Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Voornemens met betrekking tot de AOW-toeslag Nr. 3 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 30 maart 1995 De vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid 1 heeft op 15 maart 1995 overleg gevoerd met staatssecretaris Van Linschoten van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over diens brief van 7 februari 1995 inzake het vraagstuk van de inkomensafhankelijke partnertoeslag in de AOW (23 929, nr. 2). Van het gevoerde overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie 1 Samenstelling: Leden: Groenman (D66), M. M. H. Kamp (VVD), Doelman-Pel (CDA), Biesheuvel (CDA), Vliegenthart (PvdA), De Jong (CDA), voorzitter, Scheltema-de Nie (D66), Van Middelkoop (GPV), Schimmel (D66), Rosenmöller (GroenLinks), Van Zijl (PvdA), Bijleveld- Schouten (CDA), Middel (PvdA), Van Hoof (VVD), Boogaard (AOV), Noorman-den Uyl (PvdA), Vreeman (PvdA), Adelmund (PvdA), Dankers (CDA), Marijnissen (SP), Essers (VVD), Van der Stoel (VVD), Van Dijke (RPF), Bakker (D66) en Klein Molekamp (VVD). Plv. leden: Giskes (D66), Hoogervorst (VVD), Soutendijk-van Appeldoorn (CDA), Esselink (CDA), Van Nieuwenhoven (PvdA), Terpstra (CDA), Van Rooy (CDA), Van der Vlies (SGP), Fermina (D66), Rabbae (GroenLinks), Van der Ploeg (PvdA), Wolters (CDA), Dijksma (PvdA), Cherribi (VVD), Nijpels-Hezemans (AOV), Kalsbeek-Jasperse (PvdA), Witteveen-Hevinga (PvdA), Apostolou (PvdA), Boers-Wijnberg (CDA), J. M. de Vries (VVD), B. M. de Vries (VVD), Leerkes (Unie 55+), Van Vliet (D66) en Hofstra (VVD). Mevrouw Doelman-Pel (CDA) vond het voorstel betreffende de bloedverwanten in de tweede graad onverteerbaar. De inkomensconsequenties hiervan kunnen even groot zijn als die van de door het kabinet eerder teruggenomen AOW-voorstellen, zeker als het meer dan twee samenwonende bloedverwanten in de tweede graad betreft. Zij begreep niet hoe de staatssecretaris tot dit voorstel kon komen, gezien de in 1986 door hem en mevrouw Kraaijeveld-Wouters ingediende amendementen (19 383, nr. 32-I t/m VIII) die inhielden dat bloedverwanten in de eerste en tweede graad niet gelijk werden gesteld met samenwonenden en gehuwden. Ook wees zij op de uitspraak van de Centrale raad van beroep, dat samenwonenden die geen bloedverwantschap met elkaar hebben, niet gelijk mogen worden gesteld met samenwonenden tussen wie die band wel bestaat. Als dit voorstel bedoeld is om gelijke behandeling te bevorderen, waarom is dan niet ook direct een toeslag geregeld voor de bloedverwant in de tweede graad die jonger is dan 65 jaar? Waarom is niet ook direct een nabestaandenuitkering geregeld, of de mogelijkheid om partnerpensioen over te dragen? Ook in het erfrecht is er nog geen sprake van gelijke behandeling van bloedverwanten in de tweede graad. Zolang dit soort problemen niet wordt opgelost, zal het CDA zich blijven verzetten tegen dit soort voorstellen. Verwijzend naar een eerdere uitspraak van de heer Van Zijl over dit onderwerp beoordeelde mevrouw Doelman het voorstel betreffende de overlijdensuitkering als «zeer miezerig». Zij benadrukte het belang van fraudebestrijding voor het behoud van een goed stelsel van sociale zekerheid, maar zette vraagtekens bij de geschatte opbrengst van het in dit kader gedane voorstel. Hoe wordt dit gerealiseerd en wat zullen de 5K0966 ISSN Sdu Uitgeverij Plantijnstraat s-gravenhage 1995 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 1

2 kosten hiervan zijn? Ten slotte sprak zij haar verwondering uit over de verlaging van de taakstelling. De manier waarop dekking wordt gezocht voor de beloofde lastenverlichting vond zij onzuiver. Mevrouw Groenman (D66) vond het voorstel op zich niet fraai, maar achtte het wel een verbetering ten opzichte van het eerdere voorstel van het kabinet, dat van de AOW in feite een aanvulling maakte op het aanvullend pensioen. Het huidige voorstel staat uitsluitend in relatie tot de in het regeerakkoord overeengekomen lastenverlichting en heeft niets te maken met de nog te voeren discussie over de toekomst van de AOW en de gevolgen van de vergrijzing. Zij ging ervan uit dat deze discussie op korte termijn kan worden gevoerd aan de hand van een notitie van het kabinet. Gezien de veranderingen in de samenleving en om een eind te maken aan de bevoordeling van alleenverdieners bepleitte zij om een horizon te stellen aan de toeslag voor jongere partners. Wordt hierbij nog steeds gedacht aan het jaar 2015? Mevrouw Groenman vond dat het voorstel betreffende bloedverwanten in de tweede graad aansluit bij hetgeen in het kader van de Algemene bijstandswet (ABW) gebruikelijk is. De korte overgangsperiode die bestaande uitkeringsgerechtigden is gegund, vormt nog wel een probleem. Omdat de leefsituatie ook in de AOW een rol speelt, pleitte zij ervoor om het regime van de ABW (inclusief de definitie van samenwonen) toe te passen in de AOW en zodoende ruimte te creëren voor verlenging van de overgangsperiode. Gedacht zou kunnen worden aan uitbreiding naar bloedverwanten in de eerste graad en naar woongroepen van bijvoorbeeld ouderen of kloosterlingen. Op de interruptie van mevrouw Doelman-Pel dat uitbreiding tot bloedverwanten in de eerste graad kan leiden tot de ongewenste situatie waarin kinderen worden verplicht om bij te dragen in het onderhoud van hun ouders, antwoordde zij deze suggestie alleen te hebben gedaan vanuit het streven om op een zo consequent mogelijke manier invulling te geven aan de in het regeerakkoord neergelegde taakstelling als het om boven-65-jarigen gaat. Voor uitbreiding tot de groep kloosterlingen kan worden teruggegrepen op een bij de behandeling van de Tweeverdienerswet ingediende motie-de Grave, die kloosterlingen beschouwde als personen die een gezamenlijke huishouding voeren. Is de staatssecretaris bereid om de Kamer voorafgaand aan wetgeving in een notitie te informeren over de consequenties van een dergelijke uitbreiding? Tot welke gevolgen leidt de door mevrouw Doelman bedoelde uitspraak van de Centrale raad voor beroep? De heer Boogaard (AOV) gaf nog geen oordeel over de nu voorgestelde maatregelen. Van de staatssecretaris wilde hij eerst vernemen wanneer het geheel van de AOW-problematiek (waarvan deze voorstellen slechts een klein onderdeel zijn) ter discussie komt. Naar aanleiding van het voorstel betreffende de bloedverwanten pleitte de heer Boogaard ervoor om in het vervolg niet meer te spreken over een AOW-uitkering, maar over een AOW-pensioen. De voorgestelde maatregel gaat voorbij aan de sociale overwegingen (o.a. hulpbehoevendheid en contactarmoede) die ouderen er in het algemeen toe brengen om samen te gaan wonen. Ook staat het haaks op het kabinetsbeleid dat erop is gericht om ouderen te stimuleren om zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen. Krachtig protesteerde hij tegen de financiële afhankelijkheid die voortvloeit uit voorgestelde maatregel. Zeker voor bestaande gevallen is dit schrijnend. Het voorstel houdt er geen rekening mee dat ouderen, door samen te gaan wonen, bijdragen aan de oplossing van het nationale tekort aan woonruimte. Samen gaan wonen met een broer of zuster betekent niet automatisch dat ook beide huishoudens worden samengevoegd. Er zijn wel voordelen, maar die rechtvaardigen niet het huidige voorstel. Moet aanpassing van de partnerdefinitie logischerwijs Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 2

3 niet ook tot gevolg hebben dat samenwonende bloedverwanten eveneens recht hebben op een partnertoeslag indien een van beiden jonger is dan 65 jaar? Moet de partnertoeslagregeling ook van toepassing zijn op samenwonende ouderen die geen bloedverwant in de tweede graad zijn? Is bij de berekening van de opbrengst van dit voorstel rekening gehouden met dit soort gevolgen en zo neen, kan dan een herberekening worden gemaakt? Welke besparing in de ouderenzorg en het huisvestingsbeleid (incl. huursubsidies) is het gevolg van het samenwonen van bloedverwanten in de tweede graad? Wordt van de maatregel afgezien als blijkt dat de voorziene besparing van 200 mln. al min of meer wordt verkregen uit vorenbedoelde besparingen? Hij wees erop dat ouderen die gaan samenwonen, veelal gebonden zijn aan eigen financiële verplichtingen (verzekeringen, regelingen ten opzichte van kinderen e.d.). Is het op grond van de eerder aangegeven besparingen dan niet redelijk om aan alle samenwonende ouderen het recht op 70% van de AOW toe te kennen? De maatregel vond hij niet te rechtvaardigen tegenover samenwonenden die alleen op AOW zijn aangewezen. De heer Boogaard onderschreef de noodzaak van fraudebestrijding, maar betwijfelde of het de geschatte van 115 mln. zal opleveren. Dit wekt de suggestie dat samenwonende bloedverwanten in de tweede graad willens en wetens frauderen. Mocht dit al zo zijn, dan zijn zij daartoe mede aangezet door de voorgestelde aanpassing van de partnerdefinitie en de onmogelijkheid om het eruit voortvloeiende inkomensverlies van 30% te compenseren. Voorts ligt de situatie voor bloedverwanten in de tweede graad principieel anders dan voor willekeurige ouderen die vrijwillig hun huishoudens samenvoegen. Welk deel van de 115 mln. verwacht men te halen bij welk percentage frauderende bloedverwanten in de tweede graad? Wordt uitgegaan van de verklaring op het vragenformulier van de SVB over het al dan niet voeren van een gemeenschappelijke huishouding en zo ja, wordt de kortingsmaatregel heroverwogen als het overgrote deel van betrokkenen verklaart een zelfstandig huishouden onder hetzelfde dak te voeren? Uiteraard dient dit steekproefsgewijs te worden gecontroleerd. Welke kosten zijn bij benadering verbonden aan het vaststellen van fraude met leefvormen en het verzwijgen van inkomsten? Hoe moet gezien dit alles worden gedacht over het artikel in het Algemeen Dagblad van 14 maart jl., onder de kop: «Fraude samenwonen gedoogd»? Minder moeite had de heer Boogaard met het voorstel betreffende de overlijdensuitkering, mits nabestaanden (inclusief de langstlevende partner) in gevallen van hardheid definitief in aanmerking kunnen komen voor een uitkering uit de bijstand of bijzondere bijstand. Hij ging ervan uit dat de overlijdensuitkering toekomt aan ieder van de samenwonende ouderen. Uit passages in de brief van 7 februari over mee- en tegenvallers in de AAW/WAO en de WW, maakte hij op dat per saldo een nadeel van 250 mln. resulteert. Op grond van deze passages kwam hij tot een gemiddelde AAW/WAO-uitkering van (400 mln. : uitkeringsjaren) en een gemiddelde WW-uitkering van (650 mln. : uitkeringsjaren). Hoe is dit te rijmen met het gegeven dat WW-uitkeringen gemiddeld lager uitvallen dan AAW/WAO-uitkeringen? De heer Rosenmöller (GroenLinks) vond het een tekortkoming dat het huidige voorstel niet kan worden beoordeeld tegen de achtergrond van de visie van het kabinet op de toekomst van de AOW. Ook hij benadrukte de noodzaak van fraudebestrijding al moest het hem van het hart dat het in dit verband genoemde bedrag van 115 mln. volstrekt uit de lucht is gegrepen. Verder herinnerde hij eraan dat de huidige staatssecretaris als kamerlid nog betoogde dat opbrengsten uit fraudebestrijding moeten terugvloeien in de algemene middelen en niet mogen worden beschouwd als alternatief voor bezuinigingen. Slaat het kabinet op dit gebied nu een andere koers in? Het voorstel betreffende de overlijdensuitkering vond ook hij nauwelijks noemenswaardig. Onaanvaardbaar vond hij het Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 3

4 voorstel tot wijziging van de partnerdefinitie. Bestaande gevallen worden geconfronteerd met een forse inkomensdaling, terwijl hen bovendien een zeer beperkte overgangsperiode is gegund. Evenals mevrouw Doelman vroeg hij of deze maatregel ook consequent zal worden doorgetrokken naar terreinen (erfrecht, nabestaandenwetgeving) waar er wel positieve gevolgen voor betrokkenen zijn. De heer Rosenmöller bepleitte om het deel van de lastenverlichting voor de hogere inkomens dat niet nodig is doordat de daarmee samenhangende kabinetsmaatregel wordt geschrapt, te gebruiken in het kader van het huidige voorstel. Dat gebeurt echter niet; hooguit wordt een deel van de 300 mln. iets anders aangewend. Daarmee is de door de ministerpresident gelegde politieke koppeling met inkomensafhankelijke maatregelen in onder andere de AOW komen te vervallen. Ten slotte vroeg hij een toelichting op de (volgens hem wel erg toevallige) verlaging van de taakstelling. De heer Marijnissen (SP) begreep uit het voorstel dat de bezuinigingswoede zich nu kennelijk op de AOW richt en vreesde dat het hier op termijn niet bij zal blijven. Hij riep de Kamer op, hier nu paal en perk aan te stellen en voorstellen te doen met een hoger sociaal gehalte, die recht doen aan de positie van ouderen in de samenleving. Zeker de generatie die Nederland na de oorlog heeft opgebouwd, heeft recht op een fatsoenlijke oude dag. Daarbij komt dat ouderen door diverse kabinetsmaatregelen toch al op een achterstand staan en financieel niet meer rond kunnen komen. De voorstellen blinken uit door willekeur, zo betoogde de heer Marijnissen. Dit geldt vooral voor het voorstel betreffende de aanpassing van de partnerdefinitie. Het staat in schril contrast tot pleidooien voor uitbreiding van de mantelzorg. Is het kabinet zich bewust van mogelijke gevolgen voor de professionele thuiszorg, de zorginstellingen en de bejaardenoorden? Ook hij vond het navrant te moeten constateren dat dit voorstel juist wordt gedaan door een staatssecretaris die eerder via een amendement trachtte om voor bedoelde groep een speciale positie in te ruimen. Vloeit uit het huidige voorstel voort dat betrokkenen ook aanspraak kunnen maken op een nabestaandenpensioen of een overlijdensuitkering? Ook de heer Marijnissen zag de noodzaak van fraudebestrijding. Verwijzend naar de ophef die op dit punt werd gemaakt ter inluiding van de eerdere WAO-voorstellen, betoogde hij dat dit voorstel hoogstwaarschijnlijk niet het laatste zal zijn op dit gebied. Tegen dit soort stemmingmakerij verzette hij zich ten stelligste. Hij zette grote twijfels bij de geschatte opbrengst van 115 mln. Het voorstel betreffende de overlijdensuitkering vond ook hij «miezerig» en volstrekt willekeurig. De heer Leerkes (Unie 55+) vond het thans aan de orde zijnde alternatief voor de eerdere voornemens van het kabinet onaanvaardbaar. Als twee mensen ervoor kiezen om hun oude dag samen te slijten heeft dat niet alleen voor henzelf, maar zeker ook voor de samenleving vele voordelen. Mensen zijn minder eenzaam, doen meer aan mantelzorg en hebben minder behoefte aan professionele hulp, aan huisvestingsvoorzieningen en huursubsidie. De nu voorgestelde maatregel dwingt mensen welhaast om toch maar apart te blijven wonen. Mede omdat hem uit informatie was gebleken dat het slechts om een zeer beperkt aantal mensen gaat, verzette hij zich tegen uitbreiding van de partnerdefinitie tot kloosterlingen. Alles overziende, verzocht hij de maatregel niet door te zetten, of minimaal de korting tot 50% te schrappen. Het voornemen betreffende fraudebestrijding steekt schril af tegen berichten over het gedogen van samenwoonfraude, zo vond de heer Leerkes. Weet in het kabinet de rechterhand niet wat de linker doet? Waar komt het bedrag van 115 mln. vandaan? De kans is groot dat dit in de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 4

5 toekomst uitmondt in een tegenvaller, waardoor bij de burger (niet geheel ten onrechte) het beeld wordt versterkt dat Den Haag er een potje van maakt. Het voorstel betreffende de overlijdensuitkering komt slechts voort uit bezuinigingsoverwegingen. Er is niet gekeken naar wat redelijk en eerlijk is tegenover mensen die hun partner hebben verloren. Het kabinet zou slechts voorstellen moeten doen waarin verhoging van kwaliteit samen gaat met vermindering van de overheidsbestedingen. In dit verband riep hij op om het goede voorbeeld te geven en de termijn van de overlijdensuitkering voor kamerleden te verkorten van drie naar twee maanden. Gezien zijn grote onvrede met de voorstellen van het kabinet overwoog hij om eventueel het verslag van dit algemeen overleg op de kameragenda te laten plaatsen. De heer Van Hoof (VVD) kon zich op hoofdlijnen vinden in het door het kabinet voorgestelde pakket maatregelen, waarvoor overigens nog wetgeving moet volgen. Het stemde hem tevreden dat de eerder voorgestelde maatregel betreffende de inkomensafhankelijke toeslag is teruggenomen. Het voorstel betreffende de bloedverwanten (dat niet meer is dan het wegnemen van een uitzonderingsbepaling in de partnerdefinitie) is tegen de achtergrond van ontwikkelingen in het kader van de ABW verdedigbaar. Wel vroeg hij aandacht voor mogelijk nadelige gedragseffecten als gevolg van de maatregel. Ook de heer Van Hoof wees op de tegenstelling tussen de voornemens op het terrein van fraudebestrijding en recente persberichten over het gedogen van fraude met samenwonen. Nu terecht ook op het gebied van de AOW aandacht wordt besteed aan fraudebestrijding gaat het niet aan om op het gebied van de ABW een gedoogbeleid te ontwikkelen. Daarmee onttrekt men zich aan de in het regeerakkoord gemaakte afspraken. Hij ging ervan uit dat de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid hier aandacht voor heeft. Omdat een dergelijk voorstel past in het regime van de AOW, sprak de heer Van Hoof er zijn voorkeur voor uit om de 75 mln. die wordt afgezonderd van de 300 mln. die beschikbaar is gesteld voor verlenging van de tweede schijf, te besteden aan verhoging van de fiscale ouderenaftrek. Eventuele meeropbrengsten van de in de brief van 7 februari beschreven voorstellen dienen ten goede te komen aan verlenging van de tweede schijf. De heer Van Zijl (PvdA) releveerde dat zijn fractie destijds akkoord ging met het voorstel betreffende de inkomensafhankelijke partnertoeslag, omdat zij het niet onredelijk vond om het inkomen van de oudere te toetsen, waar er reeds werd getoetst op dat van de partner. Los van de grote inkomenseffecten verzette zich tegen deze maatregel echter dat tekort werd gedaan aan het uitgangspunt dat gepensioneerden minimaal de mogelijkheid moeten hebben om een 70%-pensioen te halen. Omdat voorstellen zich specifiek richtten op de AOW-toeslag vond hij een vergelijking tussen de ABW en de AOW verdedigbaar. Uitgaande van een AOW-uitkering van twee keer 50% kan worden getwist over de vraag of de toeslag integraal onderdeel is van de AOW, of dat de vorm waarin hij wordt gegeven overeenkomsten vertoont met de ABW. Hij was geneigd uit te gaan van het laatste, omdat de toeslag wordt gegeven om te voorkomen dat twee AOW-gerechtigden samen onder het sociaal minimum komen. In die zin is een vergelijking met de ABW-systematiek te rechtvaardigen. Hiertegen brachten de heer Rosenmöller en mevrouw Doelman bij interruptie in, dat de huidige toeslag in het verleden onderdeel was van het basispensioen, zodat er eigenlijk sprake is van een gedifferentieerde norm binnen de AOW. Ervan uitgaande dat bezuinigen nooit prettig is, achtte de heer Van Zijl het thans voorliggende pakket voorstellen vanuit de doelstelling van dit Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 5

6 kabinet verdedigbaar. Met de verlaging van de taakstelling had hij geen moeite, ook als dit ten koste gaat van een stukje lastenverlichting op lange termijn. In dit verband herinnerde hij eraan dat niet zijn partij bij de totstandkoming van het regeerakkoord aandrong op vergaande bezuinigingen in de sociale zekerheid. Ook hij vroeg een toelichting op het bedrag dat is ingeboekt voor fraudebestrijding. Over het voorstel betreffende de overlijdensuitkering (dat hij eerder «miezerig» noemde) was hij thans minder negatief gestemd, al betitelde hij de vorm waarin het thans is gegoten, als een slimmigheidje. Desgevraagd gaf hij ruiterlijk toe in de onderhandelingen hierover een nederlaag te hebben geleden. Hij was zich bewust van de pijn die het voorstel betreffende de partnerdefinitie voor betrokkenen oplevert, maar ter verdediging voerde hij aan dat niet valt in te zien waarom de voordelen van het hebben van een gezamenlijk huishouden zich zouden beperken tot partners met een bepaalde burgerlijke staat. In uitbreiding tot bloedverwanten in de eerste graad zag hij niet veel. Wel vroeg hij of het voorstel ook gevolgen heeft voor erfrecht, nabestaandenregelingen en dergelijke. Ook was hij benieuwd naar mogelijke gevolgen op het gebied van de mantelzorg. Ten slotte wees hij er nog op dat, uitgaande van de bijstandssystematiek, zou kunnen worden overwogen om mensen die aantoonbaar meer kosten hebben, een extra uitkering te geven. De heer Hendriks wilde op zich wel meedenken over voorstellen tot bezuiniging op de AOW, maar kon niet instemmen met de wijze waarop hieraan nu vorm is gegeven. Hij miste een verband met de fundamentele discussie over het AOW-stelsel. Tevens herinnerde hij eraan dat de huidige staatssecretaris in 1993 als kamerlid mede verantwoordelijk was voor het kwijtschelden van niet minder dan 30 mld. aan achterstallige overheids-abp-premie. Door dit soort zaken worden mensen die het al of niet alleen van de AOW moeten hebben, in een benarde positie gedrongen. Het antwoord van de staatssecretaris De staatssecretaris releveerde dat het kabinet diverse redenen had om het eerdere voorstel betreffende de inkomensafhankelijke partnertoeslag nader te bezien. Een van de oorzaken was de aanpassing van de taakstelling. De hieraan ten grondslag liggende «rekenfout» kwam voort uit een verschil in interpretatie tussen de opstellers van het regeerakkoord en het CPB. Het regeerakkoord ging uit van uitbreiding van de inkomensafhankelijkheid, zonder inkomsten uit vermogen daarbij te betrekken. Het CPB deed dat in zijn berekeningen wel. Hij benadrukte er zelf ook de grootst mogelijke politieke problemen mee te hebben als inkomsten uit vermogen bij de toetsing zouden worden betrokken. Verder was er aanleiding om elementen uit het voorstel nader te onderzoeken op hun praktische uitwerking. Zo was er geen inzicht in de mogelijke effecten van ontwijkgedrag. Mede gezien de maatschappelijke commotie over het voorstel en de afbrokkelende steun ervoor heeft het kabinet nu een voorstel geformuleerd dat zoveel mogelijk tegemoet komt aan maatschappelijke signalen, dat een oplossing biedt voor praktische problemen en dat ook zo dicht mogelijk bij de ombuigingstaakstelling blijft. Met de heer Van Zijl was de staatssecretaris van mening dat er fundamenteel verschil is tussen de AOW-uitkering en de daarbij gehanteerde toeslag. Op grond hiervan ging hij ervan uit dat er in een welvarende en geëmancipeerde samenleving als de Nederlandse op langere termijn geen aanleiding meer behoeft te zijn om een dergelijke toeslag te hanteren. Om een principiële discussie hierover mogelijk te maken was hij dan ook voornemens om in komende (wets)voorstellen neer te leggen dat de toeslag op enig moment (bijvoorbeeld in 2015) wordt afgeschaft. Op de interruptie van mevrouw Doelman, dat er thans nog slechts sprake is van Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 6

7 een verzelfstandigde en niet van een geïndividualiseerde AOW, erkende de staatssecretaris dat er tussen beide vormen een verschil is, maar betoogde hij dat er desondanks reden is om nader te discussiëren over het afschaffen van de toeslag voor de jongere partner. De staatssecretaris ontkende bij de discussie over de stelselwijziging voorstander te zijn geweest van de uitzondering van de bloedverwanten in de tweede graad. PvdA en VVD stonden in die discussie op het standpunt dat de diverse samenlevingsvormen gelijk moesten worden behandeld, maar toen steun van de PvdA voor een desbetreffend amendement wegviel, was de VVD gedwongen om zich tot het CDA te wenden. Die fractie wilde een amendement echter alleen steunen als een uitzondering werd gemaakt voor bloedverwanten in de tweede graad. Derhalve zag hij het nu gedane voorstel tot wijziging van de partnerdefinitie als het terugdraaien van de concessie die jaren geleden noodgedwongen moest worden gedaan. Het huidige voorstel strekt er slechts toe om bloedverwanten in de tweede graad op dezelfde wijze te behandelen als reeds gebruikelijk is voor andere samenlevingsvormen. Hoewel hij op zich begrip had voor de kritiek dat het streven tot gelijke behandeling niet consequent wordt doorgetrokken naar bijvoorbeeld de nabestaandenwetgeving en het erfrecht, herinnerde hij eraan dat de gelijke behandeling in het kader van de stelselwijziging ook is beperkt tot het terrein van de sociale zekerheid. Hij zag geen reden om bij dit voorstel de gelijke behandeling uit te strekken tot beleidsterreinen die door collega s worden behartigd. Een voorstel voor gelijke behandeling in de nabestaandenwetgeving mag niet worden verwacht, gezien de opstelling van de Eerste Kamer in dezen. Dit alles komt ongetwijfeld aan de orde in een algemene discussie over de gelijkschakeling van leefvormen. Desgevraagd was hij bereid de Kamer in de memorie van toelichting bij het in te dienen wetsvoorstel betreffende de AOW-toeslag nader te informeren over een zo consistent mogelijke gelijke behandeling van leefvormen in het totaal van de sociale zekerheid. Daarin zal ook worden ingegaan op de desbetreffende uitspraak van de Centrale raad van beroep. Hoewel dit moeilijk te kwantificeren is, leidt het voorstel betreffende de partnerdefinitie waarschijnlijk niet tot ingrijpende gedragsreacties of grote gevolgen op het gebied van de mantelzorg en dergelijke, omdat veelal om andere dan financiële redenen wordt besloten om samen te gaan wonen. Aangezien hiermee ook geen rekening is gehouden bij maatregelen ten aanzien van andere samenlevingsvormen zou het vreemd zijn als dit nu wel werd gedaan bij bloedverwanten in de tweede graad. De pijn van het voorstel zit vooral bij de bestaande gevallen, ook al komt de overgangsregeling hier redelijk aan tegemoet. In het in te dienen wetsvoorstel betreffende de AOW-toeslag zal aandacht worden besteed aan suggesties voor verbreding van de partnerdefinitie. Zo vond hij het zelf vreemd dat het huidige voorstel wel gevolgen heeft voor twee samenwonende bloedverwanten in de tweede graad, maar niet voor meer personen die een dergelijke band met elkaar hebben. Wel wees hij erop dat uitbreiding van de partnerdefinitie juridisch-technisch en uitvoerings-technisch de nodige complicaties oplevert. Hoewel bij het voorstel betreffende de overlijdensuitkering het voldoen aan de ombuigingstaakstelling mede een rol heeft gespeeld, is dit vooral ingegeven door de wens om de willekeur in de uitkeringsduur weg te nemen. Door het voorstel wordt de uitkeringsduur, die afhankelijk van de overlijdensdatum varieerde tussen twee à drie maanden, in alle gevallen op twee maanden gefixeerd. Het voorstel betreffende fraudebestrijding is gebaseerd op een plan van aanpak van de SVB. De in dit verband vermelde taakstelling kwam voort uit communicatie tussen alle betrokken partijen en is gebaseerd op een serieus geschatte opbrengst. Aanvullende maatregelen zullen nodig zijn als die niet worden gehaald. De staatssecretaris benadrukte het (net als zijn collega Melkert) onaanvaardbaar te vinden als in het kader van de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 7

8 ABW fraude met leefvormen wordt gedoogd. De overheid is gehouden tot geloofwaardige fraudebestrijding op alle terreinen. De staatssecretaris bestreed dat de door de minister-president gelegde politieke koppeling tussen lastenverlichting en inkomensafhankelijke maatregelen in onder andere de AOW is komen te vervallen. De aanpassing in dit kader vond hij alleszins redelijk, zeker ook omdat de 75 mln. nog wel degelijk wordt gebruikt voor lastenverlichting. De voorzitter van de commissie, De Jong De griffier van de commissie, Pe Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 8