Bouwen met baksteen 3/2011. Uitstraling

Transcriptie

1 Bouwen met baksteen 3/2011 Uitstraling nr driemaandelijks tijdschrift - juli-augustus-september afgiftekantoor 8000 Brugge 1-2de afdeling

2 Bouwen met baksteen is het driemaandelijks tijdschrift van de Belgische Baksteenfederatie. Voor meer informatie, aarzel niet ons te contacteren. Abonnement: Catherine Bral Redactie: Laurie Dufourni Verantwoordelijke uitgever: Jozef Van Den Bossche Adres: Kartuizersstraat, 19 bus Brussel tel. (02) ~ fax (02) Druk: inhoud Uitstraling Hoekgebouw in Antwerpen Veelaert architecten Basisschool te Sint-Agatha-Berchem dmva architecten Dubbelwoonst met kantoor/studio in Kapelle-op-den-Bos Radar architecten Zoelicht op DMOA Binnenlandse architectuur Woning te Blankenberge Wouters & Wambeke architecten Buitenlandse architectuur Woning in Parijs Moussafir architectes Techniek Berekening van ongewapend metselwerk onderworpen aan verticale belasting Belgische dakpan- en baksteenfabrikanten

3 BOUWEN MET BAKSTEEN 1 Uitstraling Foto: A.Six Bij het zoeken naar architecturale emoties komt u op uw weg misschien wel enkele realisaties tegen die in dit num- mer van Bouwen met Baksteen aan bod komen. Gebouwen die een zekere uitstraling geven en hun aanwezigheid laten gelden door een duidelijk, uitgesproken karakter.

4 2 BOUWEN MET BAKSTEEN Hoekgebouw in Antwerpen Veelaert Architecten bvba, Jan Veelaert en projectarchitect: Olivier De Beule Foto s: A. Six Bekend met de architectonische typologieën van de stad Antwerpen heeft de architect de wens geuit een zekere massiviteit te behouden! Merk evenwel op dat de massiviteit van dit gebouw wordt gematigd door de volledig glazen benedenverdieping, het ritme van de ramen en de metalen structuur van de benedenverdieping. Een tweede doorslaggevend element in de architectuur van dit gebouw is de omgeving waarin het staat. Het bevindt zich op de hoek van de Plantin en Moretuslei, die wordt gekarakteriseerd door hoge gebouwen en een secundaire straat, de Dolfijnstraat, waar oa. huizen in art deco-stijl staan. Het gebouw staat op de hoek van deze twee straten en vormt een heuse verbinding tussen twee architectonische typologieën. Het is natuurlijk ook een symbolische plek want deze plaats vormt een schakel tussen de immigrantenwijk, autochtonen en de oude joodse wijk. Deze verbindende rol komt ook duidelijk naar voren in het gebouw zelf: de twee gevels vouwen zich rond de gebogen hoek. Deze hoek vormt tevens een samenhang met het art deco-gebouw op de andere hoek van de straat en biedt een zeer interessant perspectief. De hoek wordt immers minder massief dankzij ramen die de ronding ervan volgen en die hem een zekere transparantie geven. Door het stapelverband van kopstenen in het metselwerk wordt deze zelfde lijn zeer goed gevolgd. Bovendien is er een oplossing gevonden voor het grote verschil tussen de bouwafmetingen in de twee straten, door aan de zijde van de Dolfijnstraat het gebouw aan het belendende huis vast te maken en na enkele meters een verspringing in de bouw te creëren om op één lijn te komen met de bouw in deze straat. Dankzij deze vrije ruimte konden er aan de achterkant terrassen voor de appartementen aangelegd worden. De verschillen in typologie beperken zich niet enkel tot de bouwhoogte, maar

5 BOUWEN MET BAKSTEEN 3 komen ook tot uiting in de kleuren. Zo worden de woningen in de Dolfijnstraat aan de ene zijde gekenmerkt door okerkleurige materialen en aan de andere zijde door grijze materialen. De architect heeft een uitgekiend ritme van geschilderde verticale panelen ontworpen die gaandeweg de architectuur van deze straat doorvoert. De kleur en de glans van de gevelstenen dragen ook bij aan deze overgang. De bijzondere volumetrie van dit gebouw met kantoren en appartementen past daardoor perfect in de omgeving. De architectonische vormgeving is krachtig en opvallend!

6 4 BOUWEN MET BAKSTEEN Basisschool te Sint-Agatha-Berchem dmva architecten Foto s: Serge Brison Dankzij de bemoeienis van dmva heeft basisschool Zavelput in Sint-Agatha-Berchem tegenwoordig een kwalitatieve infrastructuur. Het is een gedurfd project dat zich in een wijk met zeer klassieke woningen bevindt. De eerste aangenomen uitdaging was het ontwikkelen van een volumetrie in overeenstemming met de afmetingen van de zeer klassieke gebouwen ernaast en tegelijkertijd in verhouding met de bestaande schoolpaviljoenen. Aldus is een eenvoudige volumetrie met inspringingen ontstaan. Op het gelijkvloers bevinden zich de administratie en een polyvalente zaal. De eerste verdieping biedt plaats aan vijf klassen. De leerlingen van het eerste leerjaar beschikken over een klas op de tweede verdieping en een aangrenzende patio die alleen voor hen bestemd is.

7 BOUWEN MET BAKSTEEN 5 De architecten hebben van dit schoolgebouw een experimenteel instrument gemaakt voor de leerlingen. Ze hadden de wens het zeer tactiel te maken door de leerlingen ertoe te brengen de verschillende texturen van de bakstenen aan te raken. De buitenkant van het gebouw is ontworpen als een lappendeken, wat een speels effect geeft en de betrekkelijke eentonigheid van de eenvoud van de volumetrie doorbreekt. Met de bedoeling het onderhoud en de daarbij komende kosten te minimaliseren, hebben de architecten enkel gevelstenen gebruikt. In totaal zijn niet minder dan zeven verschillende combinaties stenen/steenverbanden gebruikt, met als punt van overeenkomst dezelfde kleuren. De realisatie is zorgvuldig voorbereid, aangezien de architecten de verschillende zones hebben bepaald (soort steen en steenverband) en nagenoeg elke steen hebben getekend. Her en der zijn er nog details aan toegevoegd die zeker in de smaak zullen vallen bij de kinderen, zoals de helgele kleur van de inrichting binnen of twee deuren waarop steenstrippen zijn gelijmd om het spel van de steenverbanden niet te verzwakken. Een mooie gelegenheid om architectuur te ervaren!

8 6 BOUWEN MET BAKSTEEN Dubbelwoonst met kantoor/studio in Kapelle-op-den-Bos RADAR architecten Foto s: Sarah Blee

9 BOUWEN MET BAKSTEEN 7 De opdrachtgever heeft aan RADAR-architecten het project van zijn eigen woning toevertrouwd alsook een aangrenzende kantoorruimte en een appartement om te verhuren. Door een ingenieus ontwerp van de ruimten werden er uiteindelijk een studio/kantoor en een tweede woning gebouwd. Net zoals puzzelstukjes vormen de verschillende onderdelen een perfect geheel en hebben ze elk hun eigen ingang zodat ze hun intimiteit behouden zonder hierbij rechtstreeks zicht op de tuinen van andere bewoners te hebben. In tegenstelling tot wat men aantreft bij vele halfopenwoningen vormt dit project een samenhangend geheel. Dit gebouw doet zich als opvallend element in deze woonwijk gelden door zowel zijn schaal, als zijn interessante, uitgesneden volumetrie. De architecten zijn met de bouwvoorschriften voor de schuinte van het dak inventief omgesprongen. Aan de straatkant is het project verwant met de bestaande stijl, maar aan de achterkant daarentegen is het gebouw een flink stuk hoger. De verschillende afsnijdingen naar gelang de orientatie maken het gebouw echt levendig. Om deze volumetrie aan te kleden, hebben de architecten voor eenvoud gekozen door met twee tinten te spelen: genuanceerd rood en antraciet. De uitvoering in wildverband met donkere voegen van een genuanceerde baksteen ligt trouwens helemaal in de lijn van deze benadering. Maar het zijn de details die het verschil maken: de hardheid van de bakstenen laat toe om deze als drempel te gebruiken en er werden ook bakstenen speciaal op maat vervaardigd om de hoeken te kunnen realiseren. Dit project van RADAR-architecten blijkt door een subtiele combinatie van lef en eenvoud vandaag de dag een echte getuigenis te zijn...

10 8 BOUWEN MET BAKSTEEN Zoeklicht op DMOA DMOA is een bureau met jonge architecten, opgericht door Benjamin Denef en Matthias Mattelaer. Er werken momenteel negen personen, allen opgeleid tot architect of bouwkundig ingenieur. De twee jonge partners hebben al een zeer duidelijke visie op de aan het architectenbureau te geven richting en deze twee architecten leiden de activiteiten van het bureau met enthousiasme en realisme! Hun samenwerking is begonnen tijdens hun opleiding tot bouwkundig ingenieur aan de KUL en resulteerde in 2007 tot de oprichting van DMOA. Het bureau is zich al snel gaan specialiseren in het ontwerpen van individuele huizen een specialisme dat goed bij hen past, want het verenigt een nauw en rechtstreeks contact met de klant, de mogelijkheid zorg te besteden aan constructieve details en de voldoening het vertrouwen te winnen van de opdrachtgever. Door hun opgedane ervaring doen particuliere klanten tevens een beroep op hen voor andere typen projecten van gelijke schaal. Benjamin Denef en Matthias Mattelaer hebben belangstelling voor alles wat te maken heeft met architectuur en in het bijzonder woningen: het ontwerp van het gebouw, interieurconcept, de tuininrichting, enz Veel klanten vertrouwen thans de uitwerking van een globaal concept aan hen toe. De ervaring heeft hen geleerd dat het achteraf realiseren van het concept voor het interieur leidt tot een resultaat dat veel minder verfijnd is en veel minder afgestemd is op het gebouw, dan wanneer één en dezelfde ontwerper het geheel bedenkt. De bouwstijl en het inwendige, en zelfs de inrichting buiten, vormen dus één geheel en zijn coherent! Woningen om in te leven, op maat Het ontwerpen van een woning heeft altijd te maken met emotie Het begint allemaal met een gesprek tussen de architecten en de opdrachtgevers. Het gaat erom zo goed mogelijk hun levenswijze en behoeften vast te stellen, maar ook om een rol als adviseur te spelen door nieuwe mogelijkheden aan hen voor te leggen. DMOA opent zo een reeks van onvermoede mogelijkheden voor de toekomstige bewoners.

11 BOUWEN MET BAKSTEEN 9 Elke project wordt op maat uitgedacht: het dient afgestemd te zijn op de locatie en het specifieke karakter van elk gezin. Dit is wat DMOA boeit en motiveert! Het voorstellen van de meest adequate architecturale oplossing vraagt vaak om af te wijken van geldende voorschriften. DMOA ondervindt dat, dankzij een gefundeerde argumentatie, de gemeentelijke autoriteiten over het algemeen openstaan voor hun voorstellen en meer waarde hechten aan de positieve invloed van hun projecten dan aan het strikt naleven van de voorschriften. Een sfeer creëren een leitmotiv voor DMOA! De volumetrie, het uitzicht, de verlichting, maar ook het meubilair en de inrichting buiten dragen bij tot het creëren van woningen om in te leven, met een warme en gezellige uitstraling. De architecten verder gaan dan de huidige minimalistische trend door de persoonlijkheid van de bouwheer als een extra layer in hun ontwerpen te integreren. In deze woning te Dilbeek zorgen de kleine details voor gezelligheid en sfeer. Woning te Dilbeek - Foto's: DMOA Het wapperen van de wind door het buitengordijn, het wiegen van de lampen, het tactiele genot van het zijdebehang, de grote raampartij die zich als een echt amfitheater openstelt naar de patio. De beleving van de patio vanuit iedere leefruimte is één van de belangrijkste elementen die deze woning bezielen. Geïnspireerd door de omgeving hebben de architecten contrasterende sferen gecreëerd: aan de straatkant heeft de woning een gesloten karakter, terwijl ze aan de tuinkant volledig open is. Het huis wordt op die wijze een intiem cocon voor het gezin. Er is rekening gehouden met de kenmerken van het terrein en dat heeft aan de achterkant geleid tot een verspringende volumetrie: stenen in een zigzaggende lijn bakenen de patio af en zorgen ervoor dat het huis ernaast zo optimaal mogelijk zonlicht blijft krijgen.

12 10 BOUWEN MET BAKSTEEN Door de vorm van het terrein streven veel opdrachtgevers naar een zekere bescherming van hun privacy. Dit is ook gebeurd bij deze woning te Heers, die zich voornamelijk naar de achterkant toe opent. Aan de straatkant blijft de woning echter gesloten en mysterieus. Het massieve karakter van het baksteenmetselwerk versterkt deze perceptie. De volumetrie van het huis is als een toren die bijdraagt aan de afstand tot de openbare weg. Woning in Heers Foto's: Studio Claerhout

13 BOUWEN MET BAKSTEEN 11 Woning in Tervuren Foto's: Studio Claerhout Deze woning in Tervuren illustreert het feit dat de architecten van DMOA de van tevoren door de opdrachtgevers gestelde grenzen hebben verlegd. De woning is relatief compact en sober, maar toch voldoende atypisch. Binnenin laten de afgeronde hoeken, maar ook evenzeer de ramen en het metselwerk een art deco-invloed zien. De architecten hebben hier een steenverband gebruikt van halve bakstenen, gemaakt van enkel kop stenen. De architectuur van dit huis straalt frisheid en frivoliteit uit.

14 12 BOUWEN MET BAKSTEEN Foto: DMOA Een massieve, sculpturale en gedetailleerde architectuur Baksteen is een materiaal dat perfect is afgestemd op de sculpturale architectuur van DMOA. Een dergelijke architectuur vraagt om massiviteit en kenmerkende eigenschappen die met name worden verkregen dankzij een metselwerk van het parement met dunne voegen. Om de massiviteit van deze woning te Blanden te behouden, hebben de architecten een ontwerp voor een raamvenster bedacht dat, net zoals een postzegel, als het ware sierlijk wegzinkt in het metselwerk. DMOA heeft overigens een prijs gewonnen voor dit raamontwerp dat het metselwerk naar voren laat komen. Aan de buitenkant is geen enkel profiel zichtbaar. Aan de binnenkant zijn de raamlijsten daarentegen zeer aanwezig en bakenen ze het omlijste uitzicht op de natuur af. Ook hier draagt dit architecturale element bij aan het creëren van een sfeer, die hier haast intimistisch is. Baksteenarchitectuur maakt ook het zeer precies ontwerpen van constructieve details mogelijk. De individuele woningprojecten zijn in het bijzonder geschikt voor deze overdenkingen want een groot deel van de sturing van het project wordt overgelaten aan de architecten. Bovendien is het voor DMOA niet de gewoonte om de verantwoordelijkheid Woning te Blanden - Foto's: Studio Claerhout ervoor over te laten aan de aannemer, in de hoop dat hij een oplossing vindt voor hetgeen is ontworpen. DMOA besteedt dus zorg aan elk detail! Baksteen maakt het mogelijk om te voldoen aan bepaalde technische vereisten, want het biedt een grote flexibiliteit bij het gebruik ervan. Voor de woning in Tervuren heeft een steenverband met

15 BOUWEN MET BAKSTEEN 13 kopstenen de gelegenheid geboden de gewenste ronding te volgen. Met deze woning in Overijse, gelegen op een bebost perceel, heeft DMOA opnieuw een project ontwikkeld dat past bij de kenmerken van het gebied. Drie niveaus zijn tegen elkaar aan geplaatst op de helling van het terrein en worden daar harmonieus in opgenomen. De woning is toegankelijk via een brug op het hoogste niveau; de leefruimten bevinden zich op het middelste niveau en staan in rechtstreeks contact met het buitenterras; de slaapkamers bevinden zich op het onderste niveau. Er is overal contact met de natuur. De woning is ondergedompeld in een bossfeer. De helderheid is een volwaardig architecturaal element. De muur van claustra, die naast de toegang tot het huis staat, zorgt voor een semi-transparant effect, zoals door het gebladerte van bomen. De bezoeker komt meteen in deze sfeer terecht. Dit zijn enkele recente werken van DMOA-architecten Woning te Overijse - Foto's: Studio Claerhout Foto: DMOA

16 14 BOUWEN MET BAKSTEEN Binnenlandse architectuur Woning te Blankenberge Wouters & Wambeke architecten Foto s: Studio Claerhout Deze woning vlakbij het centrum van Blankenberge is ontworpen door architecten Raf Wouters & Anneleen Wambeke. De keuze van het stuk grond op zich is bepalend geweest voor dit architectenkoppel dat het uitzicht op het platteland een grote rol wilde geven en het terras zodanig wilde plaatsen dat maximaal van het zonlicht kon worden geprofiteerd. Een klassieke indeling, met een woonkamer achterin het huis, aan de tuinzijde, is hier ver te zoeken. De woonkamer bevindt zich daarentegen aan de straatkant, met uitzicht op het platteland. Om de privacy van de bewoners te beschermen, hebben de architecten het project met splitlevel ontworpen. Dit zorgt bovendien voor direct visueel contact met de keuken en een open verbinding. Maar de compacte en pure volumetrie van deze woning vroeg ook om een contrast. De architecten hebben derhalve gekozen voor metselwerk met een ruw uiterlijk, een ruig wild verband van ongelijke bakstenen met ook zeer onregelmatige bakstenen tussen. Deze onvolmaaktheden geven reliëf en karakter aan de woning.

17 BOUWEN MET BAKSTEEN 15 Claustra s vervangen her en der de klassieke muuropeningen om de massiviteit van de grote vlakke baksteenmuren niet te verzwakken. Bovendien zijn de ramen terugwijkend geplaatst om de nadruk te leggen op het metselwerk. Over de inrichting van het huis is zorgvuldig nagedacht naargelang de behoeften van de bewoners. Ook hier bestaat een contrast tussen zeer eenvoudige lijnen (ontwerp van het keukenmeubilair, witte muren ) en het ruwe karakter van de vloerbedekkingen: polierbeton dat door- loopt op het terras en bamboeparket op de verdiepingen. Een goede combinatie van eenvoud en karakter! info@w2-architecten.be

18 16 BOUWEN MET BAKSTEEN Buitenlandse architectuur Woning te Paris Moussafir architectes Foto s: Jérôme Ricolleau In de Parijse voorstad Bois- Colombes heeft het architectenbureau Moussafir Architectes Associés de transformatie en uitbreiding van een huis van bak- en natuursteen gerealiseerd. Het huis strekt zich tegenwoordig uit op een smal perceel. Om het voorstedelijke karakter van dit huis te behouden en de oppervlakte te verdubbelen, hebben de architecten ervoor gekozen het bestaande huis te kopiëren door aan de zijkant twee ruimtes toe te voegen: twee klonen haaks opgesteld aan de noordkant van het terrein. Hiermee wordt een nieuw en homogeen geheel gecreëerd rondom een binnentuin, rekening houdend met de lijn van de straat. De nieuwe woning bestaat uit drie gescheiden hoofdruimtes, een vierkante en twee rechthoekige, die zijn verbonden door twee smalle tussenruimten met ramen en ter hoogte van het dak verbonden zijn. Met het nieuwe, afgeknotte dak, dat aan de zuidkant het licht naar binnen laat komen bij de ruimtes die op het noorden zijn gecreëerd, wordt de stamcel door zijn vorm, zijn materialen en het lijstwerkpatroon van de deur- en vensteropeningen zo goed één met de uitbreiding dat het moeilijk wordt om het nieuwe van het oude te onderscheiden.

19 BOUWEN MET BAKSTEEN 17 Om deze samenvloeiing te vervolmaken, worden de drie ruimten doorboord door grote ramen van cederhout die de tussenruimten met ramen integreren, daarbij langs de noord-zuid-as van ruimte tot ruimte uitzicht biedend door het huis en de tuin.

20 18 BOUWEN MET BAKSTEEN TECHNIEK Berekening van ongewapend metselwerk onderworpen aan verticale belasting Foto s: Naam fotograaf NL In ons vorig tijdschrift gaven we een algemene uitleg over de technische eisen voor het ontwerpen, berekenen en uitvoeren van metselwerk Eurocodes 6, 8 en STS 22. In dit artikel willen we toelichten op welke wijze men tot de rekenwaarde (N Rd ) van de verticale weerstand van een metselwerkwand komt om vervolgens de verificatie te kunnen uitvoeren van deze wand onderworpen aan verticale belasting. De Eurocode 6 geeft twee methoden om een metselwerkwand onderworpen aan normaalkrachten te berekenen: een uitgebreide methode volgens hfdst.6 en bijlage C van NBN EN (+ANB) een vereenvoudigde methode volgens hfdst.4 van NBN EN (+ANB) De vereenvoudigde methode mag slechts onder welbepaalde voorwaarden toegepast worden. Om tot de berekening van de sterkte van de metselwerkwand f d te komen bepalen we eerst de materiaaleigenschappen. Een belangrijk aandachtspunt hierbij is dat de berekeningen van de Eurocode 6 er van uit gaan dat een metselwerkwand is opgebouwd uit metselwerkstenen die voldoen aan de productnormen van de NBN EN 771- reeks en waarvan de druksterkte bepaald werd volgens de proefmethode voor metselstenen, namelijk de NBN EN De karakteristieke druksterkte van metselwerk f k is een eigenschap van het samengestelde materiaal metselwerk. Volgens de NBN EN (+ANB) kan deze karakteristieke druksterkte op 2 manieren bepaald worden; rechtstreekse methode door het uitvoeren van drukproeven op metselwerkmuurtjes cfr. NBN EN onrechtstreekse methode door toepassing van formules waarin de druksterkte van de samenstellende materialen, metselstenen en mortel, wordt ingevoerd. Deze laatste methode wordt hier verder toegelicht. Druksterkte van de metselsteen: f b In het kader van de CE-markering dient een fabrikant van metselstenen de gemiddelde druksterkte f mean te declareren, samen met de categorie tot welke de stenen behoren. De productnorm NBN EN deelt de bakstenen in in 2 categorieën; Categorie I-stenen: zijn metselstenen waarvan de druksterkte door de fabrikant gedeclareerd wordt met een betrouwbaarheidsniveau van 95%. Categorie II-stenen: zijn metselstenen die niet voldoen aan de hierboven vermelde eisen van betrouwbaarheid aangaande de druksterkte. De druksterkte van een metselsteen wordt bepaald door het uitvoeren van drukproeven volgens NBN EN Rekening houdende met het gedeclareerde betrouwbaarheidsniveaus wordt aan de hand van deze resultaten de gemiddelde waarde afgeleid. Indien de stenen een beoogd gebruik hebben in berekend dragend metselwerk, zal ook de genormaliseerde druksterkte f b gegeven worden of verwezen worden naar de nodige info om deze te berekenen. Opgelet: de vormfactor waarmee de f mean dient vermenigvuldigd is vastgelegd in de tabel 3.9 van de Nationale annex ANB NBN EN Tabel 3.1 van de NBN EN deelt de metselstenen in in groepen, afhankelijk van het aantal en de grootte van de perforaties. (groep 1,2,3,4) Gevelstenen behoren steeds tot groep 1, terwijl onze Belgische snelbouwstenen tot groep 2 of 3 behoren. Het is gebruikelijk dat de fabrikant meedeelt onder welke groep zijn producten vallen of de

21 BOUWEN MET BAKSTEEN 19 volledige configuratie, zodanig dat de ontwerper in dit laatste geval de groep er uit kan afleiden. De berekening van de genormaliseerde gemiddelde druksterkte van de metselsteen gebeurt met de volgende formule: f b = f mean. δ. δ c waarin f b de genormaliseerde gemiddelde druksterkte f mean de door de fabrikant gedeclareerde gemiddelde druksterkte δ de vormfactor zoals gedefinieerd in de NBN EN en zoals kan afgelezen worden in de tabel 3.9 van de ANB NBN EN aan de hand van de afmetingen van de steen. δ c de conditioneringsfactor zoals gedefinieerd in de NBN EN Voor metselbakstenen bedraagt δ c 1 aangezien de gedeclareerde waarde volgens de NBN EN geldt op luchtdroge monsters. Druksterkte van de mortel: f m Mortel dient te voldoen aan de eisen omschreven in productnorm NBN EN De druksterkte van mortel wordt bepaald aan de hand van de NBN EN De waarde van deze druksterkte vindt men terug in zijn benaming. Een mortel Mx (M20, M12, M8, M5, M2.5) heeft een gemiddelde druksterkte van x N/ mm². Tabel 3.7-ANB NBN EN geeft niet normatieve informatie over de verschillende mortels en over de afstemming van sterkte van de metselstenen op de sterkte van de mortel. Druksterkte van metselwerk: f k f k = K. f b α. f m β waarin f k de karakteristieke druksterkte van metselwerk, uitgedrukt in N/mm² K een constante die afhangt van het type metselsteen en zijn groepsindeling alsook van het type mortel. Voor de mortel wordt een onderscheid gemaakt tussen een mortel voor algemene toepassing en een lijmmortel. Lijmmortel wordt aangewend voor lintvoegen met een dikte begrepen tussen 0.5 en 3 mm. α en β exponenten die enkel afhangen van het morteltype. Voor lijmmortel geldt steeds β=0. (de sterkte van de lijmmortel beïnvloedt de sterkte van het metselwerk niet). Voor mortel voor algemene toepassing geldt dat α=0.65 en β=0.25. Een overzicht van de waarden voor K, α en β is opgenomen in tabel 3.8 (zie volgende blz.) van de Nationale bijlage ANB NBN EN Tabel 3.7 ANB NBN EN Mortel metselstenen Europese Gemiddelde Genormaliseerde Tabel 3.9 ANB NBN EN Hoogte Kleinste horizontale afmeting steen (mm) (mm) Deze factoren werden nationaal vastgelegd en kunnen dus verschillend zijn in de lidstaten van de Europese Unie. benaming druksterkte gemiddelde f m (N/mm²) druksterkte f b (N/mm²) M20 20 > 20 M f b 48 M8 8 8 f b 32 M5 5 5 f b 20 M f b 10 Opgelet: de benamingen van mortel volgens de oude Belgische norm (M1, M2,..) zijn niet meer van toepassing.

22 20 BOUWEN MET BAKSTEEN Druksterkte van metselwerk rekenwaarde: f d f k f d = waarin γ m f d de rekenwaarde voor de druksterkte van het metselwerk in N/mm² f k de karakteristieke druksterkte van metselwerk, uitgedrukt in N/mm² γ m materiaalcoëfficient (veiligheidscoëfficient) In de nationale bijlage ANB EN werd in de tabel (zie tabel1) met de waarden voor γ m opgenomen. Deze tabel maakt een onderscheid in functie van de aard en de graad van controle op de producten en op de uitvoering op de bouwplaats. Voor de controle op de uitvoering maakt men onderscheid tussen Standaard controle > uitvoeringsklasse N (normaal) Extern controlebureau > uitvoeringsklasse S (bijzonder); het normale toezicht wordt uitgebreid door het uitvoeren van Tabel 3.8 ANB NBN EN Metselstenen K Mortel voor algemene toepassing Lijmmortel (lintvoeg 0.5mm en 3mm) α β K α β Metselbaksteen groep groep x x (δ)-0.65 (δ)-0.80 groep x x (δ)-0.65 (δ)-0.80 Deze factoren werden nationaal vastgelegd en kunnen dus verschillend zijn in de lidstaten van de EU. Tabel 1 ANB NBN EN Materiaal γ m KLASSE Code Metselwerk vervaardigd met S N A B Metselstenen van categorie I met productcertificaat Prestatiemortel met productcertificaat Metselstenen van categorie I Willekeurige mortel C Metselstenen van categorie II (*) Willekeurige mortel 2,0 2,5 2,3 2,8 3,0 3,5 (*) als kan gewaarborgd worden dat de variatiecoëfficient van de druksterkte van de steen niet groter is dan 25%, zijn de waardes toe te kennen aan γ m respectievelijk 2,5 en 3,0 voor de klassen S en N. een regelmatige en frequente controle door gekwalificeerd personeel dat onafhankelijk is van het uitvoerend bedrijf Verificatie volgens de vereenvoudigde methode van NBN EN In de uiterste grenstoestand wordt geverifieerd : N Ed N Rd = Φ. A. f d waarin N Ed de rekenwaarde voor de verticale belasting N Rd de rekenwaarde voor weerstand tegen normaalkrachten Φ reductiefactor ten gevolge van slankheid en excentriciteit A de aan belasting onderworpen horizontale bruto sectie van de metselwerkwand f d de rekenwaarde voor de druksterkte van het metselwerk in N/mm² De optredende normaalkrachten worden bepaald in uiterste grenstoestand. De lasten worden vermenigvuldigd met een belastingsfactor (veiligheidscoëfficient). Deze factor bedraagt 1.35 voor vaste lasten en 1.5 voor mobiele lasten. Op onze website zal weldra een rekenmodule ter beschikking zijn waar men deze verificatie op eenvoudige wijze kan uitvoeren. In volgend tijdschrift zal het gebruik van deze module toegelicht worden.

23 belgische dakpan- en baksteenfabrikanten Bakstenen voor gewoon metselwerk: V : volle baksteen voor gewoon metselwerk P : geperforeerde baksteen voor gewoon metselwerk L : geperforeerde baksteen met lichte scherf Bakstenen voor gevelmetselwerk S : strengpersgevelsteen ( machinale gevelsteen) H : handvorm en vormbakperssteen A : andere soorten (traditionele en rustieke gevelstenen zoals veldovensteen, baksteen op basis van leisteen, enz.) Andere producten: W : welfsels D : dakpannen O : straatklinkers Voor details over het productiegamma van elke fabriek, kan men zich best rechtstreeks tot de bedrijven wenden. De lijst is samengesteld op basis van de ledenlijsten van de B.B.F. Vele producenten verkopen hun producten al dan niet exclusief, via een afzonderlijke verkoopsorgani satie. In de gevallen waar dit nuttig lijkt, is de naam tussen haakjes bijgevoegd. Oost- Vlaanderen Kleiprodukten HOVE bvba Lindendreef Ninove Tel. (054) Fax (054) (V-H-A) Steenfabriek VANDE MOORTEL nv Scheldekant Oudenaarde Tel. (055) Fax (055) (H-O) SVK nv Aerschotstraat 114, 9100 Sint-Niklaas Tel. (03) Fax (03) (V-P-H) Wienerberger nv - divisie STEENDORP Kapelstraat 112a 9140 Steendorp (V-P-L) West- Vlaanderen Wienerberger nv - Steenbakkerij EGEM nv Brugsesteenweg Egem (Pittem) Tel. (051) Fax (051) (V-P-L-S) Wienerberger nv - Desimpel KORTEMARK Industries nv Hoogledestraat 92, 8610 Kortemark Tel. (051) Fax (051) (V-P-L-S-H) Wienerberger nv - Terca ZONNEBEKE nv Ieperstraat Zonnebeke Tel. (051) Fax (051) (V-P-S) Steenbakkerij DUMOULIN nv Rollegembosstraat Ledegem Tel. (056) Fax (056) (V-P) WIENERBERGER nv Terca, Desimpel, Porotherm, Koramic Kapel ter Bede Kortrijk Tel. (056) Fax (056) (V-P-L-S-H-A-D-O) Limburg Wienerberger nv - divisie VELDWEZELT 2de Carabinierslaan Veldwezelt-Lanaken Tel. (089) Fax (089) (H) Steenfabrieken NELISSEN nv Kiezelweg Veldwezelt Tel. (012) Fax (012) (H) Wienerberger nv - divisie Terca SCHOUTERDEN Venlosesteenweg Maaseik Tel. (089) Fax (089) (H-A) Steenfabrieken VANDERSANDEN nv Riemstersteenweg Spouwen Tel. (089) Fax (089) (H) Steenfabriek VANDERSANDEN nv Nijverheidslaan Lanklaar Tel. (089) Fax (089) (H) Wienerberger nv - divisie Terca TESSENDERLO Havenlaan Tessenderlo Tel. (013) Fax (013) (P-L) Antwerpen Wienerberger nv - divisie NIEL Landbouwstraat Niel Tel. (03) Fax (03) (H) Wienerberger nv - divisie RUMST Nieuwstraat Rumst Tel. (03) Fax (03) (V-P-L-S) Swenden Nieuwstraat Rumst Tel. (03) Fax (03) DESTA nv Heerle Minderhout (Hoogstraten) Tel. (03) Fax (03) (S-O) Steenbakkerij FLOREN nv Vaartkant Rechts St.-Lenaarts Tel. (03) Fax (03) (V-S) Wienerberger nv - divisie Terca NOVA Steenbakkersdam Beerse Tel. (014) Fax (014) (V-P-L-S) Wienerberger nv - divisie Terca SAS Sint Jozefslei Rijkevorsel Tel. (014) Fax (014) (H-A) Wienerberger nv - divisie Terca BEERSE Absheide Beerse Tel. (014) Fax (014) (H) Wienerberger nv - divisie Terca QUIRIJNEN Sint Jobbaan Westmalle Tel. (03) Fax (03) (V-S-H-A) Brabant Steenfabrieken VANDERSANDEN nv Kortenbos Hekelgem Tel. (053) Fax (053) (H) Henegouwen Wienerberger nv - divisie Terca PERUWELZ Rue de l Europe, Péruwelz Tel. (069) Fax (069) (H) Briqueterie de PLOEGSTEERT sa 'Barry' Chaussée de Bruxelles Barry Tel. (069) Fax (069) (S) Wienerberger nv - divisie Terca WARNETON Chaussée du Pont Rouge Warneton (Comines) Tel. (056) Fax (056) (H) Briqueterie de PLOEGSTEERT sa Touquetstraat Ploegsteert Tel. (056) Fax (056) (P-L-W) Namen Wienerberger nv - divisie WANLIN Rue de la Briqueterie, Wanlin Tel. (082) Fax (082) (S-A-O)