Wethouder van Verkeer, Binckhorst, Binnenstad en Milieu

Transcriptie

1 Wethouder van Verkeer, Binckhorst, Binnenstad en Milieu mr P.T. van Woensel Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Aan: de Commissie Verkeer, Milieu en leefomgeving Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk DSB/ RIS _16-februari Doorkiesnummer adres Aantal bijlagen Onderwerp Vervangend RIVM meetstation luchtkwaliteit Datum 13 februari 2007 Inleiding Hierbij breng ik u er vast van op de hoogte, dat als het VerkeersCirculatiePlan-Centrumgebied (VCP) doorgaat, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu RIVM in 2008 een nieuw meetstation aan een drukke straat tussen woonbebouwing zal moeten oprichten, waarschijnlijk aan de Vaillantlaan. Het RIVM heeft namelijk te kennen gegeven dat de luchtkwaliteit aan de Veerkades door het VCP (voorkeursvariant stopt doorgaand verkeer door centrumgebied en Veerkades) zodanig zal verbeteren, dat het meetstation daar zijn rol in het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit verliest. Europese regels schrijven voor dat het RIVM in Den Haag op een plaats meet waar omwonenden blootstaan aan relatief veel luchtverontreiniging door druk wegverkeer. Het RIVM zoekt hiervoor een nieuwe locatie langs de CentrumRing. Het RIVM heeft van de gemeente in principe alleen een bouwvergunning en een vergunning voor het gebruik van openbare ruimte nodig. Theoretisch kan de minister van VROM de realisatie met een aanwijzing afdwingen. Ik heb er kennis van genomen dat de voorkeur uitgaat naar de Vaillantlaan tussen Vaillantplein en Paletplein. Uiteraard stelt de gemeente zich constructief op, en ik zal er voor zorgen dat een nieuw meetstation ook van de gemeente uit met goede communicatie begeleid wordt. Voor een goed begrip biedt het volgende meer inzicht in de achtergronden van deze verwachte ontwikkeling, zoals: - de verschillende meetprogramma s waarmee in Den Haag de luchtkwaliteit wordt bepaald; - de plaatsen waar gemeten wordt; - de kosten van inrichting en onderhoud van meetpunten; Inlichtingen bij J.J. Robanus Maandag Postadres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Telefoon: Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: Internetadres:

2 DSB/ de noodzaak om naast fijn stof (PM10) maar ook de fijnste fractie (PM2,5) te gaan meten en berekenen; - het omgaan met burgerwensen voor metingen in hun straat ; - nut en noodzaak van een meetstation aan de Vaillantlaan, - elementen voor toekomstige communicatie. Alvorens hierop nader in te gaan wordt een en ander eerst samengevat. Samenvatting Het RIVM heeft conform Europese regels en namens het rijk in Den Haag drie meetstations (De Constant Rebecquestraat, Amsterdamse Veerkade, Bleriotlaan; kosten enkele tonnen per stuk) van het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML) voor de uur tot uur monitoring van zes stoffen. In de toekomst zal het RIVM naast PM10 ook de fijne fractie van fijn stof (PM2,5) moeten gaan meten. De gemeente stelt de luchtkwaliteit vast aan de hand van jaarlijkse gemeentelijke modelberekeningen voor circa 300 punten verdeeld over het hoofdwegennet van Den Haag. Daarnaast liet de gemeente in 2005 en 2006 zelf met een gemeentelijk meetnet op 29 punten langs meer dan 20 wegvakken relatief eenvoudig en goedkoop (1400 euro per jaar per meetpunt) de maandgemiddelden voor één component (NO2) meten. Dit meetprogramma is begin 2007 sterk uitgebreid tot zo n 90 meetpunten. De RIVM-metingen en onze gemeentelijke metingen hebben een aanvullende maar onmisbare rol bij de gemeentelijke modelberekeningen. Aangezien de uitgebreide berekeningen, ondersteund door genoemde metingen, voldoende inzicht bieden in overschrijdingen, hebben metingen op willekeurige andere plaatsen geen zin. Bewoners die meer willen weten over de luchtkwaliteit in hun directe omgeving kunnen zich beter wenden tot deskundigen van Stadsbeheer, Milieu en Vergunningen. Als het VCP (voorkeursvariant) doorgaat, valt het doorgaande verkeer over de Veerkades weg en verbetert de luchtkwaliteit er zodanig, dat het RIVM-straatstation daar niet meer voldoet aan de Europese regels. Het RIVM wil daarom tijdig in stedelijk Den Haag een vervangend straatstation realiseren met ook op langere termijn druk verkeer tussen woonbebouwing. De Vaillantlaan voldoet hieraan. Metingen daar zullen op jaarbasis niet veel afwijken van wat de gemeente er al voor NO2 meet, en waarschijnlijk lager uitkomen dan wat de gemeente er al jaarlijks met modelberekeningen bepaalt. Wel is goede begeleidende communicatie nodig. Hiertoe worden enkele aanbevelingen gedaan. Meten en rekenen Jaarlijks moet de gemeente de luchtkwaliteit in beeld brengen. Dat mag met rekenmodellen en met metingen. Verreweg de meeste gemeenten gebruiken hiervoor het CAR rekenmodel. Luchtkwaliteit berekenen heeft namelijk verschillende belangrijke voordelen. Het kan trends zichtbaar maken, en het effect van verkeersontwikkelingen en maatregelen voorspellen. Bovendien leveren de rekenmodellen direct de aan de normen te toetsen jaargemiddelden voor het afgelopen jaar en voor het peiljaar Daarbij wordt rekening gehouden met variaties in weer en verkeer. Tenslotte is rekenen sneller en veel minder duur dan meten. Voor de rijkswegen verzorgt Rijkswaterstaat berekeningen. Hoewel berekeningen de basis voor luchtbeleid vormen, zijn toch ook metingen nodig. In Den Haag zijn twee meetnetten actief, het hoogwaardige Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML) van het RIVM voor het direct bepalen van uurgemiddelde concentraties voor verschillende stoffen en een eenvoudiger gemeentelijk meetnet voor maandgemiddelden NO2 langs ongeveer 90 wegvakken.

3 DSB/ In het algemeen komen metingen op jaar- of maandbasis lager/gunstiger uit dan berekeningen. Wel kunnen gemeten uurgemiddelden sterk schommelen. Pers en omwonenden zijn geneigd om piekwaarden in úúrgemiddelden te vergelijken met normen voor jáárgemiddelden. Goede communicatie moet vanaf het begin duidelijk maken dat een hoog uurgemiddelde nog geen normoverschrijding betekent. Gemeentelijke berekeningen Den Haag berekent met het gangbare zogenaamde CAR-model voor bijna 300 plaatsen langs ruim 250 wegvakken de concentraties voor stikstofdioxide (NO2) en fijn stof (PM10) en nog vier minder belangrijke stoffen. Rijkswaterstaat levert bovendien voor 12 wegvakken van de rijkswegen berekeningen. Hiermee zijn alle overschrijdingen en bijna-overschrijdingen ruim in beeld. De jaarlijkse rapportages van deze berekeningen zijn openbaar en zijn op de gemeentelijke website te vinden. Gemeentelijk meetprogramma voor NO2 De meeste gemeenten volstaan met CAR-berekeningen. In aanvulling op de CAR-berekeningen en de drie RIVM-meetstations laat onze gemeente bovendien sinds 2005 de jaargemiddelde concentratie stikstofdioxide (NO2) door TNO bepalen. Met ingang van 2007 hebben we het aantal meetpunten uitgebreid van 23 tot zo n 90 meetpunten. Wegvakken waar Den Haag in 2007 NO2 laat meten (op sommige wegvakken meer dan één meetpunt) bestaand Amsterd. Veerkade Binckhorstlaan Calandstraat Guirlande Hogewal Javastraat Laan van Hoornwijck Laan van Meerdervoort Leidschenveen 1 (Alvereil.) Leidsestraatweg Lutherse Burgwal Raamweg Rijswijkseplein Utrechtsebaan Vaillantlaan Vissershavenweg W.Witsenpln/Benoordenh.wg Ypenburg 2 (Wingerd) Zuid-Hollandlaan vervallen Ammunitiehaven Loosduinseweg/kade Weteringkade nieuw Alkemadelaan, van Alkemadelaan, van Benoordenhoutseweg Boslaan Buitenom Burgemeester Patijnlaan De Genestetlaan Dedemvaartsweg Erasmusweg Erasmusweg Erasmusweg Goudenregenstraat Groot Hertoginnelaan Groot Hertoginnelaan Hengelolaan Hengelolaan Hildebrandplein Jan Hendrikstraat Kamperfoeliestraat Koningskade Koningskade Laan Copes v. Cattenburgh Laan van Meerdervoort Lijnbaan Loevesteinlaan Loevesteinlaan Loosduinseweg Maanweg Mauritskade Mercuriusweg Moerweg Moerweg Parallelweg Paviljoensgracht Pr.Kennedylaan Pr.Kennedylaan Raamweg Rijswijkseweg Schedeldoekshaven NW Scheveningseveer/Mauritsk. Segbroeklaan Segbroeklaan Segbroeklaan Soestdijksekade Sportlaan Stille Veerkade Troelstrakade Troelstrakade Vaillantlaan Vaillantlaan Viaduct Bernhard Viaduct Bernhard hoofd Vreeswijkstraat Waalsdorperweg Wald. Pyrm./Kon. Emmak. Waldorpstraat Westvlietweg Weteringkade hoog Lekstraat Utrechtsebaan De metingen zijn relatief eenvoudig en goedkoop (ruwweg 1400 per locatie per jaar) met meetbuisjes die maandelijks worden verwisseld en in het laboratorium geanalyseerd. De metingen bieden ons meer inzicht in: - moeilijk te berekenen situaties en - de over- of onderschatting van het CAR rekenmodel.

4 DSB/ Zoals ook elders in het land komen deze metingen lager uit dan het rekenmodel. De maandelijks bijgewerkte meetgegevens staan op en worden periodiek aan bestuur en commissie gerapporteerd. Ook aan bijvoorbeeld de Veerkades en de Vaillantlaan wordt zo gemeten. Iedere straat een eigen meetstation? Regelmatig bereiken de gemeente verzoeken van burgers om de luchtkwaliteit in de eigen directe omgeving te meten. Wat betreft luchtkwaliteit is hier onder gewone omstandigheden geen reden voor. Alle plaatsen waar overschrijding van grenswaarden maar enigszins denkbaar is, zijn reeds in de berekeningen opgenomen. Meten levert bovendien pas na een jaar bruikbare informatie. Meten of berekenen op andere plaatsen dan de huidige 90 wegvakken heeft dus geen toegevoegde waarde. Wie meer wil weten over de luchtkwaliteit in de eigen straat dan al op te vinden is, kan zich tot de afdeling Geluid en Lucht van Dienst Stadsbeheer/Milieu en Vergunningen wenden voor een deskundige inschatting. Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML) in Den Haag Voor Nederland beheert het RIVM het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML) met ongeveer 45 meetstations (kosten enkele tonnen per stuk). Het LML monitort op uurbasis de luchtkwaliteit. De metingen dienen voor: - de beschrijving van de luchtkwaliteit op nationale, regionale en lokale schaal, - de achtergrondgegevens voor de rekenmodellen, - het geven van informatie over perioden met verhoogde luchtverontreiniging (smog). - toetsing van de luchtkwaliteit aan gestelde normen, Ieder uur maakt het RIVM de nieuwe meetgegevens op internet openbaar. Onze gemeente geeft ze ook door op Onderstaand overzicht geeft een beeld van de spreiding en aard van de meetstations. Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML; vetgedrukt de drie Haagse locaties) nr. regionaal nr. voorstad nr. straat 107 Posterholt-Vlodropperweg 133 Wijnandsrade-Opfergeltstraat 136 Heerlen-Looierstraat 131 Vredepeel-Vredeweg 411 Schipluiden-Groenveld 236 Eindhoven-Genovevalaan 227 Budel-Toom 441 Dordrecht-Frisostraat 237 Eindhoven-Noordbrabantln 230 Biest Houtakker-Biestsestraat 446 Den Haag-Bleriotlaan 240 Breda-Tilburgseweg 235 Huijbergen-Vennekenstraat 520 Amsterdam-Florapark 433 Vlaardingen-Floreslaan 301 Zierikzee-Lange Slikweg 627 Bilthoven-Van Leeuwenhoekln 445 Den Haag-Veerkade 318 Philippine-Stelleweg 938 Groningen-Nijensteinheerd 447 Leiden-Willem de Zwijgerln 437 Westmaas-Groeneweg 448 Rotterdam-Bentinckplein 444 De Zilk-Vogelaarsdreef nr. stad 537 Haarlem-Amsterdamsevaart 538 Wieringerwerf-Medemblikkerweg 137 Heerlen-Deken Nicolayestraat 544 Amsterdam-Bernhardplein 620 Cabauw-Zijdeweg 241 Breda-Bastenakenstraat 636 Utrecht-de Jongweg 631 Biddinghuizen-Hoekwantweg 404 Den Haag-Rebecquestraat 638 Utrecht-Vleutenseweg 633 Zegveld-Oude Meije 416 Vlaardingen-Lyceumlaan 639 Utrecht-Erzeijstraat 722 Eibergen-Lintveldseweg 418 Rotterdam-Schiedamsevest 641 Breukelen-Snelweg 738 Wekerom-Riemterdijk 742 Nijmegen-De Ruyterstraat 741 Nijmegen-Graafseweg 807 Hellendoorn-Luttenbergerweg 937 Groningen-Europaweg 818 Barsbeek-De Veenen 918 Balk-Trophornsterweg 929 Valthermond-Noorderdiep 934 Kollumerwaard-Hooge Zuidwal

5 DSB/ Zie verder De Europese regels - vertaald in de meetregeling luchtkwaliteit - bepalen dat het RIVM (middels het LML) de concentraties van bepaalde stoffen moet meten in drie regio s en in 5 agglomeraties. Eén van deze agglomeraties is Den Haag - Leiden. Deze regels bepalen ook dat het LML in Den Haag minstens drie meetstations moet hebben voor de verschillende stoffen. Gelet op recente uitspraken van Europese Commissie en Europees Parlement zal het RIVM bij stad- en straatstations naast PM10 ook het fijnste stof (PM2,5) moeten gaan meten. Eén van de drie stations in Den Haag moet de stedelijke achtergrondconcentraties bepalen (het zogenaamde stadstation 404 aan de De Constant Rebecquestraat) en moet daarom midden in de stad liggen, maar niet te dicht bij een drukke weg of andere bron. Met een straatstation moet het RIVM meten waar de luchtkwaliteit sterk door het verkeer wordt beïnvloed, waar de bevolking aan relatief hoge concentraties blootstaat, waar de luchtkwaliteit representatief is voor soortgelijke situaties. Met straatstation 445 aan de Amsterdamse Veerkade beantwoordt het RIVM aan alle drie criteria. Het station is tot nog toe representatief voor de Nederlandse street canyon (bebouwing hoger dan de weg breed is) met stagnerend stadsverkeer. Per definitie laat deze relatief ongunstige situatie (die overigens in veel steden op één of meer plaatsen voorkomt) hoge concentraties zien. En er zijn omwonenden die hieraan blootstaan. Landelijk komen nog enkele straatstations zo hoog uit: Prins Bernhardplein in Amsterdam, Bentinckplein in Rotterdam, Willem de Zwijgerlaan in Leiden. De NO2- en PM10-meetgegevens van dit station sturen we door naar de beide luchtinfoborden. Het betrekkelijk nieuwe voorstadstation 446 aan de Bleriotlaan vertegenwoordigt de typische door snelwegen begrensde VINEX-wijk buiten de stad. Hier meet het RIVM voorlopig PM10. De waarden liggen ruim onder die van de De Rebecquestraat. Alle drie de meetstations geven in het algemeen en op langere termijn wat lagere waarden dan het rekenmodel. Dit komt overeen met het algemene beeld dat het rekenmodel aan de voorzichtige kant is. Afhankelijk van de te meten stoffen bedragen de kosten van een LML-meetstation enkele honderdduizenden euro s. Een dergelijke investering moet passen in de grotendeels door Europa bepaalde meetstrategie van het RIVM. Als VCP doorgaat moet station Veerkade vervangen worden Door de herprofilering van de Veerkades moet het RIVM-straatstation op de middenberm daar wijken naar de stoeprand. Anders dan het zich tot voor kort liet aanzien blijkt er plek voor uitbreiding met de voor de toekomst vereiste - omvangrijke - PM2,5 meetapparatuur. Technisch gezien kan het station dus blijven. Maar als het VerkeersCirculatiePlan Centrumgebied (VCP, voorkeursvariant) doorgaat, neemt het doorgaande verkeer en daarmee de luchtverontreiniging hier zodanig af dat het station dan niet meer voldoet aan de Europese eisen, zoals door VROM vastgelegd in de meetregeling luchtkwaliteit. Zoals in de vorige paragraaf gesteld schrijft deze immers ook voor Den Haag een straatstation voor op een plek waar relatief veel mensen aan relatief hoge luchtverontreiniging worden blootgesteld. Zodra vaststaat dat het VCP doorgaat, moet het RIVM dus op zoek naar een vervangende locatie, waar voor referentie doeleinden al enige tijd parallel gemeten kan worden, vóórdat het straatstation aan de Veerkade zijn functie door het VCP verliest. Locatie-eisen: - ook in de toekomst druk stadsverkeer, - tussen stedelijke woonbebouwing, - geen toekomstige ingrijpende wijzigingen in weg of bebouwing, - met voldoende ruimte, en inpasbaar in de omgeving.

6 DSB/ Hoewel het RIVM vrij is om zelf een plek te kiezen en een bouwvergunning aan te vragen, heeft het de gemeente gevraagd mee te denken over geschikte locaties. Het is in het belang van de gemeente een serieuze locatie voor te stellen die ook voor het eigen beleid zinvolle informatie levert. Overigens is het RIVM bereid ook het meetstation aan de Veerkade aan te houden, zodat de luchtinfoborden er nog minstens een jaar kunnen functioneren. Waarom de Vaillantlaan? Een vervangend straatstation langs de CentrumRing ligt voor de hand, gelet op de huidige verkeersintensiteiten en -samenstelling en het toenemende belang van de CentrumRing in de toekomst (VCP, milieuzone, Structuurvisie 2020). De Vaillantlaan voldoet aan de hiervoor genoemde locatieeisen: ook in de toekomst druk stadsverkeer, veel woningen aan weerszijden, en in het deel tussen Vaillantplein en Paletplein is in principe nog ruimte voor een meetstation. Andere te overwegen locaties op de CentrumRing, zoals Calandstraat/Calandplein (moeilijk inpasbaar, veel storende factoren als bushaltes, tankstations, kruisingen), Burgemeester Patijnlaan, Lekstraat of Groot Hertoginnelaan (geen woningen aan weerszijden) zijn minder geschikt voor het RIVM. De voorgestelde locatie zal naar verwachting vrij hoge concentraties laten zien en is dus gezien de woonbebouwing niet alleen voor het RIVM maar ook voor het gemeentelijke beleid relevant. De meetwaarden zullen overigens geen reden tot onrust zijn, want ze zijn zeer waarschijnlijk beduidend minder hoog dan wat de gemeente met CAR al jaarlijks voor deze locatie berekent, waarschijnlijk ook minder hoog dan op andere overwogen locaties als Calandplein of Lekstraat, en zeker beduidend lager dan nu aan de Veerkades. Deze verwachting wordt ondersteund door de jaarlijkse gemeentelijke berekeningen en door de metingen met NO2-meetbuisjes. Deze laten voor de locatie aan de Vaillantlaan ca. 10 microgram/m3 lagere jaargemiddelden zien dan aan de Amsterdamse Veerkade. Bovendien vallen de metingen met NO2-meetbuisjes ook aan de Vaillantlaan lager uit dan de berekeningen, zodat een meetstation hier naar verwachting ook lager uit zal komen dan de berekende waarden. Goede communicatie vereist Voor bewoners en andere belangstellenden levert een RIVM-meetstation aan de Vaillantlaan dus weinig opzienbarende informatie, maar slechts een aanvulling op de uitkomsten van de reguliere berekeningen. De meetwaarden zullen bevestigen dat ook aan de Vaillantlaan nog wel overschrijdingen optreden, maar dat het bepaald niet het grootste knelpunt in Den Haag - laat staan de nieuwe vieste straat van Nederland is. De ervaring met de Amsterdamse Veerkade heeft echter geleerd dat een goede begeleiding nodig is om te voorkomen dat bewoners en media de gemeten uurgemiddelden ten onrechte rechtstreeks toetsen aan de grenswaarden voor het jaargemiddelde in plaats van grenswaarden voor het uurgemiddelde. Als elementen voor de toekomstige communicatie zie ik: - overleg met het RIVM over een uiterlijk dat goed past in de omgeving; het RIVM staat hier welwillend tegenover; - een bescheiden persbericht voorafgaand aan de bouwvergunningaanvraag, ondersteund met wat uitgebreidere informatie op waarin ondermeer aan de orde komen de eigen verantwoordelijkheid van het RIVM, de overwegingen van het RIVM bij de locatiekeuze, en de verwachte meetuitslagen in verhouding tot de berekeningen;

7 DSB/ afspraken met het RIVM dat de publicatie van de meetwaarden op internet wordt uitgesteld als de ingebruikname toevallig valt in een periode met algemeen verhoogde luchtverontreiniging (dit was destijds het geval bij de Amsterdamse Veerkade); - een officiële opening, vergezeld van een persbericht waarin duidelijk wordt uitgelegd hoe de meetwaarden te interpreteren, en ondersteunende informatie op de website; - de luchtinfoborden nog ongeveer een jaar na uitvoering van het VCP laten staan, ter illustratie van verwachte verbetering van de luchtkwaliteit; daarna kunnen ze eventueel naar de Vaillantlaan worden verplaatst, alwaar ze beduidend minder rood zullen staan dan nu aan de Veerkades. Slotsom: als het VCP in zijn huidige vorm doorgaat, zal het RIVM waarschijnlijk een nieuw straatstation aan de Vaillantlaan tot stand willen brengen en dienen wij daaraan mee te werken. Uiteraard houd ik u op de hoogte indien verdere ontwikkelingen daar aanleiding toe geven. De wethouder van Verkeer, Binckhorst, Binnenstad, en Milieu, mr P.T. van Woensel