Recht en Onderneming

Transcriptie

1 1ste bach TEW/HIR/SEW Recht en Onderneming Prof. Vanhees Q uickprinter Koningstraat Antwerpen ,50

2 Nieuw!!! Online samenvattingen kopen via 2

3 Recht en onderneming : Inleiding tot het recht Deel 1: Inleiding Hoofdstuk 1: Wat is recht? = dagdagelijkse confrontatie vb: broodje kopen: verbintenis met koper Recht bestaat uit 3 componenten 1. Recht ordent ons gedrag : ordening Hoe moeten we ons gedragen/samenleven? => ordening samenleven Verbintenis recht, staatsrecht,.. 2. Sanctioneel apparaat : afdwinging Anders is recht niets waard Geheel van regels die afdwinging mogelijk maken Regels die het mogelijk maken om groep 1 af te dwingen Overheid zorgt voor regels om bellen tijdens het rijden te sanctioneren 3. Regels die het mogelijk maken die eerste 2 groepen te wijzigen ( evolutie regels) Maken het mogelijk bestaande regels aan te passen/af te schaffen Vb. iets wat met de tijd aanvaardbaar wordt vb. homohuwelijk Dagelijkse leven beheerst door recht 1. Privéleven Vb: Bus, trein, unif, kleren, Vb: Broodje kopen => koop-verkoopovereenkomst 2. Beroep Vb: Fraudecommissie (juridisch apparaat) 2 soorten recht 1. Objectief recht Geheel van rechtsregels (wat de oorsprong ook is, verschillende bronnen) 2. Subjectief recht Rechten die door objectief recht worden toegekend aan rechtssubjecten (wij zijn een rechtssubject) Vb: persoonlijkheidsrechten: niet zonder toestemming foto van jou gebruiken, Vb. recht op afbeelding 3

4 Hoofdstuk 2: Indeling nationaal recht 1. Privaat recht = tussen burgers = verschillende soorten Burgerlijk recht o Beheerst volledige bestaan burgers vanaf geboorte tot overlijden o Vb: Wie ouders? Wanneer meerderjarig? Sluiten overeenkomsten? Wie erfgenamen? o Waar? Burgerlijk wetboek ( WB) en andere Handelsrecht o Bepaalt hele bestaan handelaar o +/- zelfde als burgerlijk recht maar dan voor handelaren o Vb: Wanneer bent u handelaar? (geboorte handelaar), technieken om te handelen, vennootschapsrecht, faillissementen, o Waar? wetboek van koophandel (WKH) en afzonderlijke wetten Privaatrechtelijk procesrecht o Geheel van regels om burgerlijk en handelsrecht af te dwingen o Rechterlijke organisaties land o Vb: Welke procedures volgen?, in beroep gaan als je veroordeeld bent, o Waar? gerechtelijk wetboek (Ger W) 2. Publiek recht = relatie tussen burger en overheid OF overheden onderling Grondwettelijk recht o Waar? Grondwet (GW) o Bepaalt de staatstructuur( staatshervorming) o Aantal categorieën van regels Staatsstructuur (federaal, 1 e minister, gewesten, ) Principes (strikte scheiding der machten: wetgevende, uitvoerende, rechterlijke, ) wetgevende = parlement / uitvoerende = regering / rechterlijke = magistraat onafhankelijk Rechten toegekend aan burgers (recht op vrije meningsuiting, vrijheid onderwijs, ) Administratief recht o Houdt zich bezig met werking uitvoerende macht o Regels inzake federale overheid o Vb: federale overheidsdiensten, werking van ministeries, gemeenten, stedenbouw Fiscaal recht o Relatie overheid burger o Bijeenkrijgen staatsfinanciën: belastingen, accijnzen o Vb. u bent niet akkoord met accijnzen, successierechten 4

5 Onderscheid Strafrecht o Relatie overheid burger o Overheid stelt regels (geen slagen en verwondingen, geen drugs, ) Niet naleven => sancties voorzien (boete, gevangenisstraf, ) o Overheid dagvaardt en straft je (het is niet de particulier die je aanklaagt) o Waar? strafwetboek (misdrijven + straffen) Strafprocesrecht o Betrekking op privaat-rechterlijk procesrecht o Dader tegenover gemeenschap, openbare ministerie o Vb: Je wil iemand aanklagen => Welke rechtbank? o Betrekking op strafrecht o Vb: geen slagen en verwondingen, hoe verloopt procedure o Waar? wetboek van strafvordering (strafrechtelijke inbreuken + hoe die vervolgd worden) o Bepaalt procedures die moeten gevolgd worden als openbaar ministerie dagvaart 1. Nationaal recht (privaat en publiek recht) Aanvullend/suppletief recht o Rechtsregels waar je van mag afwijken o Vb: Waar ga je naar de rechtbank? (gerechtelijk wetboek schrijft voor welke rechtbank maar er mag van afgeweken worden (Antwerpen, Brussel, )) Dwingend recht/openbare orde ( meer bij publiekrecht) o Partijen kunnen hier niet van afwijken o Moeten strikt worden gevolgd o Vb: Welke rechtbank is bevoegd? (voor huurgeschillen moet je naar de vrederechtbank en jij kan niet zeggen ik ga naar de politierechtbank ) Hoofdstuk 3: Indeling internationaal recht = tussen staten, internationale organisaties (voorbeeld: ongeval in het buitenland) 1. IPR recht: Internationaal Privaat Recht Welk recht moet je toepassen bij een probleem met internationaal aspect? Buitenlands aspect Vb: Nederlander betaalt kot in België niet uit => welk recht? => IPR bepaalt dit VbBelg botst op Duitser in Nederland 2. Internationaal publiek recht / volkenrecht Relaties tussen staten In: verdragen Vb: Conventie van Génève (vluchtelingen) 3. Europees recht (zeer belangrijk) Afzonderlijk Europees recht (niet juist om in te delen bij internationaal publiek recht) 5

6 EU: landen dragen bevoegdheden over aan Europese autoriteit/wetgever landen hebben bevoegdheden overgedragen aan Europese wetgever, land mag dit zelf niet meer regelen Europese wetgever creëert eigen regels 2 principes 1) voorrang / primauteit Europees recht Europees recht primeert altijd: iedere norm van het Europees recht gaat voor op normen van landen Als nationale wetgeving strijdig is met Europese wet/norm, dan moeten wij nationale wetgeving (vb grondwet) wijzigen, aanpassen aan Europees recht 2) Directe werking Europees recht Als particulier (Europese onderdaan) kan je je beroepen op Europese normen : burger kan beroep doen op Europees recht Conflict: iemand veroordelen op basis van Europees recht 6

7 Deel 2: Publiek recht Hoofdstuk 2: De supranationale rechtsorde Europese normen : zeer belangrijk Europees recht opgesplitst in primair en secundair 1. Primair Europees recht Basis: Alle andere Europese regels moeten hiermee in overeenstemming zijn In: Europese verdragen o Het verdrag inzake werking EU = belangrijk verdrag (heel veel normen)! Vb: vrij verkeer goederen en personen, geen verboden prijsafspraken, 2. Secundair Europees recht Uitvoeringsnormen : uitvoering Europese verdragen Recht dat tot stand komt om primair te kunnen uitvoeren Volwaardige Europese normen maar toepassing op primair Europees recht 3 vormen (verordening, richtlijn, besluit) In: verordening o ~wet: o niet gericht op iemand, geen bestemming, geldt voor iedereen o Op algemene wijze probleem regelen Vb. juridisch probleem oplossen In: richtlijn o = juridisch instrument om normen te creëren o Gericht tot lidstaten (meestal tot alle lidstaten) o Wel een bestemmeling o Nationale wetgeving harmoniseren Regeling in lidstaten verschillend => identiek proberen maken => wetgeving moet nationaal gewijzigd worden => verschillende manieren om doel te bereiken => lidstaten mogen zelf kiezen hoe o Richtlijnen bevatten altijd omzettingsdatum, termijn (gemiddeld 2 jaar) = termijn voor lidstaat om wetgeving om te vormen o Vb. toeristen zitten vast in buitenland. Er moet een fonds komen voor hen. Eu moet dit realiseren binnen de 2 jaar In: besluit o Altijd bestemmeling (lidstaat of onderneming) o Specifiek nationaal probleem regelen o Vb: Lidstaten mogen geen steun geven aan nationaal bedrijf (niet ingrijpen in concurrentie, failliet = failliet, niet kunstmatig in leven houden) => doet lidstaat dit toch => besluit zegt dat bedrijf geld moet teruggeven aan lidstaat o Vb: bedrijf met machtspositie mag geen misbruik maken, individuele particulieren 7

8 Directe werking: ja/nee? a) VWEU= verdrag betreffende de werking van de Europese Unie 1. Gericht tot onderneming: Kan u als particulier voor rechtbank hier rechten aan ontlenen? => direct werkend? Ja Vb: artikel 101, 102 (geen prijsafspraken maken) 101: geen afspraken maken die mededinging beperken 102: geen machtpositie Altijd directe werking o Horizontale directe werking Bepaling inroepen tegenover andere particulier Op hetzelfde niveau (onderneming onderneming) Vb: 2 bedrijven verkopen cement => conflict => ja, u mag beroep doen op rechten EU Vb. 2 boeren spreken af dat ze elk hun eigen markt behandelen maar boer 1 doet dit na een tijdje niet meer. Boer 2 stapt naar rechtbank maar boer 1 zegt onderlinge afspraken mogen niet dus boer 2 =benadeeld o Verticale directe werking In geschil met overheid Ja, direct werkend 2. Gericht tot lidstaten Bepalingen directe werking? Soms => wanneer? 3 voorwaarden : cumulatief moeten alle 3 in orde zijn : dan directe werking 1) Bepaling moet duidelijke verplichting aan lidstaat opleggen Lidstaat, u moet 2) Bepaling moet onvoorwaardelijk zijn Geen voorwaarden 3) Lidstaten mogen geen discretionaire bevoegdheid hebben Lidstaat mag niet een aantal wegen hebben om plicht te vervullen. Als lidstaat heb je een beleidsruimte. Vb: artikel 28 VWEU (Verdrag inzake Werking EU): vrij verkeer van goederen o Duidelijk o Onvoorwaardelijk o Maar 1 manier om dit te bereiken Direct werkend b) Europese normen direct werkend? Verordeningen o Altijd direct werkend o Als particulier kan u zich altijd op verordening beroepen (zowel horizontaal (particulier particulier) als verticaal (particulier overheid)) Richtlijnen o Gericht tot lidstaten 8

9 o Omzettingsdatum: in bepaalde termijn richtlijn omzetten naar nationale wetgeving o 3 situaties 1) Omzettingstermijn is nog niet verstreken Nooit directe werking Lidstaat heeft nog mogelijkheid om om te zetten (nooit op beroepen) 2) Richtlijn goed omgezet Nooit directe werking Geen beroep doen op richtlijn, beroep doen op nationale wetgeving (probleem stelt zich niet) want het is Belgisch geregeld nu 3) Richtlijn fout omgezet / omzettingstermijn verstreken Directe werking indien 3 voorwaarden voldaan 1) duidelijk 2) onvoorwaardelijk 3) geen beleidsruimte Enkel VERTICALE directe werking Vb: touroperator failliet tijden je vakantie => gestrand => op Europees niveau wil men dit vermijden => fonds voorzien zodat als je onderdanen ergens gestrand zijn, ze dan terug naar huis kunnen => niet tijdig omgezet in sommige landen => als particulier naar rechtbank => duidelijk? Ja => onvoorwaardelijk? Ja => lidstaat heeft geen beleidsruimte? Jawel want lidstaat kan dit op verschillende manieren doen (extra geld reizigers vragen, extra geld touroperators, ) => particulieren kunnen zich niet beroepen op richtlijn ( want 3 de voorwaarde is niet in orde) Besluiten o Gericht tot ondernemingen Altijd direct werkend (zowel horizontaal als verticaal) o Gericht tot lidstaten Theorie toepassen van richtlijnen (3 voorwaarden) Aanbevelingen/resoluties o Juridisch instrument MAAR niet bindend Geen juridische kracht Hier hoeven we niet te kijken naar directe werking Hof van justitie Gerechtelijke instantie binnen EU In Luxemburg 9

10 Taken 1. Uitlegging van het Europees recht o Nationale rechters kunnen iets niet begrijpen Stellen prejudiciële vragen aan Hof van Justitie (vb: Wat betekent die bepaling in die richtlijn? => uitleg vragen) Rechter stopt procedure en stelt prejudiciële vraag Ondertussen nationaal proces gemiddeld 2 jaar stilgelegd want onduidelijkheid Partijen kunnen gaan pleiten voor hun visie op bepaling o Voorgelegd aan Hof Advocaat-Generaal bestudeert zaak Schrijven advies over zaak aan Hof = conclusie Legt conclusie voor (stelt oplossing voor, geeft mogelijke uitleg) Hof niet verplicht A-G te volgen als inzien/visie A-G volgens hen niet correct is o Beslissing Hof van Justitie opgestuurd naar nationale rechter Nationale procedure kan voortgaan Nationale rechter moet dit volgen => bindend! Nationale rechter neemt beslissing (HvJ doet geen uitspraak over zaak maar zegt wel hoe onduidelijkheid geïnterpreteerd moet worden) 2. Veroordelen van lidstaten o Lidstaat die verdragsbepalingen niet nakomt/niet tijdig uitvoert o Europese Commissie dagvaart staat voor HvJ => vraagt deze te veroordelen o Vb: Hongarije wil geen vluchtelingen binnenlaten, kan misschien eindigen met procedure voor HvJ 3. Europese normen nietig verklaren o Basis = verdragen o Als verordeningen, richtlijnen, strijdig zijn met verdrag, kan HvJ deze nietig verklaren 10

11 Deel 3: Bronnen van het recht Hoofdstuk 1: De Wet Wetsbegrip o Wat is de wet? o 2 betekenissen 1. Om het even welke norm (vanwaar ook afkomstig (provinciaal, nationaal, niveau)) = ruime betekenis 2. In de enge zin van het woord (Kamer van Volksvertegenwoordiging maken wetten = wet) = enge betekenis Hiërarchie tussen rechtsregels o Zie boek p 53 o Vb: Alles wat in Belgische grondwet staat, moet hiermee in overeenstemming zijn o In: publicatieblad EU 1. Europees recht publicatieblad Europese gemeenschappen primeert altijd 2. Grondwet Staatsstructuur, principes en rechten 3. Wetten decreten ordonnanties Wetten: uitgevaardigd door Kamer van Volksvertegenwoordiging (nog wel ondertekend door koning) -publicatie in Belgisch staatsblad Decreten: uitgevaardigd door deelstaten (gemeenschappen en gewesten) of door het Brussels Hoofdstedelijke Raad - publicatie in Belgisch staatblad -afkomstig van deelparlement Ordonnantie = ongeveer een decreet - uitgevoerd door Brussels gewest/raad 4. Koninklijk besluit besluit van gewest of gemeenschapsregering Koninklijk besluit - uitgevaardigd door koning (regering) - bekendgemaakt in Belgisch staatblad - voeren wetten uit - volmachtsbesluiten: dezelfde kracht als een wet Besluit van gemeenschappen en gewesten -Vb: Vlaanderen => Vlaamse regering - idem als koninklijk maar dan op niveau van gemeenschap of gewest 5. Ministerieel besluit Niet getekend door de Koning Uitgevaardigd door ministers Uitvoeringswetgeving Bekendgemaakt in Belgisch staatblad 11

12 Hoofdstuk 2: de andere bronnen van het recht 1. Rechtspraak Enkel uitspraak voor een bepaald geschil Uitspraak rechter = enkel bindend voor partijen, NIET voor derden Rechter = volledig autonoom, niet gebonden Vb: geschil in Antwerpen, nadien identiek in Hasselt => rechter niet verplicht uitspraak vorige rechter te volgen Vb: 2 identieke geschillen kunnen bij 2 verschillende rechters andere uitspraak leveren Mag rechter uitspraak nietig verklaren? Nee, enkel rechtsregels toepassen Vb: Belgische norm is in strijd met hogere (vb Europese) norm => rechter kan dit NIET nietig verklaren, kan dit enkel niet gebruiken 2. Gewoonterecht = bindende regels die nergens neergeschreven zijn Niet veel toepassingen meer (enkel in handelsrecht => handelaars erbij in rechtbank) 3. Algemene rechtsbeginselen = aantal rechtsbeginselen die niet neergeschreven zijn maar zo belangrijk zijn dat we ze zo respecteren : fundamenteel Vb: verbod op rechtsmisbruik (rechten die je hebt mag je niet misbruiken, enkel gebruiken voor doelstelling die ze beogen, niet om andere dingen te bekomen) Vb: architect heeft recht op naamsvermelding op zijn werk maar mag hier geen misbruik van maken, mag niet in het groot zijn naam op gevel laten zetten Vb: niet op de letter van een overeenkomst leven 4. Rechtsleer = visie van iemand op het recht Geen bindende bron Hoofdstuk 3: Grondwettelijke hoven en controlerende instellingen 1. Internationale hoven Hof van Justitie o Binnen EU o Proberen eenvormigheid te creëren in Europese regels Europees Hof voor de rechten van de mens (EHRM) o Niet enkel EU o In Straatsburg (Frankrijk) o Houdt zich bezig met het Europees verdrag voor de rechten van de mens (= basisrechten, opgesteld na WOII) o Nooit rechtstreeks hier naartoe => eerst alle nationale procedures BENELUX gerechtshof o = wetgeving binnen kader BENELUX o In Luxemburg (vroeger in Brussel) o Iets hogere rechtsorde dan Belgisch gerecht o Rechters stellen hier prejudiciële vragen aan 12

13 Internationaal gerechtshof o = beslecht geschillen tussen staten o In Den Haag o Vb: Waar grens tussen België en Nederland? => Internationaal gerechtshof heeft de grens toen precies moeten trekken Internationaal strafhof o = houdt zich bezig met misdaden tegen de mensheid o In Den Haag o Hebben lijst met mensen die ze zoeken die misdaden tegen mensheid hebben begaan (vb: president Assad) 2. Nationale hoven Grondwettelijk Hof o = lost conflicten op tussen wetten en decreten o België = federale staat met federale overheid en gemeenschappen en gewesten als wetten en decreten elkaar tegenspreken / op elkaars terrein zitten, toetst het Grondwettelijk Hof deze aan de grondwet (wetten en decreten mogen de grondwet niet tegenspreken) Raad van State o Rechtscollege met 2 afdelingen 1) Wetgeving Ontwerpwetgeving voorstellen aan Raad van State Adviserende bevoegdheid Geven adviezen i.v.m. toekomstige wetgeving Goed in stand brengen nieuwe wetten Vb: staatshervorming 2) Bestuursrechtspraak Administratieve rechtshandelingen nietig verklaren Bevoegdheid als annulatierechter: wetten nietig verklaren Vb: benoeming van iemand => kan deze nietig verklaren => mag geen nieuwe beslissing nemen (enkel nietig verklaren) Hoofdstuk 4: Indeling van het recht Objectief (geheel van rechtsregels) subjectief (rechten toegekend aan rechtssubjecten) 1. Publieke subjectieve rechten = rechten die we krijgen maar die belang hebben in relatie tot overheid, maken je sterk t.o.v. overheid 1) Participatierechten o Recht om te kiezen + recht om verkozen te worden 2) Politieke vrijheden o Vrijheid van meningsuiting, vrijheid om onderwijs te organiseren, 3) Sociaal-economische rechten o Recht op uitkeringen (sociale zekerheid) 13

14 2. Private subjectieve rechten 2 categorieën 1) Extra patrimoniale rechten o = bezitten we allemaal maar maken geen deel uit van patrimonium van je vermogen o Bij je overlijden verdwijnen de meesten => een aantal blijven na je dood bestaan maar worden niet vererfd => erfgenamen kunnen niet met rechten doen wat ze willen o 2 grote groepen Familierechten Familiale status Vb: recht om te huwen (als je overlijdt heeft dit recht geen betrekking meer) Vb: recht om vaderschap op te eisen Persoonlijkheidsrechten = beschermen aspect van je persoonlijkheid Vb: recht op fysieke integriteit Vb: recht op afbeelding (toestemming vragen voor foto) Vb: recht op privacy 2) Patrimoniale rechten o Rechten die je bezit o Bij overleiden: erven o 3 grote groepen Zakelijke rechten = recht op eigendom, heerschappij over zaak Vorderingsrechten = schuldvordering Recht op gedraging (= je geld eisen) Intellectuele eigendomsrechten = heerschappij over creatie van je geest Vb: octrooirechten, auteursrechten 3. Rechtsfeiten Subjectieve rechten = feiten/gebeurtenissen die plaatsvinden, die juridische gevolgen hebben maar die niet gesteld worden met de bedoeling juridische gevolgen te hebben Vb: 18 jaar worden en dus bijgevolg meerderjarig 4. Rechtshandelingen Subjectieve rechten = handelingen die gesteld worden om juridische gevolgen te veroorzaken 1) Meerzijdige rechtshandelingen o = handelingen die plaatsvinden met wilsovereenkomst meerdere personen o Meerzijdig want beide partijen komen overeen, binden zich o Vb: overeenkomst: wij willen juridische gevolgen veroorzaken (de ene wil iets verkopen, de andere iets kopen) 14

15 2) Eenzijdige rechtshandelingen o Enkel persoon die handeling stelt is gebonden : wilsuiting van 1 persoon o Vb: testament opstellen: als ik mijn erfenis nalaat aan de buurvrouw, kinderen, hebben zij daar niets mee te maken, zij moeten het niet eens zijn o Vb: dagvaarden voor rechtbank (als ik u dagvaard, stel ik deze handeling maar deze is eenzijdig want u ondergaat die) 5. Plechtige rechtshandelingen Consensuele overeenkomst =gesteld met wilsovereenkomst beide partijen maar overeenkomst wordt mondeling gesloten =Om dit te kunnen bewijzen, toch best geschrift opstellen maar geldigheid overeenkomst hangt niet af van geschrift vb. kopen van een boek, kopen koffie Plechtige rechtshandelingen = rechtshandelingen die enkel gesteld kunnen worden als je vormvereisten naleeft Vb: huwen => vormvereisten: tussenkomst ambtenaar burgerlijke stand, => je kan op jezelf niet wettelijk huwen Vb: scheiden => aantal plechtige rechtshandelingen doorlopen 15

16 Deel 4: Gerechtelijk recht ( = regelt organisatie gerechtelijk apparaat) Hoofdstuk 1: Enkele algemene beginselen 1. Bevoegdheid = rechtsmacht die aan een bepaald rechter wordt toebedeeld o Materiële bevoegdheid Welk rechtscollege is bevoegd? = bepaalt materie waarvoor college/hof bevoegd is wetgeving bepaalt dit Van openbare orde: partijen kunnen hier niet van afwijken Vb: naar rechtsbank van koophandel, vrederechtbank, Gerechtelijk wetboek o Territoriale bevoegdheid Welke rechtbank is bevoegd? Geografisch, territoriaal gezien Regels => dagvaarden bij woonplaats verweerder Partijen kunnen hier altijd van afwijken: niet van openbare orde Gerechtelijk wetboek Vb: telenet algemene voorwaarden: geschillen altijd voor rechtbank in Mechelen (je kan dit dus bepalen) 2. Recht op hoger beroep o In beroep gaan tegen beslissing die je krijgt bij Hof van Beroep o In beroep gaan bij 1 e beslissing => zaak volledig opnieuw behandeld => rechter is niet gebonden aan vorige uitspraak, precies of er nooit een zaak geweest is = 2 de volledige behandeling door andere rechter o Kan je altijd in beroep gaan? Ja, behalve bij 3 uitzonderingen 1) Problematiek kleine geschillen Geschil draait om iets waarvan waarde kleiner is dan 2500 euro Je kan nog wel in cassatie gaan 2) Zaak voor Hof van Assisen Geen recht op hoger beroep Als het gerecht u schuldig acht, kan u ook naar Hof van Cassatie 3) Geschil wordt aanhangig gemaakt Als u al bij Hof van Beroep bent, kan u niet nog eens naar Hof van Beroep Vb: magistraat wordt gedagvaard => direct voor Hof van Beroep 3. Beroeps- en lekenrechters o Beroepsrechter = rechter als beroep = magistraat o Lekenrechters zijn geen rechters van beroep, geen magistraten, vaak ook geen juristen, komen uit praktijk o Rechters soms bijgestaan door lekenrechters o Vb: rechtbank van koophandel: 1 professionele rechter + 2 lekenrechters (handelaars) => zitten mee in rechtbank o Vb: Hof van Assisen: 12 burgers die oordelen => bij moordzaak: jury wordt uitgeloofd => echt uit bevolking 16

17 4. Eenheid van rechtspraak o Wij hebben een systeem waarin rechters vrij zijn te beslissen, autonoom, niet gebonden aan uitspraak andere rechters o Er is een systeem om te zorgen dat dezelfde geschillen op verschillende plaatsen niet anders berecht worden o Beroep doen op Hof van Cassatie Rechtscollege dat helemaal vanboven staat in piramide rechtscolleges Is niet hetzelfde als 2 de beroep want zaak geen 3 de keer volledig behandeld ( na hof van beroep) Kijkt enkel na of beslissing van HvB wel voldoende gemotiveerd is => Waarom beslissing genomen? Zijn de argumenten wel weerlegd? Geen fouten in procedure? Rechtsregels juist toegepast? Hof van Cassatie oordeelt niet over feiten! - kijkt niet naar feiten, enkel naar rechtregels, motivatie Advocaten gaan in beroep als ze bv vinden dat rechter partijdig was Als HvC meent dat rechtsregel geschonden is / niet voldoende gemotiveerd / rechtsregel niet juist geïnterpreteerd, verbreekt het de beslissing Zet haar beslissing niet in plaats van beslissing die ze verbreekt (HvC kan enkel beslissing breken/casseren HvB neemt wel nieuwe beslissing, vervangt echt oude beslissing) geeft zaak door aan ander rechtscollege behandelt zaak opnieuw is niet gebonden aan beslissing HvC MAAR als deze de beslissing van HvC niet volgt => terug HvC in die zin dus wel bindend want er zal wel een rechter ooit de beslissing HvC moeten volgen 5. Taak van de rechter o Lost geschil op door rechtsregels toe te passen o Passiviteit rechter Magistraten gaan niet zelf op zoek naar geschillen Wij stappen naar de rechter / bij strafrecht openbaar ministerie (beslist of er gedagvaard wordt) o Onpartijdigheid rechter Vb: Zaak Dutroux: spaghetti-festijn (rechter was naar spaghetti-festijn geweest waar slachtoffers aanwezig waren => advocaat Dutroux is in beroep gegaan en heeft zijn gelijk gekregen => zaak opnieuw behandeld) 6. Openbaar ministerie = OM o Zittende magistratuur Behandelen zaken en doen uitspraken via vonnis/arrest Zaken worden aan hen voorgelegd o Staande magistratuur = Openbaar ministerie In hoofdzaak in strafzaken Klacht neerleggen 17

18 Klacht komt terecht bij openbaar ministerie Onderzoek instellen Openbaar ministerie beslist of ze schuldige dagvaarden (Waarom openbaar ministerie? Betrekking op belangen maatschappij, organisatie gemeenschap) Hoe georganiseerd? Procureur des Konings (bovenaan, heeft substituten, - per gerechtelijk arrondissement Procureur-generaal = niveau van het beroep - slechts 5 in heel België Openbaar ministerie stelt feiten + straf voor => rechter moet dit niet volgen Hoofdstuk 2: De rechtscolleges 1. Hiërarchie (geordend van hoog naar laag) 2. Rechtscolleges Vrederechter o 1 per gerechtelijk kanton o Alleen zetelend rechter o Bevoegdheden Zeer divers Vb. huurgeschillen, burenruzie s : Bepaald door gerechtelijk wetboek o In beroep gaan Bij burgerlijk rechtbank Bij rechtbank koophandel Hof van Cassatie 18

19 Politierechtbank o 1 per gerechtelijk arrondissement o Afhankelijk van zaak : 1 of 3 rechters o Bevoegdheden Verkeersovertredingen Accidenten Kleine misdrijven o In beroep gaan Bij correctionele rechtbank Rechtbank van 1 ste aanleg o 1 per gerechtelijk arrondissement o 3 afdelingen o Familierechtbank Familie kamer Jeugd rechtbank Kamer voor minnelijke schikking o Correctionele rechtbank Zaken die strafrechtelijk gesanctioneerd worden Slagen, verwondingen,drugs Bepaald door wet o Burgerlijke rechtbank Residu bevoegdheid = rest bevoegdheid Alles dat niet toegewezen is aan andere rechtscolleges Vb. geschillen tussen burgers Rechtbank van koophandel o 1 per gerechtelijk arrondissement o Handelsgeschillen, onderneming o Beroepsrechter en 2 lekenrechter Arbeidsrechtbank o Geschillen o Beroep doen bij arbeidshof Hof van Beroep o 5 hoven: Antwerpen, Brussel, Luik, Gent en Bergen Arbeidshof o Oordeelt in hoger beroep tegen vonnissen van arbeidsrechtbank Hof van Cassatie o Brussel Apart ( niet in piramide) o Hof van Assisen Geen permanent rechtscollege Concrete zaak Enkel in cassatie gaan, niet in beroep 12 juryleden en 3 beroepsrechters Zware misdaden o Fiscale rechtbanken 19

20 o Binnen rechtbank 1 ste aanleg Toepassing van de belastingwet Strafuitvoeringsrechtbank Binnen rechtbank 1 ste aanleg Bevat lekenrechters Problemen van strafuitvoering vb; werken in gevangenis, aanspraak voortijdige vrijspraak Hoofdstuk 3: Gerechtelijke procedure Verloop van de gerechtelijke procedure 1. Rechtsingang Burgerlijke zaken: particulieren Strafzaken: openbaar ministerie Partij wil dat er een proces komt Vordering ingesteld door 1) Dagvaarding = wordt betekend door rechtbank 2) Verzoekschrift = aangetekend schrijven door rechtbank 2. Inleidende zitting De zaak kan al behandeld worden Meestal uitstel van zaak want eerst moet men argumenten uitwisselen 3. Conclusie Geen rechters, enkel advocaten Argumenten worden hierin beschreven Tegenconclusies Over en weer concluderen Schriftelijke fase 4. Pleitdatum / Pleidooi Na argumentatie wordt pleitdatum aangevraagd Zaak komt opnieuw voor dezelfde rechter Partijen verschijnen op rechtbank en lichten korten argumenten toe + bijkomende vragen van rechter( rechter heeft conclusie al gelezen) 5. Uitspraak/vonnis Uitspraak bij lagere rechtscollege ( vrede, politie, koophandel) = vonnis Uitspraak bij hogere rechtscollege ( vanaf beroep) = arrest Directe uitspraak (vrederecht, politierechter) Na overleg rechtbank: zelfde dag nog Later een vonnis of arrest - in burgerlijke zaken : binnen 1 maand ( wel in wet, niet in praktijk) Rechtsmiddelen 1. Kracht van gewijsde Hoger beroep is niet meer mogelijk 2. Hoger beroep 20

21 Rechtscollege behandelt zaak volledig terug opnieuw Ofwel zelfde beslissing ofwel ander - rechter houdt geen rekening met 1 ste uitspraak Eerste beslissing wordt geschorst - 1 ste uitspraak kan niet worden uitgevoerd zolang beroep loopt - opmerking: uitvoerbaar bij voorraad= ook al gaat u in beroep, de 1 ste beslissing wordt uitgevoerd ( vaak bij faillissementen ) 3. Verzet Verliezende partij niet aanwezig, rechter behandelt zaak wel Verstekvonnis = geen aanwezige tegenpartij = mogelijkheid om in te stellen verzet, verzetten tegen verstek Verzet aantekenen bij zelfde rechter Zaak wordt volledig opnieuw behandeld 4. Cassatieberoep Kortgeding Bij Hof van Cassatie Na hoger beroep Ze kijken of rechtsregels juist zijn toegepast, ze behandelen de feiten niet opnieuw OFWEL 1)Beslissing wordt niet geschorst 2) casseren, verbreken de zaak = ze doen niet een nieuwe beslissing maar stuurt dossier door naar college van hetzelfde niveau : de zaak wordt daar opnieuw behandeld = neemt niet plaats in Bij dringende problemen vb. negatieve gevolgen bij bouwwerken Procedure - men stapt niet naar rechtbank - men kan voorzitter rechtbank meteen aanspreken maar men moet grote hoogdringendheid kunnen aantonen - voorzitter kan u zaak snel behandelen Bevoegdheden voorzitter zijn beperkt 1) voorzitter kan alleen dringende maatregelen bevelen ( u moet hoogdringendheid aantonen) 2) voorzitter kan enkel voorlopige maatregelen bevelen - hij mag nooit uitspraak doen die onomkeerbaar is, niet ten gronde Maatregelen die hij kan doen 1) onderzoeksmaatregelen vb. deskundige aanstellen 2) bewarende maatregelen vb. stopzetten van de werken 3) dwangsom opleggen 21

22 Arbitrage 4) bevel = voorlopig Private rechtspraak Partijen kiezen rechter zelf Men gaat niet naar rechtbank zelf Men werkt met arbiters = bemiddelaar Voorwaarden 1) 2 partijen moeten akkoord gaan met arbitrage 2) schriftelijk vastleggen 1 arbiter kiezen, meerdere arbiters aanstellen - telkens oneven aantal want dan is er altijd een meerderheid/minderheid Wie als arbiter? - CEPANI: lijsten met gespecialiseerde arbiters Beslissen voor arbitrage - voor het geschil - na het geschil Uitspraak - uitvoerbare titel: rechtbank maakt mogelijk om uitspraak te doen - men kan niet in beroep gaan Uitvoering Onder bepaalde omstandigheden een dwangsom = uitspraak koppelen aan extra dwangmiddel vb; Affiche weghalen binnen 24 uur, indien niet weg per extra uur betaalt u euro aan tegenpartij Dwangsom = om beslissingen kracht te geven Hoofdstuk 4: Het bewijsrecht Bewijslast = hoe gaat u bewijzen, wie moet bewijzen 1. Eerste basisregel= Rechter blijft passief Partij moet zelf het bewijs leveren Rechter beoordeelt de bewijzen van de partijen Uitzonderingen o Rechter kan bijkomende bewijzen vragen o Rechter kan oordelen over waarde van het bewijs vb. dronken man o Bijkomende onderzoeksmaatregelen bevelen o Bijkomende onderzoeken aan openbaar ministerie ( inlichtingen vragen) 2. Tweede regel: Wie beweert moet bewijzen 22

23 3. Derde regel: Alleen feiten, rechtsfeiten, rechtshandelingen moeten bewezen worden Men moet bijvoorbeeld de wet niet bewijzen: rechter kent wet Hoe bewijzen = over rechtsfeiten en rchtshandelingen 1. Rechtsfeiten Alle mogelijke manieren 1) via geschrift 2) via bekentenis 3) via getuigen 4) via vermoedens 5) via eed 2. Rechtshandelingen Doel: juridische gevolgen Altijd bewijzen via geschrift Uitzonderingen o Transacties tot 375 euro: kan ook via alle mogelijke manieren o Overmacht vb. brand, geen geschrift meer o Morele ongelijkheid vb. familieleden Welk geschrift gebruiken 1) authentieke acte 2) onderhandse acte Authentieke acte o Tussenkomst van openbare ambtenaar ( vb. notaris) o 2 onderdelen Vaststellingen door openbare ambtenaar vb. lening bank: openbare ambtenaar komt tussen authentieke vaststellingen Niet-authentieke vaststellingen vb. lening overeenkomst o Bewijskracht Authentieke vaststellingen - volledig bewijs - onaanvechtbaar Niet authentieke vaststellingen - proberen te weerleggen via ander geschrift: tegenbewijs - kan weerlegd worden door ander geschrift o Datum = onaanvechtbaar Onderhandse acte o Partijen stellen het zelf op o Wederkerige overeenkomst o Enkel geldig als voldoet aan 2 vereisten 1) geschrift opstellen in zoveel originelen als er partijen zijn die een onderscheiden belang hebben 23

24 o o o vb; auto verkopen 2 originelen : koper en verkoper 2) in iedere origineel het aantal originelen vermelden Datum overeenkomst Soms zetten mensen er bewust verkeerde datum op vb; scheiding Derde kunnen proberen juistheid datum aanvechten Datum = onaanvechtbaar 1) door overlijden 2) overeenkomst laten opnemen in authentiek acte 3) registratie van een onderhandse acte bij FOD- financiën vb. huurovereenkomsten Wat is waarde overeenkomst - partijen kunnen tegendeel bewijzen met ander geschrift - inhouden weerleggen Begin van schriftelijk bewijs - niet volwaardig - geschreven document van andere partij en partij moet dit tekenen - slechts door 1 partij ondertekend Getuigen Geldig voor rechtshandelingen onder 375 euro Kan ter aanvulling bij rechtsfeiten: rechter bekijkt getuigen Vermoedens Gevolgtrekkingen die de rechter afleidt uit een bekend feit om te besluiten tot een onbekend feit vertrekken van wat u kent om beslissing voor het onbekende 1. Wettelijke vermoedens Als dit zich voordoet, is dat de consequentie Door de wet bepaald Onweerlegbare vermoedens o Geen tegenbewijs mogelijk o Vb. handelsvennootschap: is doel handel drijven, u bent handelaar Weerlegbare vermoedens o Partijen kunnen aantonen dat wet niet correct is o Tegenbewijs mogelijk o Vb. naam op boek= auteur, u kunt aantonen dat u auteur bent en niet degene die op het boek staat 2. Feitelijke vermoedens Niet door de wet bepaald Men oordeelt op basis van feiten Alle vermoedens wijzen naar dader 24