Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Arbeidsvoorzieningsbeleid Nr. 61 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 24 november 1995 De vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid 1 heeft op 2 november 1995 overleg gevoerd met minister Melkert van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over zijn brief van 12 oktober 1995 over het Landelijk Beleidskader 1996 Arbeidsvoorzieningsorganisatie (21 477, nr. 60). Van het gevoerde overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie 1 Samenstelling: Leden: Doelman-Pel (CDA), Biesheuvel (CDA), Vliegenthart (PvdA), De Jong (CDA), voorzitter, Scheltema-de Nie (D66), Van Middelkoop (GPV), Schimmel (D66), Rosenmöller (GroenLinks), Van Zijl (PvdA), Bijleveld- Schouten (CDA), Middel (PvdA), Van Hoof (VVD), Boogaard (groep-nijpels), Noorman-den Uyl (PvdA), Vreeman (PvdA), Adelmund (PvdA), Dankers (CDA), Giskes (D66), Marijnissen (SP), Essers (VVD), Van der Stoel (VVD), Van Dijke (RPF), Bakker (D66), Klein Molekamp (VVD), Van Blerck-Woerdman (VVD). Plv. leden: Soutendijk-van Appeldoorn (CDA), Esselink (CDA), Sterk (PvdA), Terpstra (CDA), Van Rooy (CDA), Van der Vlies (SGP), Fermina (D66), Rabbae (GroenLinks), Van der Ploeg (PvdA), Wolters (CDA), Dijksma (PvdA), M. M. H. Kamp (VVD), Nijpels-Hezemans (groep- Nijpels), Kalsbeek-Jasperse (PvdA), Van Nieuwenhoven (PvdA), Apostolou (PvdA), Boers-Wijnberg (CDA), Van Boxtel (D66), J. M. de Vries (VVD), B. M. de Vries (VVD), Leerkes (Unie 55+), Van Vliet (D66), Hofstra (VVD), Hoogervorst (VVD). Mevrouw Essers (VVD) stelde vast dat de ontwerp-begroting en het LBK zijn opgesteld in het licht van het ondernemingsplan van de Arbeidsvoorziening. De minister schrijft op dat met dit LBK in voldoende mate wordt geanticipeerd op de komende beleidsombuigingen, maar mevrouw Essers vond dat in het LBK betrekkelijk weinig wordt gezegd over de nieuwe wetgeving. Wanneer zal nader kunnen worden gesproken over de criteria met betrekking tot indicering/categorisering? Het LBK biedt daartoe goede aanknopingspunten, maar uit de brief van de directie arbeidsvoorziening van 9 oktober 1995 kan worden opgemaakt dat er al mee begonnen is zonder dat de Kamer de resultaten van de experimenten onder ogen heeft gehad. Bergt een dergelijke handelwijze niet het gevaar in zich van conflicten in het verdere samenwerkingsproces? Uit het LBK wordt niet duidelijk wat uit de rijksbijdrage zal worden betaald in de sector van de moeilijk bemiddelbare arbeid; ook wordt niet duidelijk hoe in het overgangsjaar het inkoopbeleid gestalte wordt gegeven. Mevrouw Essers verwees hiervoor naar een brief van de VNG en vroeg zich af of er geen problemen zullen ontstaan met de moeilijke doelgroepen. Waaruit zal de gratis bemiddeling bestaan en wat moet er precies worden ingekocht? Mevrouw Essers merkte voorts op zich enige zorgen te maken over de scholingsmogelijkheden in relatie tot de verzelfstandiging. Zij had de indruk dat ook het kabinet van mening is dat de scholingsinstituten op de langere termijn apart moeten komen te staan, maar uit de discussie blijkt dat er nog steeds sprake is van enkele knelpunten. Zij dacht in dit verband met name aan de CBB s en de vrouwenvakscholen. Veel van die instituten 5K3568 ISSN Sdu Uitgeverij Plantijnstraat s-gravenhage 1995 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 61 1

2 weten nog niet waar zij aan toe zijn. Mevrouw Essers hechtte eraan op te merken dat de aangenomen motie-cornielje inhoudt dat er geen fusieproces op fusieproces mag worden gestapeld. CBB s en vrouwenvakscholen moeten desgewenst vlot kunnen instappen bij een ROC. Uit het LBK (pagina 9, tweede alinea) wordt min of meer duidelijk dat de Arbeidsvoorziening volledig afstand neemt van de basiseducatie, een ontwikkeling waarover zij zich zorgen maakte. De minister geeft terecht aan dat de bedrijfsadviseurs minderheden in het overgangsjaar moeten aanblijven. Toch moet geconstateerd worden dat in een aantal regio s anders wordt gehandeld en het is goed dat de minister wat dit betreft de vinger aan de pols blijft houden. In het overgangsjaar zou overigens wel eens mogen worden gekeken naar de vraag of de bedrijfsadviseurs het juiste instrument zijn; heeft de bewindsman de indruk dat er betere methodieken zijn? Enige alertheid is ook op haar plaats als het gaat om de banenpools want hierbij schijnt hetzelfde circus plaats te vinden als vorig jaar. Hoe groot is precies de vermindering van de bijdrage van het CBA aan het RBA in Zeeland? Zeeland heeft in het verleden extra geld gekregen omdat de arbeidsbureaus wijd verspreid zijn. Als de bijdrage dan toch sterk moet worden verminderd, ligt het dan niet voor de hand in de overgangsfase een soepeler regeling te hanteren? De landelijke middelen lijken vooral naar de nieuwe scholingsregeling te gaan; dat kan nuttig zijn maar toch vroeg mevrouw Essers zich af of de regionale scholingsinfrastructuur in de overgangsperiode niet meer prioriteit dient te krijgen. Wat verstaat de minister onder een selectieve personeelsstop en een selectieve investeringsstop? Wanneer kan met de minister van gedachten worden gewisseld over de verdeling van de ESF-middelen aan de hand van een beleidsbrief? Ten slotte vroeg mevrouw Essers naar de stand van zaken met betrekking tot het vergunningenstelsel en naar de ontvlechting van Start en de Arbeidsvoorziening. Het leek haar gewenst dat de Arbeidsvoorziening met meer dan één partner contracten aangaat om uit te proberen wat de beste methodiek is. Hoe oordeelt de minister hierover? Mevrouw Vliegenthart (PvdA) stelde vast dat de minister in zijn brief niet ingaat op het ondernemingsplan van de Arbeidsvoorziening, de reorganisatieplannen en de wijze waarop die aansluiten bij de in het parlement gevoerde discussie. Zij was in ieder geval de mening toegedaan dat het ondernemingsplan op een goede manier aansluiting probeert te zoeken bij de in de Kamer bepleite omslag in het functioneren van de Arbeidsvoorziening. De minister schrijft dat de regering een specifiek voorbehoud maakt met betrekking tot de verdeling van de middelen tussen CBA en RBA s. Kan hij aangeven waarom dat gebeurt? Omdat het aantal RBA s wordt verminderd, is het moeilijk een vergelijking te maken tussen de cijfers van dit en vorig jaar. Voorts wordt slechts aangegeven wat de beschikbare middelen zijn waardoor niet exact bekend is waar de meeste pijn wordt geleden. De commissie is wat dit betreft aangewezen op brieven en telefoontjes uit de regio. Kan de minister bijvoorbeeld aangeven waarom de bijdrage aan Zeeland wordt gehalveerd en hoe de verdeling overigens is tussen centraal en regionaal? Duidelijk is waar het extra geld ten behoeve van de grote steden en het inkoopmodel terecht is gekomen, maar wat is er precies gebeurd met de 50 mln. extra ten behoeve van scholings- en trajectbemiddeling om de scholingsinfrastructuur overheid intact te houden? Er moet kennelijk 175 mln. worden bezuinigd om te kunnen bezuinigen. Zijn dat onvermijdbare kosten, die samenhangen met de reorganisatie? Of zijn het o.a. investeringskosten in het kader van het op orde brengen van het financieel beheer van de Arbeidsvoorziening? Als dat laatste het geval is, zou dan niet moeten worden overwogen de kosten over een wat langere periode te spreiden? Of kan wellicht worden gekomen tot een Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 61 2

3 externe financiering? Opvallend is dat er een inkoopgarantie geldt voor de scholingsvoorzieningen van het CBA tot 1 januari 1998, maar niet voor de vrouwenvakscholen en de CBB s. Komt de rekening van 175 mln. uiteindelijk toch weer terecht bij voorzieningen die de Kamer graag wil handhaven? Fiscalisering van het leerlingwezen had tot bedoeling de KBS te laten vervallen en aldus enige ruimte te creëren. Het CBA heeft nu een nieuwe regeling ontworpen voor scholing van werklozen in de bedrijfstakken. Hoeveel geld is daarvoor gereserveerd en welke relatie is er met de omvangrijke sectorfondsen? Is het de bedoeling dat de gemeenschappelijke opleidingsactiviteiten verdwijnen? Mevrouw Vliegenthart kon zich vinden in de indeling in achttien regio s. Omdat de bezuinigingen vooral in de overhead moeten worden gezocht, is het werken op een iets grotere schaal onvermijdelijk. Buitengewoon belangrijk is dan wel een adequate samenwerking tussen Arbeidsvoorziening en sociale diensten met het oog op één loket en één dossier. De afstand tussen werkzoekende en arbeidsmarkt dient in alle opzichten zo klein mogelijk te worden gehouden. Wat betreft de banenpools heeft de Arbeidsvoorziening een maximaal aantal te financieren arbeidsplaatsen vastgelegd. Dat garandeert dus niet de instandhouding van de banenpool. Zo is men in Friesland van plan de co-financiering te beëindigen. Door fiscale maatregelen zullen echter de arbeidskosten van banenpoolers minder worden; in hoeverre kan die lastenverlichting leiden tot minder co-financiering per banenpooler, waardoor het totaal aantal banenpoolplaatsen in stand kan blijven? De minister schrijft terecht dat zal worden bevorderd dat expliciete aandacht wordt gegeven aan de toetsing van de JWG-afspraken terwijl in het LBK zelf staat dat het toetsingsmodel komt te vervallen. Enige uitleg is geboden. Ten slotte sloot mevrouw Vliegenthart zich aan bij het verzoek van mevrouw Essers om een discussie te hebben over de vormgeving van de verdeling van de ESF-middelen. De heer Wolters (CDA) stelde vast dat hij zich bij veel van de hem voorafgaande sprekers kan aansluiten. Hij bleef het echter oneens met de reductie tot achttien regio s. Voorts constateerde hij enige spanning tussen het ondernemingsplan van de Arbeidsvoorziening, gebaseerd op het partijenakkoord van december 1994, en de nieuwe wetgeving. Kan de minister commentaar geven op het voorwoord van het LBK waarin o.a. staat dat het een uitdaging moet zijn voor de regio s om ondanks de budgetvermindering volgend jaar dezelfde prestaties te leveren als in 1995? De heer Wolters kon zich in ieder geval niet voorstellen dat ondanks de gigantische ombuigingen dezelfde prestaties kunnen worden geleverd. Is er al enig inzicht in de prestaties in 1995? Het antwoord van de minister De minister zei dat ervan wordt uitgegaan dat in 1995 op z n minst kan worden voldaan aan de taakstelling. Er wordt overigens wel een voorbehoud gemaakt wat betreft het beleid ten aanzien van werkloze mensen van allochtone afkomst. Het algemene beeld stemt echter niet somber en gesteld kan worden dat de efficiency-operatie niet ten koste is gegaan van de prestaties, ook al zou met meer geld hoogstwaarschijnlijk nog meer resultaat zijn geboekt. Het kabinet is in de huidige arbeidsvoorzieningsstructuur nog steeds één van de drie bestuurspartijen; het kan dus wel aangeven welke kant het op moet maar kan niet garanderen dat het einddoel ook zal worden bereikt. De overheidsgeleding heeft bij de vaststelling van het LBK een voorbehoud gemaakt omdat er geen overleg met de Kamer heeft kunnen Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 61 3

4 plaatsvinden. Verder zijn onlangs de reacties van de RBA s binnengekomen, waarmee ook rekening dient te worden gehouden bij de vaststelling van de begroting. In het ondernemingsplan en het LBK is niet ingegaan op het standpunt van het kabinet. De minister zei er de voorkeur aan te hebben gegeven eerst te zien hoe het ondernemingsplan zich verhoudt tot de in de nieuwe wet neergelegde ARBVO-structuur. Hij voorzag op dit punt geen grote fricties en meende dat het ondernemingsplan goed aansluit op de voornemens op langere termijn. Natuurlijk zijn nog niet alle vragen beantwoord en is nog geen volledige consensus bereikt, maar de RBA-besturen zullen ongetwijfeld niet een weg kiezen die haaks staat op de beleidsvoornemens van het kabinet. Er is alles voor te zeggen om de nieuwe wet snel in het Staatsblad te krijgen opdat er duidelijkheid ontstaat voor de betrokken partijen. Het proces van indicering/categorisering is inderdaad in een stroomversnelling geraakt en om te voorkomen dat de Kamer voor voldongen feiten komt te staan, zal zij de beschikking krijgen over de aanbodanalyse, die de basis legt voor de fasering. Zo nodig kan hierover dan nader overleg worden gevoerd. Het inkoopbeleid heeft nog niet concreet gestalte gekregen; dat heeft ook te maken met het feit dat het kabinet een formele basis moet creëren in een ministeriële regeling en op de iets langere termijn in de invoeringswet Arbeidsvoorziening. Daar wordt nu de laatste hand aan gelegd. Mevrouw Essers heeft terecht aandacht gevraagd voor problemen met moeilijke doelgroepen in het overgangsjaar. Er wordt niet eenduidig geopereerd in de regio s op dit punt en daarom ook is deze kwestie onderwerp van overleg. Het is de bedoeling dat partijen per 1 januari a.s. weten waar zij aan toe zijn wat betreft de inkoopmiddelen. Het kabinet bereidt thans een standpunt voor met betrekking tot de motie-cornielje en het ligt in de bedoeling voor het einde van dit jaar dat standpunt kenbaar te maken. Een zekere parallelliteit met de ontwikkelingen binnen de Arbeidsvoorziening is gewenst. De minister hechtte eraan dat het verzelfstandigingsproces doorgaat, maar ook dat dat proces niet wordt geforceerd. Wellicht dat aan de hand van de kabinetsreactie gesproken kan worden over eventuele fricties. Het gaat er met name om dat de functies van de door mevrouw Essers genoemde instituten als CBB s en vrouwenvakscholen bewaard blijven. De door haar bedoelde alinea op pagina 9 van het LBK doet niets af aan het feit dat het kabinet voor een deel van de gelden specifiek verwijst naar de basiseducatietaak. Bezien zal nog worden in hoeverre deze lijn moet worden doorgetrokken in De financiering van de banenpools vormt een lastig punt voor het overgangsjaar. De minister zei dat het zijn uitdrukkelijke wens is dat er geen banenpools verloren gaan maar dat zijn enige instrument voor 1996 overtuigingskracht is. Daarna komt de vraag aan de orde hoeveel middelen er moeten worden gestort in het werkfonds en het ligt in het voornemen de middelen voor banenpools die bij de Arbeidsvoorziening aanwezig zijn daartoe aan te wenden. Discontinuïteit in de banenpoolsector is ongewenst en daarom zullen de ingediende plannen nauwkeurig worden beoordeeld. De overheidsgeleding heeft daarbij echter wel de taak om, als het niet uit de ruimte voor de banenpools mag, aan te geven waar het geld dan wel vandaan moet komen. In de brief staat dat de RBA s banenpoolplaatsen mogen subsidiëren tot het niveau van 1994; de huidige wet staat niet toe in plaats van het woord «mogen» het woord «moeten» te gebruiken. Vandaar ook dat het enige instrument bestaat uit overtuigingskracht. De bedrijfsadviseurs minderheden vervullen een belangrijke rol bij het gestalte geven aan de doelstelling met betrekking tot de evenredige arbeidsdeelname van allochtonen. Arbeidsvoorziening zal overigens een onderzoek naar de effectiviteit van dit instrument doen en de resultaten Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 61 4

5 daarvan zullen ongetwijfeld aan de orde kunnen worden gesteld bij de evaluatie van de vigerende wetgeving. Wat betreft de forse vermindering van de CBA-bijdrage aan het RBA in Zeeland verwees de minister naar zijn brief aan de Vereniging van Zeeuwse Gemeenten. De 50 mln. extra ten behoeve van scholings- en trajectbemiddeling is versleuteld in de algemene bijdrage aan de RBA s. Beoordeeld zal worden of het geld inderdaad is uitgegeven aan de in de juni-brief vermelde doelen. Van groot belang is de vraag of de scholingsinfrastructuur, die essentieel is voor de huidige en toekomstige doelstellingen, intact is gebleven. Men moet zich echter wel realiseren dat de afweging tussen beleid en beheer niet overal hetzelfde uitpakt en ook dat van de RBA s in deze tijden van bezuiniging niet te veel mag worden verwacht. Uiteindelijk gaat het erom dat de huidige scholingsfuncties worden gehandhaafd en dan is het van minder belang in welke vorm dat wordt gegoten in de regio s. Het spreekt voor zich dat bij dit alles in nauwe samenwerking met het departement van OCW wordt geopereerd. Mevrouw Essers (VVD) zei dat zij hierop wenst terug te komen als blijkt dat zich in de toekomst fricties voordoen. De minister deelde vervolgens mee dat hij in gesprek is met de Arbeidsvoorziening over een afbakening van taken in het kader van de ESF-middelen. De commissie zal nader worden geïnformeerd over de voornemens van het kabinet ter zake. Het kabinet zal binnenkort besluiten nemen over het vergunningenstelsel en de Kamer daarover informeren. De ontvlechting van Start en de Arbeidsvoorziening verloopt naar wens. Binnen afzienbare tijd zal het overleg met Start tot conclusies leiden. Het kabinet heeft, zoals bekend, een opening geboden voor een alliantie tussen de Arbeidsvoorziening en commerciële uitzendorganisaties. Besprekingen hierover zijn nog gaande waarbij meer dan één partner in het geding is. De minister had de indruk dat de 175 mln. reorganisatiekosten niet per se onvermijdbaar zijn. Er zit ook een investeringsdeel in, voortvloeiende uit de transformatie van de organisatie. Het bedrag van 175 mln. zal overigens nog nadrukkelijk aan de orde komen tijdens de begrotingsbesprekingen en moet niet worden beschouwd als een vaststaand gegeven. Voorkomen moet worden dat in 1996 gebouwen moeten worden gesloten en mensen moeten worden ontslagen die in 1997 en volgende jaren weer nodig zijn. Desgevraagd sloot de minister niet uit dat, indien nodig, nagegaan zal worden of bij het Fonds voorheffing pensioenen een lening kan worden geregeld. Ingaande op de vraag van mevrouw Vliegenthart naar de relatie tussen scholing van werklozen in bedrijfstakken en de omvangrijke sectorfondsen merkte de minister op dat er niets op tegen is de sociale partners te bewegen meer middelen uit die fondsen aan te wenden voor scholingsen opleidingsvoorzieningen. In het wetsvoorstel inzake de fiscalisering van het leerlingwezen is erin voorzien dat ook bij andere inrichtingen van de gemeenschappelijke opleidingsactiviteiten gebruik kan worden gemaakt van de fiscale faciliteit. Voorkomen moet worden dat deze activiteiten vervallen. Wat betreft de toetsing van de JWG-afspraken verwees de minister naar zijn brief waarin de punten staan die de overheidsgeleding in het CBA aan de orde zal stellen. De voorzitter van de commissie, De Jong De griffier van de commissie, Pe Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 61 5