Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Nr. 3 Wijziging van de Wet op de studiefinanciering en van de Les en cursusgeldwet, onder meer in verband met de versterking van het juridisch fundament van de inning van studieschulden, invoering van derdenbeslag en het aanbrengen van verbeterïngen van technische aard (reparatie WSF) MEMORIE VAN TOELICHTING 1. Algemeen Het onderhavige wetsvoorstel omvat een aantal voorstellen tot verbe tering van de Wet op de studiefinanciering (WSF). In het bijzonder gaat het daarbij om versteviging van het juridisch fundament voor de inning van studieschulden. De inning van deze schulden is inmiddels door de Informatiseringsbank ter hand genomen met behulp van een tijdelijke interne voorziening die in 1986 in de WSF is neergelegd. Het geautoma tiseerde systeem voor de structurele aanpak van de inning is zover ontwikkeld, dat het met ingang van 1 januari 1991 in werking kan treden. Bij het doordenken en ontwikkelen van dat systeem zijn enkele juridische onvolkomenheden van de wetgeving aan het licht gekomen, die nopen tot het onderhavige wetsvoorstel en het ook zijn urgentie geven. Waar het beleid mede is gericht op een verdere gezondmaking van de bedrijfsvoering van de Informatiseringsbank, ligt het in de rede daarvoor ook de nodige instrumenten aan te reiken. Vanuit die gedachte is de gelegenheid benut om enkele noodzakelijke verbeteringen in de wetsbe palingen over informatieverstrekking door betrokken personen en instanties op te nemen en daaraan ook strafbepalingen te koppelen. De relatie tussen de Informatiseringsbank en de debiteur die rentedragend leende, wordt verhelderd door invoering van het verstrekken van een schuldoverzicht aan de debiteur nadat deze is opgehouden studerende te zijn in de zin van de WSF. Voorts zijn voorstellen gedaan ter redactionele verbetering van de wettekst. Het criterium voor de selectie van de in dit wetsvoorstel opgenomen voorstellen is geweest het antwoord op de vraag of van technisch noodzakelijke evidentie kan worden gesproken. Dit criterium is gehan teerd om een vlotte besluitvorming over het wetsvoorstel mogelijk te maken, aangezien het immers noodzakelijk is dat de bijgestelde bepalingen over de inning van schulden functioneren per 1 januari Dat impllceert dat nu slechts een eerste stap wordt gezet op de weg die is aangekondigd in de brief van 9 februari 1990, Kamerstukken II, 1989/90, nr. 10, van de eerste ondergetekende aan de voorzitter van de Tweede Kamer naar aanleiding van de bevindingen van de accountants dienst over de produktgroep studiefinanciering over De voorstellen die nu op tafel liggen, zijn afzonderlijk implementeerbaar. Nadere F ISSN SDU uitgeverij 's Gravenhage 1990

2 voorstellen die strekken tot bijstelling van de klantbenadering door de Informatiseringsbank en voorstellen die meer principiële aspecten hebben zullen worden geschetst in de heroriënteringsnota op het stelsel van studiefinanciering. Naar aanleiding van die nota zal worden bezien waar de regelgeving in wet, algemene maatregel van bestuur, of beschikking bijstelling behoeft en wat daarvoor het optimale traject is. 2. Uitvoering van maatregelen door de Informatiseringsbank De wijzigingen die betrekking hebben op de inning van schulden zijn noodzakelijk voor de ontwikkeling van het geautomatiseerde systeem van die inning. De overige wijzigingen hebben geen directe uitvoeringsconse quenties voor de Informatiseringsbank en leiden derhalve niet tot aanpassingen binnen de bedrijfsvoering. 3. Financiële gevolgen Dit wetsvoorstel heeft geen zelfstandige gevolgen voor de rijksbe groting. Wel zal het bijdragen aan de controleerbaarheid van de uitgaven alsmede aan het voorkomen van onterechte of te hoge uitkeringen, hetgeen bijdraagt aan de beheersing van de uitvoeringslasten. Tevens vergroten de voorgestelde wijzigingen in de bepalingen rond de inning van schulden de waarschijnlijkheid dat de verwachte inkomsten uit rente dragende leningen door de Informatiseringsbank worden gerealiseerd. 4. Deregulering Dit wetsvoorstel is getoetst aan de Aanwijzingen inzake de toetsing van ontwerpen van wet en van algemene maatregel van bestuur en blijkt geen bezwaren uit dien hoofde te ontmoeten. De voorstellen strekken tot verbetering van het functioneren van de Informatiseringsbank en zijn uit dien hoofde deregulerend van aard. 5. Positie van meisjes en vrouwen De positie van meisjes en vrouwen wordt door de hier voorgestelde wijzigingen niet beïnvloed, althans niet anders dan de positie van jongens en mannen. 6. Artikelen Artikel I Onderdelen A, E, N en Q (Artikelen 3a, 29, eerste en tweede lid, 66, en 95, eerste en tweede lid). In een groot aantal artikelen is sprake van een verzoek dat door een belanghebbende kan worden ingediend. Het gaat om de artikelen: 10, zesde lid, 22, eerste lid, 24, 29, eerste en tweede lid, 30, eerste en tweede lid, 32, tweede lid, 41, vierde lid, 42, eerste en derde lid, 47, eerste lid, 64, derde lid, 66, 67, eerste lid, 68, tweede lid, 90, tweede lid, onderdeel a, 94, eerste en tweede lid, 95, eerste, tweede en derde lid, 96, eerste en tweede lid, 97, tweede lid, en 99, eerste lid. Omdat deze verzoeken alleen dan door de Informatiseringsbank kunnen worden verwerkt wanneer zij in een bepaalde vorm worden aangeleverd en in bepaalde gevallen zijn voorzien van met name genoemde bijlagen, wordt voorgesteld in een nieuw artikel 3a op te nemen dat de voorwaarden waaraan moet worden voldaan bij ministeriële regeling kunnen worden vastgesteld. Het opnemen van dit artikel 3a maakt overbodig dat in een aantal andere artikelen nog wordt bepaald dat verzoeken moeten worden ingediend «met inachtneming van door Onze Minister te stellen regelen».

3 Daarom wordt voorgesteld die zinsnede in de artikelen 29, eerste en tweede lid, 66, en 95, eerste en tweede lid, te schrappen. Onderdelen B en P (Artikel 9, derde en vierde lid, en artikel 77, derde en vierde lid). Het ligt in de bedoeling de werking van artikel 9, derde lid, niet uit te breiden tot richtlijnen van de E.G. die betrekking hebben op een algemeen stelsel van erkerming van beroepsopleidingen. Algemene richtlijnen hebben de strekking de beroepsuitoefening te regelen en zeggen weinig over de hoedanigheid van de onderwijsinstelling. Daarom wordt een wijziging voorgesteld die er toe leidt de WSF alleen maar toe te passen op richt lijnen van de E.G. die betrekking hebben op erkenning van beroepsoplei dingen voor specifieke beroepen, omdat deze laatste richtlijnen een vergaande harmonisatie van de desbetreffende opleidingen tot gevolg hebben (gehad). Nu de voorzitter van het College van beroep studiefi nanciering heeft uitgesproken (College van beroep studiefinanciering 16 januari 1990, BSF ) dat de bestaande tekst van artikel 9, derde lid, en artikel 77, derde lid, mede de algemene richtlijnen omvat, is aanpassing nodig geworden. Omdat er geen verlengde examens meer voorkomen, is het vierde lid overbodig en dient het te worden geschrapt. Onderdeel D (Artikel 23) De huidige terminologie van artikel 23 laat in het midden aan wie het inkomen bekend is. Voorgesteld wordt de redactie aan te scherpen: waar het het belastbare inkomen betreft, is relevant de vaststelling door de inspecteur; waar het het zuivere loon betreft, gaat het om de vraag of de ontvanger van dat loon de hoogte ervan kent. Onderdelen F en J (Artikelen 34a en 49) Het overzicht van de opgebouwde studieschuld bevat voor elk kalen derjaar waarin rentedragende lening werd verstrekt het bedrag daarvan en tevens voor elk kalenderjaar waarin op die lening werd terugbetaald dan wel met die lening werd verrekend, het bedrag van de terugbetaling dan wel de verrekening (artikel 34a, eerste en tweede lid). Wanneer er na de vaststelling van het overzicht elementen van dat overzicht veranderen, wordt er geen nieuw overzicht gegeven, maar geldt als berekeningsbasis voor de terugbetalingstermijn het overzicht plus de verandering. Indien er al een terugbetalingstermijn is vastgesteld en er in die situatie een element van het overzicht verandert, wordt de terugbetalingstermijn daaraan aangepast met ingang van de daaropvolgende maand (artikel 49, tweede lid). Indien een debiteur opnieuw studerende wordt en in die tweede studieperiode opnieuw een studieschuld opbouwt, wordt van die studieschuld een afzonderlijk overzicht opgemaakt (artikel 34a, vierde lid). Onderdeel G (Artikel 37, vierde lid) Indien een debiteur die aflost, opnieuw studerende wordt, wordt de aflossingsfase onderbroken. Het blijkt dat studerenden verzuimen te melden dat die nieuwe studieperiode is beëindigd, waardoor terugbe taling niet op tijd wordt hervat. Door toevoeging van een vierde lid zoals wordt voorgesteld, wordt de kans op te late hervatting van de terugbeta lingen verkleind. De hervatting van de terugbetaling van de studieschuld uit de eerste studieperiode start onmiddellijk na de beëindiging van de onderbreking daarvan. Voor zover in de tweede studieperiode opnieuw

4 studieschuld is opgebouwd start de terugbetalingsperiode daarvan met een aanloopfase van twee jaar. Onderdeel H (Artikel 41, vierde lid en vijfde lid) In verband met de vereenvoudiging van het stelsel en verbetering van de uitvoerbaarheid wordt de werkingssfeer van het vierde lid (afwijking van de maandtermijn) beperkt tot de debiteur die in het buitenland woont. Op deze wijze is de uitzondering op de hoofdregel beperkt tot een kleine groep belanghebbenden, hetgeen de uitvoerbaarheid van de regeling vereenvoudigt. Voor wat de debiteuren in het buitenland betreft, is de ervaring opgedaan dat maandelijkse accept-girokaarten deze groep meestal niet op tijd bereiken. Daarom is voor deze groep als hoofdregel de jaarbetaling gekozen met een verzoekprocedure voor degenen die toch maandbetaling wensen. In het vijfde lid is «maandelijkse termijnen» vervangen door «terugbetalingstermijnen». Daardoor kan de ministeriële regeling ook betrekking hebben op jaartermijnen. Het ligt in het voornemen om voor degenen die in het buitenland wonen, te bepalen dat zij alleen voor maandelijkse betaling kunnen opteren wanneer zij hun betaling per automatische overschrijving verrichten. Voor degenen die in Nederland wonen, ligt het in het voornemen te bepalen dat zij kunnen kiezen uit twee manieren waarop de maandelijkse betalingen kunnen worden verricht: per automatische overschrijving of per optisch leesbare accept-girokaart. Onderdeel I (Artikel 42, derde lid en lid 3a) De toevoeging aan het derde lid beoogt de garantie te scheppen dat degene die vóór 1 oktober heeft verzocht zijn draagkracht vast te stellen voor het daaropvolgend kalenderjaar, (en daarbij de op grond van artikel 3a vereiste gegevens heeft meegezonden) meteen in januari zijn terug betalingsvermindering krijgt. Degene die op of na 1 oktober het verzoek indient, betaalt op zijn vroegst het bedrag van zijn draagkacht per 1 februari. Dit bedrag wordt op de voet van de laatste volzin van het derde lid van dit artikel berekend. (Voorbeeld: de draagkracht van een debiteur is voor een geheel kalenderjaar ƒ Dat leidt tot een maandelijkse termijn van ƒ 500. De termijn van de debiteur wordt als hij na 30 september van het voorafgaande jaar draagkrachtmeting aanvroeg op z'n vroegst per 1 februari verlaagd tot ƒ 500). Wanneer vóór 1 oktober nog niet voor het relevante jaar de definitieve aanslag voor de inkomstenbelasting is vastgesteld, zal dat feit de debiteur niet worden tegengeworpen, mits hij in plaats van die aanslag voldoende andere gegevens levert. Het voornemen is dit in de ministe riële regeling ex artikel 121, vierde lid te regelen. Lid 3a voorziet erin dat evenals artikel 30 dat doet voor een verzoek om studiefinanciering, er door middel van een fictieve weigering een rechtsgrond ontstaat om een bezwaarschrift in te dienen. Onderdeel L (Artikel 55) De termijn van 3 maanden die genoemd wordt in het tweede lid, is te kort gebleken om de wet op de juiste wijze te kunnen uitvoeren; daarom wordt voorgesteld die termijn te wijzigen in 18 maanden. De bepalingen in dit artikel ten aanzien van herziening van het beursdeel van de studiefi nanciering blijven onveranderd. Toegevoegd wordt een lid met betrekking tot de herziening van het overzicht van opgebouwde studie schuld. De bedragen die op het overzicht van de opgebouwde studie schuld voorkomen - het gaat dan om bedragen die zijn uitgekeerd in de vorm van rentedragende lening - kunnen in beginsel niet meer door de

5 minister worden gewijzigd. Slechts voor gevallen waarin op dat overzicht bedragen staan vermeld waarvan de betrokken debiteur in redelijkheid wist, of had kunnen weten, dat deze onjuist zijn, wordt voorgesteld de mogelijkheid op te nemen dat deze foutieve bedragen worden herzien; daarvoor geldt een termijn van 18 maanden. Onderdeel M (Artikel 56, eerste lid, onderdeel b) De debiteur kan een bezwaarschrift indienen tegen de bedragen die op het overzicht staan vermeld voor zover daartegen niet eerder bezwaar kon worden gemaakt en de termijn daarvoor niet is verstreken. Zo heeft de studerende, wat het recht om te lenen betreft, indertijd een toeken ningsbeschikking ontvangen waartegen hij bezwaar en beroep heeft kunnen instellen. Daarmee liggen die toekenningen vast. De mogelijkheid tot het indienen van een bezwaarschrift neergelegd in dit artikel zal zich dus voornamelijk uitstrekken tegen een onjuiste opstelling van de leningen, dan wel een onjuiste weergave van de terugbetalingen of verre keningen die op het overzicht voorkomen. Onderdeel O (Artikel71) Dit artikel uit hoofdstuk III komt grotendeels overeen met artikel 55 uit hoofdstuk II. Wijzigingen die voor artikel 55 worden voorgesteld, dienen, voor zover relevant, ook in artikel 71 te worden aangebracht. Onderdeel R (Artikel 107, derde lid) De schorsende werking van het aantekenen van verzet tegen een dwangbevel tot (terug)betaling maakt dat vorderingen gedurende lange tijd oninbaar blijven. Omdat het totale bedrag van de vorderingen een aanzienlijke som beloopt achten de ondergetekenden die situatie niet acceptabel. Daarom wordt voorgesteld de schorsende werking van verzet te schrappen. Door het aanvragen van een voorziening bij voorraad behoudt de schuldenaar een mogelijkheid om tenuitvoerlegging van een dwangbevel te voorkomen indien hij van oordeel is dat ten onrechte wordt ingevorderd. Het hier voorgestelde derde lid komt overeen met artikel 127, vijfde lid, van de Wet op de Bedrijfsorganisatie (Stb. 1950, K22). Onderdeel S (Artikel 107a) Artikel 107 verwijst voor de wijze van betekening en tenuitvoerlegging van dwangbevelen van de Informatiseringsbank naar de regeling die in het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering ten aanzien van vonnissen en authentieke akten is voorgeschreven. De regeling van het derden beslag in het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering is kostbaar en tijdrovend. Voorgesteld wordt een eenvoudiger en minder kostbare regeling die is opgenomen in artikel 127a van de Wet op de Bedrijfsorganisatie in de Wet op de studiefinanciering over te nemen in een nieuw artikel 107a. Het artikel vervalt weer op 1 januari 1992 omdat dan een vereenvou digde regeling van derdenbeslag in het Wetboek van Burgerlijke Rechts vordering van kracht wordt op grond van het koninklijk besluit van 20 februari 1990 (Stb. 1990, 90) tot inwerkingtreding van de Boeken 3, 5 en 6 van het Nieuw Burgerlijk Wetboek en enige andere wetten. Door die wijziging van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering is dan artikel 107a niet meer nodig. Ook uit oogpunt van bevordering van eenheid van regelgeving is het schrappen van artikel 107a op dat ogenblik toe te juichen.

6 Onderdeel T (Artikel 121, derde en vierde lid) Voor een goede en slagvaardige uitvoering van de wet is het onvol doende dat de Informatiseringsbank voor het verkrijgen van informatie afhankelijk is van het schriftelijk stellen van vragen. Daarom wordt voorgesteld dat informatie die kan leiden tot benedenwaartse bijstelling van studiefinanciering altijd ongevraagd moet worden doorgegeven door personen die informatie die daarvoor van belang is over zichzelf kunnen geven. Om er voor te zorgen dat de informatiegevers zo goed mogelijk zien wat van hun wordt verlangd en om er voor te zorgen dat de infor matie op een toegankelijke manier wordt gepresenteerd en zo snel mogelijk kan worden verwerkt, kan worden bepaald dat daarvoor formu lieren worden gebruikt. Onderdeel U (Artikel 122) Om buiten twijfel te stellen op wie het begrip «een ieder» van toepassing is nu deze woorden ook in artikel 121 worden gebruikt, wordt voorgesteld de categorieën van personen die zijn bedoeld op te sommen. Bovendien blijkt het raadzaam om niet alleen vast te leggen dat natuur lijke personen en rechtspersonen die eigenaar zijn van de administratie waarop dit artikel doelt, tot inzage te verplichten, maar ook de natuurlijke personen en rechtspersonen die houder van een dergelijke administratie zijn. Onderdeel V (Artikel 122b) Het is voor de organisatie die de Wet op de studiefinanciering moet uitvoeren noodzakelijk om inlichtingen te ontvangen van onderwijsinstel lingen, onder meer om te kunnen controleren wie er studerende zijn en of deze studerenden nog steeds dezelfde studie volgen, omdat het recht op studiefinanciering direct met deze gegevens samenhangt. Door het opnemen van het onderhavige artikel wordt de verplichting die inlich tingen te geven, vastgelegd. Onderdeel X (Artikel 125) Na uitbreiding sluit dit artikel inhoudelijk nauw aan bij artikel 84e van de Algemene Bijstandswet. Voorgesteld wordt ook verzwijging van gegevens strafbaar te stellen en het geven van informatie of het verzwijgen daarvan niet alleen te doen slaan op het oogmerk van verkrijgen van studiefinanciering, maar ook op het behoud ervan. Bovendien wordt voorgesteld dat oogmerk niet alleen te doen slaan op verkrijgen of behouden van studiefinanciering voor zichzelf, maar ook voor een ander. De wijziging van dit artikel blijkt nodig om de mogelijk heden om de wet uit te voeren te verbeteren en om te voorkomen dat het ministerie langdurig gelden uitgeeft die later moeten worden terug gevorderd. Onderdelen Y, CC en EE (Artikelen 138, 139, 140, 146 en 151, tweede tot en met vijfde lid) De inhoud van deze artikelen is thans uitgewerkt. Onderdeel DD (Artikel 149) Het voorstel om artikel 149 in zijn levensduur te beperken is aange kondigd in de brief van 29 januari 1990, Kamerstukken II, 1989/90, nr. 9 van de eerste ondergetekende aan de Voorzitter van de

7 Tweede Kamer. Gelet op de algehele problematiek met betrekking tot de studiefinanciering wordt voorgesteld deze bepaling te schrappen. Artikel II Onderdeel A (Artikel 9a, derde lid) Voor een toelichting zij verwezen naar de toelichting op artikel I, onderdeel R. Onderdeel B (Artikel 9b) Voor een toelichting zij verwezen naar de toelichting op artikel I, onderdeel S. De Minister van Onderwijs en Wetenschappen, J. M. M. Ritzen De Minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, G. J. M. Braks