Ons kenmerk MO10/ Datum uw brief --

Transcriptie

1 Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat PP Nijmegen Telefoon Telefax (024) gemeente@nijmegen.nl Postbus HG Nijmegen Datum 13 januari 2015 Ons kenmerk MO10/ Contactpersoon Leonie Braks Onderwerp Organisatie en randvoorwaarden sociale wijkteams Geachte leden van raad, Datum uw brief -- Doorkiesnummer (024) Het jaar 2014 heeft voor de sociale wijkteams in het teken gestaan van de definitieve uitrol van alle 11 beoogde teams in Nijmegen. Hiermee komt een eind aan de pilotfase waarin experimenteren centraal stond en de regie hierop primair bij de gemeente Nijmegen lag. Vanaf 2015 opereren de sociale wijkteams regulier in het hart van de Basisstructuur Welzijn, en verschuift de uitvoeringsregie van de gemeente naar de samenwerkende partners. Het jaar 2015 is daarmee een overgangsjaar. Met deze brief informeren wij u over de wijze waarop wij de organisatorische, financiële en juridische randvoorwaarden in 2015 borgen met het oog op de consolidatie van de sociale wijkteams. Exploitatieplan en samenwerkingsovereenkomst Er is een exploitatieplan sociale wijkteams 2015 opgesteld, dat zal worden bekrachtigd middels het aangaan van een samenwerkingsovereenkomst met de samenwerkende partners, waaronder de gemeente Nijmegen. De gemeentelijke projectorganisatie sociale wijkteams loopt in 2015 nog door, onder meer om de doorontwikkeling te blijven faciliteren een aanjagen. De medewerkers van de sociale wijkteams blijven in 2015 in dienst bij hun moederorganisaties. Medewerkers van de afdeling Zorg voeren hun Wmo-taken uit binnen de context van de sociale wijkteams met behoud van hun huidige rechtspositie en met de hiërarchische aansturing van de betreffende medewerkers door de gemeente Nijmegen, i.c. de afdeling Zorg. Het exploitatieplan beschrijft en kwantificeert de organisatorische en facilitaire activiteiten die nodig zijn om het werken in sociale wijkteams in 2015 mogelijk te maken: aansturing, leren en ontwikkelen, kwaliteit, communicatie, secretariële ondersteuning, huisvesting en ICT. Het exploitatieplan 2015 komt op een totaal van Dit zijn de exploitatiekosten exclusief de formatieve inzet van direct uitvoerend personeel 1. Het exploitatieplan betreft afspraken voor het overgangsjaar NIM maatschappelijk werk is namens de partners verantwoordelijk voor de dagelijkse uitvoering van het exploitatieplan. 1 De inzet van dit direct uitvoerend personeel wordt gedekt uit de reguliere middelen van de deelnemende organisaties.

2 Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Vervolgvel 1 Uitgangspunt is dat de samenwerkende partijen - op termijn - de exploitatiekosten samen dragen op basis van hun personele inzet in de sociale wijkteams. Dit betreft in 2015 in totaal ruim 60 fte uitvoerende professionals en teamleiders van: gemeente Nijmegen (bureau Wmo), NIM Maatschappelijk Werk, MEE Gelderse Poort, ZZG zorggroep, Tandem welzijnsorganisatie, Swon het seniorennetwerk en het Inter-Lokaal. De samenwerkende partners, exclusief gemeente, hebben aangegeven in te kunnen bijdragen aan de exploitatiekosten. Dit betekent dat voor een beroep wordt gedaan op de gemeente Nijmegen. Dit betreft voor bijna de gemeentelijk bijdrage als uitvoerende partner (Wmo) (naar rato van de personele inzet). De overige betreft frictiekosten, omdat het tijd vergt om de reguliere overheadkosten af te bouwen 2. De samenwerkende partijen geven gedurende 2015 inzicht in welke exploitatiekosten binnen de sociale wijkteams of binnen reguliere organisaties op termijn kunnen vervallen, door substitutie of het afbouwen van tijdelijke extra inspanning in Deze input wordt gekoppeld aan de keuzes rondom en verdere uitwerking van de organisatorische structuur vanaf Professionalisering en versterking Basisstructuur Welzijn Parallel aan het opstellen van het exploitatieplan is door de W4 gewerkt aan een gezamenlijke aanpak met betrekking tot professionalisering. Deze tijd van transitie en transformatie vergt veel ten aanzien van de (door)ontwikkeling van professionals en vrijwilligers in hun veranderende rollen in de Basisstructuur Welzijn. Ten aanzien van specifiek benodigde professionalisering in Stips (o.a. ontwikkeling coördinatoren en werkbegeleiders) en Sociale Wijkteams (SNS coaching, actieleercoaching op thema: oa. signalering, jeugd, inclusie, huiselijk geweld) zoeken de W4 partners naar aanvullende middelen. Het bereik van deze investering is niet beperkt tot W4, ook de andere Stip- en SWT-partners worden in deze professionalisering meegenomen. De W4 streeft ernaar deze kosten via derden te financieren. Ten slotte geven de uitvoerende partners aan een tekort aan capaciteit te verwachten in de sociale wijkteams en de 0 e en 1 e lijn rondom deze teams als gevolg van de decentralisaties, transitie en transformatie. Een geslaagde transformatie leidt naar verwachting tot een afname van de vraag om zwaardere zorg in de tweede lijn, maar dit is slechts mogelijk bij voldoende capaciteit in de 0 e en 1 e lijn. Met de reguliere subsidieverlening W hebben we enerzijds al een uitbreiding van capaciteit jeugdexpertise gerealiseerd. Anderzijds heeft de W4 voor de versterking van de 0 e en 1 e lijn in de Basisstructuur Welzijneen een subsidiebedrag van gevraagd. Deze subsidie is bedoeld als een investering, gericht op besparingen in de toekomst c.q. duurzame effecten, die zich terug moeten verdienen in de exploitatie van de komende jaren. De subsidie wordt onder meer ingezet voor expertise shared services, vernieuwende projecten, onderzoek en ontwikkeling. Begin 2015 zullen we met de W4 aanvullende afspraken maken over inzet en verantwoording. Samenwerkingsovereenkomst Vooruitlopend op een definitieve organisatievorm voor de sociale wijkteams wordt nu een samenwerkingsovereenkomst vastgesteld. In deze overeenkomst komen de volgende onderwerpen aan bod: - het doel en de doelgroep; 2 In de overgangssituatie is sprake van tijdelijke dubbele kosten m.b.t. huisvesting, administratie, teamleiding e.d.

3 Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Vervolgvel 2 - de financiële bijdragen en capaciteitsinzet door partijen die participeren in de sociale wijkteams; - afspraken over verantwoordelijkheden en aansprakelijkheid van deelnemende partijen; - afspraken over overlegstructuren; - afspraken over privacy, gegevensverwerking, dossiervorming en archivering; - rechten van de cliënt, cliëntparticipatie en de klachtenregeling; - calamiteiten- en veiligheidsprotol; - procesafspraken over o.a. inwerkingtreding, toetreding, geschillen en evaluatie. Toeleiding via sociale wijkteams, regieteams en veiligheidshuis Met ingang van 1 januari 2015 krijgen de sociale wijkteams, regieteams en het veiligheidshuis er in het kader van de transitie sociaal domein een taak bij: het toeleiden naar zorg en ondersteuning. Concreet betekent dit dat de sociale wijk- en regieteams en het veiligheidshuis namens het college het vooronderzoek doen, het gesprek voeren en het verslag opstellen op basis waarvan het college besluit tot verstrekking van een maatwerkvoorziening Wmo of een individuele Jeugdhulpvoorziening. Met het aanwijzingsbesluit voor de sociale wijkteams is de toewijzing van taken door het college aan de sociale wijkteams op basis van de Verordening maatschappelijke ondersteuning 2015 en de Verordening jeugdhulp 2015 van gemeente Nijmegen geregeld. In het aanwijzingsbesluit zijn tevens de kwaliteitseisen opgenomen die we stellen aan de sociale wijkteams. Omdat de procesregisseurs van de regieteams en het veiligheidshuis ambtenaren zijn, worden de procesregisseurs door het college gemachtigd voor de autorisatie van deze taken. Privacy transitie sociaal domein Met de privacynotitie hebben we in regionaal verband het juridisch kader voor de toepassing van de privacywetgeving geschapen. In de privacynotitie voor de regio Nijmegen is de visie van de rijksoverheid vertaald naar de lokale situatie. De essentie van zowel de privacynotitie als het privacyconvenant is dat gegevens alleen worden verwerkt indien hier een wettelijke grondslag voor is en verwerking noodzakelijk is voor het bereiken van de doelen van de Wmo 2015 en de nieuwe Jeugdwet. Daarnaast moeten teamleden bij iedere individuele casus afwegen of is voldaan aan de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit. Dit houdt in dat de beoogde verwerking de minst ingrijpende methode moet zijn om het doel te bereiken (subsidiariteit) en dat de gegevensverwerking in verhouding moet staat tot het doel (proportionaliteit). Daarnaast gaan we bij de sociale wijkteams uit van toestemming van de klant, omdat we bij de sociale wijkteams uitgaan van zelfregie. In tegenstelling tot de regieteams waarbij gegevensuitwisseling vanwege een evident belang (bijvoorbeeld de veiligheid van het kind) ook zonder toestemming van de klant mogelijk kan zijn. We hebben aan Dirkzwager advocaten & notarissen een Privacy Impact Assessment (PIA) gevraagd. Op basis van deze toets is het concept-privacyconvenant aangepast, met name door concreet aan te geven wanneer gegevensverwerking en uitwisseling in bepaalde situaties is toegestaan. Het advies om, met het oog op het voorkomen van ongewenste uitwisseling tussen twee wettelijke kaders, een personele scheiding aan te brengen tussen teamleden die op grond van de Wmo onderzoek doen of op grond van de Jeugdwet, om zo het risico van vermenging van gegevens te voorkomen, nemen wij niet over. Dit belemmert één van de belangrijkste doelstelling van de transitie in het sociale domein: integraliteit en het verminderen van het aantal hulpverleners in een gezin. Wij vinden dat deze eis niet opweegt tegen de nadelen die functiescheiding met zich meebrengt en vinden dat we met het privacyconvenant voldoende

4 Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Vervolgvel 3 waarborgen hebben ingebouwd om dit risico te beperken en zorg te dragen voor zorgvuldige gegevensverwerking. Met de toevoeging van de nieuwe taken aan de sociale wijkteams wordt de borging van de privacy des te belangrijker. Hiertoe is een privacyconvenant opgesteld, waarin de afspraken staan voor de gegevensverwerking tussen sociale wijkteamleden en tussen sociale wijkteams en derden. Het convenant is gebaseerd op de privacynotitie voor de regio Nijmegen. Voor de regieteams was reeds een privacyconvenant vastgesteld. Ook het Veiligheidshuis Gelderland- Zuid beschikt over een samenwerkings- en privacyconvenant. Hoogachtend, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls drs. B. van der Ploeg Bijlage(n): - Samenwerkingsovereenkomst sociale wijkteams Nijmegen - Privacynotitie voor de regio Nijmegen Verwerking van persoonsgegevens in het kader van de gemeentelijke taken ingevolge Jeugdwet en Wmo - Convenant gegevensuitwisseling sociaal wijkteams gemeente Nijmegen - Advies privacy transities PIA van Dirkzwager advocaten en notarissen - Aanwijzingsbesluit samenwerkingsverband sociale wijkteams - Klachtenregeling sociale wijkteams - Exploitatieplan sociale wijkteams 2015 met begroting

5 Aanwijzingsbesluit samenwerkingsverband sociale wijkteams Nijmegen Het college van burgemeester en wethouder van de gemeente Nijmegen, gelet op de Wet Maatschappelijke Ondersteuning en de Wet Jeugdhulp gelet op de samenwerkingsovereenkomst sociale wijkteams Nijmegen, BESLUITEN Het samenwerkingsverband sociale wijkteams Nijmegen aan te wijzen als organisatie voor het uitvoeren van werkzaamheden in het kader van de verordening Jeugdhulp 2015 en de verordening Wet Maatschappelijke Ondersteuning 2015, op grond van het bepaalde in: a. art.4 verordening Wmo 2015, art.5 verordening Jeugdhulp: vooronderzoek b. art.5 verordening Wmo 2015, art.6 verordening Jeugdhulp: gesprek c. art.6 verordening Wmo 2015, art.7 verordening Jeugdhulp: verslag Daarnaast zijn de procesregisseurs van de regieteams en van het veiligheidshuis als onder de verantwoordelijkheid van het college werkzame medewerkers gemachtigd om de hierboven benoemde werkzaamheden uit te voeren. Daarbij neemt het samenwerkingsverband sociale wijkteams Nijmegen de navolgende kwaliteitseisen in acht: 1. Er is een werkproces vastgesteld dat voldoet aan de in de verordeningen voorgeschreven proceseisen. 2. Medewerkers in het sociaal wijkteam zijn allen professionals op HBO-niveau, die of geregistreerd zijn voor hun respectievelijke beroepsgroep, of een geheimhoudingsverklaring hebben ondertekend: a. Wijkverpleegkundigen in het sociaal wijkteam zijn HBO-opgeleid, niveau 5 en BIGgeregistreerd en opgenomen in het V&VN register b. Alle teamleden zijn bekend met de meldcode kindermishandeling en getraind in het signaleren van huiselijk geweld en kindermishandeling c. Alle teamleden zijn getraind in de sociale netwerkstrategie 3. Er is een personeelsplan (HRM-plan) waarin opgenomen: a. een opleidingsprogramma voor de leden van het sociaal wijkteam, dat voorziet in het actueel houden van kennis en vaardigheden; b. een systeem van periodieke functionerings- en beoordelingsgesprekken; c. een systeem van (collegiale) coaching 4. Er wordt gewerkt met het regionaal ingekochte ICT-systeem voor de sociale teams, waarin opgenomen de zelfredzaamheidsmatrix en een managementrapportagesysteem. De daarin opgenomen informatie is volledig actueel op iedere 1 juli en 31 december van een jaar. 5. Er is een samenwerkingsovereenkomst tussen organisaties die medewerkers plaatsen in het sociaal wijkteam, waarin aansturing, aansprakelijkheid, bevoegdheden en verantwoordelijkheden eenduidig zijn vastgelegd 6. Er is een privacy convenant tussen deelnemende organisaties in het sociaal wijkteam, dat voldoet aan de wettelijk daaraan te stellen eisen. 7. Er is een klachtenregeling voor de sociale wijkteams.

6 Separaat zal de bevoegde portefeuillehouder afspraken maken met het samenwerkingsverband over prestatiedoelstellingen. Dit besluit treedt in werking op 1 januari 2015 en is geldig tot uiterlijk 31 januari 2016 Aldus vastgesteld d.d.., college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls drs. B. van der Ploeg

7 Verwerking van persoonsgegevens in het kader van de gemeentelijke taken ingevolge Jeugdwet en Wmo Een privacynotitie voor de regio Nijmegen 1

8 Verwerking van persoonsgegevens in het kader van de Jeugdwet en Wmo Deze notitie beschrijft het juridisch kader voor de verwerking van persoonsgegevens in het kader van de gemeentelijke taken uit de Jeugdwet en de Wmo Met de decentralisaties van de jeugdzorg, onderdelen van de AWBZ en taken op het terrein van werk en inkomen worden gemeenten verantwoordelijk voor een brede waaier aan taken, op verschillende terreinen. De opdracht aan gemeenten om de kwaliteit van hulp en ondersteuning in het sociaal domein te verbeteren vraagt om een andere manier van werken. De nieuwe wetgeving geeft gemeenten veel beleidsvrijheid bij het vormgeven aan integraliteit van dienstverlening. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat gemeenten een zo integraal mogelijke beleid voeren en dat schotten tussen beleidsterreinen worden weggenomen. Een dergelijke integrale aanpak leidt ertoe dat persoonsgegevens die in het ene deel van het sociaal domein voor de daartoe omschreven doelen worden verwerkt ook in de overige delen van het sociaal domein (moeten) worden gebruikt. Daarbij zal ook sprake zijn van bijzondere persoonsgegevens, zoals medische en strafrechtelijke gegevens. Aan de andere kant heeft de burger het recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer. Dit wordt erkend in verschillende verdragen en in de Grondwet. De gegevensverwerking moet plaatsvinden binnen de kaders van de privacywetgeving. Het is van groot belang dat het gebruik van de informatie zorgvuldig gebeurt en dat de privacybelangen van de burger continu gewaarborgd zijn. Bovenmatige en onnodige gegevensverwerking dient te worden voorkomen. Gezien dit spanningsveld is het van belang dat een juridisch kader wordt geschetst voor de verwerking van persoonsgegevens dat handvatten biedt voor een zorgvuldige en betere wijze van gegevensverwerking binnen het sociaal domein. 1 Het juridisch kader De Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) is leidend als kader voor het goed en zorgvuldig omgaan met persoonsgegevens. Zij is de uitwerking van internationaal en Europees recht en van de Grondwet. Voor het sociaal domein zijn verder de verschillende materiële wetten (Jeugdwet, Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo) en participatiewet) van belang. Zowel in de Wmo als in de Jeugdwet zijn bepalingen opgenomen over gegevensdeling. Voor BIG-geregistreerden speelt de Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst, met daarin het medisch beroepsgeheim, een rol. De Wbp vereist dat persoonsgegevens op een behoorlijke en zorgvuldige manier worden verwerkt en alleen gebruikt kunnen worden voor duidelijk omschreven doelen. Persoonsgegevens mogen slechts worden verwerkt als dat gegrond kan worden op één van de gronden uit de Wbp. Voor zover van belang worden hier genoemd: - de gegevensverwerking is noodzakelijk om een wettelijke verplichting na te komen waaraan de verantwoordelijke is onderworpen, of - de gegevensverwerking is noodzakelijk voor de goede vervulling van een publiekrechtelijke taak door het desbetreffende bestuursorgaan dan wel het bestuursorgaan waaraan de gegevens worden verstrekt. Indien één van deze grondslagen ontbreekt kunnen persoonsgegevens verwerkt worden op voorwaarde dat de betrokkene zijn ondubbelzinnige toestemming heeft verleend. Als geen toestemming is verleend of kan worden gevraagd, kunnen persoonsgegevens worden verwerkt als dat noodzakelijk is ter vrijwaring van een vitaal belang van betrokkene. Medische gegevens en strafrechtelijke gegevens zijn bijzondere persoonsgegevens volgens de Wbp. Daarvoor geldt een verzwaarde toets: in principe mogen deze gegevens niet verwerkt worden, tenzij betrokkene daarvoor zijn ondubbelzinnige toestemming heeft verleend of de gegevens uitdrukkelijk openbaar zijn gemaakt. Hulpverleners, instellingen of voorzieningen voor gezondheidszorg of maatschappelijke dienstverlening mogen gegevens betreffende de gezondheid verwerken voor zover dat met het oog op een goede behandeling of verzorging van de betrokkene noodzakelijk is. 2

9 Hulpverleners mogen de gegevens zonder toestemming delen met andere hulpverleners die bij de behandeling betrokken zijn. Strafrechtelijke gegevens mogen verwerkt worden door de verantwoordelijke die deze gegevens ten eigen behoeve verwerkt ter beoordeling van een verzoek van betrokkene om een beslissing over hem te nemen of aan hem een prestatie te leveren. Vervolgens moet bij elke verwerking zijn voldaan aan de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit. Het proportionaliteitsbeginsel houdt in dat de inbreuk op de belangen van de bij de verwerking van persoonsgegevens betrokkene niet onevenredig mag zijn in verhouding tot het met de verwerking te dienen doel. Ingevolge het subsidiariteitsbeginsel mogen persoonsgegevens alleen worden verwerkt als dat doel in redelijkheid niet op een andere, voor de bij de verwerking van persoonsgegevens betrokkene minder nadelige wijze kan worden verwerkelijkt. De Wbp bepaalt voorts dat er niet méér gegevens mogen worden verwerkt dan noodzakelijk zijn voor het doel. De verantwoordelijke moet de nodige maatregelen treffen opdat persoonsgegevens, gelet op de doeleinden waarvoor zij worden verzameld of vervolgens worden verwerkt, juist en nauwkeurig zijn. Verdere verwerking van persoonsgegevens is alleen toegestaan op een wijze die verenigbaar is met de doeleinden waarvoor ze zijn verkregen. Bij de afweging of verdere verwerking verenigbaar is wordt rekening gehouden met: a. de verwantschap tussen het doel van de beoogde verwerking en het doel waarvoor de gegevens zijn verkregen; b. de aard van de betreffende gegevens; c. de gevolgen van de beoogde verwerking voor de betrokkene; d. de wijze waarop de gegevens zijn verkregen en e. de mate waarin jegens de betrokkene wordt voorzien in passende waarborgen. Met dit kader voor ogen zal steeds de afweging gemaakt moeten worden of verwerking van persoonsgegevens in het specifieke geval rechtmatig is. In het algemeen geldt dat terughoudend omgegaan moet worden met het verwerken van persoonsgegevens. Voorts bepaalt de Wbp dat betrokkene geïnformeerd dient te worden over de verwerking van zijn persoonsgegevens. Als de gegevens van betrokkene zelf verkregen worden dient hij voorafgaand aan de vraag naar persoonsgegevens geïnformeerd te worden over het doel van de verwerking en wie de verantwoordelijke is. Als de gegevens op een andere wijze verkregen worden, dient betrokkene geïnformeerd te worden op het moment van vastlegging of verstrekking aan een ander van de persoonsgegevens. Het informeren kan achterwege blijven als het onmogelijk is, een onevenredige inspanning kost of indien vastlegging of verstrekking van de gegevens bij wet is voorgeschreven. Ten slotte worden het rechten van betrokkene (inzage en correctie) beschreven en de wordt de verantwoordelijke verplichtpassende technische en organisatorische maatregelen te nemen om de persoonsgegevens te beveiligen. Dit juridisch kader van de Wbp geldt in principe voor alle gegevensverwerkingen, tenzij in de betreffende bijzondere wet daarvan wordt afgeweken. Zoals bijvoorbeeld bij het medisch beroepsgeheim van de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst. Wmo 2015 De Wmo 2015 voorziet in een wettelijke basis voor het overdragen van individuele cliëntgegevens aan gemeenten voor zover noodzakelijk voor het uitvoeren van de wettelijke taken. De Wmo 2015 regelt welke gegevens het college, de aanbieder van een voorziening (in natura of middels pgb), het Centraal Administratiekantoor (CAK), de Sociale Verzekeringsbank (SVB) of de instantie die belast is met de vaststelling en inning van een eigen bijdrage in de maatschappelijke opvang en/of beschermd wonen, de toezichthoudende ambtenaren en het AMHK mogen verwerken (zie bijlage 1). Limitatief is opgesomd aan welke entiteiten en onder welke voorwaarden gemeenten gegevens 3

10 kunnen verstrekken. Vervolgens is per entiteit bepaald aan welke entiteiten zij persoonsgegevens mogen verstrekken, indien noodzakelijk ter uitvoering van met name genoemde artikelen uit de Wmo Verder besteedt de Wmo 2015 aandacht aan de rechten van betrokkene op het gebied van informatie en inzage, aan de bewaartermijn en vernietiging van het dossier. Tot slot krijgt het college de opdracht de wijze van uitvoering van de Wmo af te stemmen met zorgverzekeraars en afspraken met hen te maken over beleid ten aanzien van maatschappelijke ondersteuning, publieke gezondheid, zorg, jeugdzorg, welzijn en preventie, teneinde te komen tot een integrale dienstverlening aan cliënten en verzekerden. Ter uitvoering van die afspraken verstrekken het college en de aanbieders de benodigde persoonsgegevens aan de zorgverzekeraars. Jeugdwet Binnen de taken die de Jeugdwet kent 1 waarbij persoonsgegevens zullen worden verwerkt, moet onderscheid gemaakt worden tussen: 1. de toegang tot en 2. de uitvoering van de jeugdhulp, 3. de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering en 4. de financiering. Ad. 1. Inzake de toegang tot jeugdhulp (en het treffen van de voorziening op het gebied van jeugdhulp) moeten gegevens verwerkt worden die het mogelijk maken om te bepalen of het nodig is dat voor een jeugdige een voorziening wordt getroffen en zo ja, welke. Afhankelijk van de route die door de jeugdige en diens ouders wordt gevolgd (via de huisarts of via de gemeentelijk te organiseren toegang) zijn hier verschillende regels op van toepassing. Ad. 2. Bij de uitvoering van de jeugdhulp zijn de instellingen die de jeugdhulp leveren gebonden aan de regels van het desbetreffende werkveld, ook wat betreft de gegevensverwerking (jeugdhulp, waaronder geneeskundige behandeling). Ad. 3. De uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering geschiedt feitelijk door de gecertificeerde instelling. In dit kader zal de gecertificeerde instelling persoonsgegevens delen met de jeugdhulpaanbieder in het kader van de uitvoering van jeugdhulp en met de gemeente in het kader van de financiering. De gecertificeerde instelling is gehouden aan het privacy kader dat voor hem geldt. Ad 4. Inzake de financiering zal de gemeente gegevens verwerken in verband met de inkoop, bekostiging en betaling van jeugdhulp en de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering. Voor zover het daarbij om persoonsgegevens gaat, betreft het met name gegevens in het kader van de facturering. Ook waar sprake is van zeldzame, kostbare jeugdhulp, die niet door de gemeente is ingekocht, zal de gemeente om zijn jeugdhulpplicht uit te voeren, moeten weten voor welke persoon en welk probleem een voorziening moet worden getroffen. Uit de Jeugdwet, de Wbp en het Burgerlijk Wetboek is op hoofdlijnen af te leiden welke persoonsgegevens gemeenten, jeugdhulpaanbieders, het Advies- en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling (AMHK) of gecertificeerde instellingen in het kader van een goede uitvoering van de wet primair verwerken (Bijlage 2). 2 Gegevensuitwisseling over de domeinen heen Voor het overgrote deel van de situaties waarin burgers een beroep doen op de overheid voor ondersteuning geldt dat de dienstverlening zich afspeelt binnen één domein (jeugd, Wmo of Werk en Inkomen). De noodzakelijke gegevensverwerking is geregeld in de betreffende sectorwetgeving. De wijze van gegevensverwerking binnen een domein is neergelegd in de algemene regelgeving over 1 De toegangstaak (art. 2.6, eerste lid, onderdeel b), de jeugdhulpplicht (art. 2.3, eerste lid), meldingen doen aan de raad voor de kinderbescherming (art. 2.4, eerste lid), uitvoeren van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering (art. 2.4, tweede lid), het voorzien in een toereikend aanbod (artikel 2.6, eerste lid, onderdeel a) en de dossierplicht (art ). 4

11 het verwerken van persoonsgegevens, met name in de Wbp en aanvullend in de relevante sectorwetgeving. Dit laatste geldt ook voor de meeste multiprobleemhuishoudens, omdat de sectorwetgeving regelt onder welke omstandigheden voor het ene domein verzamelde gegevens verder kunnen worden verwerkt voor een hulpvraag of voorziening in een ander domein 2. Elke keer als gegevens verwerkt (lees: uitgewisseld, gebruikt etc.) worden voor een ander doel dan waarvoor de gegevens verzameld zijn, moet deze afweging op basis van de concrete omstandigheden van het geval plaatsvinden. Uitwisseling van gegevens tussen domeinen dient zich te beperken tot 'dat-informatie'. Dat-informatie' beperkt zich tot het gegeven dàt iemand ondersteuning ontvangt. Signaleren gebeurt alleen met 'dat-informatie'. Het uitwisselen van 'watgegevens' is niet nodig en daarom niet toegestaan. 3 Meestgehoorde kritiek over gegevensverwerking in de decentralisaties Als een burger ondersteuning of jeugdhulp nodig heeft, beoordeelt de gemeente straks welke hulp geboden kan worden. Bij deze beoordeling worden gemeenten wettelijk verplicht zeer breed de persoonlijke situatie van de burger te bekijken. Zo worden in de Wmo maar liefst acht aandachtsgebieden genoemd waar gegevens over verzameld moeten worden, waaronder onderwijs, religieuze overtuiging, betaald werk, hulp volgens de Jeugdwet en de ontvangen ondersteuning volgens de Participatiewet (onder andere bijstand, Wajong en sociale werkplaats). Gemeenten zijn straks ook bevoegd gegevens te verzamelen over familie, huisgenoten en anderen in het sociale netwerk van de 'cliënt' om te beoordelen waar deze personen kunnen bijspringen. Gemeenten krijgen op deze manier een totaalbeeld van het leven van een burger. De vrees bestaat bij de critici voor bovenmatige gegevensverwerking. Uitgangspunt in de wet is dat betrokkene toestemming voor het gebruik van gegevens geeft. Volgens de wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) dient toestemming vrijwillig, geïnformeerd en specifiek gegeven te worden, maar daarvan is in het wetsvoorstel geen sprake. Als de burger geen toestemming geeft, krijgt hij namelijk geen of minder ondersteuning. Met dat als gevolg, is toestemming geven dus niet vrijwillig. Gemeenten zijn volledig vrij de uitvoering zelf in te vullen en eigen kaders te scheppen. Critici vrezen dat dit tot privacy-schendingen zal leiden. Daarom is het van belang dat bij de uitvoering van de taken in het kader van de decentralisaties zorgvuldig omgegaan wordt met persoonsgegevens en transparant is hoe dat gebeurt. 4 De beleidsvisie van het Rijk Als reactie op deze kritiek en de roep vanuit onder andere het Cbp om een overkoepelende visie, heeft het Rijk de beleidsvisie Zorgvuldig en bewust, gegevensverwerking en privacy in een gedecentraliseerd sociaal domein gepresenteerd. De conclusie is dat het bestaande en in de nieuwe wetten gegeven kader voor gegevensverwerking zou moeten kunnen volstaan voor de uitvoering in de praktijk van de verschillende taken en werkzaamheden van gemeenten. De visie van het Rijk is gebouwd op drie pijlers: 1. Balans tussen noodzakelijke gegevensverwerking vanuit de maatschappelijke opgave in het sociale domein en borging van de privacy; 2. Versterking van de positie van de burger; 3. Versterking van de democratische verantwoording over gegevensverwerking en privacy op lokaal niveau. 1. Balans tussen noodzakelijke gegevensverwerking en borging van de privacy 2 Aldus de Beleidsvisie Zorgvuldig en bewust, pagina 3. 5

12 De burger moet erop kunnen vertrouwen dat niet onnodig of bovenmatig gegevens verwerkt worden en dat gegevens goed zijn beveiligd tegen ongeoorloofde inzage en gebruik. De nieuwe Wmo vraagt van gemeenten om breed te kijken als een burger zich meldt met een hulpvraag. Zij moeten onderzoeken of samenwerking met instanties uit andere domeinen noodzakelijk is (waaronder zorg, jeugdhulp, onderwijs, werk en inkomen). Dit roept een dilemma op: wanneer is breed kijken breed genoeg en wanneer wordt het onnodig of bovenmatig? Hieruit volgt dat het van belang is om effectief het onderscheid te maken tussen eenvoudige situaties en potentiële multiprobleemsituaties. Dat kan door het inrichten van een zorgvuldig proces van triage waarin stapsgewijze afwegingen ten aanzien van gegevensverwerking een plaats hebben. Privacy wordt zo een onderdeel van de kwaliteit van het dienstverleningsproces en de professionaliteit van de medewerker. 2. Versterking van de positie van de burger. Het is van belang dat de burger weet en het vertrouwen heeft dat hij tegen gegevensverwerking door de overheid in verweer kan komen. Hij moet een zichtbare, laagdrempelige en gezaghebbende plek hebben om klachten te uiten met betrekking tot de verwerking van zijn persoonsgegevens en privacy. Het Rijk roept tenminste tot aan de eerste evaluatie van de decentralisatiewetten een ombudsfunctie in het leven rond gegevensuitwisseling in het sociale domein. Gemeenten en samenwerkingspartners moeten een actief beleid hebben om burgers te wijzen op hun rechten, zoals bezwaar en beroep, inzage en correctie van gegevens. Het moet eenvoudiger worden voor burgers om te kunnen weten welke personen op welk moment zijn gegevens hebben ingezien, tenzij er zwaarwegende redenen zijn om dit niet te doen. Met betrekking tot gegevensbeveiliging is het uitgangspunt dat gegevensuitwisseling tenminste voldoet aan de Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten en uiteraard aan de verplichtingen die voortvloeien uit de materiële wetten, waaronder de Jeugdwet en Wmo Toegang van persoonsgegevens is beveiligd op basis van autorisaties. Alle gegevensuitwisseling vindt plaats in beveiligde systemen en via beveiligde infrastructuren. De wijze waarop gemeenten omgaan met de verwerking van persoonsgegevens in het kader van de decentralisaties wordt onderdeel van de evaluatie van de decentralisaties van het Rijk. 3. Versterking van de democratische verantwoording over privacy op lokaal niveau Het college is verantwoordelijk voor de zorgvuldigheid van de gegevensverwerking die door of namens de gemeente plaatsvindt. Zij stelt eisen aan beveiliging en borging van privacy en is verantwoording verschuldigd aan de raad voor de wijze waarop het hieraan invulling geeft. De afspraken die gemeenten maken over gegevensverwerking en privacy dienen transparant te zijn en onderdeel van het lokale democratische proces. Voor zover de gemeente haar taken in samenwerking uitvoert, is het college ervoor verantwoordelijk dat gegevensverwerking is ingebed in een zorgvuldig proces van triage en maakt hierover afspraken met samenwerkingspartners. Ook indien de gemeente een deel van haar taken uitbesteed aan private partijen, blijft de gemeente verantwoordelijk voor de zorgvuldigheid van de gegevensverwerking. Zij moet dit borgen in de contracten met de uitvoerende partijen, waarin een beveiligingsniveau moet worden afgesproken dat minimaal op het niveau als neergelegd in de Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten (BIG) moet zijn. Ook moet continuïteit van dienstverlening worden afgesproken (bv. bij storingen of faillissement) en ook, waar nodig, afspraken bevatten over voorafgaand overleg bij voorgenomen aanpassingen in de ondernemingsrechtelijke structuur om het risico op doorgifte van persoonsgegevens aan derde landen zoveel mogelijk te beperken. Hergebruik van gestandaardiseerde gegevens voor standaardprocessen en voorzieningen Hergebruik van gestandaardiseerde gegevens moet zijn geregeld in de wet- en regelgeving van de betreffende sectoren, op basis van wederkerigheid. Bijvoorbeeld de mogelijkheid om de toekenning van bepaalde voorzieningen afhankelijk te stellen van de hoogte van het inkomen. Het gebruik van 6

13 de daarvoor noodzakelijke gegevens moet zowel in de regelgeving van de Wmo als SUWI geborgd zijn. Triage Het is van belang dat gemeenten het vermogen ontwikkelen om effectief onderscheid te maken tussen eenvoudige en meervoudige situaties en potentiële complexe (multi)problematiek. Dat kan door het inrichten van een zorgvuldig triageproces. Triage is het proces van verhelderen, routeren en escaleren (bijvoorbeeld naar een veiligheidshuis) van vragen en casussen. Dit kan op driemomenten in het sociale domein plaatsvinden. De grijze pijlen geven de momenten aan waarop triage kan plaatsvinden Triage is erop gericht om op een gestructureerde en gestandaardiseerde manier de mate van integraliteit vast te stellen. Met andere woorden: is er sprake van een enkelvoudige of meervoudige vraag, of complexe multiproblematiek? Een enkelvoudige vraag kan snel worden afgehandeld. Als blijkt dat sprake is van een meervoudige vraag kan bijvoorbeeld gekozen worden om andere leden van het sociaal wijkteam in te zetten voor integrale afhandeling van de hulpvragen. Wanneer sprake is van een zware multiprobleemcasus is het wellicht nodig om te zorgen voor escalatie naar het regieteam of naar het veiligheidshuis. Door middel van triage wordt bepaald waar in de piramide de vraag thuishoort en welke mate van gegevensverwerking noodzakelijk is. Zo wordt privacy onderdeel van de kwaliteit van het dienstverleningsproces en de professionaliteit van de medewerker en wordt bovenmatige en onnodige gegevensdeling en uitvraag voorkomen. De ondersteuning en de daarvoor noodzakelijke gegevensverwerking zullen in de regel in samenspraak met betrokkene plaatsvinden. Echter ook dan heeft de overheid de plicht om terughoudend om te gaan met de uitvraag en registratie van persoonsgegevens. Zij is dan gehouden aan de criteria van noodzaak, subsidiariteit en proportionaliteit. Slechts in een zeer beperkt aantal gevallen zal de overheid gegevens uitwisselen buiten de betrokkenheid en zonder samenspraak met betrokkene. Tijdens het proces van dienst- en zorgverlening in het sociale domein kunnen zich tal van keuzes voordoen, waarin professionele inschattingen gemaakt moeten worden die betrekking hebben op het belang van gezondheid en veiligheid enerzijds en het belang van privacy anderzijds. Daarbij is het goed uitvoeren van triage belangrijk. Triage betekent hier dat er een stapsgewijs proces plaatsvindt waarin de afweging wordt gemaakt of gegeven de situatie, bredere of diepgaandere gegevensverwerking noodzakelijk is of niet, en zo ja, met welk doel. Triage kan op meerdere punten in het proces plaatsvinden. Vragen die de betreffende medewerker zich bijvoorbeeld achtereenvolgens kan stellen zijn: -moet ik de situatie verder met de klant verkennen, of kan ik de aanvraag meteen in behandeling nemen en afhandelen als gestandaardiseerd proces? -is hier sprake van een meervoudige problematiek en moet ik meerdere professionals betrekken om te komen tot een samenhangend plan of niet? En als hij besluit gegevens te delen met andere professionals: -wat is het doel van dit casusoverleg en wie moeten daarbij aanwezig zijn? -welke informatie willen we met elkaar delen en waar liggen de grenzen? De antwoorden op die vragen bepalen de mate waarin er gegevens worden verwerkt en informatie wordt uitgewisseld tussen professionals en instanties. Uitgangspunten bij een zorgvuldig en transparant triageproces: De gemeente richt een zorgvuldig proces van triage in voor de dienstverlening in het sociaal domein en maakt hierover afspraken met samenwerkingspartners Voor de betrokken(n) moet altijd duidelijk zijn waarom gegevens worden verwerkt of uitgewisseld en deze moet(en) de mogelijkheid hebben om bezwaren kenbaar te maken. Hierop zijn uitzonderingen mogelijk. 7

14 De betrokkene(n) worden altijd geïnformeerd over het verwerken van persoonsgegevens. Hierop zijn uitzonderingen mogelijk. Als gegevens worden verwerkt zonder betrokkene(n) hierover vooraf te informeren, worden zij hier altijd zo spoedig mogelijk achteraf over geïnformeerd. Aan verwerken van gegevens zonder de betrokkenen hier vooraf over te informeren ligt een voor de burger verifieerbaar besluit ten grondslag. Er wordt in principe gesproken met de betrokkene(n), in plaats van over de betrokkene(n). Dat betekent dat bij casusoverleg betrokken burgers altijd aanwezig kunnen zijn bij hun eigen casus en worden betrokken bij het opstellen van het ondersteuningsplan. Hierop zijn uitzonderingen mogelijk. De juridische kaders en professionele standaarden van professionals worden gerespecteerd. in de afspraken tussen gemeente en samenwerkingspartners en op de werkvloer. Het verwerken van persoonsgegevens gebeurt alleen op need-to-know basis en zoveel mogelijk op basis van zogenaamde dat-informatie. De gemeente heeft te allen tijde de plicht om de verwerking van persoonsgegevens zo minimaal mogelijk te houden. Ook als verwerking gebeurt in samenspraak met betrokkene(n). De privacy en de beveiliging van gegevens in geautomatiseerde systemen wordt geborgd volgens de principes van Privacy en security by design. Gemeenten werken conform de wettelijke bepalingen voor gegevensbeveiliging en implementeren de Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten. 5 Het sociaal wijkteam Hoe wordt het geschetste juridisch kader en de beleidsvisie van het Rijk vormgegeven in het Sociaal wijkteam? De sociaal wijkteams hebben een spilfunctie in het realiseren van de Wmo-doelstellingen en de vertegenwoordiging van het jeugddomein wordt in de wijkteams versterkt. Het sociaal wijkteam voert taken die de wet aan het college opdraagt, in mandaat uit. Dat betekent dat waar de Wmo 2015 en de Jeugdwet het college bevoegdheden geeft voor het verwerken van persoonsgegevens, deze bevoegdheid overgaat op het sociaal wijkteam. Uit het Beleidskader Wmo en Jeugd blijkt dat wordt toegewerkt naar een netwerk van professionals in de 0 e, 1 e en 2 e lijn, die korte lijnen met elkaar hebben. Afhankelijk van de situatie in de wijk kan de jeugdhulpverlener een vaste plek in het sociaal wijkteam krijgen, of worden goede afspraken gemaakt met scholen en kinderopvang. Dat betekent dat niet alleen persoonsgegevens binnen het sociaal wijkteam zullen worden uitgewisseld, maar ook tussen leden van het sociaal wijkteam en andere professionals uit het netwerk. Dit alles moet gebeuren binnen de grenzen van de privacywetgeving. In bijlagen 1 en 2 zijn de juridische kaders uit de Wmo 2015, respectievelijk de grondslagen voor gegevensverwerking ingevolge de jeugdwet opgenomen. 5.1 Gegevensverwerking binnen het sociaal wijkteam Om dit te borgen wordt een convenant opgesteld waarin de afspraken over het omgaan met de verwerking van persoonsgegevens worden vastgelegd. Alle leden van het Sociaal wijkteam zijn gehouden aan dit convenant. Belangrijk uitgangspunt is dat de verwerking van persoonsgegevens zo transparant mogelijk is voor de burger en met zijn toestemming plaatsvindt. Voorts wordt de doelbinding beschreven, wie de verantwoordelijke in de zin van de Wbp is, wat het afwegingskader is bij de beoordeling of gegevens verwerkt mogen worden binnen het sociaal wijkteam en in het geval van uitwisseling met derden. Speciale aandacht wordt besteed aan de verwerking van medische en/of strafrechtelijke gegevens en de uitdrukkelijke toestemming die hiervoor nodig is. Voorts wordt afgesproken en beschreven welke gegevens vastgelegd kunnen worden in het geautomatiseerde systeem, wat de rechten van betrokkene zijn en hoe hij ze kan uitoefenen. Tenslotte worden afspraken opgenomen over bewaartermijnen en beveiliging tegen verlies of onrechtmatig gebruik van de persoonsgegevens. 8

15 Persoonsgegevens worden alleen uitgewisseld tussen de leden van het Sociaal wijkteam die betrokken zijn bij de betreffende casus. In de praktijk zal in veel gevallen na een melding van betrokkene dat hij behoefte heeft aan maatschappelijke ondersteuning of jeugdhulp een onderzoek plaatsvinden. Uitgangspunt is dat de hulpvraag leidend is. Het onderzoek zal in eerste instantie plaatsvinden op basis van informatie die de burger geeft. De professional maakt vervolgens de afweging of het noodzakelijk is om gegevens te delen met een ander wijkteamlid, of met een derde. Het zal dan in eerste instantie gaan om dat gegevens. Dat zijn gegevens die aangeven dat sprake is van een bepaalde situatie, vorm van ondersteuning of voorziening, zonder inhoudelijke informatie. Als hij inschat dat het nodig is derden te consulteren, vraagt hij daarvoor toestemming aan betrokkene. In samenspraak met betrokkene en andere professionals wordt vervolgens een samenhangend plan van aanpak gemaakt. Als betrokkene geen toestemming voor gegevensdeling geeft, moet de professional inschatten of de situatie dusdanig is dat hij de bezwaren van betrokkene naast zich neerlegt, of niet. Voor de professionele derde met wie het wijkteamlid gegevens wil delen speelt de afweging of hij vanuit de juridische kaders en richtlijnen van zijn professie informatie kan delen of niet en tot op welk niveau. Toestemming Uitgangspunt bij de toegangspoort tot maatschappelijke ondersteuning en jeugdzorg is dat betrokkene altijd om toestemming voor gegevensuitwisseling gevraagd wordt. Indien de betrokkene minderjarig is en de leeftijd van zestien jaren nog niet heeft bereikt, of onder curatele is gesteld, dan wel ten behoeve van de betrokkene een mentorschap is ingesteld, is de toestemming van de wettelijk vertegenwoordiger vereist. Een toestemming kan door de betrokkene of zijn wettelijk vertegenwoordiger te allen tijde worden ingetrokken. Om daadwerkelijk te kunnen spreken van toestemming zijn drie punten essentieel: 1. betrokkene moet in vrijheid zijn wil kunnen uiten; 2. de wilsuiting moet betrekking hebben op een bepaalde gegevensverwerking, of een bepaalde categorie van gegevensverwerkingen; 3. betrokkene moet beschikken over de noodzakelijke inlichtingen om het geven van toestemming goed te kunnen beoordelen (informatieplicht van de verantwoordelijke). Dat kan betekenen dat in een bepaald geval betrokkene toestemming gevraagd wordt voor gegevensverwerking binnen het Sociaal wijkteam ten behoeve van de beoordeling van zijn behoefte aan jeugdhulp, voor gegevensverwerking over de domeinen heen omdat uit de triage blijkt dat er noodzaak is integraal te kijken naar de situatie van het gezin en voor gegevensuitwisseling met bijvoorbeeld de huisarts in het kader van de hulpvraag. Informeren Uitgangspunt is dat betrokkene tijdig geïnformeerd wordt over het gebruik van de gegevens, ook als dit zonder zijn toestemming gebeurt. Concreet betekent dit dat hij op het moment dat hij bevraagd wordt door het sociaal wijkteam, geïnformeerd wordt over wie de verantwoordelijke is voor de gegevensverwerking en voor welk doel zijn gegevens verwerkt worden. Daarnaast wordt betrokkene in kennis gesteld van zijn rechten met betrekking tot de gegevensverwerking. Een en ander geldt voor zover betrokkene nog niet van deze informatie op de hoogte is. (Complexe) multiproblematiek In sommige gemeenten vindt de aanpak en begeleiding van (complexe) multiproblematiek en woonoverlast in de Sociaal wijkteams plaats, in andere gemeenten is dit op een andere manier belegd. In Nijmegen houden de regieteams zich bezig met deze zware multiproblematiek waarbij sprake is van overlast of een bedreiging van de veiligheid van betrokkene(n) of zijn(/hun) omgeving. In het geval van overlastveroorzakers en huishoudens met complexe multiproblematiek, zal het vragen van toestemming soms geen optie zijn. Het is dan van belang dat de professional die het signaal ontvangen heeft de afweging maakt of er een andere grond is om toch gegevens uit te 9

16 wisselen. Veelal zal in deze gevallen de afweging zijn of er sprake is van een risico voor de gezondheid of veiligheid van betrokkene zelf en/of anderen, dat zodanig is dat het belang van ingrijpen en daartoe gegevens uitwisselen zwaarder weegt dan het belang van bescherming van de privésfeer van betrokkene. In dat geval is het Rijk van mening dat een grondslag voor gegevensverwerking gevonden kan worden in artikel 8d van de Wbp: vrijwaring van een vitaal belang van betrokkene. In de juridische praktijk wordt dit criterium eng geïnterpreteerd. Regelmatig dient te worden geëvalueerd door de professional of er nog steeds redenen zijn de rechten van betrokkene te beperken. Voor de situaties die gedefinieerd kunnen worden als bemoeizorg, zoals in de Nijmeegse regieteams, is de handreiking Gegevensuitwisseling in het kader van bemoeizorg door GGD Nederland, GGZ Nederland en KNMG geschreven. Bemoeizorg wordt in de handreiking gedefinieerd als het bieden van (ongevraagde) hulp aan (zorgwekkende) zorgmijders met een (vaak) complexe problematiek, waarbij verbetering van de kwaliteit van leven en reductie van overlast als uitgangspunten dienen. In de handreiking wordt beschreven dat tot het tijdelijk beperken van de rechten van de cliënt (waaronder het verstrekken van persoonsgegevens aan anderen zonder diens toestemming) in de bemoeizorg alleen wordt overgegaan indien daartoe een evident belang aanwezig is. Het zal daarbij altijd moeten gaan om een dringend gezondheidsbelang van de cliënt, al dan niet gecombineerd met ernstige overlast die deze cliënt voor anderen veroorzaakt. Casusoverleg Binnen het Sociaal wijkteam vinden werkoverleggen plaats, waarin casussen geanonimiseerd besproken worden. Er is dan geen sprake van tot de persoon herleidbare gegevens, dus niet van persoonsgegevens. Gewaakt dient te worden dat er niet zoveel details gedeeld worden dat de casus toch tot de persoon herleidbaar wordt voor een of meerdere deelnemers aan het casusoverleg. Afwegingskader 3 De volgende afweging moet elke keer worden gemaakt wanneer een professional voornemens is om gegevens te verwerken. Dat kan dus op meerdere momenten in het proces zijn. -Doel: wat is het doel dat wordt nagestreefd met het verwerken van persoonsgegevens? -Noodzaak: wat is de noodzaak om de persoonsgegevens in een bepaald geval te willen delen met andere betrokken professionals? Concretiseer de zorgen en inventariseer welke acties beschikbaar zijn om het doel te bereiken (bv anoniem bespreken van de casus met andere professionals, niet anoniem bespreken van gehele dossier met een andere professional). Maak voor het maken van de af- en overwegingen gebruik van de drie principes die eerder zijn besproken in het juridisch kader: -Principe van proportionaliteit Staat de actie in verhouding tot het doel? Geef antwoord op de vraag: Staat het op deze wijze afstemmen en samenwerken in verhouding tot de (veronderstelde) zorgen en het doel dat ik heb met betrokkene? -Principe van subsidiariteit Is dit de minst ingrijpende actie? Is de actie echt nodig met het oog op het belang van betrokkene? Is er een andere (minder ingrijpende actie) mogelijk om het doel te bereiken? Geef een antwoord op de vraag Is het echt nodig - met het oog op het belang van de jongere - dat ik op deze wijze afstem of samen werk met andere betrokken professionals? Of zou het ook wel een tandje minder kunnen? Kan ik het afstemmen en samenwerken op een andere manier doen, uitstellen of nalaten? Bereik ik dan nog mijn oorspronkelijke doel? -Principe van doelmatigheid 3 Uit Samenwerken in de jeugdketen. Dit instrument is opgesteld voor jeugdhulpverleners. Het vormt een vertaling van de eisen uit de Wgbo en kan ook goed gebruikt worden om het afwegingskader voor gegevensuitwisseling in andere domeinen helder te krijgen. 10

17 is dit de meest geschikte actie? Wordt met deze actie het beoogde doel bereikt? Geef een antwoord op de vraag of het op deze wijze afstemmen en samenwerken de (meest) aangewezen weg is, dit met het oog op het belang van betrokkene. Vervolgens is het van belang het gekozen standpunt te motiveren en documenteren. Dit moet niet achteraf gebeuren, maar gedurende het proces. Registratie/dossier In het Sociaal wijkteam zullen persoonsgegevens geregistreerd worden in een geautomatiseerd systeem. Uitgangspunt is ook hier weer dat terughoudend omgegaan wordt met het verwerken van gegevens. Persoonsgegevens worden per persoon en per domein afgescheiden bewaard. Het is aan te raden een apart of afgescheiden dossier te maken voor het plan van aanpak. Daarin worden procesafspraken, betrokken behandelaars, termijnen en dergelijke vastgelegd. Het plan van aanpak bevat géén informatie over de achtergrond van de problematiek of de inhoudelijke overwegingen. De onderliggende detailgegevens worden vastgelegd in een afgescheiden dossier waar alleen de betreffende casusregisseur voor geautoriseerd is. Voor zover het noodzakelijk is dat inhoudelijke gegevens vastgelegd worden in het registratiesysteem van het Sociaal wijkteam, draagt de verantwoordelijke (het college van burgemeester en wethouders) er zorg voor dat ze alleen toegankelijk zijn voor de bij de casus betrokken hulpverleners. Medische en strafrechtelijke gegevens zijn alleen toegankelijk voor de professional die ze heeft ingebracht. Betrokkene heeft te allen tijde inzage in zijn dossier en kan opvragen wie zijn dossier heeft ingezien, of aan wie gegevens zijn verstrekt. Het is dus van belang dat goed gedocumenteerd wordt met wie persoonsgegevens zijn gedeeld. Gedeelten van het dossier zijn niet ter inzage van derden zonder uitdrukkelijke toestemming van betrokkene. De geautomatiseerde verwerking van persoonsgegevens wordt door het college gemeld bij het College bescherming persoonsgegevens. 5.2 Gegevensuitwisseling Sociaal wijkteam derden professionals Het kan noodzakelijk zijn dat het Sociaal wijkteam persoonsgegevens met derden professionals uitwisselt. Zowel met professionals binnen de lokale toegangspoort, met huisartsen, Zorg adviesteams van scholen, of het Advies en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling (AMHK), als met professionals buiten de lokale toegangspoort, zoals de gecontracteerde aanbieders van jeugdhulp of maatschappelijke ondersteuning in het kader van consultatie en advies. Professionals met medisch beroepsgeheim Op grond van artikel 88 Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG) hebben artsen, tandartsen, apothekers, gezondheidszorgpsychologen, psychotherapeuten, fysiotherapeuten, verloskundigen en verpleegkundigen een medisch beroepsgeheim. Aan het medisch beroepsgeheim wordt nadere invulling gegeven in de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (Wgbo). De Wgbo is opgenomen in het Burgerlijk Wetboek (BW). De instelling waar een hulpverlener werkzaam is heeft de plicht tot geheimhouding. Daarnaast is de geheimhoudingsplicht voor bijvoorbeeld maatschappelijk werkers geregeld in een beroepscode. Het medisch beroepsgeheim houdt in dat een hulpverlener geen gegevens van een patiënt aan anderen mag verstrekken. Doorbreking van het medisch beroepsgeheim mag alleen als sprake is van: toestemming van de patiënt: de patiënt dient volledig te zijn geïnformeerd alvorens hij toestemming kan geven; informatie-uitwisseling met degenen die direct bij de behandeling zijn betrokken; wettelijk voorschrift; conflict van plichten: Een conflict van plichten kan zich voordoen wanneer een zwaarwegend belang van de patiënt of een ander dan de patiënt de doorbreking van de 11