Plan van Aanpak fase 2 Boeren op Goede Grond

Transcriptie

1 Plan van Aanpak fase 2 Boeren op Goede Grond In opdracht van Provincie Drenthe Projectnummer M15B0133 Documentnaam m15b0133.o01 3 / 12

2 1 Introductie huidige projectpartners Over MWH MWH Global is wereldwijd gecommitteerd aan de gezamenlijke missie Building a Better World. Als specialist in milieu, afval, veiligheid, water en natuurlijke hulpbronnen is zij gefocust om te helpen bij het oplossen van complexe infrastructurele en milieukundige uitdagingen. MWH geeft invulling aan een duurzame bedrijfsvoering onder andere door te werken conform de CO2-Prestatieladder. Zij streven hierbij hoge ambities na om haar motto Building a Better World na te leven. Kijk voor voorbeelden hiervan en meer informatie over deze duurzame bedrijfsvoering op de website Het project Boeren op Goede Grond (BGG) sluit aan bij de ambitie van MWH. Het realiseren van een goede bodemkwaliteit is belangrijk voor de agrarische sector en heeft door de opbouw van de bodem met organische stof tevens een positieve invloed op de vermindering van CO2. MWH is zeer content door met dit project bij te kunnen dragen aan een duurzame agrarische toekomst. Over PPO PPO staat voor Plant, Praktijk en Omgeving. PPO analyseert vragen over teelt en bedrijfsvoering en vertaalt deze in toepassingsgericht onderzoek en ontwikkeltrajecten. Proefbedrijf t Kompas in Valthermond functioneert als ontmoetingscentrum voor telers in de regio. Als proefbedrijf proberen zij een voorbeeld te zijn bij de optimalisatie van de bedrijfsvoering van akkerbouwbedrijven en de verduurzaming van de landbouw. 2 Inleiding Drenthe is een agrarische provincie met veel landbouwgrond (70%) die grotendeels uit een zandige bodem bestaat die weinig water vasthoudt. De verwachting is dat de landbouw op deze zandige grond in toenemende mate hinder gaat ondervinden van klimaatverandering, met name tijdens perioden van grote en langer durende droogte en hevige neerslag. De landbouw kan hierop anticiperen door de bodemstructuur te verbeteren. Om ervaring op te doen met bodemstructuurverbeterende maatregelen is in 2012 het project Boeren op Goede Grond (BGG) gestart in Drenthe. De provincie, MWH, ECS en PPO hebben samen met een groep akkerbouwers uit de omgeving van Witteveen een pilot opgezet. Doel van de pilot is om binnen de bestaande landbouwpraktijk ervaring op te doen, metingen te verrichten en de resultaten met elkaar te delen. Het initiatief is opgedeeld in drie fases waarbij de eerste fase van vier jaar in 2015 is afgelopen. Het project krijgt een vervolg met fase 2. De deelnemers hebben aangegeven met het project graag door te gaan en zijn positief over de samenwerking en de kennis die zij via het project verkrijgen. Ze vinden het waardevol dat de maatregelen die ze nemen ook daadwerkelijk via monitoring te volgen zijn. De uitwerking van fase 2 is opgenomen in deze notitie. Aan het eind van fase 2 wordt op basis van de behaalde doelen besloten om het project te vervolgen in fase 3, dan wel om het project te beëindigen. De doelen en resultaatafspraken staan benoemd in het plan van aanpak fase 2. 4 / 12

3 3 Fase 2 doelstellingen en opzet In deze paragraaf worden de doelstellingen en de uitvoering voor de volgende fase van BGG, fase 2 beschreven. Fase 2 betreft een zogenaamd tussenjaar, waarin de resultaten van de metingen van fase 1 bekend worden, en met de deelnemers besproken worden. Tevens zal het project worden verbreed met nieuwe deelnemers en nieuwe innovatieve maatregelen. Daarnaast wordt de opgedane kennis en ervaring in fase 1 breed gecommuniceerd naar andere agrariërs. In fase 2 is vooral communicatie tussen de agrariërs van belang en dan met name met agrariërs van buiten het project. Fase 2 heeft een go no/go moment voor het vervolg van het project in fase 3 (vanaf 2017 en verder). De provincie informeert, samen met de projectuitvoerders, de deelnemers over de go/no go voorwaarden voor fase 3. Hoofddoelstellingen Voor fase 2 zijn de volgende meetbare doelen geformuleerd: Het delen van kennis: 2 artikelen in regionale bladen of landelijke vakbladen; webpagina 1 met onder andere de resultaten uit fase 1; terugkoppeling fase 1 bijeenkomsten met minstens 30 agrariërs; een excursie met minstens 15 agrariërs; aansluiting bij andere actieve projecten binnen Drenthe. Het project uitbreiden: met minstens drie deelnemers, waarbij het streven is gericht op acht deelnemers in totaal. Voorzetting bodemstructuurverbeterende maatregelen: met minstens twee nieuwe innovatieve maatregelen; minstens drie overlegmomenten met de deelnemers; de huidige, nieuwe en innovatieve bodemverbeterende maatregelen doorzetten; bemonstering en analyse door PPO (zie hoofdstuk 4). Het delen van kennis In fase 1 is kennis opgedaan met de inpassing van enkele verschillende bodemverbeterende maatregelen. De meetresultaten zijn nog niet bekend. De veldmetingen van fase 1 hebben plaatsgevonden in oktober In november/december 2015 worden de resultaten gedeeld met de huidige projectdeelnemers. Aansluitend op het doel om kennis te delen met andere agrariërs wordt in januari/februari 2016 een bijeenkomst georganiseerd. MWH organiseert deze bijeenkomst waarbij de deelnemers, overige contacten (waterschap, gemeente etc.), NLTO, ANV Drenthe en DAJK worden uitgenodigd. Tijdens de bijeenkomst wordt het belang van bodemverbetering benadrukt en de resultaten gedeeld. 1 op de website Innovatie veenkoloniën 5 / 12

4 De projectdeelnemers met hun opgedane ervaring en externe sprekers met expertise op het vlak van bodemverbetering krijgen een nadrukkelijke rol op de bijeenkomst. Het doel is om minstens 30 agrariërs aanwezig te hebben. Daarnaast wordt een websitepagina ingevuld om de resultaten makkelijker en breder te kunnen delen. Op de bijeenkomst in januari/februari 2016 wordt de website gepresenteerd. De projectresultaten, interviews met de deelnemers/procesbegeleiders/partners, foto`s en verslagen worden op de website weergegeven. Op de website kan tevens informatie van andere vergelijkbare projecten worden gedeeld en kunnen tips voor bodemverbetering worden vermeld. De website wordt ook gebruikt als centraal punt om de informatie die via wordt gecommuniceerd, op alle momenten te kunnen raadplegen. De website wordt ingericht met veelzijdige informatie over de bodemkwaliteit en vormt de eerste informatiebron over het project. De website is ook voor agrariërs van buiten het project toegankelijk en zorgt dat de informatie over het project op een eenvoudige wijze te verkrijgen is. Artikelen in agrarische kranten en vakbladen worden benut om het project bij een groter publiek onder de aandacht te brengen. De artikelen zijn een middel om aandacht voor de bijeenkomsten te vragen maar ook om de resultaten die tijdens de bijeenkomsten zijn gepresenteerd en de reactie daarop te delen. De artikelen zijn geen hoofddoel op zich maar ondersteunen de bijeenkomsten. Tijdstip van publicatie wordt dan ook afgestemd op het tijdstip van de bijeenkomsten. In de zomer van 2016 wordt een excursie naar proefbedrijf Valthermond georganiseerd om de proef bodemkwaliteit Veenkoloniën te presenteren. Tijdens deze excursie worden ook andere projecten die zich richten op verbetering van bodemkwaliteit gepresenteerd en is er mogelijkheid tot uitwisseling van informatie en ervaringen tussen de agrariërs. Het doel is om minstens 15 agrariërs aanwezig te hebben. De excursie wordt breed ingestoken waarbij ook andere agrariërs (eventueel uit andere projectgroepen) worden uitgenodigd. In de provincie Drenthe bevinden zich meerdere projecten op het gebied van de verbetering van de bodemkwaliteit in de landbouw. De provincie Drenthe levert de contacten en geeft mogelijke samenwerkingsverbanden aan om te zorgen dat de verschillende projecten in de provincie Drenthe op het gebied van de bodem in de landbouw aan elkaar verbonden worden. Door het projectteam wordt zoveel als mogelijk gezocht naar samenwerkingsvormen, waarbij wordt ingespeeld op de reeds geplande activiteiten. Op die manier wordt ervaring van meerdere projecten breed gedeeld en kan de opgedane ervaring van andere projecten en de opgedane ervaring van BGG ook bij andere projecten worden toegepast. 6 / 12

5 Van Kennis naar Kunde, Boer en Natuur, bodemverdichting en overige projecten In relatie tot bodemverbetering vinden meerdere projecten op dit moment plaats in de drie noordelijke provincies. Vanuit het project Boeren op Goede Grond wordt contact gehouden met deze projecten om zodoende elkaar te kunnen versterken. Er wordt al contact onderhouden met het project Van kennis naar kunde. Het project wordt uitgevoerd door het Van Hall Instituut. Eveneens wordt contact onderhouden met een project gericht op bodemverdichting, uitgevoerd door Aequator. Tevens wordt via ECS contact onderhouden met het project gericht op Boer en Natuur. De provincie Drenthe kan sturend optreden en verschillende projecten met elkaar verbinden (waaronder Grondig boeren met maïs) Het project uitbreiden Het doel is om het project te laten groeien met minstens drie actieve deelnemers, waarbij gestreefd wordt naar een verdubbeling van het oorspronkelijke aantal deelnemers tot acht. Zodoende kunnen de reeds toegepaste maatregelen ook op ander bedrijfssituaties worden toegepast of nieuwe innovatieve maatregelen worden geïntroduceerd en getest. Dit komt het draagvlak en de reikwijdte van het project ten goede. Nieuwe deelnemers worden zowel passief (website en artikelen) als vooral actief geworven. Actieve werving vindt plaats door de huidige deelnemers en door de uitvoerende projectpartners, zowel tijdens de eigen georganiseerde bijeenkomsten, als ook bij andere bijeenkomsten en contacten met agrarische ondernemers. De nieuwe deelnemers kunnen vanaf 2016 meedraaien met fase 2 van het project. De uit te voeren bodemverbeterende maatregel wordt overlegd met het projectteam. De bodemkwaliteit, de zogenaamde nulsituatie, van het perceel van de nieuwe deelnemers wordt in kaart gebracht. Daarbij wordt het deel van het perceel waar de maatregel op wordt toegepast onderzocht en het gedeelte waar geen bodemverbeterende maatregel wordt toegepast ook. De bodemkwaliteit wordt gemeten door PPO (zie hoofdstuk 4). Voorzetting bodemverbeterende maatregelen De door de huidige deelnemers ingezette maatregelen worden voortgezet op de percelen waar ze momenteel al zijn toegepast. In onderstaande tabel zijn per deelnemer de maatregelen opgenomen. Daarnaast worden bij de nieuwe deelnemers ook bodemverbeterende maatregelen toegepast. De ervaring met de bodemverbeterende maatregelen worden minstens drie keer per jaar gedeeld tijdens een projectoverleg. Voorwaarde is wel dat elke deelnemer minstens één maatregel elk jaar toepast. Tijdens de overlegmomenten wordt op die manier door elke deelnemer input geleverd en ervaringen opgedaan van collega ondernemers. Na elk overleg wordt een verslag opgesteld met de belangrijkste bespreekpunten. In onderstaande tabel zijn de huidige deelnemers en de maatregelen die ze hebben genomen ten gunste van bodemverbetering weergegeven. 7 / 12

6 Deelnemer Maatregel G. Horsting Bladrammenas Compost Bokashi F. Dijksterhuis Geitenmest Bokashi N. Enting Gips Nader te bepalen J. Boer Potstalmest B. Meijer Lichtere mechanisatie T. Pomper Nader te bepalen H. Peeks Nader te bepalen Nieuwe innovatieve maatregelen De provincie heeft aangegeven dat de bodemverbeterende maatregelen bij voorkeur innovatief en vernieuwend dienen te zijn. Een deel van de deelnemers past al vernieuwende maatregelen toe (toepassen van Bokashi). De huidige deelnemers zetten de maatregelen door. Daarnaast wordt gekeken naar nieuwe maatregelen die nog niet binnen het project zijn toegepast, zoals een ander bouwplan met meer graangewassen, diep wortelende gewassen en/of andere groenbemesters. Naast nieuwe of innovatieve maatregelen ligt de focus ook op het toevoegen van organisch materiaal. Het is bekend dat de bodem op de hoge (droge) zandgronden van Drenthe vooral belang heeft bij toevoer van organische stof. Sluiten van de organische stof kringloop De aanvoer van organisch materiaal uit de omgeving op de akkers past bij de historie van de Drentse esdorpen en is een geschikte oplossing om landbouw op de hoge zandgronden te behouden. Voorgesteld wordt om per bedrijf te kijken op welke manier de kringloop van organisch materiaal het beste gesloten kan worden door bijvoorbeeld het gebruik van gewasresten en/of aanvulling met materiaal uit de directe omgeving (bijvoorbeeld Bokashi en/of vaste stalmest (geiten/paarden)). Onderdeel van deze aanpak is ook het opstellen van een organische stofbalans. Verder is de gemeente Midden-Drenthe in overleg met een aantal deelnemers om te kijken naar de mogelijkheden om van organisch materiaal uit de omgeving Bokashi te maken. Daarnaast wordt er gekeken naar de mogelijkheid om biomassa uit de natuur toe te passen. Inzichtelijk maken bodemkwaliteit in relatie tot gewasgroei We stellen vppr om een Yara N-sensor (in bezit van PPO) toe te passen waardoor op perceelsniveau inzichtelijk kan worden gemaakt op welke delen van het perceel gewasgroei achterblijft. De sensor meet de reflectie van licht door het gewas in verschillende golflengten. Op basis van deze informatie kunnen biomassakaarten worden gemaakt. Door het gewas als indicator te gebruiken voor minder goede plekken (veroorzaakt door verdichting, lage organische stofpercentage) in het perceel, kunnen deze plekken goed worden opgespoord. Bodemverbeterende maatregelen kunnen op deze plekken zorgen voor effectieve verbetering van het perceel. Het gebruik van een Yara N-sensor past in de precisie landbouw en draagt op deze manier bij aan het verbeteren van de bodemkwaliteit. 8 / 12

7 4 Metingen De metingen worden uitgevoerd door PPO. PPO In 2012 is het project gestart. Bij aanvang van het project is de nulmeting uitgevoerd waarin de bodemkwaliteit in kaart is gebracht. In 2015 is opnieuw intensief gemeten. De bemonstering van de eerste percelen is inmiddels uitgevoerd. In 2016 wordt weer met een beperkter pakket gemeten. Een overzicht hiervan is weergegeven in de tabel 1. Tabel 1: Waarnemingsset 2016: Boeren op goede grond Voor een goede monitoring en opbouw van een meetreeks is het belangrijk dat op ieder perceel waar de bodemverbeterende maatregelen zijn toegepast ook een deel onbehandeld achterblijft. Door te meten in het behandelde en onbehandelde deel wordt het effect van de toegepaste maatregelen beter inzichtelijk. Door het volgen van deze werkwijze kan beter worden aangetoond dat de gemeten resultaten het gevolg zijn van de bodemverbeterende maatregelen en niet van de variatie in bodemkwaliteit binnen het perceel. De resultaten van voorgaande jaren maar ook de resultaten van andere projecten, bijvoorbeeld het bodemverdichtingsproject, uitgevoerd door Aequator, worden met elkaar vergeleken. De resultaten van de proeven zijn beïnvloed door de perceeleigenschappen en het bouwplan. In de terugkoppeling naar de projectdeelnemers wordt hier rekening mee gehouden. 9 / 12

8 5 Planning In onderstaand overzicht wordt per actie aangegeven wanneer deze acties uitgevoerd gaan worden. Gedurende volgend jaar worden de datums exacter aangegeven. Tabel 2: planning fase 2 in 2016 Datum indicatie Acties BGG Projectpartner Jan/feb 2016 Invulling van de website, voorbereiding en uitnodigingen versturen voor de bijeenkomst Allen Begin feb 2016 Artikel in vakblad over het project BGG MWH feb 16 Terugkoppeling resultaten fase 1 via een bijeenkomst waarbij minstens 30 agrariërs aanwezig zijn MWH feb 16 Toelichting resultaten tijdens bijeenkomst PPO 9 Maart16 Resultaten van fase 1 en bijeenkomst BGG in een vakblad MWH Maart16 Website aanvullen MWH Maart 16 Uitnodiging en afstemming overleg in april (betrekken van minstens 3 nieuwe deelnemers) MWH Begin april 16 Overleg met de deelnemers over de in te zetten bodemverbetering (met minstens alle deelnemers) MWH Mei 16 Uitnodiging en afstemming excursie MWH Begin juni 16 Een excursie naar één deelnemer en/of een ander project met minstens 15 deelnemers. PPO/MWH Juni 16 Een verslag van de excursie in een vakblad. MWH Augustus 16 Mailwisseling en/of telefonisch contact MWH Augustus 16 Website aanvullen?? Begin september 16 Overleg met alle deelnemers over de behaalde doelen MWH September 16 Oplevering conceptrapportage fase 2 MWH Oktober 16 Uitnodiging en afstemming overleg in november MWH Oktober 16 Metingen tpv de percelen van de deelnemers PPO November 16 Website aanvullen MWH November 16 Overleg met alle deelnemers over het vervolg fase 3 of afronding BGG MWH December 16 Oplevering rapportage fase 2 MWH 6 Projectuitvoering De projectuitvoering wordt uitgevoerd door Saskia van Miltenburg met ondersteuning van collega`s van MWH. Peter van Mullekom en Foppe Gerlsma zijn betrokken ten behoeve van het proces. Hun rol betreft ondersteuning met betrekking tot het invullen van de slotbijeenkomst fase 2 en sturen op het behalen van de projectdoelen. Foppe wordt ingezet, indien nodig, voor het voorzitten van de overleggen. Verder wordt indien daar aanleiding/gelegenheid voor is beroep gedaan op de ervaring van medewerkers van PPO, Bioclear, ECS, Aequator, HLB en Louisbolk Instituut. PPO verzorgt de analyses en geeft uitleg over de resultaten. De adviesdiensten van MWH worden uitgevoerd conform een gecertificeerd kwaliteitssysteem ISO9001:2008 en VCA* (VGM Checklist Aannemers). In dit kader wordt onder andere aan ieder project een senior adviseur toegevoegd die de externe rapportages aan een controle onderwerpt. Voor dit project treedt Foppe Gerlsma als senior adviseur op. 10 / 12