportage armoedeoffensief uitgevoerd worden, bestaande uit bestaande databases, de sociaal economische index uit de Atlas voor Gemeenten en eigen gegevens van de gemeente Enschede. Het college geeft bij de raadsbehandeling van de armoedenota aan het belangrijk te vinden om in ieder geval te meten of die mensen worden bereikt die het nodig hebben. De rekenkamercommissie heeft echter geen rapportage kunnen vinden, waaruit valt op te maken hoe groot de doelgroep is en welk percentage hiervan wordt bereikt. In de beide armoedenota s worden cijfers gepresenteerd, maar deze omvatten niet alle onderdelen die in de effectrapportage zouden worden opgenomen. Weliswaar zijn een aantal van de daar ontbrekende gegevens in aparte rapportages van bijvoorbeeld het SCP beschikbaar, maar daarmee niet actief onder de aandacht van de raad gebracht. In de beleidsnotitie armoedebeleid zijn als bijlage feiten en cijfers opgenomen over het bereik van de doelgroep. De rekenkamercommissie constateert dat het belang van een armoedemonitor of effectrapportage niet blijvend onderkend wordt: een periodieke monitor of rapportage is niet gevonden, alleen in de armoedenota s worden cijfers gepresenteerd. De rekenkamercommissie verwijst in dit kader nogmaals naar de opmerkingen die zij in 2011 en 2012 naar aanleiding van de uitgevoerde rekenkameronderzoeken over het monitoren van beleid heeft gemaakt. 6

7 Conclusie: Een periodieke armoedemonitor of effectrapportage over armoede ontbreekt, de opgenomen cijfers in de nota s kunnen niet als monitor worden beschouwd, omdat dit geen integraal beeld geeft. Hierdoor valt niet eenduidig op te maken of de beleidsinstrumenten hun werk doen en het behalen van de doelstellingen dichterbij brengen. 3. Keuze voor beleidsinstrumenten nader uitwerken 3a. Doelgroepenbeleid In reactie op de aanbeveling over doelgroepgerichte maatregelen geeft het college aan dat de kern van bijzondere bijstand is dat een oplossing wordt geboden in een individuele situatie. Doelgroepenbeleid is voorbehouden aan het rijk. Deze keuze is een concreet discussiepunt geweest voor het afgesproken debat met de Raad in het kader van het Armoedebeleid op 29 oktober De armoedenota Niemand aan de kant; samen de schouders eronder merkt in het kader van het doelgroepenbeleid (éénouder)gezinnen met kinderen aan als de meest kwetsbare doelgroep. Doelstelling is om deze doelgroep zoveel mogelijk te helpen met maatregelen, zo wordt geïnvesteerd in een schoolgeldregeling en in het bevorderen van sociale participatie van kinderen. Gebaseerd op bovenstaande doelstelling worden kinderen die in armoede leven actief opgespoord en ondersteund op het gebied van school, sport en cultuur en een schoolkostenregeling voor kinderen van 6 t/m 13 jaar. Verder wordt aangekondigd de bijzondere bijstand voor gezinnen met kinderen zoveel mogelijk om-niet te verlenen. In de armoedenota Vertrouwen op solidariteit heeft m.b.t. doelgroepen een koerswijziging plaatsgevonden ten opzichte van de vorige armoedenota. In pijler 4 en 5 wordt aangegeven dat een individuele aanpak voor het voorkomen van armoede centraal staat. Dit heeft de voorkeur boven een categoriale aanpak, er wordt dan niet gekozen voor een doelgroepenbeleid voor het armoedevraagstuk. Het beleid uit de vorige armoedenota de participatie van kinderen bevorderen wordt middels de maatwerkaanpak van Stichting Leergeld in de komende periode wel voortgezet. Conclusie: De rekenkamer beveelt op basis van haar onderzoek aan om doelgroepgericht beleid te voeren. In het beleid is door zowel college als raad gekozen voor maatwerk 3b. Vereenvoudiging van aanvraagprocedures In de brief reageert het college dat deze vereenvoudiging al gaande is, met name door de mogelijkheden te benutten voor het aanbrengen van een koppeling met het kwijtscheldingsbestand. Voor eenvoudige aanvragen voor bijzondere bijstand komt er een standaardaanvraag die in beginsel onmiddellijk kan worden afgedaan. In de armoedenota wordt gemeld dat er een website komt voor inwoners in een financieel kwetsbare positie. In 2009 is de website in gebruik genomen. Op de site komt onder andere informatie over het vereenvoudigen van administratieve procedures en kan men hulp krijgen bij het invullen van formulieren. De Formulierenbrigade heeft mensen getraind en geholpen met het invullen van formuleren. Volgens de nota zullen verder administratieve procedures, formulieren en eenmalige uitvraaggegevens vereenvoudigd worden. De nota gaat niet meer in op het vereenvoudigen van aanvraagprocedures. Conclusie: De inzet van de formulierenbrigade heeft bijgedragen aan het vereenvoudigen van de procedures voor de aanvragers. Op basis van het uitgevoerde onderzoek kunnen geen uitspraken worden gedaan over de aanvraagprocedures op zichzelf. 3c. Kwaliteit van voorlichting Het college geeft in haar reactie aan dat er adequaat voorlichtingsmateriaal is, maar dat dit altijd beter kan. Er is recent een nieuwe brochure uitgebracht die ook bij de instellingen wordt verspreid. Voorts is er de Klantenkrant. Over de kwaliteit van de voorlichting en het voorlichtingsmateriaal vindt periodiek overleg plaats met het CCO (Cliënten Contact Orgaan). Over het afstemmen van voorlichtingmateriaal op de doelgroep zegt het college dat vooral veel aandacht wordt besteed aan goede mondelinge informatie onder andere door het starten van het loket bijzondere bijstand in de wijken en de inrichting van het KCC. Er is veel afstemming ook met de Stadsbank om cliënten gericht te informeren. Dit jaar zijn de diverse initiatieven in de stad door de 7

8 wethouder bijeengebracht. Voorts helpt de Formulierenbrigade mensen bij aanvragen van diverse voorzieningen en bezoekt de betrokkenen daarvoor zoveel mogelijk thuis. De armoedenota kondigt aan dat Enschede probeert door middel van goede voorlichting en communicatie iets te doen aan het niet-gebruik van de algemene en bijzondere bijstand. In ROClesprogramma s leren jongeren verantwoord met hun budget om te gaan, huisbezoeken worden afgelegd om problemen op te sporen, de Voedselbank biedt onderdak aan een consulent Werk en Inkomen en er wordt een formulierenbrigade ingesteld. Maatschappelijke organisaties zoals de Stichting Leergeld en Stichting Welzijn Ouderen trachten door kennisoverdracht en praktische hulp bij het invullen van formulieren burgers te ondersteunen en zelfredzaam te maken. Bestaande communicatiemiddelen van de gemeente worden kritisch bekeken en daar waar nodig zullen nieuwe of aangepaste communicatiemiddelen ontwikkeld worden. De gemeente communiceert o.a. via de website Geldkompas, via het Digitaal Loket en via de nieuwsbrief Werk & bijstand (Klantenkrant) en de website van het werkplein. De nota geeft aan dat er een communicatieplan ontwikkeld zal worden waarbij de doelstelling is om een groter percentage van de doelgroep te bereiken. De rekenkamercommissie is niet bekend met een dergelijk communicatieplan. Daarnaast worden volgens de nota de gemeentelijke formulieren met betrekking tot het aanvragen van inkomensondersteunende maatregelen dusdanig gewijzigd dat een groter percentage van de doelgroep in staat is om ze te begrijpen en zelfstandig in te vullen. In de armoedenota wordt niet meer ingegaan op beleid omtrent voorlichting of communicatie richting inwoners. Conclusie: Er is geen sprake van een onderliggend communicatieplan of beleid. Er wordt wel op meerdere manieren voorlichting en informatie gegeven aan burgers, waardoor de informatievoorziening op zichzelf voldoende lijkt. Van gestructureerde informatieoverdracht is op dit terrein echter geen sprake, omdat een onderliggend beleid ontbreekt. 4. Investeren in verruimen van mogelijkheden van beleiduitvoerders en intermediairen Het college schrijft in haar brief dat zij ervan overtuigd is dat de gemeente gekwalificeerde medewerkers heeft. Er wordt zwaar geïnvesteerd in de deskundigheid en door middel van steekproeven wordt voortdurend de kwaliteit van het werk van de individuele consulent gemeten. In de brief gaat het college achtereenvolgens als volgt in op de diverse aanbevelingen van de rekenkamer: - Er wordt gewerkt aan de deskundigheid van intermediaire organisaties en onderlinge verwijzingen. Ook in de deskundigheid van eigen medewerkers wordt geïnvesteerd. - Een langdurige werkrelatie tussen consulent en client is niet zozeer van belang, (voldoende) cliëntcontact is dat wel. - Er wordt energie gestoken in het koppelen van bestanden, een voorzieningencheck is veel te grofmazig om niet-gebruik van bijzondere bijstand te voorkomen. - Clienten kunnen thuis bezocht worden door consulenten. Ook de Formulierenbrigade kan extra hulp bieden. Het is voor de rekenkamercommissie niet eenvoudig om na te gaan in hoeverre de door het college genoemde vaak praktische aspecten ten aanzien van bijvoorbeeld deskundigheidsbevordering en koppeling van bestanden uitwerken. Wel kan de rekenkamercommissie het volgende constateren. In de wijk Stroinkslanden wordt in 2008 gestart met een wijkgerichte aanpak van het terugdringen van het niet-gebruik door middel van huisbezoek door de Formulierenbrigade, consulenten van DMO en de woningcorporatie. Het college geeft aan dat, indien dit succesvol blijkt, ook andere wijken zullen volgen. De rekenkamercommissie heeft geen evaluatie van de pilot in Stroinkslanden kunnen vinden. Wel ziet de rekenkamercommissie dat de methodiek van huisbezoeken in en na 2008 breder dan alleen in Stroinkslanden is ingezet. De methodiek is o.a. ingezet in Wesselerbrink-Noord, Velve- Lindenhof en Acacia. De huisbezoeken richtten zich op sociaal-economische problematiek in het algemeen, niet specifiek op het niet-gebruik van bijzondere bijstand. Conclusie: De pilot met huisbezoeken is in uitvoering, veel van de andere projecten die zijn voorgesteld in de aanbevelingen van de rekenkamer zijn in de praktijk niet terug te vinden. 8

9 2.3 Conclusie over doorwerking van de aanbevelingen De rekenkamercommissie concludeert op basis van het onderzoek van de twee bestudeerde armoedenota s dat de aanbevelingen uit 2007 niet duidelijk zichtbaar hebben doorgewerkt in het beleid dat in deze twee nota s omtrent de bijzondere bijstand is opgenomen. Waar de aanbevelingen in de passages over bijzondere bijstand in de eerste armoedenota her en der nog zichtbaar waren, is de doorwerking van de aanbevelingen in de tweede armoedenota op veel punten niet meer terug te vinden. Zo zijn de doelstellingen van het beleid niet meetbaar en tijdgebonden geformuleerd en is in tegenstelling tot de aanbeveling van de rekenkamer gekozen voor individueel beleid (maatwerk) in plaats van doelgroepgericht beleid. Ook is geen sprake van een communicatieplan als basis voor de voorlichting. De afgelopen tijd heeft de rekenkamer meermaals geconstateerd dat hoewel monitoring van beleid plaatsvindt, een analyse van de gemonitorde gegevens ontbreekt. Ook bij het bijzondere bijstandsbeleid blijkt dat het geval te zijn. Hoewel cijfers wel beschikbaar zijn, ontbreekt een periodieke armoedemonitor die naar aanleiding van de aanbeveling van de rekenkamer wel is toegezegd door het college. De rekenkamer wijst nogmaals op het belang van regelmatige analyse van de verzamelde gegevens, omdat dit de basis vormt voor de evaluatie van het beleid en daaropvolgende gefundeerde doorontwikkeling van het beleid. De doorwerking van de meer concrete aanbevelingen van de rekenkamer die zich richten op de uitvoeringsaspecten van het beleid omtrent bijzondere bijstand zijn in de twee armoedenota s niet goed terug te vinden. Zo is op basis van het gedane onderzoek in de twee nota s niet goed na te gaan of procedures zijn vereenvoudigd en zijn suggesties om te investeren in het verruimen van de mogelijkheden van beleidsuitvoerders en intermediairen niet terug te vinden. 9

10 Bijlage 1 Aanbevelingen rekenkamercommissie september 2007 Conclusie De rekenkamercommissie concludeert dat de huidige uitvoeringspraktijk rond bijzondere bijstandsverlening op gespannen voet staat met de beleidsvoornemens zoals de gemeente die heeft neergelegd in de productbegroting van De gerechtvaardigde extra inspanning om de mogelijkheden van bijzondere bijstand onder de aandacht te brengen van de burgers heeft goed gewerkt in 2002 en 2003, maar dit beleid is vanwege budgettaire redenen niet gecontinueerd in latere jaren. Het gevolg is dat burgers die mogelijk wel recht hebben op bijzondere bijstand, zich niet wenden tot de gemeente voor ondersteuning. Aanknopingspunten voor beleid De vraag is natuurlijk wat de gemeente kan doen om de effectiviteit van het armoedebeleid te bevorderen en de non-take-up van bijzondere bijstand terug te dringen. De rekenkamercommissie doet op grond van haar bevindingen een aantal suggesties. Conclusie Het beleid om armoede terug te dringen is wat zijn intenties betreft goed, maar wat zijn uitwerking betreft moeilijk te hanteren omdat het beleid niet SMART is geformuleerd. Aanbeveling De Raad verzoekt het College het armoedebeleid nog eens te bestuderen en de doelstellingen daarvan SMART te formuleren. Daarbij moet vooral worden gelet op de aspecten meetbaarheid en tijdsgebondenheid. De Raad verzoekt het College een armoedemonitor in te stellen om de vinger aan de pols te houden van de armoedeproblematiek. Conclusie De beleidsinstrumenten die het beleid moeten ondersteunen zijn onvoldoende. Aanbeveling De Raad verzoekt het College om de keuze voor beleidsinstrumenten nader uit te werken en daarbij te rade te gaan bij gemeenten die op dit punt goed presteren. Daarbij kan onder andere worden gedacht aan: - Doelgroepgerichte maatregelen (speciale beleidsmaatregelen voor bijvoorbeeld analfabeten, jongeren, ouderen, groepen met taalachterstanden etc.) - Kwaliteit verbeteren van het informatie- en voorlichtingsmateriaal, in het bijzonder door vereenvoudiging van het informatiemateriaal. - Het voorlichtingsrepertoire afstemmen op de doelgroep. - Het vereenvoudigen van de aanvraag procedure. Conclusie Uitvoerders van het armoedebeleid schieten tekort door te weinig kennis, te weinig focus en te weinig tijd. Aanbeveling De Raad verzoekt het College te investeren in het verruimen van de mogelijkheden van beleiduitvoerders en intermediairen bij de uitvoering van het armoedebeleid, in het bijzonder ten aanzien van de bijzondere bijstand. Daarbij kan worden gedacht aan: - Scholing van medewerkers als het gaat om wet- en regelgeving, sociale kaart, verwijsvaardigheden etc. - Bevorderen van durende werkrelaties tussen cliënten en bijstandsconsulenten - Opzetten van een aandachtsprogramma bijzondere bijstand, bijvoorbeeld door een voorzieningen-check uit te voeren om zo mensen op het spoor te komen die in aanmerking komen voor bijzondere bijstand. - Verruimen van tijdsmogelijkheden van bijstandsconsulenten om de doelgroep te begeleiden bij het doen van een bijzondere bijstandsaanvraag. 10