De magische zone van Hella S. Haasse
|
|
- Esther van der Velde
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De magische zone van Hella S. Haasse De verbeelding was voor haar de redding van een beheerst bestaan in de zijlijn. Haar romans en verhalen waren pogingen deel te nemen aan die wereld. MARJA PRUIS Ik heb deze anekdote wel eens eerder opgeschreven, maar de afgelopen dagen dringt hij zich steeds op in mijn hoofd. Jaren geleden kwam na afloop van een lezing in De Balie in Amsterdam een mij onbekende heer naar me toe. Hij stelde zich voor als Jan van Lelyveld, oftewel 'meneer Haasse'. Een vriendelijke man met een duidelijke missie. Hij zei: 'Je moet je niet vergissen. Het uiterlijk toont niet altijd wat eronder schuilgaat.' Een apodictische mededeling die bij mij onmiddellijk in vruchtbare bodem neerdaalde. Ik had even ervoor een groot stuk over het werk van Hella S. Haasse geschreven. De
2 opdracht was nadrukkelijk een persoonlijk essay te schrijven waarin een gecanoniseerde auteur 'opnieuw op zijn wezenlijke merites' beoordeeld werd. Dat klinkt omineuzer dan het bij mij uitpakte, al deed ik mijn best niet a priori met eerbied te schrijven over haar werk. Een eerbied die naarmate een auteur ouder wordt ook iets beledigends heeft. Het resultaat van mijn inspanning viel echter niet helemaal in goede aarde. In de krant schreef een collega-criticus dat de redactie van het tijdschrift mijn stuk onmiddellijk in de prullenbak had moeten gooien. Erger vond ik het te horen dat Haasse zelf, naar ik dacht een beetje onaangenaam verrast, had gebeld met haar redacteur. Of die mij misschien kende. Dezelfde redacteur die ik overigens in het stuk aanhaalde, als zijnde degene die mij vertelde dat iedere auteur last heeft van slechte recensies en daar een tijdlang onder gebukt gaat, 'behalve zo iemand als Hella Haasse'. Voor mij was dat andermaal een teken van wat ik in dat stuk benoemde als 'haar stoïcijnse gemoed', dat er naast intelligentie, ijver en schrijftalent voor had gezorgd dat zij als enige schrijfster de hors concours-regionen der vaderlandse letterkunde had bereikt. En ik had Oeroeg (1948) nog maar eens aangehaald als voorbeeld, haar eersteling, waarin haar voorkeur voor het kalme, soms zelfs steile, mannelijke vertelperspectief al helemaal aanwezig is. Hoe anders was het haar schrijfsterschap vergaan als haar ik-verteller een meisje was geweest. Ze had dan zichzelf geïntroduceerd als een van de vele autobiografisch geïnspireerde schrijfsters in plaats van als een kloeke, fantasievolle mythebouwer. Maar ook was Oeroeg dan een vrouwelijke adolescentenroman geweest met zijn eigen beperkte, specifieke thematiek, in plaats van een universele, tijdloze geschiedenis van een beladen vriendschap. Tijdloos genoeg om ruim zestig jaar na oorspronkelijke verschijning groots verspreid te worden bij een nationale leescampagne, opgetuigd met een essay van een jonge zielsverwant, Abdelkader Benali, over vriendschap en cultuurverschillen. Maar meteen ook besef ik dat dit zo'n machteloze 'wat als...'-redenering is. Want Hella S. Haasse - en nu moeten we dan toch de moed opvatten om in die hatelijke verleden tijd over haar te gaan schrijven - Hella S. Haasse was natuurlijk Hella S. Haasse omdát zij van meet af aan een ander, ogenschijnlijk verder van zich af liggend perspectief koos. Met als gevolg dat, zoals ik in dat gewraakte stuk schreef, distantie en beheersing de pijlers van haar schrijverschap werden. Wat niet betekent dat, ik zeg het nog maar eens, ik geen oog heb voor alle gistingen en woelingen in haar werk, met name haar autobiografische proza. Vorig jaar werd dit opnieuw gebundeld gepubliceerd als deel van het Verzameld Werk, onder de titel Het dieptelood van de herinnering. Zo samengebracht bleken die persoonlijke opstellen nog aan waarde te winnen: in alle omtrekkende bewegingen die observator en buitenstaander Haasse maakte, tekende zich des te sterker de kern van haar schrijverschap af dat zozeer samenviel met haar leven.
3 Weinig vrouwelijke auteurs zullen haar dit kunnen nazeggen. Haasse was een van de zeldzame vaderlandse schrijfsters, niet-solitair levend en niet-lesbisch, moeder bovendien, die een enorm oeuvre bijeen schreef dat alom werd en wordt gewaardeerd, en dat laatste - heel uitzonderlijk - niet alleen door haar seksegenoten. Zelf legde ze op deze uitzonderingsstatus nooit de nadruk. Evenmin voelde ze zich geroepen zich uit te spreken over groeimogelijkheden van het vrouwelijk genie in een dominant mannelijke cultuur. Haar onderzoekende geest ontsteeg het man/vrouw-niveau en leek iedere mogelijke sekse-specifieke beperking voorbij. Haar werk is nadrukkelijk niet-vrouwelijk in de traditionele zin des woords, dat wil zeggen niet-sentimenteel, niet-anekdotisch, nietmodieus en op een bepaalde manier zelfs niet-persoonlijk. Eerder bezag zij de dingen beschouwend en wijsgerig dan intiem en klein. Des te interessanter was en is haar Zelfportret als legkaart (oorspronkelijk 1954, opgenomen in Het dieptelood) dat bedrieglijk huiselijk begint met trappelende kindervoetjes. Op onnavolgbaar zen-achtige wijze beschreef Haasse hoe het creatieve brein zich staande hield in de tredmolen van het gezinsleven, en uiteindelijk misschien zelfs garen spon bij de voortdurende herhaling - 'tot aan de grens van het onverdraaglijke toe' - van altijd dezelfde handelingen, reacties en situaties. De jaren zeventig waarin het (vrouwelijk) narcisme in bekentenisliteratuur hoogtij zou gaan vieren, waren nog twintig jaren van hier verwijderd. In wonderlijk algemene bewoordingen, soms tegen het duistere aan, repte Haasse van de beginjaren van haar huwelijk zonder ook maar één keer de eerste persoon enkelvoud te gebruiken. Verkende de schrijfster in dit zelfportret ook al de contouren van de roman en die van de historische roman in het bijzonder, in Persoonsbewijs (oorspronkelijk 1967) ging ze nader in op haar eigen werkwijze. Ook gaf ze een verklaring voor het feit dat haar protagonisten over het algemeen mannen zijn, zij het een nogal onbevredigende: 'In de symbolentaal van de verbeelding neemt de individuele bewustwording eerder de gestalte aan van een mannelijke dan een vrouwelijke persoonlijkheid.' Het gevolg was dat haar vrouwelijke personages gestalte krijgen in relatie tot hun omgeving, terwijl de mannen autonome karakters zijn. Inderdaad koos Haasse meestal in haar werk een kalm, mannelijk vertelperspectief. Vooral in haar Indische romans zijn meisjes en vrouwen slachtoffers van hun lot. Inlandse vrouwen zijn vroeg verwelkt in hun armoedige, arbeidzame en kinderrijke leven. Nederlandse vrouwen lijden aan hoofdpijn, hysterische toevallen en ongelukkige huwelijken. Weliswaar gaf de schrijfster in onder meer haar geschiedverhalen over Charlotte Sophie Bentinck en in verschillende essays blijk van betrokkenheid bij dwarse vrouwen met escapistische neigingen, die fascinatie was steevast vermengd met afkeer. Het zij zo: 'Het deel van mijzelf dat wil onderzoeken, met de rede leven, en dat dus ook -
4 ter compensatie - geneigd is tot romantiek, verschijnt in mijn werk in de gedaante van mannelijke ik-figuren.' In Zwanen schieten (oorspronkelijk 1997, opnieuw uitgegeven in een Verzameld Werkeditie) schetste Haasse het milieu waaruit ze voortkwam als bolstaand van de opvoedingsnormen en -voorschriften. Discretie en 'fair play' waren uiterst belangrijk, evenals de noodzaak 'je nooit te laten gaan'. Treffend beschreef ze de groei van een buitenstaander, een dromer. Ze zag zichzelf als erfgenaam van zowel een uitgesproken sensueel temperament van de kant van haar moeders moeder, als van een instinctieve terughoudendheid van haar grootvader van vaders kant. De innerlijke strijd die hiervan het gevolg was - 'Als een van de twee - tijdelijk - overheerst, blijft de andere kalm observeren, of met uitdagend commentaar aanwezig' - leidde tot een blokkade in het gewone leven, en was tegelijkertijd de motor achter haar schrijven. Heel mooi verbeeldde ze dit in bijvoorbeeld haar roman Cider voor arme mensen (1960). Via het verhaal van twee mensen die zich in een buitenechtelijke verhouding willen verliezen, gaat het hier om de existentiële vraag: begeef je je in de wereld, of houd je afstand? Plotseling zie je de schrijfster worstelen met die vraag. De verbeelding was voor haar de redding van een beheerst bestaan in de zijlijn; haar romans en verhalen waren pogingen deel te nemen aan die wereld. Het ondoordringbare landschap van Java versterkte haar aangeboren aanleg tot waarnemen. 'Ik kan de werkelijkheid alleen in me opnemen door er van een afstand naar te kijken', schreef ze in Een handvol achtergrond (oorspronkelijk 1993). 'Ik kan haar alleen weergeven, indien - en misschien juist doordat - ik er nooit dichterbij kan komen. Met Indië, Java, kon ik per definitie nooit echt één worden, maar ik kon het benaderen door waarneming.' De schrijfster heeft meermalen te kennen gegeven dat ze niet wil dat er een biografie over haar wordt geschreven. In haar laatste interview, met deze krant, roemde ze nog het geduld van de shredder. Haar toekomstige biograaf, die ongetwijfeld toch gaat opstaan, zal het moeilijk krijgen het wezenlijke van haar schrijverschap beter onder woorden te brengen dan zij het zelf heeft gedaan. Ontroerend oprecht beschreef ze in Zwanen schieten hoezeer ze haar hele schrijvende leven bezig is geweest cirkels te trekken, verbanden te zoeken, verbindingen te leggen. Het middenstuk, een verhaal over een Australische jongen die de bush intrekt, is in zekere zin Terug naar Oeroegs geest. Weer blijft de vereniging van twee zielen, een witte en een zwarte, uit. Uit de beide autobiografische stukken eromheen worden incidenten en toevalligheden aan elkaar geregen op een vreemd troostende manier. Zo zag ze op bezoek bij haar broer in Australië het Indische leven van hun beider jeugd terug in de manier waarop hij het grillige landschap naar zijn hand zette. En ontmoette ze in Indonesië een tot dan toe onbekend nichtje, voorbode van nog veel spectaculairder nieuws: ze bleek een halfzusje te hebben,
5 een kind van haar vader samen met een Indonesische, verwekt in de periode dat haar moeder in Zwitserland aan het kuren was. Opeens was de band des bloeds met haar geboorteland een feit. Breed waaierde haar leven uit, om dan ook weer samengebald te worden op het stukje Prinsengracht in Amsterdam, waar ze in een latere fase van haar leven naar dochter en kleinkinderen wandelde. Hetzelfde stukje gracht waar ooit de pianomuziek van haar moeder uit een van de openstaande ramen klonk, waar zij zelf ook ooit een kamer bewoonde, haar man leerde kennen... Het was haar 'magische zone'. Haasse's egodocumenten laten zich lezen en herlezen, omdat de volle betekenis zich niet altijd onmiddellijk openbaart. Juist in haar afstandelijkheid toonde de schrijfster zich voor de aandachtige lezer onweerstaanbaar openhartig. Zoals ze zelf op een van de laatste bladzijden van Een handvol achtergrond met de haar typerende kalmte opmerkte: 'Ervaring heeft me geleerd dat wat aanvankelijk duister lijkt, mettertijd gewoonlijk doorzichtig wordt voor een ontvankelijke en geduldige geest.'
Boekverslag Nederlands Oeroeg door Hella S. Haasse
Boekverslag Nederlands Oeroeg door Hella S. Haasse Boekverslag door een scholier 1571 woorden 13 jaar geleden 5,5 18 keer beoordeeld Auteur Genre Hella S. Haasse Novelle Eerste uitgave 1948 Vak Nederlands
Nadere informatieSamenvatting Nederlands Kroniek van een aangekondigde dood
Samenvatting Nederlands Kroniek van een aangekondigde dood Samenvatting door L. 1049 woorden 15 februari 2016 6,7 9 keer beoordeeld Vak Nederlands Bespreking van een roman Auteur: Gabriel García Márquez
Nadere informatieTed van Lieshout Floor van de Ven, H3G, Uitgeveri Plaats Jaar uitgave en druk Aantal bladzijdes Genre Inhoudsopgave Samenvatting
Boekverslag door F. 1662 woorden 8 juni 2016 7 7 keer beoordeeld Auteur Ted van Lieshout Genre Psychologische roman, Jeugdboek Eerste uitgave 1996 Vak Nederlands Gebr. Ted van Lieshout Floor van de Ven,
Nadere informatieWat gebeurde er met de beek Krith?
Elia bij de weduwe in Zarfath. Wat gebeurde er met de beek Krith? 1 Koningen 17:7 7 En het gebeurde na verloop van vele dagen dat de beek uitdroogde, want er was geen regen in het land gevallen Welke opdracht
Nadere informatieWitte Buffelvrouw. Ik ben een met de natuur. Ik ben afgestemd op de krachten van het universum
Witte Buffelvrouw Ik ben een met de natuur. Ik ben afgestemd op de krachten van het universum Ik heb vrije toegang tot de wijsheid en de kennis van de voorouders die voor mij op deze aarde waren. Ganesha
Nadere informatiePreek. Gemeente van Christus, Intro
Schuld? Gezang 75: 1/2 LvdK Stil gebed Votum en groet Psalm 65: 1 NB Geloofsbelijdenis Psalm 65: 2 NB Gebed Schriftlezing Psalm 130: 2/4 NB Preek Psalm 32: 1/4 OB Lezen van het formulier tot en met het
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Hedonia door Kees van Kooten
Boekverslag Nederlands Hedonia door Kees van Kooten Boekverslag door een scholier 2047 woorden 12 oktober 2004 7,8 25 keer beoordeeld Auteur Genre Kees van Kooten Komedie Eerste uitgave 1984 Vak Nederlands
Nadere informatieInhoud. Inleiding: lui is slim! 7. Hoofdstuk 1: iedereen is uniek, iedereen leert uniek 13. Hoofdstuk 2: op zoek naar het geheim van succes 25
Inhoud Inleiding: lui is slim! 7 Een paar woorden vooraf Hoofdstuk 1: iedereen is uniek, iedereen leert uniek 13 Een overzicht van vier leerstijlen Hoofdstuk 2: op zoek naar het geheim van succes 25 Zo
Nadere informatieBoekverslag Nederlands De held door Jessica Durlacher
Boekverslag Nederlands De held door Jessica Durlacher Boekverslag door T. 1011 woorden 18 januari 2017 5,5 8 keer beoordeeld Auteur Genre Jessica Durlacher Psychologische roman, Eerste uitgave 2010 Oorlogsroman
Nadere informatieNoveen tot de H. Teresia van het kindje Jezus III
Noveen tot de H. Teresia van het kindje Jezus III Bijgedragen door Johfrael Tuesday 14 April 2009 Laatst bijgewerkt op Tuesday 14 April 2009 in de Geest van Gebed Noveen tot de H. Teresia van het kindje
Nadere informatieIk heb dit boek gekozen, omdat ik hem kreeg bij de Grote Lijsters vorig jaar. Toen ik de achterkant had gelezen, wilde ik weten hoe het zou aflopen.
Boekverslag door een scholier 1942 woorden 16 juni 2007 7 13 keer beoordeeld Auteur Genre Tim Krabbé Psychologische roman Eerste uitgave 2002 Vak Nederlands I Beschrijvingsopdracht. 1. Motivatie van mijn
Nadere informatieHELLA S. HAASSE - EEN PORTRET
SBORNIK PRACf FILOZOFICKÉ FAKULTY BRNÈNSKÉ UNIVERZITY STUDIA MINORA FACULTATIS PH1LOSOPHICAE UNIVERSITATIS BRUNENSIS R4-Sondcrheft, 1999 LEOPOLD DECLOEDT HELLA S. HAASSE - EEN PORTRET Op de vraag hoe men
Nadere informatieBoekverslag Nederlands De foto in mijn hoofd door Yennik Meert
Boekverslag Nederlands De foto in mijn hoofd door Yennik Meert Boekverslag door een scholier 1960 woorden 2 februari 2007 7,8 9 keer beoordeeld Auteur Genre Yennik Meert Jeugdboek Eerste uitgave 2000 Vak
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Kaas door Willem Elsschot
Boekverslag Nederlands Kaas door Willem Elsschot Boekverslag door een scholier 1890 woorden 23 augustus 2003 4,4 17 keer beoordeeld Auteur Genre Willem Elsschot Roman Eerste uitgave 1933 Vak Nederlands
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Kathy's dochter door Tim Krabb?
Boekverslag Nederlands Kathy's dochter door Tim Krabb? Boekverslag door een scholier 1835 woorden 16 jaar geleden 7,3 198 keer beoordeeld Auteur Genre Tim Krabbé Psychologische roman Eerste uitgave 2002
Nadere informatieLia (21) is klaar met krassen en wil taboe doorbreken - Samenle...
! Lia (21) is klaar met krassen en wil taboe doorbreken 04/01/19 om 07:15 Bijgewerkt op 14/02/19 om 11:09 Redactie KW (//kw.be/auteurs/redactie-kw-11.html) Lia is 12 als ze begint met zichzelf te snijden.
Nadere informatieBoekverslag Engels Stepmom door Maggie Rob
Boekverslag Engels Stepmom door Maggie Rob Boekverslag door een scholier 2078 woorden 25 april 2003 6,1 17 keer beoordeeld Auteur Maggie Rob Eerste uitgave 1998 Vak Engels 1. Zakelijke gegevens a. Auteur:
Nadere informatieIndische duinen. Zwg door Jessica Zeker Weten Goed. Zeker Weten Goed. 03 June Adriaan van Dis Psychologische roman, Coming of age Eerste uitgave
Indische duinen Zwg door Jessica Zeker Weten Goed Zeker Weten Goed 03 June 2014 Auteur Adriaan van Dis Genre Psychologische roman, Coming of age Eerste uitgave 1994 Uitgever Augustus Pagina's 281 Flaptekst
Nadere informatiehet laatste station van de wereld
het laatste station van de wereld 1 het tekeningen van ingrid godon laatste station van de wereld een verhaal van paul verrept 2 3 4 5 6 7 8 9 1 De schilder Emile stond om vier uur op. Hij droeg een lang,
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Brieven aan Mick Jagger door Boudewijn B?ch
Boekverslag Nederlands Brieven aan Mick Jagger door Boudewijn B?ch Boekverslag door een scholier 3020 woorden 30 oktober 2003 5,8 18 keer beoordeeld Auteur Genre Boudewijn Büch Psychologische roman Eerste
Nadere informatieEen gesprekje met God de kleine Ziel en de zon
de kleine Ziel en de zon Een kinderparabel gebaseerd op Een ongewoon gesprek met Ergens in de tijd was er een Zieltje, dat tegen zei: Ik weet wie ik ben! zei: Dat is heel mooi. Wie ben je dan? En het Zieltje
Nadere informatieBoekverslag Nederlands De vriendschap door Connie Palmen
Boekverslag Nederlands De vriendschap door Connie Palmen Boekverslag door een scholier 1900 woorden 21 mei 2000 5,4 30 keer beoordeeld Auteur Genre Connie Palmen Psychologische roman, Filosofische roman
Nadere informatiePecha Kucha: Wonder, R.J. Palacio. 1) Omslag
Pecha Kucha: Wonder, R.J. Palacio 1) Omslag Dit is de omslag van het boek. Je ziet een jongen met één oog. Ook zijn linkeroor is groter dan zijn rechteroor. Bij zijn wenkbrauw staat de tekst van de titel
Nadere informatieConnie Palmen De Wetten
Connie Palmen De Wetten Connie Palmen geboren: 25 november 1955 in Limburg opleiding: de studie Nederlandse Taal en Letterkunde en Filosofie in Amsterdam Bij Nederlands bleef ik met vragen zitten, die
Nadere informatie1 Tessalonicenzen 1. Begin van de brief
1 Tessalonicenzen 1 Begin van de brief Paulus groet de christenen in Tessalonica 1 Dit is een brief van Paulus, Silvanus en Timoteüs, aan de christenen in de stad Tessalonica. Jullie horen bij God, de
Nadere informatieBoekverslag door een scholier 1899 woorden 27 september keer beoordeeld. Eerste uitgave 1997 Nederlands
Boekverslag door een scholier 1899 woorden 27 september 2006 6 13 keer beoordeeld Auteur Genre Caja Cazemier Jeugdboek Eerste uitgave 1997 Vak Nederlands Opdracht 1: 1 Onderwerp: Het onderwerp van het
Nadere informatieMishandeld en tóch loyaal aan je ouders
"Ik mocht van Tante niet met Willeke omgaan. Dat is later gelukkig hersteld, ze is nu heel nabij." Mishandeld en tóch loyaal aan je ouders TILBURG STEPHAN JONGERIUS Zo'n 200 kinderboeken heeft Elle van
Nadere informatie1 e zondag van de herfst Geroepen als Abraham? Bij Genesis 11 : 27 12, 9
1 e zondag van de herfst Geroepen als Abraham? Bij Genesis 11 : 27 12, 9 Geslachtsregisters zijn niet echt populair. Behalve misschien voor degenen die er hun hobby van maken om de familiesporen zo ver
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Meisje met negen pruiken
Boekverslag Nederlands Meisje met negen pruiken door Sophie van der Stap Boekverslag door Hanna 1247 woorden 7 maart 2018 8 7 keer beoordeeld Auteur Genre Sophie van der Stap Biografie, Non-fictie Eerste
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Idil, een meisje door Yasmine Allas
Boekverslag Nederlands Idil, een meisje door Boekverslag door een scholier 1753 woorden 17 november 2003 7,2 25 keer beoordeeld Auteur Genre Psychologische roman, Jeugdboek Eerste uitgave 1998 Vak Nederlands
Nadere informatieBoekverslag Nederlands De naam van mijn vader
Boekverslag Nederlands De naam van mijn vader door Sabine van den Berg Boekverslag door een scholier 2196 woorden 19 september 2007 9,5 2 keer beoordeeld Auteur Genre Sabine van den Berg Jeugdboek Eerste
Nadere informatieEen gesprekje met God De kleine ziel en de zon
Een gesprekje met God De kleine ziel en de zon Parabel geschreven door Neale Donald Walsch Ergens in de tijd was er een Zieltje, dat tegen God zei: Ik weet wie ik ben! God zei: Dat is heel mooi. Wie ben
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Oeroeg door Hella S. Haasse
Boekverslag Nederlands Oeroeg door Hella S. Haasse Boekverslag door een scholier 1637 woorden 29 mei 2001 6,8 151 keer beoordeeld Auteur Genre Hella S. Haasse Novelle Eerste uitgave 1948 Vak Nederlands
Nadere informatieTekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst
Tekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst Dames en heren, allen hier aanwezig. Het is voor mij een grote eer hier als pas benoemde burgemeester
Nadere informatieD Artagnan gaat naar Parijs
D Artagnan gaat naar Parijs Artagnan reed op zijn oude paard, een uitgeputte knol met een trieste blik. Ook al was zijn paard op zijn minst vreemd te noemen en ook al waren de kleren die hij droeg verbleekt,
Nadere informatieToespraak G. Verbeet Zwolle, 15 augustus 2016
Toespraak G. Verbeet Zwolle, 15 augustus 2016 Dames en heren, jongens en meisjes, Dank voor de uitnodiging om vandaag te mogen spreken bij deze bijzondere herdenking bij het monument Indië-Nieuw-Guinea
Nadere informatieElke miskraam is anders (deel 2)
Elke miskraam is anders (deel 2) Eindelijk zijn we twee weken verder en heb ik inmiddels de ingreep gehad waar ik op zat te wachten. In de tussen tijd dacht ik eerst dat ik nu wel schoon zou zijn, maar
Nadere informatieHandleiding bij de studielessen voor groep 1-3 van de basisschool NAAM
Handleiding bij de studielessen voor groep 1-3 van de basisschool NAAM September 2009 In september en oktober 2009 is de Levend Evangelie Gemeente gemeentebreed bezig met het onderwerp GEBED. Op verzoek
Nadere informatieZondag 8 november 2015 Sint Maarten de oogst van ons leven
Zondag 8 november 2015 Sint Maarten de oogst van ons leven Lezing: Marcus 12 : 28 34 De herfst brengt voor veel mensen een zekere weemoedigheid.: de bladeren vallen, de zomer is echt voorbij. In de herfst
Nadere informatiehad, maar ook zij is achteraf alles kwijt geraakt door de oorlog.
1. MIJN JEUGDJAREN De bedoeling waarom ik over mijn jeugd wil schrijven is om jullie mee te voeren in mijn verhaal, te laten meevoelen en te laten begrijpen hoe een kind van 4 à 5 jaar leeft in een moeilijke
Nadere informatieONDER DE PARAMARIBOOM
ONDER DE PARAMARIBOOM Johan Fretz in makkelijke taal Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen Voorwoord De grote mensen vroegen me altijd waar ik vandaan kwam. Dordrecht, zei ik dan. Maar dat was niet
Nadere informatieIk besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:
Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:
Nadere informatieDe drie Poorten van de Wijsheid
De drie Poorten van de Wijsheid Een koning had als enig kind een jonge, dappere, edelmoedige en intelligente zoon. Om de vorming van de Prins met betrekking tot het Leven te vervolmaken, stuurde de koning
Nadere informatieTaaldomeinen in samenhang
Taaldomeinen in samenhang 29 sept Netwerkdag taalspecialisten Petra de Lint (in)directe rede 1. Dit is de directe rede, zei meester Johan. 2. Meester Johan zei: Dit is de directe rede. 3. Meester Johan
Nadere informatieRecensie Nederlands Ik was 12 en ik fietste naar school
Recensie Nederlands Ik was 12 en ik fietste naar school Recensie door N. 1002 woorden 6 november 2015 6,7 32 keer beoordeeld Vak Nederlands 1. Voorblad Titel: Ik was 12 en ik fietste naar school Auteur:
Nadere informatieWerkwoordoefeningen bij les 5
Werkwoordoefeningen bij les 5 Werkwoordoefening 1 1 Ik loop. Ik liep. 2 Ik loop naar huis. Ik liep naar huis. 3 Ik loop op straat. Ik liep op straat. 4 Ik ga naar school. Ik ging naar school. 5 Ik ga naar
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Spijt! door Carry Slee
Boekverslag Nederlands Spijt! door Carry Slee Boekverslag door een scholier 1653 woorden 28 november 2001 7 232 keer beoordeeld Auteur Genre Carry Slee Jeugdboek Eerste uitgave 1996 Vak Nederlands Gegevens:
Nadere informatieToespraak van Anouchka van Miltenburg, Voorzitter van de Tweede Kamer, bij de bijeenkomst van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945, op 14 augustus 2015 in de Tweede Kamer We dachten dat we na de capitulatie
Nadere informatieStoner
Stoner http://www.stoner.nu/stoner/ 306. Soms kwam Edith de kamer in, nam plaats op het bed naast hem en spraken ze met elkaar. Ze spraken over alledaagse dingen - over mensen die ze oppervlakkig kenden,
Nadere informatieDe steen die verhalen vertelt.
De steen die verhalen vertelt. Heel lang geleden kenden de mensen geen verhalen, er waren geen verhalenvertellers. Het leven zonder verhalen was heel moeilijk, vooral gedurende de lange winteravonden,
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Een leeg huis door Marga Minco
Boekverslag Nederlands Een leeg huis door Marga Minco Boekverslag door een scholier 1542 woorden 17 december 2001 6,6 65 keer beoordeeld Auteur Genre Marga Minco Roman Eerste uitgave 1966 Vak Nederlands
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Dodelijk verliefd door Gerry Velema
Boekverslag Nederlands Dodelijk verliefd door Gerry Velema Boekverslag door een scholier 1688 woorden 15 jaar geleden 7,7 14 keer beoordeeld Auteur Genre Gerry Velema Jeugdboek Eerste uitgave 2001 Vak
Nadere informatieBoekverslag Engels Sam and Jenny door John Rowe Townsend
Boekverslag Engels Sam and Jenny door John Rowe Townsend Boekverslag door M. 1828 woorden 17 jaar geleden 7,6 234 keer beoordeeld Auteur John Rowe Townsend Eerste uitgave 1997 Vak Engels Hoofdstuk 1 Jenny's
Nadere informatieWinnaar categorie Isk/Okan. Het Universum
Winnaar categorie Isk/Okan Het Universum De oceaan, de stilte en het universum. In haar ogen zag ik ze meteen. Je ziet het; haar ogen vol met tranen Of met de sterren. Toen ik haar voor het eerst zag,
Nadere informatieAPPENDIX A ORIGINAL STATEMENT HAVING MULTIPLE PERSONALITY STATES: A PARTICIPANT S STORY - IN DUTCH
APPENDIX A ORIGINAL STATEMENT HAVING MULTIPLE PERSONALITY STATES: A PARTICIPANT S STORY - IN DUTCH APPENDIX A Eline Vissia en ik hebben elkaar ontmoet bij het onderzoek naar DIS met behulp van neuroimaging
Nadere informatieGemengd Amsterdam * in cijfers*
Gemengd Amsterdam * in cijfers* Tekst: Leen Sterckx voor LovingDay.NL Gegevens: O + S Amsterdam, bewerking Annika Smits Voor de viering van Loving Day 2014 op 12 juni a.s. in de Balie in Amsterdam, dat
Nadere informatieJEZUS IS MIJN SUPERHELD
JEZUS IS MIJN SUPERHELD NAAM Studielessen voor 8-12 jarigen Lessen zijn geschreven door Beryl Voorhoeve, Ilja Witte en Judith Maarsen Mei 2007Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling HET BOEK
Nadere informatieWat mij toevalt, omarm ik Een autobiografie
Ina Hobbelink-Doorduin Wat mij toevalt, omarm ik Een autobiografie Bewerkt door Inez van der Spek 2017 Ina Hobbelink-Doorduin Bewerking en research: Inez van der Spek www.inezvanderspek.nl Omslagontwerp
Nadere informatieBoekverslag Engels The bigger book of Lydia door Margaret Willey
Boekverslag Engels The bigger book of Lydia door Margaret Willey Boekverslag door een scholier 1428 woorden 4 december 2003 8,4 8 keer beoordeeld Auteur Margaret Willey Eerste uitgave 1983 Vak Engels A)
Nadere informatieEngelen. Jana Haas. Liefdevolle genezers. Een praktisch boek voor het helen van lichaam en ziel. Uitgeverij Akasha
Engelen Liefdevolle genezers Een praktisch boek voor het helen van lichaam en ziel Jana Haas Uitgeverij Akasha Inhoud Belangrijke opmerkingen 7 1 Dragers van het licht: Ons ware wezen 9 2 Angsten en de
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Heren van de thee door Hella S. Haasse
Boekverslag Nederlands Heren van de thee door Hella S. Haasse Boekverslag door een scholier 1502 woorden 25 april 2004 6,1 61 keer beoordeeld Auteur Genre Hella S. Haasse Psychologische roman Eerste uitgave
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Afscheid van steen: het domein van de kindertijd door Brigitte Raskin
Boekverslag Nederlands Afscheid van steen: het domein van de kindertijd door Brigitte Raskin Boekverslag door een scholier 1228 woorden 27 januari 2004 6 2 keer beoordeeld Auteur Genre Brigitte Raskin
Nadere informatieLES 8. Toen Jezus dorst kreeg. Sabbat
Toen Jezus dorst kreeg Sabbat Doe Lees Johannes 4. 54 Had je ooit geen water meer om te drinken? Of heb je ooit hele erge dorst gehad? Dit verhaal gaat over hele erge dorst hebben. Water willen drinken.
Nadere informatieConnie PALMEN schreef in een kwarteeuw zes grote romans, een novelle, verhalen, essays, Logboek van een onbarmhartig jaar en het Boekenweekessay 2017.
Connie PALMEN schreef in een kwarteeuw zes grote romans, een novelle, verhalen, essays, Logboek van een onbarmhartig jaar en het Boekenweekessay 2017. Als romanschrijver en als filosoof is Connie Palmen
Nadere informatieMATTIEU WIJNEN. eigenaar audiovisueel bedrijf. Middelbare school. Mattieu, 46 jaar, eigenaar van MWee, een bedrijf in beeld, licht en
78 MATTIEU WIJNEN eigenaar audiovisueel bedrijf Mattieu, 46 jaar, eigenaar van MWee, een bedrijf in beeld, licht en geluid, ken ik van de Events van Open Circles. Hij verzorgt al jaren het geluid tijdens
Nadere informatieAlkmaar Akersloot Bergen Egmond Schagen Obdam Langedijk Niedorp Winkel Heerhugowaard eo
Alkmaar Akersloot Bergen Egmond Schagen Obdam Langedijk Niedorp Winkel Heerhugowaard eo De warme belangstelling en de vele blijken van medeleven na het overlijden van onze dierbare broer, zwager en oom
Nadere informatieGeachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie,
1. Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie, Beste Veteranen, familieleden, vrienden en kennissen
Nadere informatieVoorbeelden. van teksten voor een DANKBETUIGING
Voorbeelden van teksten voor een DANKBETUIGING LBV UITVAARTGROEP Geachte Familie, Meestal worden er tussen 4 en 6 weken na het overlijden dankbetuigingskaartjes verstuurd. We hebben een aantal teksten
Nadere informatieAanleiding tot schrijven.
Boekverslag door Bornbuffalo 943 woorden 20 juni 2018 0 keer beoordeeld Auteur Godfried Bomans Genre Sprookje, Jeugdboek Eerste uitgave 1940 Vak Nederlands Boek van Bomans toch anders dan gedacht. Erik
Nadere informatieGeschapen om te dienen
Bijbelstudie 1 Geschapen om te dienen Genesis 2:4-25 Welke zin heeft het leven? Je wordt geboren. Je leeft een aantal jaren op aarde. Daarna sterf je. Wat is de zin ervan? Op die vraag geeft de Bijbel
Nadere informatieToen de dienstknecht van Abraham was aangekomen in Nachor, waar liet hij de kamelen rusten en waarom juist op die plaats?
Toen de dienstknecht van Abraham was aangekomen in Nachor, waar liet hij de kamelen rusten en waarom juist op die plaats? Genesis 24:10-11 Zo ging hij naar Aram-Naharaïm, naar de stad van Nachor. 11 Buiten
Nadere informatieEr was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen.
Een klein gesprekje met God Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. God lachte breed. Dat is waar!, zei God. Jij bent ook het licht.
Nadere informatieBIJBELSTUDIES VOOR JONGE GELOVIGEN LES 1. Les 1 - De oorsprong van de Bijbel. In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling
BIJBELSTUDIES VOOR JONGE GELOVIGEN LES 1 Les 1 - De oorsprong van de Bijbel In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Deze bijbelstudies zijn vooral bedoeld voor jongeren van 11
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Van de koele meren des doods door Frederik van Eeden
Boekverslag Nederlands Van de koele meren des doods door Frederik van Eeden Boekverslag door een scholier 1675 woorden 5,8 42 keer beoordeeld 2 november 2001 Auteur Frederik van Eeden Genre Psychologische
Nadere informatieGOD TEST ABRAHAM S LIEFDE
Bijbel voor Kinderen presenteert GOD TEST ABRAHAM S LIEFDE Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Tammy S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Bindi door Maria Mosterd
Boekverslag Nederlands Bindi door Maria Mosterd Boekverslag door Indy 2097 woorden 6 november 2017 0 keer beoordeeld Auteur Genre Maria Mosterd Non-fictie Eerste uitgave 2009 Vak Nederlands Pagina 1 van
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Gebr. door Ted van Lieshout
Boekverslag Nederlands Gebr. door Ted van Lieshout Boekverslag door Julian 1417 woorden 13 februari 2018 7 9 keer beoordeeld Auteur Genre Ted van Lieshout Psychologische roman, Jeugdboek Eerste uitgave
Nadere informatieWelkom. Opwekking 771. Gebed. Opwekking 630. Voor de dienst speelt de band: Breng ons samen (Sela)
Voor de dienst speelt de band: Breng ons samen (Sela) Welkom Opwekking 771 Wij zijn gekomen voor een ontmoeting met U en wij verlangen met heel ons hart naar meer van U. Wat geweldig dat U hier bent! Heer,
Nadere informatieBoekverslag Nederlands De wegen der verbeelding
Boekverslag Nederlands De wegen der verbeelding door Hella S. Haasse Boekverslag door een scholier 2386 woorden 13 maart 2003 7,1 31 keer beoordeeld Auteur Genre Hella S. Haasse Psychologische roman Eerste
Nadere informatieEn met deze twee namen vat onze vertaling het hele verhaal ook samen.
1 Preek 362, 20-08-2017 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Inleiding Vorige week heb ik verteld dat ik in de komende weken hier in de diensten met jullie de geschiedenissen van koning David wil lezen.
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Het gouden ei door Tim Krabbé
Boekverslag Nederlands Het gouden ei door Tim Krabbé Boekverslag door een scholier 1548 woorden 13 juni 2018 0 keer beoordeeld Auteur Genre Tim Krabbé Avonturenroman, Psychologische Eerste uitgave 1984
Nadere informatiePreek gehouden op 16 mei 2016 Pinksteren. preekthema: duif preekteksten: Genesis 8: 6-19 en Handelingen 2. Gemeente van onze Heer, Jezus Christus,
Preek gehouden op 16 mei 2016 Pinksteren preekthema: duif preekteksten: Genesis 8: 6-19 en Handelingen 2 Gemeente van onze Heer, Jezus Christus, Die duiven hier die we straks gaan loslaten zijn de eerste
Nadere informatieNieuwsbrief. Nr. 50. oktober 2016
Goed Nieuwsbrief Nr. 0 oktober 2016 De Goed Nieuwsbrief is een uitgave van Roelof Tichelaar en heeft als doelstelling: - de verspreiding van christelijke spiritualiteit - het informeren over geestelijke
Nadere informatieToespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument , zaterdag 6 september 2008
Toespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument 1945 1962, zaterdag 6 september 2008 Geachte veteranen, excellenties, dames en heren, Elke dag schreef ik een
Nadere informatiewat mij ten diepste houd bewogen. Ligt alles open Ligt alles open Ligt alles open voor Uw ogen
Thema: 'Verlangen naar meer' (7e in serie 'Handelingen-een kerk in beweging') Vooraf: lied 'Met open armen' (schrijvers voor gerechtigheid - youtube) Welkom / mededelingen Votum / zegengroet Zingen: The
Nadere informatieWerkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme
Werkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme Werkstuk door een scholier 1820 woorden 26 januari 2005 4,5 1 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Leed van boeddhist is diep én anders Hoe denken de Boeddhisten
Nadere informatieBoekverslag door C woorden 27 mei keer beoordeeld. Psychologische roman Eerste uitgave 1975 Nederlands. Boek: Twee Vrouwen
Boekverslag door C. 1393 woorden 27 mei 2016 0 keer beoordeeld Auteur Harry Mulisch Genre Psychologische roman Eerste uitgave 1975 Vak Nederlands 2. structuurvragen Titelbeschrijving: Boek: Twee Vrouwen
Nadere informatieOntmoetingskerk Laren (NH) kerstavond 24 december Lucas 2
Ontmoetingskerk Laren (NH) kerstavond 24 december 2018 - Lucas 2 Het gesloten doosje op de schoorsteenmantel had altijd iets geheimzinnigs. Als de kinderen hun ouders vroegen: wat zit er in, antwoordden
Nadere informatieHet verhaal van de held
Het verhaal van de held Gebruik de kracht van verhalen in coaching, advies en intervisie Vincent van Reusel en Sheila van de Sande Thema, uitgeverij van Schouten & Nelissen 1 luisteren naar verhalen Mensen
Nadere informatieWe zullen je verlossen
Inleiding De ja-maarvrije school Leiding geven aan een school is een complexe taak. Want (om maar wat vragen te formuleren) wat is precies het product, wat is de plek van het onderwijs in de samenleving,
Nadere informatieBijbelrooster 31 juli t/m 6 augustus Thema: Rechtvaardig door het geloof
Bijbelrooster 31 juli t/m 6 augustus Thema: Rechtvaardig door het geloof Dinsdag 31 juli - Rechtvaardig voor God De rechtvaardige zal door zijn geloof leven - Habakuk 2:4b Denk je wel eens over rechtvaardigheid?
Nadere informatiedoor Nathalie Booij: Simpelweg gelukkig zijn (Guus Meeuwis) door Nathalie Booij: Ik zal er zijn (Sela) Welkom
21 april 2017 Welkom Ambtenaar van de burgerlijke stand: Maaike Valkenburg. Maarten en Elise zullen elkaar het Ja-woord geven. Solo zang: door Nathalie Booij: Simpelweg gelukkig zijn (Guus Meeuwis) Ringen
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Lieve leugens door Brigitte van Aken
Boekverslag Nederlands Lieve leugens door Brigitte van Aken Boekverslag door een scholier 2103 woorden 26 maart 2008 6 152 keer beoordeeld Auteur Genre Brigitte van Aken Jeugdboek Eerste uitgave 2007 Vak
Nadere informatieDit verhaal van David en Jonathan en de bevestiging van ambtsdragers en de installatie van een pastoraal bezoeker.
1 Preek 365, 17-09-2017 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Inleiding In deze dienst, waarin we ambtsdragers bevestigd hebben en een pastoraal bezoeker hebben geïnstalleerd, hebben we zojuist gelezen
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Beemdgras door Judith Herzberg
Boekverslag Nederlands Beemdgras door Judith Herzberg Boekverslag door een scholier 1204 woorden 11 januari 2005 5,2 21 keer beoordeeld Auteur Genre Judith Herzberg Poëzie Eerste uitgave 1968 Vak Nederlands
Nadere informatieBangkok Boy Boekverslag 2: naam Jette Somsen Klas 3G2 datum:
Bangkok Boy Boekverslag 2: naam Jette Somsen Klas 3G2 datum: 26-01-2018 1 inhoud Zakelijke informatie over het boek 3 Over de auteur.4 Over het boek.. 5 Keuze opdracht 6 Bronvermelding 8 2 Zakelijke informatie
Nadere informatieNIET LANGER VREEMDELINGEN?
Javed Masih NIET LANGER VREEMDELINGEN? De ervaringen van ons gezin bij onze asielaanvraag in het Westen s-hertogenbosch Inhoud Voorwoord... 7 Inleiding...11 1. Een onbekende bestemming... 15 2. Uitdagingen
Nadere informatiefilosofie vwo 2016-II
Opgave 2 Theoriegeladenheid van de waarneming 5 maximumscore 3 Een goed antwoord bevat een uitleg met de afbeelding van het eend-konijn van: Kuhns Aristoteles-ervaring: plotselinge perspectiefverandering
Nadere informatie30 september uur AA Kramer Band: Deployed Schriftlezing: Jennifer Bello Gastvrouw: (vraagt Sophia nog)
30 september 2018 10.00 uur AA Kramer Band: Deployed Schriftlezing: Jennifer Bello Gastvrouw: (vraagt Sophia nog) Themadienst: Wandelen met God - Hoe doe je dat? Voor de dienst zal er een playlist aangezet
Nadere informatieWie nam Jethro mee naar Mozes?
Jethro bij Mozes en leiders voor het volk. Wie nam Jethro mee naar Mozes? Exodus 18:1-3, eerste deel 1 Toen Jethro, de priester van Midian, de schoonvader van Mozes, alles hoorde wat God voor Mozes en
Nadere informatie