Balistraten en omgeving

Transcriptie

1 Balistraten en omgeving Welstandsrichtlijnen en stedenbouwkundige randvoorwaarden Team M&R

2 2 Balistraten en omgeving - team M&R gemeente Leeuwarden

3 Balistraten en omgeving Welstandsrichtlijnen en stedenbouwkundige randvoorwaarden Balistraten en omgeving - team M&R gemeente Leeuwarden 3

4 afb. 1 Vlietzone medio Balistraten en omgeving - team M&R gemeente Leeuwarden

5 Herstructurering Balistraten Aanleiding De woningen van Elkien aan de Balistraten zijn aan het einde van hun technische levensduur. Renoveren is uit kostentechnische overwegingen net zo duur of zelfs duurder dan een sloop-nieuwbouw traject. De duurzaamheidsverbetering die door nieuwbouw kan worden behaald is dan de doorslaggevende factor. Met behulp van grote oppervlaktes aan zonnecollectoren kunnen grote energiebesparingen worden gerealiseerd. Ook kan in het nieuwbouwtraject met verplaatsbare units worden gewerkt, die naar behoefte achter in de tuin kunnen worden geplaatst. Zo kan een bewoner langer in zijn of haar woning blijven wonen met een slaapkamer en sanitaire voorzieningen op de begane grond. Tenslotte is een eeuw geleden geen rekening gehouden met de parkeerbehoefte van de bewoners. De sloop van de woningen maakt een herschikking en verdunning van het programma mogelijk waardoor er efficiënter met de ruimte kan worden omgegaan en er meer ruimte ontstaat voor parkeren en groen. club is inmiddels verhuisd naar sportpark Kalverdijkje en gefuseerd met Rood Geel. Het vertrek van de voetbalclub biedt mogelijkheden tot de herontwikkeling van dit sportcomplex. Hierover wordt in een ander verband met projectontwikkelaars gesproken. Het Vliet aan de zuidzijde van dit buurtdeel is van oudsher een bedrijvenzone geweest. Ruim een centennium geleden ontwikkelde zich hier de eerste bedrijvigheid buiten de stadspoorten van de middeleeuwse binnenstad. Na de Tweede Wereldoorlog zijn de werkplaatsen en fabrieken veranderd in kantoren en moderne bedrijven. De laatste jaren worden deze panden veelal getransformeerd naar studio s of appartementen. Het oudste gedeelte van de wijk is de Oostindische buurt die in het begin van de 20e eeuw is gebouwd, dit deel bevindt zich in de zuidoosthoek van de wijk. Architect W.C. de Groot ontwierp voor de Vereniging voor Volkshuisvesting één van de eerste complexen in het kader van de Woningwet. Het is een monumentaal tuindorp geworden direct grenzend aan Het Vliet. Dit buurtje kent een orthogonaal stratenpatroon en bestaat uit eenvoudige kleine arbeiderswoningen (40m2) gelegen aan smalle straten. Enkele jaren geleden is dit buurtje gerenoveerd en gemoderniseerd. (zie afb. 1). Afbakening Volgens de CBS-indeling wordt de Vlietzone omsloten door de Oostergrachtswal en de Oostersingel aan de westkant. Door de Bleeklaan, De Ruyterweg en de Insulindestraat aan de noordkant. Verder door de voormalige stadsring de Archipelweg aan de oostkant en door de Emmakade NZ aan de zuidkant. De Balistraten e.o. is het deel van de wijk wat direct grenst aan het Cambuurstadion en de Insulindestraat. Analyse De Vlietzone stamt uit de periode , de periode waarin de stad aanzienlijk groeide in oostelijke richting. Ook de aanleg van het sportpark Cambuur stamt uit deze periode. De wijk is te karakteriseren als een echte volksbuurt, die aan de noordkant direct grenst aan het Cambuurstadion en de sportvelden van VV Leeuwarden. De laatst genoemde Oostindische buurt langs het Noordvliet, medio 1915 (arch. W.C. de Groot) Balistraten en omgeving - team M&R gemeente Leeuwarden 5

6 afb. 2 plan Van Hielckema Vlieg Balistraten en omgeving - team M&R gemeente Leeuwarden

7 De Vlietzone is destijds ontworpen door directeur gemeentewerken ir. L.H.E. van Hylckema Vlieg. Hij ontwierp een symmetrisch opgezette buurt met een monumentale entree voor het sportpark Cambuur aan de Insulindestraat. Tegenover deze entree sprong de bebouwing aan Insulindestraat terug en werd de wand aan de Timorstraat verhoogd. Sportpark Cambuur kreeg in deze plannen drie entrees, namelijk aan de noord-, west- en zuidzijde. Centraal in de buurt tekende Van Hylckema Vlieg een plantsoen rondom de Delistraat, Javastraat, Sumatrastraat, Soendastraat. In de eerste fase van het plan is het westelijke deel uitgevoerd met kleine arbeiderswoningen van één laag met een kap. (zie afb. 2) Balistraat 1922, eerste fase Vlietzone Balistraten en omgeving - team M&R gemeente Leeuwarden 7

8 afb. 2 afb. 3 huidige situatie ( plan Zuidema) 8 Balistraten en omgeving - team M&R gemeente Leeuwarden

9 In de jaren 30 is het oostelijke deel gebouwd naar een ontwerp van stadsarchitect Zuidema. Hij heeft het plan aangepast en verdicht door benedenbovenwoningen met een steile kap aan de Insulindestraat (zie afb. 4) te plaatsen en door kleine arbeiderswoningen in de dwarsstraten te positioneren. Verder is het plan verdicht door het bebouwen van het plantsoen aan de Delistraat. Hier heeft architect Heldoorn het plan getekend. Daarnaast is de Delistraat in oostelijke richting doorgetrokken naar de Archipelweg en zijn er op de koppen aan de noordkant van de Oostindische buurt rijen woningen toegevoegd. Ook is de Stadsring (Archipelweg) verlegd en diagonaal door het oostelijke deel van het plan aangelegd. Het Bataviaplein is als verbijzondering van koopwoningen rondom een plantsoen vormgegeven. Naast het stedenbouwkundige plan heeft Zuidema ook de woningen aan de Insulindestraat ontworpen en de daar direct achterliggende woningen aan de Lombokstraat, Balidwarsstraat, Soendastraat, en de Delidwarsstraten. De beneden-bovenwoningen aan de Insulindestraat vormen al 75 jaar de karakteristieke stedelijke rand van de buurt, mede door de overkluizingen van de kleinere dwarsstraten. In de noordoosthoek van de wijk, direct achter de Insulindestraat, is als verbijzondering een rechthoekig plein ontworpen met daarin centraal een openbaar plantsoen. Dit Bataviaplein is de enige groene openbare ruimte van enige omvang. Centraal in de wijk, tussen de Delistraat en de Sumatrastraat, zijn dubbele woningen en drieslagen gebouwd op grotere kavels naar een ontwerp van G.A. Heldoorn. De architectuur verwijst door toepassing van wolfseinden naar landelijk wonen. De rijenwoningen aan de Sumatrastraat zijn ontworpen door Piet de Vries, Hero en A.J. Feddema en kennen een enkelvoudige opbouw, met doorlopende dakkapellen. Hierbij zijn de eindwoningen gedraaid waardoor de nok haaks op de wegas is komen te staan. In de zuidwesthoek van de wijk ter plaatse van de Tichelstraat bevindt zich een overgangszone waar de achterkanten van de woningen van de Balistraat en de achterkanten van de bedrijven aan het Vliet elkaar ontmoeten. Hier is een Cruyff-court aangelegd om een speelplek in de wijk mogelijk te maken. De sociale controle is hier echter zeer beperkt wat leidt tot vervuiling en vernieling. (zie afb. 3) Insulindestraat 1946, beneden-bovenwoningen (arch. Zuidema) Balistraten en omgeving - team M&R gemeente Leeuwarden 9

10 buurt woningtype: aantal aantal normaal: gespiegeld: Cruijff Court BALISTRATEN E.O. 1-2 persoonswoning: gezinswoning: 13 2 Situatie 1:2000 INSULINDESTRAAT > seniorenwoning (BG): 27 > woning 1e verdieping (GO 67) 12 > woning 1e verdieping (GO 77) 15 > woning 2e verdieping (+zolder) 27 > poortwoning (1e/2e D.dwarsstr) 2 > poortwoning (bataviaplein) 2 totaal aantal wooneenheden: afb. 4 nieuw ontwerp (arch. A. Dorenbos) 10 Balistraten en omgeving - team M&R gemeente Leeuwarden

11 Planvoorstel Het belangrijkste stedenbouwkundige uitgangspunt voor de herstructurering is de handhaving van bestaande ruimtelijke structuur. Deze structuur heeft de tand des tijds doorstaan en zal gelet op recente vervanging van de riolering ook de komende decennia zo blijven. Daarnaast is de stedelijke wand langs de Insulindestraat een beeldbepalend element en gelet op de verouderde woon technische kwaliteit van dit complex is een vervanging in eenzelfde volume en opzet een vereiste (zie afb. 4). Eisen vanuit het vernieuwde bouwbesluit kunnen daarbij invloed hebben op de vormgeving. De woningen aan de noord-zuidgerichte straten krijgen een asymmetrische doorsnede: aan de straatzijde een lage- en aan de tuinzijde een hoge goot. Zo blijft het oorspronkelijke beeld van een tuindorp overeind en kan er ondanks de beperkte kaveldiepte voldoende bouwprogramma worden gerealiseerd. Om de parkeerdruk in de wijk te verlichten komen er op bescheiden schaal parkeerkoffers in de wijk, die waar mogelijk worden afgezoomd met bomen. Verder worden de particuliere woningen ongemoeid gelaten en wordt er extra groen in de wijk voorgesteld. De wand van de Balistraat tegenover de Lombokstraat wordt opengebroken, waardoor er in de lengte-as van de Lombokstraat een zichtlijn in de richting van het Vliet wordt gemaakt. Deze verlengde Lombokstraat wordt uitgevoerd als plantsoen met postbodepaden en twee woonblokken in noord-zuidrichting. Zo wordt de sociale controle op het Cruyffcourt en op de Tichelstraat vergroot. Balistraten en omgeving - team M&R gemeente Leeuwarden 11

12 Balistraten Auteur: Jos van Langen Versie 4 maart 2016 rubriek codering opmerkingen Plaatsing onderlinge positie in rooilijn onderlinge afstand vrijstaande blokken richting evenwijdig aan wegas Hoofdvorm bebouwingscontour langs Insulindestraat massaopbouw relatieve omvang vormbehandeling Aanzichten gerichtheid geleding compositie één a twee lagen plus kap, met asymmetrische doorsnede; twee lagen met steile kap (bebowoningen) enkelvoudig rijenwoningen kantig enkelzijdig, hoekwoningen tweezijdige oriëntatie horizontaal hedendaags tuindorp Opmaak materiaal hoofdzakelijk baksteen kleur rood/oranje/aarde kleuren/oker kappen: antraciet detail zonnecollectoren in aaneengesloten vlakken positioneren en zorgvuldig vormgeven zonder aluminium randen kleur: antraciet Diversen erfafscheidingen mee ontwerpen en als standaard uitvoeren 12 Balistraten en omgeving - team M&R gemeente Leeuwarden

13 Balistraten en omgeving - team M&R gemeente Leeuwarden 13