09UIT

Transcriptie

1 gemeente Schiedam Burgemeester Postbus EA Schiedam Stadskantoor Stadserf DZ Schiedam T F Aan de gemeenteraad van Schiedam UW KENMERK UW BRIEF VAN ONS KENMERK 09UIT06921 DOORKIESNUMMER april k.zeebregts@schiedam.nl ONDERWERP Monitor huiselijk geweld 2008 en actieprogramma ouderenmishandeling Geachte dames, heren, Tijdens de begrotingsbehandeling 2008 heb ik de Monitor Huiselijk Geweld 2008 voor de Waterweggemeenten en het daaruit voortvloeiende actieprogramma Ouderenmishandeling toegezegd. De monitor is opgesteld door de afdeling onderzoek en statistiek in samenwerking met de gemeenten Maassluis en Vlaardingen, de politie en het Steunpunt Huiselijk Geweld Nieuwe Waterweg Noord. Vanaf 1 januari 2008 hanteert de politie een andere werkwijze. Alle meldingen van huiselijk geweld worden doorgegeven aan het Steunpunt Huiselijk Geweld. Voorheen meldde de politie huiselijk geweld met name wanneer er sprake was van een aangifte huiselijk geweld en een aanhouding. De nieuwe procedure is een aanmerkelijke verbetering, aangezien nu alle zaken doorkomen bij het Steunpunt Huiselijk Geweld. Het Steunpunt bekijkt vervolgens welke hulpverleningacties nodig zijn. Ik ben mij ervan bewust dat deze werkwijze een ander cijfermatig beeld geeft en ervoor zorgt dat vergelijking met 2007 niet mogelijk is. Het actieprogramma Ouderenmishandeling is een pilotproject voor de gemeente Schiedam. Bij het opstellen van dat programma is de voorzitter van het Landelijk Platform Bestrijding Ouderenmishandeling (LPBO) mevrouw Van Dongen geconsulteerd. De uitvoering van het actieprogramma Ouderenmishandeling kan in juli 2009 als pilot voor eenjaar gestart worden binnen het beschikbare budget. Ik verwacht u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, de burgemeester van Schiedam, W.M. Verver-Aartsen

2 gemeente Schiedam :Jr Aanpak Huiselijk Geweld Huiselijk Geweld NWN Actieprogramma Ouderenmishandeling Pilotproject Schiedam, 23 april 2009

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding 1 2. Aanpak Huiselijk Geweld NWN 3 3. Ouderenmishandeling Cijfers Ouderenmishandeling 6 4. Pilot ouderenmishandeling Doelstelling Opzet Pilot Operationele doelstellingen en evaluatie Bestuurlijk kader 11 Actieprogramma ouderenmishandeling, pilot project Schiedam

4 1. Inleiding Het vermoeden bestaat dat ouderenmishandeling vaker voorkomt dan uit de cijfers blijkt. Wanneer wordt uitgegaan van de cijfers uit de monitor, komt ouderenmishandeling nauwelijks voor. De vraag is of deze cijfers een realistisch beeld geven of dat slechts sprake is van een topje van de ijsberg. Ouderen zijn een kwetsbare groep, een sociale kring die kleiner wordt, eenzaamheid en afhankelijkheid, maken dat er bij ouderenmishandeling sprake kan zijn van langdurige en schrijnende situaties. De gemeente staat wij voor de uitdaging om het beleid, met als doel om huiselijk geweld terug te dringen, c.q. te stoppen, door te ontwikkelen. Daarvoor wordt een separate notitie met de Waterweggemeenten opgesteld. In Schiedam heeft het college bovendien aangegeven dat zij graag het probleem van ouderenmishandeling nader belicht en aangepakt wil zien. Het voorliggende actieprogramma is het resultaat. Beschreven wordt wat ouderenmishandeling is en hoe er in de vorm van een pilot aandacht aan gegeven gaat worden. Daarbij worden actiepunten geformuleerd. Uiteraard kan iedereen die te maken heeft met huiselijk geweld nu al terecht bij het Steunpunt Huiselijk Geweld. Maar zoals aangegeven, is het mogelijk dat ouderenmishandeling minder vaak aan het licht komt. Eind 2006 is onderzocht op welke wijze er een verdiepingsslag gemaakt zou kunnen worden rond het thema ouderenmishandeling. Er is een bijeenkomst geweest onder voorzitterschap van Mirjam van Dongen, landelijk ambassadeur STOP ouderenmishandeling. Deze bijeenkomst was georganiseerd door Stichting Seniorenwelzijn en het Steunpunt Huiselijk Geweld Nieuwe Waterweg Noord. Vastgesteld werd dat de aanpak van ouderenmishandeling binnen de al aanwezige kaders van de aanpak huiselijk geweld plaats dient te vinden en dat een meer specifieke aanpak nodig is. Dit heeft geleid tot een korte notitie. Deze notitie geldt als basis voor dit actieprogramma Ouderenmishandeling voor de gemeente Schiedam. Actieprogramma Pilot Ouderenmishandeling Schiedam - l -

5 Aspecten rondom ouderenmishandeling (naar de notitie ouderenmishandeling) Ouderenmishandeling is een probleem waarover in de maatschappij weinig bekend is. Ook bij de professionele hulpverlening is hier nog relatief weinig kennis over. De vraag is hoe het komt dat er met al de aandacht voor huiselijk geweld, er zo weinig aandacht is gekomen voor ouderenmishandeling. Dit heeft te maken met een aantal factoren. Ten eerste verkeren veel ouderen in een sociaal isolement. Door het ouder worden, vallen er familieleden, vrienden en kennissen weg door ziekte of overlijden. Ook neemt vaak de mobiliteit af door lichamelijke en geestelijke ongemakken. Hierdoor komen er minder mensen over de vloeren zijn de ouderen vaak minder in staat om het huis te verlaten. Ten tweede is er bij de professionele hulpverlening onvoldoende kennis om ouderenmishandeling te herkennen. Door dit gebrek aan kennis over ouderenmishandeling en de risicofactoren rondom dit onderwerp, is het mogelijk dat signalen geduid worden als de natuurlijke gevolgen van het ouder worden. Ten derde is er weinig bereidheid of vermogen bij de ouderen zelf om ouderenmishandeling te melden. Gevoelens van schaamte, angst en loyaliteit, afhankelijkheid, gebrek aan assertiviteit of het ontbreken van lichamelijke of geestelijke vermogens zorgen ervoor dat de oudere niet zelf aan de bel trekt. Deze redenen zijn er de oorzaak van dat ouderenmishandeling relatief onbekend is. Actieprogramma Pilot Ouderenmishandeling Schiedam - 2 -

6 2. Aanpak Huiselijk Geweld NWN Huiselijk geweld is geweld dat voorkomt in de privésfeer, waarin de relatie tussen slachtoffer en pleger centraal staat. De huiselijke kring bestaat daarbij uit (ex) partners, gezins- en familieleden, mantelzorgers en huisvrienden. Huiselijk geweld kan de vorm aannemen van kindermishandeling en seksueel kindermisbruik (incest), partner- en relatiegeweld en mishandeling en verwaarlozing van ouderen. 1 In de regio Nieuwe Waterweg Noord wordt de missie om huiselijk geweld aan te pakken als volgt gedefinieerd: de missie van de aanpak Huiselijk Geweld is het stoppen van huiselijk geweld in een zo vroeg mogelijk stadium. Doelstellingen De doelstelling van de aanpak huiselijk geweld in de regio NWN is het voorkomen van huiselijk geweld en het bewerkstelligen van een zo helder mogelijk, afgestemd laagdrempelig hulpverleningsaanbod. Partners De partners met wie de doelstellingen dienen te worden gerealiseerd, worden opgesomd: 1. Het steunpunt Huiselijk Geweld NWN (SHG): Verzorgt informatieverstrekking, advisering en voorlichting op het gebied van huiselijk geweld aan cliënten (daders en slachtoffers), organisaties en omstanders. Motiveert cliënten (zowel daders als slachtoffers) tot het aanvaarden van hulpverleningstrajecten, zet trajecten uit en draagt zorg voor overdracht naar de juiste hulpverlenende instelling. De taken van het Steunpunt Huiselijk Geweld NWN zijn: Signalering, dossiervorming en analyse, weging/kwalificering, toewijzing casemanager, uitvoering interventies, evaluatie en monitoring. Daarnaast verzorgen de medewerkers voorlichtingbijeenkomsten voor professionals en burgers om huiselijk geweld onder de aandacht te brengen. De gebruikte basismethodieken door het Steunpunt Huiselijk Geweld NWN zijn: 1. systeemgericht werken; 2. outreachend werken; 3. gebruik maken van drangmodellen; 4. gebruik maken van motivatietechnieken. De aanwezigheid van een steunpunt huiselijk geweld biedt zowel inwoners als hulpverleners (zowel vrijwilligers als professionals) van het NWN-gebied de mogelijkheid signalen en of vermoedens van huiselijk geweld, in welke vorm van ook, in een zo vroeg mogelijk stadium te melden. 1 Vink, 2006 Actieprogramma Pilot Ouderenmishandeling Schiedam - 3 -

7 2. De convenantpartners: Het SHG kan onmogelijk alleen het probleem aanpakken. De convenantpartners 2 zijn hierbij van grote waarde en leveren, elk op hun eigen vakgebied, een zeer belangrijke bijdrage aan het voorkomen en terugdringen van huiselijk geweld. Het gaat dan om hulpverlening voor plegers, slachtoffers en kinderen en het geven of aanbieden van cursussen in het kader van preventie of voorkoming van verdere escalatie van het geweld. de convenantspartners zijn: Bouman GGZ, Bureau Jeugdzorg Stadsregio Rotterdam, Forensisch Psychiatrische Polikliniek Het Dok, Gemeente Maassluis, Gemeente Vlaardingen, GGD Rotterdam Rijnmond, GGZ Delfland, Maatschappelijke Dienstverlening Nieuwe Waterweg, Stichting Elckerlyc, Openbaar Ministerie, Politie Rotterdam Rijnmond. Riagg Rijnmond, Stichting Onder Eén Dak, Careyn. Actieprogramma Pilot Ouderenmishandeling Schiedam - 4 -

8 3. Ouderenmishandeling Onder ouderenmishandeling wordt, volgens het Landelijk platform Bestrijding Ouderenmishandeling (LGBO) verstaan "Het handelen of het nalaten van handelen van al degenen die in een persoonlijke of professionele relatie met de oudere staan, waardoor de oudere persoon (herhaaldelijk) lichamelijk en/of psychisch en/of materiële schade lijdt, dan wel vermoedelijk lijden zal en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid". Daarbij is het uiteraard van belang dat meegewogen wordt dat er sprake moet zijn van opzet. In gevallen dat er met opzet wordt gehandeld of nagelaten, is er sprake van een verwijtbaar strafbaar feit. Huiselijk geweld kan zich in verschillende verschijningsvormen uiten. Het feit dat ouderen soms in een bijzondere afhankelijkheidsrelatie verkeren, maakt hen kwetsbaar voor meer vormen van schending van de persoonlijke integriteit. Er zijn zes verschillende vormen van ouderenmishandeling: psychische mishandeling, waaronder beledigen, treiteren, dreigen; verwaarlozing: het onthouden van zorg, voeding, medicijnen, onthouden van affectie; financiële uitbuiting; diefstal of verduistering van geld, wegnemen van waardevolle zaken, afpersen, valse beloftes doen, misbruik maken van goedgelovigheid; fysieke of lichamelijke mishandeling; slaan, schoppen, krabben, snijden, brandwonden maken, mond afplakken, drogeren en fixeren; seksueel misbruik; aanranding, verkrachting, exhibitionisme, ongewenst confronteren met pornografisch materiaal; schending van rechten; beperken van vrijheid, zelfbeschikking of privacy, bezoek of telefoon verbieden, ongevraagd post lezen of achterhouden, onnodig eigen beslissingen onthouden. Wat zorgt ervoor dat iemand mishandeld wordt? Zijn er elementen die tot mishandeling leiden? Er kan op deze vragen geen eenduidig antwoord gegeven worden. Het is echter wel zo dat bepaalde factoren het ontstaan van mishandeling of grensoverschrijdingen vergemakkelijken. Verschillende onderzoeken hebben inmiddels een aantal van deze risicofactoren voor ouderenmishandeling beschreven. Risicofactoren zijn: toegenomen afhankelijkheid; sociaal isolement; machtsverschuivingen; loyaliteitsgevoelens voor de daders; een geschiedenis van geweld, en persoonlijke problemen van de dader. Van essentieel belang voor herkenning van ouderenmishandeling is dat hulpverleners bewust zijn van het probleem en op de hoogte zijn van de verschillende risicofactoren en vormen van mishandeling. Omdat de expliciete hulpvraag van het slachtoffer dikwijls achterwege blijft, moeten hulpverleners veelal afgaan op bepaalde signalen, zoals: de oudere krijgt niet de gelegenheid met de hulpverlener te spreken zonder aanwezigheid van de vermoedelijke dader; de huishouding en de verzorging van de oudere dragen sporen van verwaarlozing; de ouder heeft lichamelijke of psychische klachten; de oudere geeft onsamenhangende of tegenstrijdige verklaringen van lichamelijke verwondingen; de verzorger toont zich onverschillig voor het wel en wee van de oudere; de verzorger toont verschijnselen van overbelasting; de verzorger scheldt en schreeuwt tegen de oudere in het bijzijn van arts over hulpverlener, en Actieprogramma Pilot Ouderenmishandeling Schiedam - 5 -

9 de dader probeert de hulpverlener buiten de deur te houden of om de tuin te leiden. 3.1 Cijfers Ouderenmishandeling In 1996 is het eerste grootschalige onderzoek uitgevoerd naar de aard en omvang van ouderenmishandeling. Uit dit landelijke onderzoek blijkt dat 5,5% van de (zelfstandig wonende) bevolking van 65 jaar en ouder slachtoffer is (geweest) van enigerlei vorm van mishandeling. Een grootschalige enquête onder ouderen door de GGD in Flevoland in 2000 geeft de meest recente en representatieve cijfers van ouderenmishandeling (door zowel bekenden als onbekenden) van de afgelopen jaren. Van de ouderen van 55 jaar en ouder blijkt dat 5,5% zich wel eens bedreigd heeft gevoeld. Emotionele mishandeling wordt in dit onderzoek door 5,4% van de ondervraagde ouderen gemeld, 0,7% en 0,1% rapporteert lichamelijk, respectievelijk seksueel mishandeld te zijn. De fragmentarische beschikbaarheid van lokale en regionale cijfers over ouderenmishandeling en zelfs de volstrekte afwezigheid van recente landelijke cijfers heeft tot gevolg dat de exacte omvang van ouderenmishandeling niet vast te stellen is 3. Uit de cijfers van het Steunpunt Huiselijk Geweld blijkt dat slechts in 4 procent van de gevallen een persoon van 60 jaar of ouder aanklopt bij het Steunpunt. De verwachting is dat het probleem aanzienlijk groter is. Zo blijkt uit landelijke bronnen dat bij veel mantelzorgers van demente ouderen (circa een derde deel) de zorg zodanig uit de hand loopt dat er sprake is van mishandeling 4, ook wel ontspoorde zorg genoemd. Ouderenmishandeling zal mogelijk verder toenemen. Dit komt door het verschijnsel van dubbele vergrijzing (meer ouderen en hogere leeftijd) waardoor er meer mensen zijn die afhankelijk zijn van de zorg van anderen. Tabel Meldingen van mishandeling van 60+ bij SHG per gemeente aantal aantal Aantal aantal Slachtoffers Gemeente meldingen plegers meldingen plegers ouderen slachtoffers slachtoffers mishandeling conform definitie 2008 Slachtoffers ouderen mishandeling conform definitie Schiedam Vlaardingen Maassluis Overig Totaal Bron: SHG 2007 en 2008 Het aantal meldingen van 60-plussers is in 2008 ten opzichte van 2007 meer dan verdubbeld. Het gaat dan niet altijd om gevallen van ouderenmishandeling, omdat een deel van de casussen niet onder de definitie ouderenmishandeling valt. Zo zijn bijvoorbeeld de cijfers van partnermishandeling hierbij inbegrepen. In dergelijke gevallen is er geen sprake van afhankelijkheid van het slachtoffer ten opzichte van de dader (conform de definitie van ouderenmishandeling). Nader dossieronderzoek wijst 3 Bron: Factsheet Huiselijk geweld: Feiten en cijfers, januari Dit landelijk onderzoek stamt uit 1996 Actieprogramma Pilot Ouderenmishandeling Schiedam -6-

10 uit dat er 2 casussen waren die vallen onder de definitie van ouderenmishandeling in 2007 en 4 casussen ouderenmishandeling in Dit is in de laatste kolommen zichtbaar gemaakt. 4. Pilot ouderenmishandeling 4.1 Doelstelling De gemeente Schiedam heeft de opdracht gegeven aan MDNW om een pilot te starten die inzicht moet verschaffen in de aard en, zo mogelijk, omvang van de problematiek rondom ouderenmishandeling en een aanpak te formuleren. Deze aanpak kan direct uitgevoerd worden (start uiterlijk juli 2009). Om dit te bereiken zijn de volgende doelstellingen geformuleerd: hulpverleners (zowel vrijwilligers als professionals) leren de signalen van ouderenmishandeling te herkennen; hulpverleners leren (vermoedens van) gevallen van ouderenmishandeling adequaat aan te pakken; bekendheid geven aan de problematiek van ouderenmishandeling en het uit de taboesfeer halen; drempel verlagen voor ouderen om te komen met hulpvragen; signaleren en melden van ouderenmishandeling in een zo vroeg mogelijk stadium. Om de doelstellingen te bereiken, is een specifieke aanpak nodig. Eén van de belangrijkste aandachtspunten hierbij is het op gang brengen van de samenwerking tussen de verschillende betrokken partijen. Uiteraard worden casussen ouderenmishandeling nu en tijdens de pilot opgepakt en wordt de hulpverlening in gang gezet. Primair echter wordt, op basis van ervaringen elders in het land, geadviseerd om deskundigheidsbevordering te organiseren en in te bedden in de organisaties. 4.2 Opzet Pilot Om de doelstellingen te behalen, is een aantal concrete activiteiten en de samenwerking met een aantal partijen nodig. Primair worden het Steunpunt Huiselijk Geweld, Stichting Welzijn Ouderen, Steunpunt Mantelzorg, Bouman GGZ, GGZ Delfland, GGD (Lokaal Zorgnetwerk) en het AMW betrokken om een consultatienetwerk met aandachtsfunctionarissen op te zetten. Andere partijen, zoals ziekenhuizen, politie, huisartsen, pastoraal werk, woningbouwverenigingen, ouderenbonden en vrijwilligersorganisaties zullen in een later stadium ook deel uit kunnen gaan maken van het netwerk. Mede naar aanleiding van de notitie Ouderenmishandeling en consultatie, van mevrouw M. van Dongen, landelijk ambassadeur ouderenmishandeling, zullen de volgende acties voor de pilot worden uitgevoerd. 1. Het opzetten en trainen van een Consultatienetwerk met aandachtsfunctionarissen Om een consultatienetwerk op te zetten moeten alle primaire partnerorganisaties een aandachtsfunctionaris leveren die zitting heeft in het consultatienetwerk. De aandachtsfunctionaris is de verbindende schakel tussen organisatie en netwerk. Deze voert de regie op het onderwerp Actieprogramma Pilot Ouderenmishandeling Schiedam - 7 -

11 ouderenmishandeling binnen de eigen organisatie en zorgt ervoor dat ouderenmishandeling daar bekendheid krijgt en (h)erkend wordt. De aandachtsfunctionaris is binnen de eigen organisatie de regievoerder en aanspreekpunt als het gaat om meldingen van gevallen van ouderenmishandeling of vermoedens daarvan. Het SHG heeft in het Consultatienetwerk een coördinerende/regisserende rol. Een consultatienetwerk met aandachtsfunctionarissen is een samenwerkingsvorm waarin het uitvoerende niveau en beleid (op instellingen niveau) worden verknoopt. Dit zal worden bewerkstelligd door middel van aandachtsfunctionarissen die binnen zijn of haar eigen organisatie een beleidsmatige vertaling maakt van de werkpraktijk, zoals die zich binnen het consultatienetwerk zal uitkristalliseren. Taken van het netwerk zijn: het geven van consultaties aan het totale netwerk; het vervullen van de ambassadeursfunctie; het verzorgen van deskundigheidsbevordering volgens het "train de trainer" principe. Het consultatienetwerk biedt de mogelijkheid tot informatieve uitwisseling en intervisie (aandachtsfunctionarissen kunnen casussen inbrengen). Daarnaast worden ook zaken als protocolontwikkeling (van bijvoorbeeld een melding- of registratieprotocol) voorbereid. Om het consultatienetwerk goed te laten functioneren, zullen de leden getraind worden. Zij moeten in staat zijn om binnen hun eigen organisatie voorlichting te geven, collega's te trainen in het signaleren van gevallen van ouderenmishandeling en als aanspreekpunt te fungeren. Zij vormden ook de schakel tussen uitvoering en beleid binnen hun organisatie. 2. Het organiseren van een conferentie waarin het Consultatienetwerk zich presenteert Het organiseren van één werkconferentie waarin voorlichting over het onderwerp en achtergronden van de problematiek wordt gegeven, is een prima methode om het Consultatienetwerk zichzelf te laten presenteren. Voorlichting aan intermediairs is essentieel om een begin te kunnen maken met het bestrijden van ouderenmishandeling. Daarnaast is het een belangrijk middel om de communicatie tussen de partners in het netwerk rondom ouderenmishandeling gaande te houden. 3. Voorlichting aan andere signaleerders en de doelgroep Ouderenmishandeling is een publieke zaak, waarbij de veiligheid, het welzijn en de gezondheid van een groot deel van de oudere burgers in het geding zijn. Tijdens voorlichtingsbijeenkomsten, verzorgd door de aandachtsfunctionarissen, is het van belang om een oproep aan signaleerders en belangenorganisaties te doen, waarbij de boodschap is: erken de reikwijdte van het probleem ouderenmishandeling; breng de aard, ernst en omvang van ouderenmishandeling naar voren (d.m.v. signalering en registratie) met name richting politiek en bestuur; bouw expertise over signalering en aanpak van ouderenmishandeling op en breng die in binnen het consultatienetwerk; de expertise van de signaleerders en belangenorganisaties is zowel richting politiek en bestuur van belang als ook richting de lokale organisaties; maak gebruik van de expertise van andere organisaties en projecten. 4. Preventie Actieprogramma Pilot Ouderenmishandeling Schiedam

12 Als gesproken wordt over preventie van ouderenmishandeling, is er een onderscheid te maken tussen het voorkomen van het ontstaan van ouderenmishandeling (primaire preventie) en het er "vroeg bij zijn", dat wil zeggen zorgen dat er op tijd wordt opgetreden, waardoor een situatie niet verergert (secundaire preventie). Een belangrijke vorm van primaire preventie is ondermeer het voorkomen van overbelasting bij mantelzorgers. Ook eenzaamheidsbestrijding en empowerment van ouderen zijn manieren om de kwetsbaarheid van alleenstaande ouderen te verminderen en daarmee te helpen voorkomen dat zij slachtoffer van ouderenmishandeling worden. Primaire preventie valt in het algemeen onder het gemeentelijk Welzijn- en gezondheidsbeleid. Aan secundaire preventie wordt aandacht besteed door middel van het trainen van ouderenadviseurs, thuiszorgmedewerkers en mantelzorgondersteuners. Hierdoor kunnen de eerste tekenen van ouderenmishandeling vroegtijdig gesignaleerd en onderkend worden, waardoor voorkomen kan worden dat de situatie verder uit de hand loopt. Binnen de instellingen zijn het vooral preventiefunctionarissen die zich bezig houden met het bestrijden van ouderenmishandeling. 5. Communicatie Bij communicatie in het kader van huiselijk geweld en ouderenmishandeling wordt al snel gedacht aan een publiekscampagne. Uit elders in het land opgezette projecten blijkt dat een publiekscampagne om het onderwerp ouderenmishandeling op de kaart te zetten pas zinvol is als de aanpak stevig staat. Wel is het van belang om de beoogde partners te motiveren, gezamenlijk op te trekken op het gebied van de bestrijding van ouderenmishandeling. Wel is het van belang om een communicatieplan op te stellen, waarin opgenomen is welke doelgroepen geïnformeerd moeten worden over het Consultatienetwerk, de conferentie en de voorlichtingsbijeenkomsten. Hiervoor zal nauw samengewerkt worden tussen de voorlichters van de gemeente Schiedam en het consultatienetwerk. Door de informatie vanuit de gemeente te verstrekken, wordt het voor de inwoners duidelijk dat het om een gemeentelijk initiatief gaat. De gemeente Schiedam zal bij het uitvoeren van de pilot expliciet genoemd worden op de website van Movisie en vermeldt worden in de voortgang van het implementatieproject Bestrijding Ouderenmishandeling. Actieprogramma Pilot Ouderenmishandeling Schiedam. 9.

13 4.3 Operationele doelstellingen en evaluatie De pilot Ouderenmishandeling zal naar verwachting juli 2009 starten en één jaar duren. Beoogd resultaat De organisaties hebben een regievoerder en aandachtsfunctionaris voor medewerkers waar zij gevallen van ouderenmishandeling of vermoedens kunnen bespreken t.b.v. aanpak Aandachtsfunctionarissen zijn (beter) op de hoogte van wat men behoort te doen bij gevallen van ouderenmishandeling Presentatie van consultatienetwerk en tot stand brengen goede communicatie tussen de partners Bewustwording rond ouderenmishandeling idem idem Professionals, mantelzorgers en vrijwilligers zijn op de hoogte van de aanpak van ouderenmishandeling en kennen het netwerk Termijn Binnen een periode van zes maanden na aanvang van de pilot Na zes maanden pilotfase In de pilotfase Na zes maanden na aanvang van de pilot In de pilotfase In de eerste twee maanden van de pilot Laatste twee maanden van de pilot Acties De relevante partners hebben een aandachtsfunctionaris aangewezen Alle aandachtsfunctionarissen volgen een training ter bevordering van de deskundigheid Eén conferentie ouderenmishandeling Ontwikkelen voorlichtingsmateriaal Minimaal vijf voorlichtingsbijeenkomsten Opstellen communicatieplan Minimaal één netwerkbijeenkomst Trekker SHG is regievoerder, organisaties voeren uit SHG SHG in samenwerking met gemeente SHG in samenwerking met gemeente Aandachtsfunctionaris van de desbetreffende organisatie SHG in samenwerking met gemeente SHG Naar verwachting zal de toegenomen aandacht voor het onderwerp ouderenmishandeling tot gevolg hebben dat het aantal registraties bij het steunpunt huiselijk geweld zal toenemen. Naar verwachting zal dit effect zich voor gaan doen na de pilotfase. Het is zeer wel mogelijk dat in 2010 het aantal registraties in Schiedam hierdoor zal verdubbelen (van 4 naar 8). Dit zal echter na de pilotfase duidelijk worden. Actieprogramma Pilot Ouderenmishandeling Schiedam - 10-

14 Na de pilot wordt geëvalueerd en wordt bekeken of de operationele doelstellingen zijn gehaald, welke middelen (o.a. communicatie) zijn ingezet, en of er een wijziging optreed in het aantal registraties ouderenm i shandel ing. 4.4 Bestuurlijk kader Bij de begrotingsbehandeling in het najaar van 2008, heeft het college een toezegging gedaan aan de raad, om te komen tot een actieprogramma ouderenmishandeling. De ouderenpartij (AOV) had hierover eerder een motie ingediend, welke is ingetrokken aangezien het college deze toezegging gedaan heeft. Daarbij is aangegeven dat de notitie ouderenmishandeling van mevrouw Van Dongen, landelijk ambassadeur ouderenmishandeling, betrokken zou worden. Dit is het uitgangspunt van het onderhavige actieprogramma. Voor de uitvoering van deze pilot zijn middelen aanwezig in 2009, en kan vanaf de start een pilotjaar worden uitgegeven. In 2010 verdwijnen in Schiedam mogelijk Grote Steden Beleid middelen en is het wellicht nodig een extra vraag om middelen voor te leggen aan de gemeenteraad indien het project gecontinueerd wordt. Uiteraard is het zo dat ouderenmishandeling ingebed wordt in de totaalaanpak van huiselijk geweld in de Waterweg en dit een continu aandachtspunt is. Indien de pilot overgenomen wordt door de andere Waterweggemeenten, dan is het nodig nader te bezien wat de kosten zullen zijn. Actieprogramma Pilot Ouderenmishandeling Schiedam

15 MAASSI-U!?> Monitor huiselijk geweld Nieu\A»*: Waterwee» Noord 2008

16 Monitor huiselijk geweld Nieuwe Waterweg Noord 2008 Oktober 2008 Onderzoek & Statistiek Gemeente Schiedam Deze monitor kwam tot stand in samenwerking met: Politie Rotterdam-Rijnmond Steunpunt Huiselijk Geweld Nieuwe Waterweg Noord Gemeente Maassluis Gemeente Vlaardingen Gemeente Schiedam

17 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Doelstellingen en aanpak 6 3 Monitor Politie Rotterdam-Rijnmond: incidenten en aantal aangiften huiselijk geweld Steunpunt Huiselijk Geweld: aantal aanmeldingen huiselijk geweld en korte contacten 9 4 Totslot 16 Monitor Huiselijk Geweld Nieuwe Waterweg-Noord

18 1 Inleiding In het convenant Samenwerkingsverband Aanpak Huiselijk Geweld NWN is te lezen dat de gemeenten Vlaardingen, Schiedam en Maassluis verantwoordelijk zijn voor het opstellen en (doen) uitvoeren van het beleid op het gebied van de aanpak van huiselijk geweld (preventie en hulpverlening). Deze drie gemeenten zijn samen met politie, Openbaar Ministerie, GGD en de hulpverlenende organisaties verantwoordelijk voor het zoveel mogelijk voorkomen en terugdringen van huiselijk geweld. Om dit doel te bereiken is het Steunpunt Huiselijk Geweld Nieuwe Waterweg Noord (Schiedam, Vlaardingen en Maassluis) opgezet. Dit is een samenwerkingsverband tussen diverse hulpverlenende organisaties, waaronder Bureau Jeugdzorg, Maatschappelijke Dienstverlening, de drie gemeenten en nog een groot aantal andere partners. Het doel van het steunpunt is huiselijk geweld in een zo vroeg mogelijk stadium aan te pakken. Begin 2005 is er een pilot geweest waarin de aanpak van het Steunpunt werd getoetst en verder werd ontwikkeld. Het Steunpunt is gevestigd in Schiedam en is op 2 september 2005 officieel van start gegaan. In deze rapportage wordt verslag gedaan van de centrale doelstellingen van de aanpak huiselijk geweld. Vervolgens wordt ingegaan op meetbare monitorgegevens. Monitor Huiselijk Geweld Nieuwe Waterweg-Noord

19 2 Doelstellingen en aanpak Alle betrokken partijen hebben een gezamenlijk belang bij het maken van afspraken op het gebied van de aanpak van huiselijk geweld. Derhalve bestaat bij elke partij de intentie om structureel samen te werken aan een integrale aanpak van huiselijk geweld. In dit kader committeren alle partijen uit het convenant zich aan de missie, doelstellingen middelen en werkwijze van de aanpak van huiselijk geweld. Het uiteindelijke doel van de aanpak van huiselijk geweld is het bestrijden en terugdringen ervan. De missie van de aanpak van huiselijk geweld is het stoppen van huiselijk geweld in een zo vroeg mogelijk stadium. Daaraan ligt de volgende gedachte ten grondslag: het is makkelijker om geweld in een vroegtijdig stadium te stoppen en bovendien is de schade voor betrokkenen dan minder groot. Een essentieel uitgangspunt bij de ontwikkelde aanpak is de systeembenadering: alle betrokkenen krijgen hulp aangeboden. Het individuele hulpaanbod is afgestemd op het aanbod aan de anderen in het systeem en is gericht op het doen stoppen van het geweld, het voorkomen van recidive en het bestrijden van de gevolgen van huiselijk geweld bij getuigen (kinderen), slachtoffers en plegers. Om du doelstellingen te realiseren heeft het Steunpunt de volgende taken op zich genomen: 1 Het geven van voorlichting, de advisering en het bevorderen van deskundigheid aan professionals; 2 Het geven van voorlichting en adviezen aan het publiek; 3. Het ingangzetten en actief doorverwijzen van direct betrokkenen bij huiselijk geweld (plegers, slachtoffers en kinderen); 4 Indien nodig, het afstemmen en ontwikkelen van het hulpaanbod aan de betrokkenen in het systeem waarbinnen het geweld plaatsvindt (heeft gevonden); 5 Het initiëren van een passend hulpaanbod door de geschikte organisaties indien dit in de regio ontbreekt. De eerste twee taken dragen bij aan een de signalering van huiselijk geweld en dan het liefst in een zo vroeg mogelijk stadium. Dit wordt wel vroegsignalering genoemd. Het voorlichten en trainen van professionals om huiselijk geweld te herkennen en aan te pakken, de publiekscampagne en het (telefonische) advies dat professionals en publiek bij het steunpunt kunnen krijgen zijn voorbeelden van d;; instrumenten die worden ingezet bij de uitvoering van deze taken. De laatste drie taken zorgen dat huiselijk geweld en de gevolgen daarvan op een goede manier worden bestreden. De intake die het Steunpunt verzorgt om te komen tot een goede doorverwijzing en het casusoverleg zijn de methoden die worden gebruikt om de derde en de vierde taak uit te voeren. In het initiëren van een compleet en passend hulpaanbod gericht op de bestrijding van huiselijk geweld heeft in de beginfase veel aandacht gehad door het voeren van overleg met de regionale hulpverlenende instanties. Het blijft een punt van aandacht, omdat het steunpunt zelf geen volledige hulpverleningstrajecten voor de betrokkenen aanbiedt. Naast het Steunpunt zetten ook de overige hulpverlenende instanties zich in als het gaat om informatieverstrekking, advisering en voorlichting aan: cliënten (daders en slachtoffers); organisaties, hulpverleners, sleutelfiguren/intermediairs; omstanders. Daarnaast hebben alle hulpverlenende instanties als taak om cliënten (zowel daders als slachtoffers) te motiveren tot het aanvaarden van hulpverleningstrajecten en het overdragen naar de juiste instantie. De ketenaanpak van huiselijk geweld ziet er als volgt uit: (Vroeg) signalen ng HG 'n Dossiervor- ^ming + analyse L, i Weging / Toewijzing /kwalificering K i ) casemanager L. HG Uitvoering /interventies I, Evaluatie > Monitor Huiselijk Geweld Nieuwe Waterweg-Noord

20 De keten start met input van ongestructureerde informatie, signalen en/of vermoeden van huiselijk geweld (van slachtoffers, plegers, omstanders en/of professionals). Dat moet uiteindelijk leiden tot een geslaagde interventie (gestopt, voorkomen, beschermd) en tot een compleet beeld van de omvang en aard van het probleem. 3 Monitor 2008 Huiselijk geweld is niet alleen een belangrijk aandachtspunt van het gemeentelijk beleid maar ook van het landelijke Grotestedenbeleid. De gemeente Schiedam maakt daar deel van uit (Vlaardingen en Maassluis niet). In dit kader heeft Schiedam verschillende prestatieafspraken gemaakt met de rijksoverheid. De eerste was dat er een Steunpunt Huisgelijk Geweld zou moeten komen. Aan die voorwaarde is in september 2005 voldaan. Op dat moment is er een campagne gestart om het bestaan van het Steunpunt onder de aandacht van de bevolking te brengen. Ingeschat werd toen dat hierdoor het aantal meldingen van huiselijk geweld (fors) zou toenemen. Niet zozeer omdat er verwacht werd dat er daadwerkelijk meer geweld zou gaan optreden maar voornamelijk vanwege een toenemende bekendheid van het Steunpunt. Op het moment van het opmaken van de prestatieafspraken tussen de gemeente Schiedam en het Rijk in 2004, bedroeg het aantal meldingen huiselijk geweld bij de politie 123. Dit waren 63 eerste meldingen en 60 herhaalde meldingen van huiselijk geweld. Ingeschat werd dat met het toenemen van de bekendheid van het Steunpunt het aantal eerste meldingen van huiselijk geweld met ongeveer een factor 5 zou toenemen. Bij de eindmeting van het Grotestedenbeleid begin 2010 zou dit aantal gestabiliseerd moeten zijn. Het aantal herhalingsmeldingen zou rond die tijd met 20% moeten zijn afgenomen. Voor de monitor Huiselijk Geweld worden vooralsnog twee bronnen gebruikt: de politie Rotterdam- Rijnmond en het Steunpunt Huiselijk Geweld Nieuwe Waterweg Noord. De politie krijgt tot nu toe de meeste meldingen binnen van huiselijk geweld. Tot eind 2007 werden deze voor een beperkt deel doorverwezen naar het Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG). Vanaf 1 januari 2008 is de werkwijze veranderd en worden vrijwel alle meldingen die met huiselijk geweld te maken hebben door de politie doorgezet naar het Steunpunt Huiselijk Geweld. Dat betekent dat het Steunpunt sindsdien met een aanzienlijke toename van het aantal meldingen wordt geconfronteerd (met overigens als gevolg dat de cijfers van 2005 tot en met 2007 niet vergeleken kunnen worden met die van 2008). Anderzijds krijgt het SHG ook meldingen binnen die niet via de politie verlopen. Er zitten wel de nodige haken en ogen aan het gelijktijdig gebruik van deze verschillende bronnen, toch wordt hierdoor zeer waarschijnlijk een redelijk goed beeld verkregen van de problematiek rondom huiselijk geweld. Bovendien registreert het SHG bepaalde informatie die de politie niet heeft en andersom. Het beeld dat in de monitor wordt geschetst heeft vooral betrekking op de omvang en aard van het probleem en kenmerken van slachtoffers en plegers. De beperking ligt in het feit dat het (nog) niet mogelijk is om een compleet beeld te reconstrueren van het aantal geslaagde interventies (definitief stoppen van het geweld). Zo worden enerzijds de gevallen van huiselijk geweld centraal geregistreerd (door middel van het Steunpunt), anderzijds worden deze cases bij een groot aantal verschillende ketenpartners weggezet. Een goed beeld van het aantal succesvol afgesloten trajecten kan dan ook alleen verkregen worden door dossieronderzoek bij alle betrokken instanties, bij voorkeur gecombineerd met een centrale terugmelding naar het Steunpunt. Dat vergt echter tijd en medewerking van alle partners. 3.1 Politie Rotterdam-Rijnmond: incidenten en aangiften huiselijk geweld De cijfers die hierna worden gepresenteerd hebben betrekking op de periode januari 2005 t/m juni Incidenten en aangiften In de systematiek van de politie is de problematiek van huiselijk geweld een optelling van een 18-tal incidenten en delicten. Dit varieert van belediging en ruzie tot zware mishandeling en moord. De Monitor Huiselijk Geweld Nieuwe Waterweg-Noord

21 meeste meldingen (ongeveer driekwart) betreffen incidenten als huiselijke twist, ruzie, bedreiging en lichte mishandeling. Gemiddeld zo'n 60 procent van het aantal incidenten behoort tot de categorie 'misdrijf. -'J Gemeente Schiedam Vlaardingen Maassluis.^ni -l l, enlen huiselijk geweld per gemeente 2005 Aantal incidenten % % % % Totaal Bron: Politie Rotterdam-Rijnmond 100% 2006 Aantal incidenten 669 I % 497, 36% 15% 100% 2007 Aantal incidenten % 50^ 38% i 12% JOO%j T halfjaar 2008 Aantal incidenten % 477r 40% 13% 100% Op basis van vier meetgegevens is het nog niet echt goed mogelijk om een duidelijke trend te ontdekken. Maar het laat zich aanzien dat 2006 een piekjaar is geweest voor wat betreft het aantal incidenten. In 2007 is dit aantal namelijk behoorlijk teruggelopen. De cijfers over het eerste halfjaar van 2008 lijken deze trend te bevestigen. De meeste incidenten zijn afkomstig uit Schiedam. Hoewel deze gemeente de grootste is in de regio Nieuwe Waterweg-Noord, is het aantal meldingen toch iets hoger dan op grond van het inwonertal en het aantal woningen zou worden verwacht (zie figuur 3.1). Daarentegen is Maassluis ondervertegenwoordigd. Figuur ' Ontwikkeling van het aantal incidenten van huiselijk geweld per 1000 woningen 18 -H 16-i 14 - Schiedam Vlaardingen Maassluis lehalfjr Per 1000 woningen ligt het aantal incidenten in Schiedam gemiddeld zo'n 5 hoger dan in Maassluis. Wellicht speelt mee dat - zoals in andere regio's in Nederland wel wordt gemeten - huiselijk geweld in kleinere gemeenten iets minder vaak voorkomt dan in de grotere (bron: GGD). In de periode 2005 t/m 2007 hebben zich in de regio NWN in totaal incidenten voorgedaan. Daarvan hebben er (=35%) tot een aangifte geleid. In tabel 3.2 is zichtbaar dat door de jaren heen 1 iet aantal aangiften vrij constant is maar dat het aangiftepercentage enigszins fluctueert. Dat geldt voor alle drie de gemeenten. Monitor Huiselijk Geweld 2008 Nieuwe Waterweg-Noord

22 Tabel 3.2 Gemeente Schiedam Vlaardingen Maassluis Aangiften huiselijk geweld per gemeente Aantal In % aantal Aantal aangiften incidenten aangiften % % % 62 In % aantal incidenten 33% 33% 31% 2007 Aantal aangiften In % aantal incidenten 39% 36% 36% Totaal 440 Bron: Politie Rotterdam-Rijnmond 35% % % Een deel van deze aangiften heeft tot een aanhouding geleid. Een aanhouding kan overigens meerdere personen betreffen. Figuur 3.2 Aanhoudingen i.v.m. huiselijk geweld Figuur 3.3 Aanhoudingen in % van aantal incidenten en in % van aantal aangiften 400 i 82% Bron: Politie Rotterdam-Rijnmond in % aantal ried ent en Min % aantal aangiften Het aantal aanhoudingen is vrij constant. Dat geldt ook voor het aantal aanhoudingen ten opzichte van het aantal aangiften en in iets mindere mate ook in relatie tot het aantal incidenten. Gemiddeld heeft rond de 30 procent van het aantal incidenten een aanhouding tot gevolg. 3.2 Steunpunt Huiselijk Geweld: aantal aanmeldingen huiselijk geweld en korte contacten Door het Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG) wordt er een verschil gemaakt tussen korte contacten en aanmeldingen (dossiers, reguliere contacten). Korte contacten zijn advies- en informatiegesprekken, die niet leiden tot een hulpverleningscontact. Daarbij kan gedacht worden aan een informatiegesprek met een hulpverlener of een adviesgesprek met een slachtoffer. Bij een kort contact is een eenmalig gesprek voldoende en volgt er geen doorverwijzing. Bij de aanmeldingen wordt een dossier aangemaakt met een uitgebreide analyse van de situatie en worden er hulpverleningsgesprekken geïnitieerd. De hulpverlening bij het Steunpunt Huiselijk Geweld is gericht op motivatie, analyse en doorverwijzing. Deze contacten zijn reguliere contacten. Tot eind 2007 werd een deel van incidenten die met huiselijk geweld te maken hebben door de politie doorverwezen naar het SHG. Voor het Steunpunt betekende dit dat ongeveer de helft van hun workload afkomstig was van de politie. Vanaf 1 januari 2008 is de werkwijze veranderd en worden in principe alle meldingen die met huiselijk geweld te maken door de politie doorgezet naar het SHG. Voordien bleef dat voornamelijk beperkt tot aangiftes. Voor het Steunpunt betekende dat een aanzienlijke toename van het aantal cases. Dat heeft overigens tot gevolg dat de cijfers van 2007 niet vergeleken kunnen worden met die van Monitor Huiselijk Geweld Nieuwe Waterweg-Noord

23 De ontwikkeling van het aantal aanmeldingen per Waterweg-gemeente is als volgt: TabelJS 3 Aanmeldingen per gerneent (bron ; SHG) l e halfjaar e halfjaar 2007_ Gemee nte aantal aantal aanmeldingen^ % aanmeldingen % Schiedam Vlaardingen Maassluis Overig % 36% 8% 3% % 31% 19% 4% l e halfjaar 2008* aantal aanmeldingen % 41% 37% 15% 7% Totaal % % % * A.g.v. nieuwe afspraken met de politie worden per in principe aüe_ incidenten m.b.l. huiselijk geweld door de politie doorverwezen naar het Steunpunt Over geheel 2007 kreeg het Steunpunt met 300 aanmeldingen te maken. Door nieuwe afspraken met de politie is dit alleen al in het eerste halfjaar van 2008 toegenomen tot 649 aanmeldingen. Dat betekent een zeer forse toename van de workload bij het Steunpunt. De meeste aanmeldingen blijken uit Schiedam afkomstig te zijn. Indien dit wordt gerelateerd aan het inwonertal dan blijkt Schiedam - evenals bij de cijfers van de politie - enigszins oververtegenwoordigd te zijn. In 2007 heeft het Steunpunt naast de aanmeldingen (waarbij er een dossier wordt opgesteld) ook nog 165 korte contacten (advies- en informatievragen) gehad. In de eerste helft van 2008 waren dit er 115. Verwacht mag worden dat dit cijfer op jaarbasis boven de 200 zal komen te liggen. Ook op dit onderdeel is er dus sprake van een stijging. Achtei grondkenmerken Bij huiselijk geweld zijn er altijd plegers en slachtoffers. Beide groepen komen bij het Steunpunt in beeld. In de eerste helft van 2008 ging het om 431 slachtoffers en 123 plegers (zie tevens figuur 3.4). Bij huiselijk geweld tussen volwassenen zijn ook vaak kinderen betrokken. Bekend gegeven is dat dit op kinderen een groot effect kan hebben, in de vorm van psychische klachten en/of gedragsproblemen. Figuur?<A Rol van cliënt bij huiselijk geweld 22% slachtoffer Bpleger \ --^ 78% Bron: SHG 1 halfjaar 2008 Per gemeente is de situatie als volgt: Tabel 3.4 Gemeente Schiedam Vlaardingen Maassluis Overige gemeenten Rol in huiselijk geweld per gemeente slachtoffer Totaal 431 Bron: S HG 1" halfjaar totaal Monitor Huiselijk Geweld Nieuwe Waterweg-Noord

24 Het aandeel mannen in de contacten van het SHG bedraagt gemiddeld 30 procent. De verdeling man/vrouw is in alle drie de Waterweg-gemeenten nagenoeg gelijk. Tabel 3.5 geslacht man vrouw Slachtoffers en plegers slachtoffer naar geslacht % 17% i 83% pleger % 72% 28% totaal totaal! 431 Bron: SHG /'' halfjaar % ' % 554 Plegers van huiselijk geweld zijn hoofdzakelijk mannen (72%). Slachtoffers daarentegen zijn overwegend vrouwen (83%). De 554 cliënten van het Steunpunt in het eerste halfjaar van 2008 kunnen als volgt worden getypeerd: Tabel 3.6 Typering cliëntenbestand van het SHG Man, pleger, 16% Man, slachtoffer 13% Vrouw, pleger 6% Vrouw, slachtoffer ' 65% totaal 100% Bron :SHG V' halfjaar 2008 Ongeveer tweederde deel van de cliënten bestaat uit vrouwelijke slachtoffers. Hoewel slechts 6 procent van de vrouwen als pleger kan worden aangemerkt, is dit volgens het Steunpunt een verdubbeling ten opzichte van 2007 (tegelijkertijd is het aantal mannelijk slachtoffers met een zelfde percentage toegenomen). Vermoedelijk heeft dit te maken met het feit dat vanaf 2008 de politie alle meldingen van huiselijk geweld doorzet naar het Steunpunt niet alleen de aangiftes (met relatief meer 'zwaardere' gevallen). Figuur % i 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Verdeling naar leeftijd cliënten SHG 32% 22% 6% Q 3% 1% gpq <20jr jr jr jr jr jr. 70+ Bron: SHG 1' halfjaar 2008 Huiselijk geweld komt het meest voor tussen de 30 en 40 jaar. Conform landelijke referentiegegevens neemt het risico om slachtoffer te worden af naarmate men ouder wordt. Tabel 3.7 Verdeling naar leeftijd cliënten SHG per gemeente (excl. 'overige gemeenten') Gemeente jr jr jr jr. 70+ Totaal* Schiedam 7% 31% 29% 24% 5% 3% 1 % 100%(n=234) Vlaardingen 5% 28% 34% 19% 12% 1% 1% 100%(n=201) Maassluis 5% 19% 32% 26% 12% 5% 1% 100%(n=84) Totaal 6% 27% 32% 22% 9% 3% 1% * n = omvang van de populatie Bron: SHG f halfjaar % Monitor Huiselijk Geweld Nieuwe Waterweg-Noord

25 De precieze leeftijdsverdeling van de cliënten per gemeente geeft wel enkele verschillen te zien maar dit is voor een groot deel terug te voeren op de - per leeftijdscategorie - soms kleine aantallen personen. Het toeval kan dan een grote rol spelen. Ouderenmishandeling Onder ouderenmishandeling wordt volgens het Landelijk platform Bestrijding Ouderenmishandeling verstaan het handelen of het nalaten van handelen van al degenen die in een persoonlijke of professionele relatie met de oudere staan, waardoor de oudere persoon (herhaaldelijk) lichamelijk en/of psychisch en/of materiële schade lijdt, dan wel vermoedelijk lijden zal en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid. Deze vorm van mishandeling is een probleem waarvan de omvang niet goed bekend is. Uit de cijfers van het Steunpunt Huiselijk Geweld blijkt dat het slechts in 4 procent van de gevallen om een persoon van 60 jaar of ouder gaat. Maar zeer waarschijnlijk zegt dit niet alles en is het probleem aanzienlijk groter. Zo blijkt uit landelijke bronnen dat bij veel mantelzorgers van demente ouderen (circa eenderde deel) de zorg zodanig uit de hand loopt dat er sprake is van mishandeling. De verwachting is dat ouderenmishandeling zal gaan toenemen. Door dubbele vergrijzing (meer ouderen en hogere leeftijd) zullen er steeds meer mensen zijn die afhankelijk zijn van de zorg van anderen. Een groot probleem bij de signalering van ouderenmishandeling is dat er een taboe op rust. Een groot deel van de mishandelingsgevallen komt niet in de openbaarheid omdat veel bejaarde ouderen dit niet durven aangeven of daar geestelijk gewoon niet toe in staat zijn. Ouderenmishandeling vraagt dan ook om een specifieke aanpak. Om een volledig beeld te krijgen van de omvang van het probleem zijn alleen statistische gegevens niet voldoende. Deze zullen moeten worden aangevuld met gegevens verkregen uit dossieronderzoek onder alle betrokken instanties, waaronder ook de instellingen die zich met ouderenzorg bezighouden. Dat maakt het overigens geen eenvoudige opgave. Het Steunpunt Huiselijk Geweld heeft inmiddels in de vorm van een notitie Ouderenmishandeling een specifieke aanpak ontwikkeld. Tabel.1 8 Gemeente Schiedam Vlaard ingen Maassluis Overig Meldingen \an ouderenmishandeling (60+) per gemeente 2007 l e halfjaar2008 aantal slachtoffers 5 >-\ 0 aantal plegers aantal slachtoffers aantal plegers Totaal Bron :SHG Het aantal meldingen van 60-plussers die bij ouderenmishandeling betrokken zijn, is in het eerste halfjaar van 2008 ten opzichte van 2007 verdubbeld. In totaal zijn er in het eerste halfjaar van 2008 bij het Steunpunt 22 meldingen geweest. Evenals in 2007 was het grootste deel daarvan afkomstig uit Schiedam. Hoewel 60-plussers, vanwege de leeftijdscategorie, onder de noemer ouderenmishandeling geregistreerd worden, blijkt uit het dossieronderzoek bij het Steunpunt dat een deel van de casussen niet valt onder ouderenmishandeling. Er is hier veelal sprake van relationeel of psychisch geweld niet vallende onder de definitie ouderenmishandeling (zie boven). Van het aantal geregistreerde casussen blijkt liet in 2007 om 2 casussen te gaan die vallen onder de definitie ouderenmishandeling. Over de eerste helft van 2008 gaat het in 3 casussen om ouderenmishandeling. Uit landelijke gegevens blijkt dat hei; aantal casussen ouderenmishandeling toeneemt. Daarom zal in Schiedam in 2009 een pilot bestrijding Ouderenmishandeling van start gaan. In samenwerking met het Steunpunt en MDNW wordt hiervoor een plan van aanpak geschreven. Doel van de pilot is om ouderenmishandeling in een zo vroeg mogelijk stadium te herkennen en te stoppen. Deskundigheidsbevordering in het (h)erkennen en signaleren van mishandeling bij ouderen voor hulpverleners en vrijwilligers is een van de speerpunten in het plan van aanpak. Monitor Huiselijk Geweld Nieuwe Waterweg-Noord

26 Etnische achtergrond Van alle meldingen van huiselijk geweld heeft 64 procent betrekking op een huishouden van Nederlandse komaf. Dat is lager dan op grond van het aandeel in de bevolking kon worden verwacht. Want op basis van het aantal meldingen van huiselijk geweld per 1000 inwoners van de onderscheiden bevolkingsgroepen kan de conclusie worden getrokken dat allochtonen vaker met huiselijk geweld te maken hebben dan autochtonen (zie figuur 3.6). Dat is overigens conform aan wat elders in het land wordt gemeten. Figuur 3.6 Aantal meldingen van huiselijk geweld per 1000 inwoners in de regio NWN naar etniciteit (l c halfjaar 2008) Nederlands - Turks 1 Marokkaans Surinaams Antilliaans - Overige etnic. 1 r 17,8 Bij de Antilliaanse bevolking ligt het aantal meldingen van huiselijk geweld met 7,8 per 1000 inwoners in de regio Nieuwe Waterweg Noord het hoogst. Bij Surinamers, Turken en Marokkanen ligt dit rond de 4,5 per 1000 inwoners. Onder Nederlanders en de groep 'Overige etniciteiten' komt huiselijk geweld per 1000 inwoners het minst voor. De samenstelling van de bevolking naar etniciteit is per gemeente nogal verschillend. Zo bestaat de bevolking van Maassluis - vergeleken met Schiedam - voor een relatief klein deel uit niet-westerse allochtonen. Mede hierdoor kan de verdeling van de aanmeldingen naar etniciteit per gemeente behoorlijk verschillen (tabel 3.9). Tabel 3.9 Verdeling naar etniciteit cliënten SHG per gerneente (in %) Gemeente Schiedam Vlaardingen Maassluis Nederl. 59% 62% 77% Turks 12% 11% 12% Marokk. 4% 4% 4% Antill. 3% 8% 2% Surin. 7% 3% 0% Overig 15% 12% 5% Totaal* 100%(n=234) 100%(n=201) 100% (n=84) Totaal 64% * n = omvangvan de populatie Bron: SHG l e halfjaar % 4% 5% 4% 12% 100% Wel speelt ook hier mee dat - met name in Maassluis - het om kleine aantallen personen gaat zodat het toeval een grote rol kan spelen. Desondanks geldt voor alle drie de Waterweg-gemeenten dat allochtonen relatief vaak met huiselijk geweld te maken krijgen. Achtergronden van huiselijk geweld Van alle aanmeldingen van huiselijk geweld in de eerste helft van 2008 betreft het voor 15% van de gevallen een melding die reeds eerder in beeld was. Van de meldingen in 2007 ging het om 18% van de gevallen. Bij aanmelding bij het Steunpunt speelt het geweld meestal nog maar heel kort, anderzijds komen er ook relatief veel gevallen voor waar het geweld al vele jaren aan de gang is (zie figuur 3.7). Monitor Huiselijk Geweld Nieuwe Waterweg-Noord