Opleiding en scholing van zzp'ers

Transcriptie

1 Opleiding en scholing van zzp'ers Resultaten zzp-panel meting I van 2013

2 ISBN : Rapportnummer : A Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap ( Panteia BV Panteia BV Bredewater 26 P.o. box CA Zoetermeer 2701 AA Zoetermeer The Netherlands drs. N. de Vries drs. A. Bruins Zoetermeer, december 2013 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van Panteia. Panteia aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with Panteia. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of Panteia. Panteia does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

3 Inhoudsopgave Samenvatting 5 1 Inleiding 7 2 Kenmerken van ondernemers en hun ondernemingen Kenmerken van ondernemers Kenmerken van de ondernemingen 13 3 Bedrijfsvoering Inzet in het bedrijf Prijs en tarief Omzet en opdrachtgevers/klanten 19 4 Inkomen Huidig inkomen Inkomensrisico Oudedagsvoorziening 26 5 Opleiding en scholing De laatst gevolgde opleiding, cursus of training Bestedingen aan opleiding, cursus en training Visie van de ondernemers op opleiding en scholing Ondernemerschapsonderwijs O&O-fondsen 36 Bijlagen 37 Bijlage 1 Veldwerkverantwoording 37 Bijlage 2 Beschrijving van het panel 39 Bijlage 3 Technische toelichting 41 Bijlage 4 Vragenlijst 47 3

4

5 Samenvatting Zzp ers merken dat de economische crisis nog niet voorbij is. Voor de meeste ondernemers zat er in 2012 nog steeds geen verbetering in. En dit jaar moet men zich ook weer flink inzetten. Vergeleken met vorig jaar is het aandeel declarabele uren in de totale tijd die zzp ers in het bedrijf besteden, iets gedaald. Als het inkomen uit de onderneming geheel zou wegvallen, heeft een op de twee huishoudens van de ondernemers niet voldoende inkomsten over om in het levensonderhoud te voorzien. De omzet en het inkomen groeien nog steeds niet De omzet over het jaar 2012 is ten opzichte van 2011 en eerder min of meer onveranderd. Ruim de helft van de ondernemers realiseerde in 2012 een omzet tot euro en een op de drie realiseerde een omzet tot euro. Ook het inkomen dat de ondernemers met het bedrijf verdienen, is wederom onveranderd. Een op de vier ondernemers verdient met het bedrijf een gemiddeld netto maandinkomen van minder dan euro. Een op de vijf verdient met het bedrijf meer dan euro per maand. De ondernemers maken veel uren Twee op de drie ondernemers besteden gemiddeld per week 40 uur of meer in het bedrijf. Voor de ondernemers die alleen de uren in rekening brengen die zij voor opdrachtgevers/klanten werken, zijn gemiddeld twee derde van de bestede uren declarabele uren. Vergeleken met vorig jaar is het aandeel declarabele uren iets gedaald. De tariefstelling is ongewijzigd Er is geen verandering gekomen in de tariefstelling. Net als vorig jaar brengt ruim de helft van de ondernemers een prijs of tarief in rekening dat vergelijkbaar is met het marktgemiddelde. Prijzen en tarieven die in 2013 in rekening zijn gebracht, zijn bij de meeste ondernemers vergelijkbaar met die in Nog minder zzp ers nemen personeel aan Hoewel het panel gericht is op ondernemers die geen personeel in dienst hebben, is er een kleine groep die wel groeit in personele zin. Zij nemen (tijdelijk) mensen in dienst. Dit komt echter steeds minder voor. In 2013 heeft 1% van de ondernemers uit de vorige meting (tijdelijk) personeel in dienst. Vorig jaar was dat nog het geval bij 1,6% van de ondernemers en nog een jaar eerder bij 2,5%. De meeste ondernemers moeten leven van het bedrijf Bijna driekwart van de ondernemers heeft geen andere inkomstenbron naast het inkomen uit de onderneming. Gemiddeld maakt het inkomen uit de onderneming 86% uit van het persoonlijk inkomen van de ondernemer en 61% van het gezinsinkomen. Als het inkomen uit de onderneming geheel zou wegvallen, heeft een op de twee huishoudens van de ondernemers niet voldoende inkomsten over om in het levensonderhoud te voorzien. 5

6 Inkomen op de oude dag is niet altijd zeker Iets minder dan de helft van de ondernemers zet een deel van het inkomen uit het bedrijf opzij voor de oude dag. Gemiddeld wordt door alle ondernemers bij elkaar 5% van het inkomen opzij gezet. Dat is iets meer dan vorig jaar. Het gemiddelde aandeel van het inkomen dat de ondernemers opzij zetten, neemt toe naarmate de oude dag dichterbij komt. De meest voorkomende vorm waarin de ondernemers een deel van het inkomen voor de oude dag opzij zetten, is een eigen spaar- of beleggingsrekening. Op de tweede plaats komt een lijfrentepolis. Het werken als zelfstandige bevalt de ondernemers Slechts een op de acht ondernemers was, als men nu vrij mocht kiezen, liever in loondienst geweest of gebleven. Dat is, vergeleken met vorig jaar niet veranderd. De ondernemers weten uit eigen ervaring wat werken in loondienst inhoudt, want verreweg de meeste ondernemers waren werknemer voordat ze als zelfstandige startten. Scholing vooral gericht op bredere inzetbaarheid In deze meting van het zzp-panel is specifiek aandacht besteed aan het onderwerp scholing van de ondernemers. De laatste keer dat de ondernemers hebben deelgenomen aan een opleiding, cursus of training is gemiddeld iets meer dan 6 jaar geleden. Ondernemers die in 2012 hebben deelgenomen aan een of meer opleidingen, cursussen of trainingen, besteedden daar in dat jaar gemiddeld ongeveer euro aan. Het verbreden van de competenties om breder inzetbaar te zijn, wordt het vaakst genoemd als het belangrijkste doel van de laatst gevolgde opleiding. De meeste ondernemers vinden dat ze in het algemeen voldoende tijd aan opleiding of bijscholing besteden. Als dat niet zo is, komt dat veelal omdat men te weinig tijd heeft. Ondernemers die meer tijd aan opleiding of bijscholing zouden willen besteden, willen dat meestal doen met het oog op het verbreden van de competenties om breder inzetbaar te zijn. Het up-to-date houden van de beroepscompetenties komt op de tweede plaats. Een nieuwe meting van het zzp -panel Met behulp van het zzp-panel wordt de belangrijke groep van zelfstandigen zonder personeel onder de ondernemers in Nederland al sinds eind 2009 in kaart gebracht. Jaarlijks worden twee metingen gehouden. In dit rapport worden de uitkomsten van de eerste meting van het zzp-panel van 2013 beschreven. Deze meting is uitgevoerd via een telefonische enquête onder panelleden. Behalve zzp ers in de strikte zin (ondernemers die voornamelijk arbeid of diensten aanbieden en helemaal alleen in het bedrijf werken) maakt ook een groep overige ondernemers zonder personeel deel uit van het panel. Deze laatste ondernemers verkopen voornamelijk producten en er is soms sprake van een medeondernemer in de onderneming. Voor beide groepen ondernemers geldt dat zij geen personeel hebben. 6

7 1 Inleiding Het wel en wee van zzp ers blijft relevant, zeker nu er veel discussie is over hervorming van de arbeidsmarkt en er nog steeds sprake is van economische tegenwind. Met behulp van het zzp-panel wordt deze belangrijke groep ondernemers al sinds eind 2009 in kaart gebracht. Het volgen van de zzp'ers in de tijd heeft daarbij de speciale aandacht. Jaarlijks worden twee metingen gehouden. In dit rapport worden de uitkomsten beschreven van de eerste meting van het zzp-panel van Het veldwerk is uitgevoerd tussen medio juni en eind augustus. Net als in voorgaande jaren is de eerste meting via een telefonische enquête uitgevoerd. Het panel is weer volledig aangevuld tot panelleden. Hoewel de primaire opzet van het panel is gericht op het volgen in de tijd, is er rekening gehouden met de representativiteit bij het opvangen van het verloop in het panel. Het zzp-panel is er primair op gericht relevante aspecten rond de bedrijfsvoering en de continuïteit van zzp-ondernemingen in kaart te brengen. Het panel geeft inzicht in onder andere kenmerken van de ondernemers, kenmerken van de ondernemingen, bedrijfsvoering en inkomen. In elke meting wordt daarnaast aandacht besteed aan een of enkele specifieke onderwerpen. In deze meting zijn dat opleiding en scholing van de ondernemers. Sinds de eerste meting van 2012 bestrijkt het zzp-panel alle ondernemers van eenpersoonsbedrijven, onderscheiden in zzp ers, die voornamelijk arbeid of diensten aanbieden en overige ondernemers zonder personeel (ozp ers), die voornamelijk goederen verkopen. Daarmee is het mogelijk om zelfstandigen zonder personeel vanuit een ruime (alle eenpersoonsbedrijven) en een enge definitie (zzp ers) met elkaar te vergelijken. 7

8 Gehanteerde criteria Ondernemers van eenpersoonsbedrijven voldoen aan de volgende criteria: 1. de ondernemer voert zelfstandig ondernemende activiteiten uit; 2. de ondernemer heeft geen personeel; 3. de ondernemer werkt minimaal 15 uur per week in de onderneming. Zzp ers voldoen aan de volgende aanvullende criteria: 4. de ondernemer heeft geen compagnon (medeondernemer of meewerkende partner die vergelijkbare activiteiten uitvoert en substantieel bijdraagt); 5. de ondernemer verkoopt in de eerste plaats eigen arbeid, kennis, vaardigheden en geen goederen, producten of andermans diensten. Ozp ers zijn alle ondernemers van eenpersoonsbedrijven die geen zzp er zijn. Zij voldoen in elk geval ook aan de criteria van ondernemers van eenpersoonsbedrijven. In bijlage 2 is een beschrijving van het panel opgenomen en in bijlage 3 een technische toelichting op de meting. In het verdere verloop van dit rapport zullen de resultaten van de drie groepen tegen elkaar worden afgezet. Waar relevant worden de resultaten van de eenpersoonsbedrijven per sector gepresenteerd. 8

9 2 Kenmerken van ondernemers en hun ondernemingen 2.1 Kenmerken van ondernemers Zzp ers versus ozp ers Een belangrijk onderscheid voor de analyse, betreft het verschil tussen aanbieders van arbeid of diensten versus verkopers van goederen (zie hoofdstuk 1). Deze indeling maakt het mogelijk om de groep zelfstandigen te beschrijven die vergelijkbaar werk uitvoeren onder vergelijkbare omstandigheden als mensen in loondienst (de zzp ers). Van alle ondernemers van eenpersoonsbedrijven is 20% ozp er en wordt 80% gerekend tot de groep zzp ers. De definitie van zzp er sluit aanbieders van goederen uit. Ozp ers kunnen zowel goederen aanbieden als arbeid of diensten. Het grootste deel van de ozp ers wordt gevormd door zelfstandigen die voornamelijk goederen verkopen (de klassieke zelfstandigen). 23% van de ozp ers biedt voornamelijk arbeid of diensten aan. Deze groep ozp ers onderscheidt zich van de zzp ers doordat zij bijvoorbeeld hun bedrijf voeren met een medeondernemer of meewerkend gezinslid (zie de definitie in hoofdstuk 1). Zij dragen geen individueel ondernemersrisico. Geslacht Twee op de drie ondernemers van eenpersoonsbedrijven (69%) is man. Ozp ers zijn vaker man dan zzp ers: 84% tegenover 66%. Vrouwelijke ondernemers worden vooral aangetroffen in zorg en welzijn, waar 76% van de ondernemers vrouw is. Ook de sectoren onderwijs en training en overige dienstverlening kennen een hoog aandeel vrouwelijke ondernemers (resp. 50% en 45%). In de landbouw worden maar heel weinig vrouwelijke ondernemers aangetroffen (3%) en ook de bouw, de ICT en de sector transport, opslag en communicatie kennen een laag aandeel vrouwelijke ondernemers (resp. 7%, 7% en 11%). Leeftijd De meerderheid van de ondernemers van eenpersoonsbedrijven is 35 tot en met 54 jaar oud (zie figuur 2.1). Een op de tien ondernemers is jonger dan 35 jaar en een op de drie ondernemers is 55 jaar of ouder. Er is geen verschil in leeftijdsopbouw tussen zzp ers en ozp ers. 9

10 figuur 2.1 Leeftijd van de ondernemer eenpersoonsbedrijven naar sector ICT 12% bouw 13% industrie 11% transport, opslag, comm unicatie 15% overige dienstverlening 9% zorg en welzijn 8% overige zakelijke dienstverlening 5% handel, horeca, reparatie 10% onderwijs en training 4% landbouw 6% 70% 66% 57% 52% 57% 58% 60% 54% 60% 55% 18% 21% 32% 32% 34% 34% 35% 36% 36% 39% zzp'ers 10% 59% 32% ozp'ers 9% 58% 33% eenpersoonsbedrijven 9% 59% 32% 0% 20% 40% 60% 80% 100% tot 34 jaar jaar 55 jaar of ouder Bron: Panteia, zzp-panel Er springen enkele sectoren uit, waar de leeftijdsopbouw duidelijk afwijkt van het gemiddelde. De ICT en de bouw kennen weinig oudere ondernemers. Relatief veel ouderen worden aangetroffen in de landbouw. In de sector transport, opslag en communicatie is het aandeel jonge ondernemers relatief groot. Een vergelijking van zzp ers en ozp ers met werknemers is alleen mogelijk voor de groep tot 65 jaar. 1 Zowel zzp ers als ozp ers zijn vaker ouder dan werknemers (zie figuur 2.2). figuur 2.2 Leeftijdsopbouw van zzp'ers, ozp'ers en werknemers tot 65 jaar 50% 40% 38% 34% 30% 28% 28% 23% 24% 26% 28% 24% 20% 10% 0% 15% 11% 9% 8% 1% 2% t/m 24 jaar 25 t/m 34 jaar 35 t/m 44 jaar 45 t/m 54 jaar 55 t/m 64 jaar zzp'ers ozp'ers werknemers* Bron: Panteia, zzp-panel * CBS Statline, tweede kwartaal % van de ondernemers van eenpersoonsbedrijven is 65 jaar of ouder. 10

11 Opleidingsniveau Bijna de helft van de ondernemers van eenpersoonsbedrijven is hoger opgeleid (zie figuur 2.3). Onder de ozp ers zijn minder hoger opgeleiden dan onder zzp ers. Ozp ers hebben vaker een middelbare opleiding achter de rug. figuur 2.3 Opleidingsniveau van de ondernemer eenpersoonsbedrijven naar sector overige zakelijke dienstverlening 80% 16% 4% zorg en welzijn 74% 23% 3% ICT 70% 27% 4% onderwijs en training 69% 20% 11% overige dienstverlening 51% 34% 15% transport, opslag, comm unicatie 30% 41% 28% handel, horeca, reparatie 29% 46% 25% industrie 22% 50% 28% bouw 13% 46% 41% landbouw 11% 57% 32% zp'ers 49% 33% 18% ozp'ers 33% 44% 23% eenpersoonsbedrijven 46% 35% 19% 0% 20% 40% 60% 80% 100% hoger middelbaar lager Bron: Panteia, zzp-panel Er is sprake van zeer grote verschillen in opleidingsniveau tussen de sectoren. In de overige zakelijke dienstverlening is de overgrote meerderheid van de ondernemers hoger opgeleid. In deze sector komen vrijwel geen lager opgeleide ondernemers voor. Ook de sectoren zorg en welzijn, onderwijs en training en ICT kennen veel hoger opgeleiden. In de landbouw en de bouw is daarentegen het opleidingsniveau van veel ondernemers laag. In deze sectoren komen vrijwel geen hoger opgeleide ondernemers voor. Arbeidsma rktsituatie voor de start als zelfstandige Verreweg de meeste ondernemers van eenpersoonsbedrijven waren werknemer voordat zij als zelfstandige startten (zie figuur 2.4). Bij de zzp ers was dat nog vaker het geval dan bij de ozp ers. Het aantal ondernemers dat voor het starten als zelfstandige gepensioneerd was, is zo gering dat het niet is opgenomen in de figuur. De verschillen tussen zzp ers en de ozp ers wat betreft het aandeel ondernemers dat werkgever, werkloos, arbeidsongeschikt of uitkeringsgerechtigd, dan wel scholier of student was, zijn heel gering. Het verschil tussen zzp ers en ozp ers wat betreft het aandeel ondernemers dat voorheen werknemer was, komt vrijwel geheel voor rekening van de categorie anders (bijvoorbeeld huisvrouw of huisman, of ondernemer of partner in een andere onderneming). 11

12 figuur 2.4 Arbeidsmarktsituatie van de ondernemer voor de start als zelfstandige zzp'ers 79% 6% 5% 7% 4% ozp'ers 68% 8% 7% 8% 8% eenpersoonsbedrijven 76% 6% 6% 7% 5% 0% 20% 40% 60% 80% 100% werknemer werkgever werkloos gepensioneerd scholier/student anders Bron: Panteia, zzp-panel Slechts een op de acht ondernemers van eenpersoonsbedrijven was, als men nu vrij mocht kiezen, liever in loondienst geweest of gebleven (zie figuur 2.5). Bij ozp ers is dat vaker het geval dan bij zzp ers. Naar sector bekeken zijn het relatief vaak de ondernemers in de sectoren handel, horeca en reparatie en bouw die liever in loondienst werkzaam zouden zijn geweest of gebleven. Ten opzichte van vorig jaar is het aandeel ondernemers dat liever in loondienst werkzaam zou zijn geweest of gebleven, nauwelijks veranderd. figuur 2.5 Liever werkzaam in loondienst eenpersoonsbedrijven naar sector handel, horeca, reparatie 20% bouw 17% transport, opslag, comm unicatie 15% industrie 15% onderwijs en training 13% zorg en welzijn 13% overige dienstverlening 11% landbouw 9% overige zakelijke dienstverlening 8% ICT 6% zzp'ers ozp'ers eenpersoonsbedrijven 12% 13% 18% 0% 5% 10% 15% 20% 25% Bron: Panteia, zzp-panel

13 2.2 Kenmerken van de ondernemingen Sector Ondernemers van eenpersoonsbedrijven zijn vooral actief in de sectoren overige dienstverlening, handel, horeca en reparatie en overige zakelijke dienstverlening (zie tabel 2.1). Zzp ers zijn vooral actief in de sectoren overige dienstverlening, overige zakelijke dienstverlening en bouw. De helft van de ozp ers is actief in de sector handel, horeca en reparatie. tabel 2.1 Sector van de onderneming (%) sector eenpersoonsbedrijven ozp ers zzp ers landbouw industrie bouw handel horeca, reparatie transport, opslag, communicatie ICT overige zakelijke dienstverlening zorg en welzijn onderwijs en training overige dienstverlening totaal Bron: Panteia, zzp-panel Rechtsvorm De rechtsvorm van 80% van de eenpersoonsbedrijven is de eenmanszaak; 18% is een bv. De bv treffen we veel aan bij eenpersoonsbedrijven in de sectoren overige zakelijke dienstverlening en ICT (resp. 36% en 29%) en weinig in de sectoren zorg en welzijn, landbouw (beide 7%), onderwijs en training en bouw (beide 10%). De definitie van zzp er brengt mee dat de keuze uit de rechtsvorm voor de onderneming beperkt is tot die tussen eenmanszaak of bv. De rechtsvorm van de onderneming is bij 84% van de zzp ers de eenmanszaak. Ook bij ozp ers is de eenmanszaak met 66% de meest voorkomende rechtsvorm. Een kwart (26%) van de ondernemingen van de ozp ers is echter een bv. Omdat ozp ers wel een medeondernemer in de onderneming kunnen hebben, treffen we in deze groep ook de vennootschap onder firma aan en de maatschap als rechtspersoon (samen 8%). In acht van de tien gevallen is het aantal vennoten of maten naast de ondernemer beperkt tot 1. Bestaansduur van de onderneming Iets minder dan de helft van de ondernemingen van ondernemers van eenpersoonsbedrijven bestaat al 10 jaar of langer (zie figuur 2.6). Bij ozp ers is het aandeel ondernemingen van deze leeftijd groter dan bij zzp ers. Bij zzp ers treffen we meer ondernemingen aan die 6 tot en met 9 jaar oud zijn. 13

14 figuur 2.6 Bestaansduur van de onderneming eenpersoonsbedrijven naar sector zorg en welzijn 42% 25% 33% overige zakelijke dienstverlening 36% 29% 35% onderwijs en training 32% 25% 44% ICT 29% 33% 38% handel, horeca, reparatie 29% 25% 46% transport, opslag, comm unicatie 26% 22% 52% overige dienstverlening 26% 27% 47% bouw 25% 36% 39% industrie 23% 32% 45% landbouw 13% 12% 75% zzp'ers 28% 29% 42% ozp'ers 28% 21% 51% eenpersoonsbedrijven 28% 28% 44% 0% 20% 40% 60% 80% 100% < 5 jaar 6-9 jaar >= 10 jaar Bron: Panteia, zzp-panel Veel jonge ondernemingen zijn er vooral in de sector zorg en welzijn. De sector landbouw kent veel oudere ondernemingen en ook in de sector transport, opslag en communicatie is het aandeel oudere ondernemingen relatief hoog. 14

15 3 Bedrijfsvoering 3.1 Inzet in het bedrijf Uren van de ondernemer Twee op de drie ondernemers van eenpersoonsbedrijven besteden gemiddeld per week 40 uur of meer aan het bedrijf (zie figuur 3.1). Dat is bij ozp ers vaker het geval dan bij zzp ers. De bestede uren van de ondernemer betreffen alle tijd die de ondernemer aan het bedrijf besteedt, dus inclusief bijvoorbeeld acquisitie, ontwikkeling of productvernieuwing. 2 Ondernemers in de bouw werken zelden minder dan gemiddeld 40 uur per week in het bedrijf. Korte werkweken (van minder dan gemiddeld 25 uur per week) maken vooral de ondernemers in de sector zorg en welzijn. Ook in de sectoren overige dienstverlening en onderwijs en training werken veel ondernemers gemiddeld minder dan 25 uur per week in het bedrijf. figuur 3.1 Aantal uren dat de ondernemer gemiddeld aan het bedrijf besteedt eenpersoonsbedrijven naar sector landbouw 9% 15% 39% 37% handel, horeca, reparatie 12% 15% 41% 32% transport, opslag, comm unicatie 8% 17% 44% 31% bouw 6% 6% 58% 30% industrie 8% 17% 46% 29% ICT 9% 15% 52% 24% overige dienstverlening 20% 27% 38% 16% onderwijs en training 20% 27% 39% 15% overige zakelijke dienstverlening 11% 25% 51% 13% zorg en welzijn 15% 40% 32% 13% zzp'ers 14% 21% 45% 19% ozp'ers 11% 17% 39% 33% eenpersoonsbedrijven 13% 21% 44% 22% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 15 tot 25 u/wk 25 tot 40 u/wk 40 tot 60 u/wk >= 60 u/wk Bron: Panteia, zzp-panel Dienstenaanbieders onder de ondernemers van eenpersoonsbedrijven kunnen alleen de uren in rekening brengen die zij voor opdrachtgevers/klanten werken. Gemiddeld is twee derde van het aantal uren dat men besteedt in het bedrijf declarabel (zie tabel 3.1). Het gemiddelde aandeel declarabele uren is vergeleken met vorig jaar iets gedaald. 2 Conform de definitie ligt de ondergrens van de bestede uren van de ondernemer op 15 uur per week. 15

16 Bij ondernemers van eenpersoonsbedrijven die voornamelijk arbeid of diensten aanbieden, wordt het inkomen in sterke mate bepaald door het aantal declarabele uren. In tabel 3.1 is weergegeven hoe dit samenhangt. In de lagere inkomensklassen treffen we vaker parttime ondernemers aan. Het aandeel declarabele uren van de totale tijdsbesteding stijgt naarmate het inkomen hoger wordt. In het algemeen is het aandeel declarabele uren, vergeleken met vorig jaar iets afgenomen. Bij ondernemers met een inkomen van meer dan euro per maand is het aandeel sterker gedaald. tabel 3.1 Gemiddeld aan (declarabele) uren naar inkomensklasse* inkomen (euro per gemiddeld gemiddeld aandeel verandering maand) aantal uren aantal declarabele aandeel per week declarabele uren 2013 t.o.v besteed in uren per week (%) (%-punt) het bedrijf minder dan ,4 15, tot ,4 22, tot ,3 29, tot ,0 32, tot ,8 34, meer dan ,7 34, gemiddelde eenpersoonsbedrijven 43,6 27, Bron: Panteia, zzp-panel 2013 en zzp-panel * Voor ondernemers van eenpersoonsbedrijven die arbeid of diensten aanbieden (hoofdzakelijk zzp ers, maar ook een deel van de ozp ers). Inzet van anderen in het bedrijf Zoals verwacht mag worden, voert de overgrote meerderheid van de ondernemers van eenpersoonsbedrijven (81%) de onderneming alleen (zzp ers 87% en ozp ers 56%). Het zijn vooral meewerkende gezinsleden met wie ondernemers de onderneming samen voeren, als zij dat niet alleen doen: 14% van de ondernemers van eenpersoonsbedrijven, 13% van de zzp ers en 20% van de ozp ers. Daarnaast voert 23% van de ozp ers de onderneming samen met een medeondernemer. 3 Bij 13% van de ondernemers van eenpersoonsbedrijven die het bedrijf voeren samen met een meewerkend gezinslid, voert het meewerkende gezinslid naast eventuele ondersteunende activiteiten ook inhoudelijk vakmatig dezelfde activiteiten uit als de ondernemer. Dat is vaker het geval in ondernemingen van ozp ers dan in ondernemingen van zzp ers (resp. 16% en 11%). Hierbij zij opgemerkt dat, zodra de activiteiten van een meewerkend gezinslid ook substantieel (meer dan 15%) aan de omzet hebben bijgedragen, een ondernemer niet als zzp er wordt aangemerkt. 3 De definitie van zzp er sluit het voeren van de onderneming met een medeondernemer of met een meewerkend gezinslid dat substantieel bijdraag uit. 16

17 Personeel De definitie van een eenpersoonsbedrijf brengt mee dat deze ondernemers geen personeel in dienst hebben. Het kan echter voorkomen dat de ondernemer na verloop van tijd wel personeel in dienst neemt. 1% van de ondernemers die aan de eerste meting van het zzp-panel in 2012 hebben deelgenomen, heeft bij de eerste meting van 2013 personeel in dienst. Dat is nog minder dan vorig jaar het geval was (2%). Geen van de personeelsleden heeft een vast dienstverband of uitzicht hierop. figuur 3.2 Personeel in dienst* zzp Momenteel geen personeel in dienst Momenteel wel personeel in dienst 99% 1% als tijdelijke kracht...met uitzicht op vast 100% 0% Bron: Panteia, zzp-panel 2013.* Ongewogen percentages bij deelnemers van de vorige meting. Samenwerking De helft van de ondernemers van eenpersoonsbedrijven heeft in 2012 samengewerkt met andere zzp ers (zie figuur 3.3). Zzp ers deden dit vaker dan ozp ers. Vooral door ondernemers in de sectoren bouw en overige dienstverlening wordt veel met andere zzp ers samengewerkt. In de sectoren landbouw en handel, horeca en reparatie wordt weinig samengewerkt. 17

18 figuur 3.3 Samenwerking met andere zzp ers eenpersoonsbedrijven naar sector bouw overige zakelijke dienstverlening ICT zorg en welzijn onderwijs en training overige dienstverlening transport, opslag, comm unicatie industrie handel, horeca, reparatie landbouw 29% 29% 61% 60% 56% 55% 51% 49% 48% 42% zzp'ers ozp'ers eenpersoonsbedrijven 38% 51% 48% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Bron: Panteia, zzp-panel Voor bijna de helft van de ondernemers van eenpersoonsbedrijven is de belangrijkste reden om samen te werken, het samen goederen en diensten leveren aan klanten (zie figuur 3.4). Zzp ers noemen dit vaker als belangrijkste reden dan ozp ers. Op de tweede plaats komt het delen van vak- en ondernemerskennis. Dit is voor zowel een kwart van de zzp ers als een kwart van de ozp ers de belangrijkste reden om samen te werken. figuur 3.4 Belangrijkste reden om samen te werken met andere zzp'ers 100% 80% 60% 45% 39% 46% Samen goederen en diensten te leveren aan klanten Vak- en ondernemerskennis delen Samen diensten en/of producten inkopen 40% 27% 26% 5% 27% Ontwikkelen van nieuwe producten en/of diensten Delen van klanten en leads 20% 0% 9% 12% eenpersoonsbedrijven 10% 14% ozp'ers 9% 12% zzp'ers Het is door de opdrachtgever verplicht gesteld Anders Bron: Panteia, zzp-panel Prijs en tarief Volgens ruim de helft van de ondernemers van eenpersoonsbedrijven zijn prijzen en tarieven die men de klanten in rekening brengt, vergelijkbaar met het marktgemiddelde (zie figuur 3.5). Er is wat dit betreft geen verschil tussen zzp ers en ozp ers. Vergeleken met vorig jaar is er geen verandering gekomen in de tariefstelling. 18

19 Ondernemers die een van het marktgemiddelde afwijkende tariefstelling hanteren, brengen vaker een prijs of tarief in rekening dat lager is dan het marktgemiddelde dan hoger. Wanneer men een hogere prijs of een hoger tarief in rekening brengt, is dat meestal iets boven het marktgemiddelde en zelden aan de bovenkant van de markt. Dat geldt zowel voor zzp ers als voor ozp ers. figuur 3.5 Tariefstelling zzp'ers 28% 10% 4% ozp'ers 27% 12% 4% eenpersoonsbedrijven 28% 11% 4% 40% 30% 20% 10% 10% 20% 30% 40% iets boven het marktgemiddelde lager dan het marktgemiddelde aan de bovenkant van de markt Bron: Panteia, zzp-panel Prijzen en tarieven die in 2013 bij de klanten in rekening zijn gebracht, zijn bij de meeste ondernemers vergelijkbaar met (zie figuur 3.6). Als de prijs of het tarief in 2013 anders is, dan is dat vaker (veel) hoger dan in 2012 dan (veel) lager. Dat is vooral het geval bij zzp ers. figuur 3.6 Tariefontwikkeling 2013 t.o.v zzp'ers ozp'ers eenpersoonsbedrijven 18% 12% 13% 17% 18% 17% 30% 20% 10% 10% 20% 30% (veel) lager (veel) hoger Bron: Panteia, zzp-panel Omzet en opdrachtgevers/klanten Omzet in 2012 Ruim de helft van de ondernemers van eenpersoonsbedrijven realiseerde in 2012 een omzet van minder dan euro 5 (zie figuur 3.7A). Een op de drie ondernemers realiseerde een omzet tot euro. Wat betreft de hoogte van de omzet is er, vergeleken met vorig jaar vrijwel niets veranderd. Over het algemeen realiseerden ozp ers vaak een hogere omzet dan zzp ers (zie figuur 3.7B). 4 De vraag naar de vergelijking van het niveau van de prijs of het tarief is uitsluitend gesteld aan ondernemers van wie de onderneming in 2012 al bestond. 5 De vraag naar de hoogte van de omzet in 2012 is uitsluitend gesteld aan ondernemers die het bedrijf voor 2012 hebben opgericht. 19

20 figuur 3.7 Hoogte van de omzet in 2012 (in euro's) A. Omzet eenpersoonsbedrijven tot euro 12% tot euro 20% tot euro tot euro 23% 23% tot euro 15% tot euro 5% meer dan euro 2% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% eenpersoonsbedrijven B. Omzet zzp ers versus ozp ers tot euro tot euro tot euro tot euro tot euro tot euro meer dan euro 1% 3% 9% 9% 12% 16% 16% 14% 18% 12% 21% 25% 23% 21% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% zzp'ers ozp'ers Bron: Panteia, zzp-panel Aantal opdrachtgevers/klanten Een grote meerderheid van de ondernemers van eenpersoonsbedrijven heeft meer dan 10 opdrachtgevers/klanten (zie figuur 3.8). Dat is bij ozp ers vaker het geval dan bij zzp ers. Oorzaak hiervan is dat veel ozp ers actief zijn in de sector handel, horeca en reparatie. Ook zzp ers die in deze sector actief zijn, hebben heel vaak meer dan 10 opdrachtgevers/klanten. Heel weinig ondernemers hebben slechts 1 of 2 opdrachtgevers/klanten. Vergeleken met vorig jaar is er weinig veranderd in het aantal opdrachtgevers/klanten. Ondernemers in de sectoren ICT, landbouw, transport, opslag en communicatie en overige zakelijke dienstverlening hebben relatief vaak slechts 1 of 2 opdrachtgever(s) of klant(en). In deze sectoren komt het minder vaak voor dat ondernemers meer dan 10 opdrachtgevers/klanten hebben. 20