De geschiedenis van de laatste 40 jaar

Transcriptie

1 De geschiedenis van de laatste 40 jaar Na die Wende Opmars van de liberale democratie of botsing van beschavingen? Deel A: ॐ Het verdwijnen van de bipolaire wereld ॐ De theorie van Huntington Discussie: Merites van Huntington s theorie Deel B: ॐ Casus: Transitie in Polen en Roemenie Bas Levinsohn 1 Terugblik college 2 Achtergronden van de ineenstorting communisme + wat er daarna gebeurde Crisis / Onzekerheid Thatcher Neo-liberalisme Die Wende 1989/1990 Persoonsfactor Onafhankelijkheid satellietstaten 2001 Communisme kan zich niet aanpassen Transitie in Oost Europa Economische factoren Politieke factoren Culturele factoren Bas Levinsohn 2 1

2 Terugblik college 2 Factoren van belang bij ineenstorting communisme Factor Economisch Omschrijving factor Productie/distributie schaarse goederen Rol bij ineenstorting communisme Schuldencrisis Schaarste consumptie goederen Sociaal Groepen, soc. klassen Nomenklatura vs rest van de maatschappij Politiek (Strijd om) staatsmacht Protesten bevolking Organisatie oppositie Cultureel Waarden, normen ideeën Gevoel deel uit te maken van Europa Bas Levinsohn 3 Inleiding college 4 Populaire ideeën de laatste 40 jaar 1) Neo-liberalisme 2) Cultureel determinisme (oa Huntington) 3) Populisme Ec. Soc. Pol Cultuur Relaties tussen staten Bas Levinsohn 4 2

3 De wereld na de val van de muur Modellen om de geschiedenis te ordenen Liberale democratie Strijd tussen ideologieën Communisme Van een bipolaire wereld naar...? Voorspellingen begin negentiger jaren Fukuyama: ॐ End of history Huntington: ॐ Clash of Civilizations Bas Levinsohn 5 De wereld na de val van de muur Fukuyama: The End of History De liberale democratie zal uiteindelijk de enig overblijvende maatschappijvorm blijken Filosofisch Argument Liberale democratie = opheffing tegenstelling meester - slaaf Liberale Democratie is op termijn universeel Geen strijd meer tussen ideologieen Empirisch Argument Steeds meer landen: Democratisch Kapitalistisch Vervulling= einde van de geschiedenis Geen gebeurtenissen Bas Levinsohn 6 3

4 De wereld na de val van de muur Huntington: The Clash of Civilizations De liberale democratie hoort bij de westerse cultuur. Er zal conflict ontstaan tussen het westen en andere culturen Afrikaans The West versus the rest Zuid Amerikaans Canada Aus Westers NZ Europa VS Islamitisch Chinees Orthodox Japans Hindu Bas Levinsohn 7 De wereld na de val van de muur Huntington: Clash of Civlizations Basis-idee ॐ Belangrijkste politieke actoren na de val van het communisme zijn beschavingen. In conflicten zullen landen uit dezelfde beschaving elkaar steunen ॐ Conflicten zullen zich tussen beschavingen afspelen, vooral op de breuklijnen tussen de islam en het westen ॐ Het gaat dan niet om ideologische of economische tegenstellingen maar om culturele ॐ De westers waarden (mensenrechten, liberale democratie) zijn niet universeel ॐ Modernisering zal de culturele tegenstellingen verscherpen Bas Levinsohn 8 4

5 De wereld na de val van de muur Negen beschavingen Westers VS, Canada, Europa, Australië, Nieuw Zeeland Orthodox Rusland, delen Oost Europa Islamitisch Midden Oosten, Noord Afrika, Pakistan, Bangladesh, Maleisië, Indonesië Chinees China, Vietnam, Singapore, Taiwan, Korea Japans Hindu Boedhistisch Latijns-amerikaans Afrikaans Bas Levinsohn 9 De wereld na de val van de muur Huntington s beschavingen Bas Levinsohn 10 5

6 Transitie in Oost Europa Elementen transitie Succesvolle en minder/niet succesvolle transities Verklaringen voor succesvolle transities: ॐ De Clash of Civilizations in Oost Europa De Huntington lijn Alternatieve verklaringsmodellen: ॐ De casus: Polen en Roemenië Conclusie: ॐ Huntington in Centraal en Oost Europa Bas Levinsohn 11 Wat houdt transitie in? Commando -economie Vrije markt economie Eenpartijstelsel Discriminatie Minderheden Democratie Respect voor minderheden Mate succes van transitie Willekeur bureaucratie corruptie Rule of Law Bas Levinsohn 12 6

7 Wat is een succesvolle transitie? Kopenhagen criteria: Een land dient instellingen te hebben die garanderen dat er sprake is van: Democratie The rule of law Markt-economie Mensenrechten: respect en verdediging van minderheden Redelijk geslaagd volgens de EU (toetreding 2004) Baltische staten Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Slovenië Gemengd beeld volgens de EU (toetreding 2007) Roemenië Bulgarije Niet positief Wit Rusland Oekraïne Rusland Servië Montenegro Albanië Georgië Bas Levinsohn 13 Succesvolle en minder/niet succesvolle transities De Huntingtonlijn Bas Levinsohn 14 7

8 Huntington s verklaring voor de verschillen succes van de transitie Europa houdt op waar het westerse christendom ophoudt en waar de islam en het orthodoxe christendom beginnen Huntington 2003: 170. Huntington lijn ॐ Scheidingslijn tussen westelijk en orthodox christendom omstreeks 1500 ॐ In de balkan tussen Ottomaanse en Habsburgse rijk Tussen Oost en West van de lijn verschillende historische ervaringen ॐ In het westen: feodalisme, renaissance, reformatie, verlichting, franse revolutie ॐ In het oosten: deel van Tsaristische of Ottomaanse rijk; stagnatie en verval Dat verklaart ook de verschillen in transitie tussen landen ten westen en ten oosten van de Huntingtonlijn Bas Levinsohn 15 Verklaringsmodellen Twee mogelijke benaderingen Huntington Verlichting etc. Cultuur Levinsohn Religie Invloed communistische periode Politieke, ec, soc. situatie van Polen/ Roemenië anno 2012 Aard van machtsovername Samenstelling nieuwe politieke elite Bas Levinsohn 16 8

9 Voor het communisme: Polen Bloeitijd Verval Geen zelfstandige staat 2e Poolse Republiek Renaissance Verlichting Katholieke kerk = Polen Nationalistisch/ anti Rusland Bas Levinsohn 17 Pools-Litouwse Republiek in de 16e eeuw Bas Levinsohn 18 9

10 Voor het communisme: Roemenië Onderdeel Ottomaanse rijk Transylvanië bij Habsburg Zelfstandigheid Transylvanië bij Roemenië Vazalstaat Nationalisme Fascisme Bas Levinsohn 19 Communisme in Polen en Roemenië ( ) Polen Volksopstand Gomulka Invoering Volksopstand Stalinisme hervormingen Jaruzelski Roemenië Invoering Stalinisme Onafhankelijkheid Dalende levensstandaard Caucescu Bas Levinsohn 20 10

11 Polen: einde van het communisme ( ) Stakingen in Gdansk Staat van beleg Opheffing staat van beleg Ronde tafelconferentie Vrije verkiezingen Bas Levinsohn 21 Romenie: einde van het communisme ( ) ev 1983 ev Ceausescu besluit buitenlandse schuld terug te betalen 2 miljard $ overschot betalingsbalans Megalomane bouwprojecten Op diverse plaatsen onrust oa Timisoara Betogingen in Boekarest Ceausescu gearresteerd Bas Levinsohn 22 11

12 Succesvolle en minder/niet succesvolle transities Polen en de transitie Economische groei - Terugbrengen inflatie - Sterke munt Privatisering Vrije prijzen Vrije valuta Vrije markt economie Solidariteit vormt de regering Oppositie =Solidariteit Premier Mazowiecki Nationalisten Sociaaldemocraten/ ex-communisten Liberalen/ Democraten Pro EU Bas Levinsohn 23 Succesvolle en minder/niet succesvolle transities Roemenië en de transitie Neg economische groei Hoge inflatie Waarde munt daalt Uitstel Privatisering Vrije prijzen Vrije valuta Semi vrije markt Apparatsjiks vormen regering Ion Iliescu President Nationalisten Ex communisten Tegen hervormingen Coupplegers Democraten/ Liberalen/Voormalige oppositie Bas Levinsohn 24 12

13 Samenvatting: De achtergrond van de transitie-ervaringen in Polen en Roemenie Polen Roemenie Democratisch proces ॐ Nieuwe machthebbers komen voort uit oppositie ॐ Democraten en hervormers Markt-economie ॐ Vanuit oppositierol: snelle aanpak hervormingen Rule of Law ॐ Erfenis communisme bepalend Minderheden ॐ Sterke nationalistische gevoelens Democratisch proces ॐ Nieuwe machthebbers uit nomenklatura ॐ Machtspolitici Markt-economie ॐ Nieuwe machthebbers stellen hervormingen uit Rule of Law ॐ Erfenis communisme bepalend Minderheden ॐ Sterke nationalistische gevoelens Bas Levinsohn 25 Samenvatting: Landen ten westen en ten oosten van de Huntingtonlijn Factoren ॐ Naast de cultuurfactor: Invloed van de communistische periode De wijze waarop de macht overging De achtergrond van de nieuwe machthebbers In alle landen (zowel Midden Europa als Oost Europa) ॐ Moeizame aanpassing aan kapitalisme ॐ Bevolking toont zich teleurgesteld over de nieuwe orde en stemt afwisselend voor ex-communisten en voor de liberale hervormers ॐ Economische groei komt vooral stedelijke middenklasse ten goede / grote groepen achterblijvers ॐ Na toelating tot de EU sterke opleving populisme en rechtsnationalisme Bas Levinsohn 26 13