DE BURGER BELAST. Jaarverslag Instituut Sociaal Raadslieden Delft

Transcriptie

1 DE BURGER BELAST Jaarverslag 2014 Instituut Sociaal Raadslieden Delft

2 INHOUD Inleiding... 1 I Themahoofdstuk: De burger belast... 3 II Signalering: lokaal en landelijk... 9 III De dagelijkse praktijk IV ISR in cijfers V Aanbevelingen Bijlage 1 Personele bezetting en begeleidingscommissie Het Instituut Sociaal Raadslieden Delft Het Instituut Sociaal Raadslieden Delft is een onafhankelijk instituut dat aan de Delftse burgers informatie, hulp en advies geeft op een breed sociaal en juridisch gebied. Daarnaast heeft het Instituut Sociaal Raadslieden Delft als taak het signaleren van leemten in voorzieningen, wetten en regelingen en in de uitvoering daarvan. De begeleidingscommissie Om de onafhankelijkheid van het Instituut Sociaal Raadslieden te waarborgen, heeft het Instituut een begeleidingscommissie (ex artikel 84 Gemeentewet). Deze commissie heeft ook tot taak de communicatie te bevorderen tussen de raadslieden en instellingen op sociaal-maatschappelijk terrein. Tevens bewaakt de begeleidingscommissie de adviserende, verwijzende en signalerende functie van het Instituut. De begeleidingscommissie legt ieder jaar middels een jaarverslag verantwoording af aan de gemeenteraad. Financiële verantwoording valt buiten de taak van de begeleidingscommissie.

3 INLEIDING In 2014 was het 40 jaar geleden dat in Delft het Instituut Sociaal Raadslieden werd opgericht. Op 1 september 1974 startte de eerste raadsvrouw met haar werkzaamheden. Een half jaar later werd door de gemeenteraad de eerste begeleidingscommissie ingesteld, -middels - een verordening die de onafhankelijkheid van het Instituut borgt. Maar al in 1949 was in Amsterdam de sociaal verkeersagent van start gegaan, voorloper van de sociaal raadslieden. Sindsdien -is het aantal wetten en regelingen -sterk toegenomen, waardoor alles nog ingewikkelder en complexer is geworden. De maatschappij lijkt soms meer op een doofhof dan op een voor iedere burger overzichtelijk geheel. Daardoor moeten veel mensen noodgedwongen een beroep doen op de diensten van het ISR. Cliënten ondervinden steeds meer problemen met het functioneren in ons maatschappelijk systeem. Deze burgers worden steeds meer belast. Zowel op het gebied van wonen, werk, sociale verzekering, belastingen en toeslagen als met andere financiële verplichtingen. In veel van de gevallen leidt dat tot schulden. In de afgelopen jaren heeft het Instituut Sociaal Raadslieden dan ook een specifieke (waaronder juridische) deskundigheid ontwikkeld, waardoor adequaat ingespeeld wordt op deze toegenomen complexiteit van de problemen. In het themahoofdstuk van dit jaarverslag wordt uitvoerig ingegaan op deze opvallende trend in de verandering van de hulpvraag. De hulpvragen zijn steeds meer van financiële aard. Bij al die financiële vragen is in het verslagjaar de meeste tijd van de raadslieden gestoken in het ontrafelen van en ondersteunen bij zaken rond belastingproblematiek. Deze zaken zijn over het algemeen, onder andere vanwege ingewikkelde regelgeving en moeilijk opgestelde informatie, complex en niet altijd eenvoudig te begrijpen. Jaren geleden betrof het werk van de raadslieden overwegend minder complexe zaken: consumentenzaken, huurzaken, en enkelvoudige vragen over bijvoorbeeld de hoogte van huurtoeslag, alimentatie of kinderbijslag. Op dat soort vragen biedt de computer met de zoekprogramma s anno nu vaak afdoende uitkomst. De begeleidingscommissie (BC) van het ISR heeft een tweeledige opdracht. Enerzijds is de BC ingesteld om de onafhankelijkheid van de sociaal raadslieden te borgen. Anderzijds is zij ingericht om signalen op basis van de gegevens en de problematiek waar de cliënten van de raadslieden mee worden geconfronteerd, aan de gemeenteraad -door te geven. Onder grote druk van de gemeentelijke bezuinigingen heeft het afgelopen jaar een vermindering van het aantal beschikbare formatie-uren van de sociaal raadslieden plaatsgevonden. Dit doordat één van de raadslieden die in vaste dienst was met pensioen ging. Daar kwamen minder uren op tijdelijke basis voor terug. De begeleidingscommissie is de mening toegedaan, dat de huidige personele formatie van het instituut, gelet op hiervoor genoemde ontwikkelingen, absoluut noodzakelijk is om kwalitatief goede dienstverlening te kunnen blijven verstrekken. De kritische ondergrens is wat dat betreft wel bereikt. DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 1/25

4 In dit jaarverslag treft u een achttal casussen aan, voorzien van commentaar. Ook dit jaar naar aanleiding van de casussen een aantal aanbevelingen, met daarbij voorstellen om genoemde problematiek voor de burgers waar mogelijk te verminderen. Namens de begeleidingscommissie van het Instituut Sociaal Raadslieden Delft, Cees van Velzen, voorzitter DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 2/25

5 I THEMAHOOFDSTUK: DE BURGER BELAST In 2014 constateerden de sociaal raadslieden opnieuw dat de hulpvragen zich meer en meer toespitsen op de financiële problemen van de burgers. Bijna tweederde deel van de hulpvragen hield hiermee verband. Het gaat daarbij vooral om belastingen en uitkeringen, waarbij de belastingen en dan vooral de toeslagen de kroon spannen. Significant meer mensen dan voorheen hebben schulden. Dat is een landelijke tendens: de Nationale Ombudsman geeft aan significante toename van klachten over de Belastingdienst te zien. We merken dat plaatselijk, doordat het enerzijds minder gemakkelijk is om door te verwijzen en anderzijds potjes leeg raken. De Delftse Voedselbank en het Interkerkelijk Sociaal Fonds luiden hierover ook de noodklok. Financiële problemen gaan vaak hand in hand met andere problemen en versterken elkaar. Complexe olievlekken die zich uitbreiden tot veelal schrijnende situaties. Waar systemen ingewikkelder worden, worden mensen meer kwetsbaar, hulpeloos en radeloos. Belastingdienst: een bron van armoede? Problemen met de Belastingdienst/Toeslagen zijn zorgelijk groot. De fijnmazigheid van het toeslagenstelsel werkt averechts: de regels zijn ingewikkeld en ondoorgrondelijk geworden. Mensen raken gemakkelijk het overzicht kwijt en raken er van in de war. Bij het ISR dient zich sinds een aantal jaren een nieuwe stroom klanten aan na invoering van deze toeslagen en vooral sinds de invordering van teveel betaalde toeslagen. Mensen die voorheen zelfredzaam waren, kunnen het nu gewoon niet meer snappen. Sinds de vele toeslagen van de Belastingdienst voor de minima een belangrijke bron van inkomsten zijn, is deze dienst nu ook een van de grootste oorzaken voor het ontstaan van schulden. We noemen enkele redenen: De toeslagensystematiek is ingewikkeld. Bij het aanvragen van een toeslag kan het gemakkelijk fout gaan. Het is niet altijd duidelijk en helder voor mensen, wat zij precies moeten invullen. Mensen zijn zich er niet altijd van bewust dat wijziging in hun gezins- of inkomenssituatie in de loop van het jaar veel invloed kan hebben op de hoogte van de toeslagen. In sommige gevallen worden jarenlang te hoge toeslagen automatisch gecontinueerd op basis van onjuiste inkomensschattingen. Het niet tijdig signaleren en doorgeven betekent geconfronteerd worden met terugvorderingen. Soms pas jaren later, met voor de cliënt een groot, niet te overzien, bedrag. De Belastingdienst/Toeslagen schroomt niet om de terugvordering van een voormalige toeslag te verrekenen met lopende toeslagen. Daarbij wordt niet gekeken of mensen door de verrekeningen onder de beslagvrije voet uitkomen. Mensen kunnen hierdoor hun vaste lasten niet meer betalen en krijgen er nieuwe schulden bij. Pas als mensen een verzoek toepassing beslagvrije voet indienen doet de Belastingdienst daar onderzoek naar Dan is er vaak al veel leed geleden. Ook komt het voor dat de Belastingdienst kinderopvangtoeslag (KOT) terugvordert als bij controle over voorgaande jaren blijkt dat mensen geen eigen bijdrage hebben voldaan aan de kinderopvanginstelling. Als bijstandscliënten een traject ([re]integratie) volgen, vergoedt de gemeente de eigen bijdrage en maakt die rechtstreeks over aan de kinderopvanginstelling. Mensen kunnen dan niet aantonen dat zij zelf een eigen bijdrage hebben betaald en moeten om DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 3/25

6 die reden de hele KOT terugbetalen. Dat leidde in 2014 tot bezwaarprocedures. Met soms (pas op het laatste moment) een herziening van de terugvordering. Als een kinderdagverblijf (zoals Octopus) failliet gaat, blijven ouders met schulden aan de Belastingdienst zitten. Terwijl ouders zelf nooit geld hebben ontvangen. De klant wordt zo de dupe van het faillissement van een organisatie. Landelijk wordt dit probleem ook onder de aandacht gebracht (o.a. programma Radar), want mensen staan hier in de kou. De kinderopvang was geen eigen wens, maar vloeide voort uit de (re)integratieplicht. Daarom mag de gemeente hier, wat het ISR betreft, zich het lot van betrokkenen meer aantrekken. Ondanks bezwaarprocedures tegen terugvorderingsbeslissingen van de Belastingdienst, waarbij om uitstel van betaling werd gevraagd, verrekende de Belastingdienst tegen de regels in, toch met lopende toeslagen. Veel tijd ging zitten in het bellen met de Belastingdienst, waarbij altijd een terugbelverzoek voor een van de volgende dagen moest worden aangemaakt. Dat werd niet altijd nagekomen. Opnieuw bellen dan voor weer een terugbelverzoek voor een volgende dag. Dit vaak meerdere malen in de herhaling... Het ISR merkt meer en meer, dat iemand waarvan de partner op dat moment niet rechtmatig in Nederland verblijft, in grote problemen komt door het niet toekennen van Toeslagen. Men komt daardoor tot ver onder het sociaal minimum. Een onmenselijke situatie. Zie ook casus V (blz. 16). In het nieuws presentatie Nationale Ombudsman bij jaarverslag Het aantal klachten bij de Nationale Ombudsman over de Belastingdienst is vorig jaar met een zorgwekkende 31 procent gestegen. De stijging komt vooral door problemen met de afhandeling en uitbetaling van toeslagen, zoals huurtoeslag, zorgtoeslag, kinderopvangtoeslag of kindgebonden budget. De Belastingdienst wijst erop dat er ook meer wordt gecontroleerd en dat het aantal beschikkingen groot is. Veel van de klachten die bij de ombudsman binnenkwamen, zijn terug te voeren op onmogelijke opdrachten waarmee uitvoeringsdiensten zijn opgezadeld, stelt Van Dooren. De politiek legt vanuit het oogpunt van efficiency en flinkheid taken op aan uitvoeringsinstanties waarmee deze vervolgens niet uit de voeten kunnen. ( ) Veel onschuldige burgers kwamen in de financiële problemen door een rigoureuze invoering van de maatregel waarbij nog maar één bankrekeningnummer mag worden opgegeven voor uitbetaling van toeslagen en teruggaven inkomstenbelasting. ( ) Bron: ANP, 26 maart 2015 De gemeente als afvoerputje? Het is steeds meer duwen en trekken om zaken voor elkaar te krijgen. Zelfs het speciaal voor instanties ingestelde servicepunt van de Belastingdienst is heel vaak in gesprek. Als dan ook de site van de dienst niet toegankelijk is, wordt hulpverlening wel heel moeilijk gemaakt. De problemen zijn in heel het land bekend. Naar verwacht, worden problemen in 2015 alleen nog maar erger. De LOSR 2 gevoed ook door plaatselijke instituten sociaal raadslieden zit bovenop deze problematiek. 1 Link naar jaarverslag: 2 LOSR: Landelijke Organisatie Sociaal Raadslieden, ondergebracht bij de MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 4/25

7 Landelijke signalering leidde tot het rapport Belastingdienst, een bron van armoede? 3. Helaas een droevig feest der herkenning. In het hoofdstuk Signalering komen we hier verder op terug. De gemeente wordt steeds meer het afvoerputje van de belastingdienst. Zij lost via het ISR feitelijk problemen op die door deze dienst veroorzaakt worden. Bij circa 30% van de zaken die het ISR behandelt, draait het om belastingen en/of toeslagen. Het ISR beveelt de gemeente aan om deze problematiek van haar burgers aan te kaarten bij haar brancheorganisatie: de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten). Zie ook onze aanbeveling. Wet Werk en Bijstand De drempel bij het aanvragen van een WWB-uitkering is nu zo hoog dat mensen soms al in de aanvraagprocedure afhaken omdat ze geen idee hebben hoe ze digitaal een aanvraag moeten doen. Soms kan men niet (tijdig) de gevraagde bewijsstukken aanleveren, met als gevolg dat de aanvraag buiten behandeling gesteld wordt. Veel mensen komen dan ook in de problemen met het betalen van hun vaste lasten. Daarnaast legt de gemeente bijstandscliënten in geval van overtreding een maatregel op. Daardoor moeten cliënten het soms een maand of langer zonder of met een veel lagere bijstandsuitkering doen. Het is moeilijk om de ontstane achterstanden later in te lopen. Zeker als het gebrek aan inkomen samengaat met het verrekenen van toeslagen door de Belastingdienst. Hoe kunnen we met elkaar deze ongewenste situaties voorkomen? Een slecht sprookje Stel je eens voor. Vier weken geen uitkering. Geen geld op de bank, een lege voorraadkast, dito portemonnee. De spaarpotten van de kinderen al langer geleden geplunderd. Geen netwerk van familie of vrienden om op terug te vallen. Maar vier weken zonder inkomsten: een regelrechte een ramp, vaste lasten die doortellen en letterlijk en figuurlijk leegte op de plank. Misschien nog net wat droge macaroni of rijst en water. De Voedselbank is dan onmisbaar. Maar niet iedereen durft die gang te maken, vanuit schaamte. Fietsband lek, geen geld voor OV, dus alles lopen. In het slechtste geval afgesloten gas, water en licht. Kinderen die ondervoed en ongewassen naar school gaan. Minder lekker in hun vel zitten en daardoor misschien wel gepest worden: je stinkt. Zich niet op de lesstof kunnen concentreren. Je voelt je een slechte moeder, je had je voorgenomen het allemaal zoveel beter te doen. Mag je nuanceren? Het blijkt steeds moeilijker om het absolute bestaansminimum te beschermen. Dat heeft zware consequenties voor de inkomenspositie van mensen. Wetten en regels kunnen op zichzelf heel reëel en logisch zijn, maar bij stapeling kan het dan toch mis gaan. Regels zijn er vanzelfsprekend om nageleefd te worden. Maar op basis van een bijzondere positie van een burger zou je soms willen dat er gemotiveerd maatwerk mogelijk is. Dat de nuance mee mag doen. Juist om te voorkomen dat de burger in grotere problemen terecht komt. 3 DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 5/25

8 Beslagvrije voet met voeten getreden Vanaf 2014 hanteert de gemeente voor het aflossen van bijstandsschulden een aflossingspercentage van 10%, het wettelijk maximum. Iedereen moet minimaal over 90% van de uitkeringsnorm kunnen beschikken voor levensonderhoud. In de praktijk blijkt dat cliënten vaak minder dan die 90% overhouden omdat er geen rekening is gehouden met hogere woonlasten en/of zorgpremie. Dit leidt tot schulden, zeker als cliënten op dat moment ook nog andere schulden aan het aflossen zijn. Pas als cliënten zelf aan de bel trekken ( piepen ) en aantonen dat hun inkomen onder de beslagvrije voet uitkomt, is de gemeente bereid het aflossingsbedrag te herzien en bij te stellen. Zie ook onze aanbeveling. Piepsysteem: maar dan moet je wel weten dát je kunt piepen Cliënte heeft een schuld aan de sociale dienst. Zij heeft een uitkering volgens de norm één ouder, dus wordt standaard 10% = 122,- ingehouden. Door deze inhouding komt het inkomen van betrokkene onder de beslagvrije voet. Cliënte heeft namelijk extra hoge woonlasten, 90,- hoger dan de norm. Haar ziektekosten zijn 15,- hoger dan de norm. Hierdoor heeft cliënte feitelijk een aflossingscapaciteit van 17,-. De raadslieden nemen contact op met de gemeente, zij horen dan van het zogenaamde piepsysteem : je moet zelf aan de bel trekken. Zorgkosten: van een kale kip Steeds meer mensen krijgen vanwege hun financiële problemen te maken met het Zorginstituut Nederland (voorheen CVZ). Bij een betalingsachterstand van de zorgpremie van zes maanden brengt het Zorginstituut een bestuurlijke boete in rekening. De verzekerde betaalt een bestuursrechtelijke premie aan het Zorginstituut ( 143,98 euro in 2014). Deze premie is heel veel hoger dan de reguliere basispremie. Dus als iemand de premie niet kan betalen moet men als reactie meer gaan betalen. De burger wordt belast. Men lost met deze extra premie ook niets af aan de betalingsachterstand bij de zorgverzekeraar. Die achterstand moet dus óók nog afgelost worden. Voordat deze achterstand volledig is ingelopen, kan men niet terug naar de reguliere maandpremie, men betaalt dus vaak maanden en maanden lang een hoge premie. - In de tussentijd wordt doorgaans de aanvullende verzekering beëindigd. Kosten zoals die van de tandarts die daaruit werden betaald, worden niet meer vergoed. Vaak blijft men dan maar met kiespijn lopen. De bestuursrechtelijke premie wordt meestal rechtstreeks door het CVZ/Zorginstituut Nederland bij de werkgever of uitkeringsinstantie geïnd ( bronheffing ).. Daarnaast wordt er ook vaak beslag gelegd op de lopende zorgtoeslag waardoor mensen al gauw onder de beslagvrije voet uitkomen. Als je daarbij ook nog het jaarlijkse eigen risico voor ziektekosten van 360,- (2014) telt, dan is het begrijpelijk dat mensen met de laagste inkomens, als er ook maar iets mis gaat, nog verder in de financiële problemen komen. Zelfredzaamheid is er in gradaties Zelfredzaamheid van mensen is een groot goed. Nu de overheden minder geld hebben, wordt er meer en meer beroep gedaan op zelfredzaamheid van mensen. Tegelijkertijd wordt zelfredzaamheid er in onze maatschappij, met meer en meer ingewikkelde regelgeving, niet makkelijker op. Cliënten worden niet minder slim, maar de zaken zijn veel complexer geworden. Buiten dat zullen er altijd mensen zijn die niet zelfredzaam en/ of leerbaar zijn of kunnen worden. Vanwege laaggeletterdheid, een verstandelijke of psychische handicap of, bij een beperkter aantal mensen, vanwege hun sociale DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 6/25

9 onaangepastheid. Vergelijk het daarnaast bijvoorbeeld eens met het bezoeken van de huisarts: de ene mens doet heel regelmatig een beroep op de huisarts, terwijl de ander soms jarenlang niet op het spreekuur verschijnt. Zelfredzaamheid is er in gradaties. Raadslieden zoeken altijd naar het maximale dat een cliënt kan doen. Voor de een is dat iets opzoeken, voor de ander zelf een conceptbrief schrijven. Soms kruipt men samen met de hulpvrager achter de computer, om samen bankzaken te doen, waardoor koudwatervrees vermindert en men het stap voor stap zelf op kan gaan pakken. Dit kost soms meer tijd dan snel even zelf doen door de raadslieden, maar levert op de langere termijn winst op. Helaas merken cliënten dat je van goeden huize moet komen om iets gedaan te krijgen. Het ISR krijgt soms met een telefoontje snel iets gedaan, waar cliënten zelf op hun vraag nul op het rekest kregen. Het ware mooi als (overheids)organisaties mensen serieuzer zouden nemen en vaker klantvriendelijk handelen. Wat ons opvalt is, dat de overheid de ene keer eigen verantwoordelijkheid van de burger hoog in het vaandel heeft staan, zo niet eist. De andere keer wordt net zo gemakkelijk die eigen verantwoordelijkheid uit handen genomen. Bijvoorbeeld bij verplicht budgetbeheer. Verplicht budgetbeheer En als het niet goed loopt zijn alle consequenties voor de cliënt Een mevrouw is buiten haar schuld in geldproblemen gekomen. De gemeente verwijst haar naar de Financiële winkel voor schuldsanering met als dwingende voorwaarde budgetbeheer. Gaande dat traject vertrouwt mevrouw de budgetbeheerder niet meer. Die maakt er inderdaad een potje van, zo blijkt na verloop van tijd. Gelukkig is betrokkene goed thuis in Excel. Ze houdt alle inkomsten en uitgaven daar nauwgezet in bij. De omgekeerde wereld. Waarom iemand zoals deze mevrouw verplicht naar budgetbeheer sturen en kosten maken? Bovendien vergroot budgetbeheer de zelfredzaamheid niet. Mensen hebben bij budgetbeheer zelf geen overzicht meer en mogen zelf ook geen beslissingen meer nemen. Deze situatie staat niet op zich. Bij iemand anders worden zonder overleg met haar betalingsafspraken tussen haar en instanties, die de budgetbeheerder diende te regelen, niet of slechts gedeeltelijk nagekomen. Als het dan fout gaat bij de budgetbeheerder, betaalt de cliënt zowel letterlijk als figuurlijk de consequenties. Eerst wordt iemand zelfstandigheid ontnomen. Als de budgetbeheerder steken laat vallen, wat het ISR met regelmaat ziet gebeuren, is de cliënt met terugwerkende kracht toch zelf aansprakelijk en moet alsnog de verantwoordelijkheid dragen. In de vorm van de rekening op de deurmat! Als er in de digitale wereld iets niet goed gaat, wordt de verantwoording volledig bij de burger gelegd. En dan mist de burger het persoonlijke contact. Dit maakt mensen extra kwetsbaar: want men komt er vaak pas achter dat iets niet goed is gegaan als het te laat is. DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 7/25

10 Burger ambtenaar De burger heeft recht op een zorgvuldige bejegening. In voorkomende zaken is het echter een kwestie van het ene woord tegen het andere. Helaas trekt de cliënt dan iets te vaak aan het kortste eind, hebben raadslieden meermaals moeten constateren. De gemeente lijkt dan uit te gaan van het gelijk van de ambtenaar. De waarheid en de beleving van de cliënt doen dan niet mee. Soms is de uitleg onvoldoende. De telefonische bereikbaarheid van de gemeente (14015) is slecht. Mensen moeten bewijzen iets ingeleverd te hebben, maar krijgen bij inlevering niet automatisch een bewijs mee Zie ook onze aanbeveling. Samenvattend concluderen we dat op basis van vooronderstelde zelfredzaamheid verantwoordelijkheden verschuiven richting de klant. Tegelijkertijd hebben betrokken instanties te maken met strengere wetgeving die uitgevoerd moet worden. Hoe heb je dan oog voor de klant? En kan je voorkomen dat de burger onevenredig belast wordt? DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 8/25

11 II SIGNALERING: LOKAAL EN LANDELIJK Leemtes, tegenstrijdigheden en onbedoelde gevolgen De sociaal raadslieden hebben in hun werk te maken met kwetsbare burgers. Zij worden daarbij dag in dag uit geconfronteerd met de effecten van wet- en regelgeving op het dagelijks bestaan van die burgers. De ene keer leidt wet- en regelgeving tot onbedoelde (negatieve) effecten, de andere keer sluiten regels niet goed op elkaar aan en soms is de uitvoering niet in overeenstemming met de bedoeling van de regeling. In de dagelijkse praktijk merken de raadslieden onvolkomenheden snel op. Een van de taken van het ISR is voorkomende zaken aan te kaarten bij de verantwoordelijke instanties. Het gaat daarbij nadrukkelijk niet om beoordeling van de inhoud van wet- en regelgeving. Het gaat om het signaleren van leemtes, tegenstrijdigheden en onbedoelde gevolgen van die wet- en regelgeving voor de doelgroepen. De signalering geldt ook voor: problemen in de uitvoering, een gebrekkige dienstverlening en het ontstaan van risicogroepen. De Delftse sociaal raadslieden signaleren op zowel lokaal als landelijk niveau. Onderstaand een aantal voorbeelden. Lokale signalering Vier keer per jaar staat op de agenda van de begeleidingscommissie de kwartaalrapportage: door de raadslieden verzamelde meest voorkomende en schrijnende casussen van de voorbije maanden. Vanuit deze rapportage signaleert het ISR prangende zaken door het jaar heen aan de gemeente. Zo is in het overleg met het Juridisch Kwaliteitsteam van de gemeente Delft onder andere gesignaleerd, dat de gemeente Delft standaard als aflossing voor schulden en leningen 10% van de voor cliënt betreffende bijstandsnorm hanteert. Dit zonder daarbij te controleren of cliënten door deze aflossing met hun inkomen onder de beslagvrije voet zakken. Het blijkt dat de gemeente Delft heeft gekozen om pas onderzoek te doen naar de financiële draagkracht als cliënten daar zelf om vragen. Ook is in een overleg met bovengenoemd team aan de orde gekomen, dat er voor bijstandscliënten met inkomsten uit parttime arbeid geen zicht is op de correcte inkomstenverrekening met de WWB. De uitkeringsspecificatie verschaft daarover namelijk onvoldoende duidelijkheid en een telefonische uitleg over deze verrekening is in de meeste gevallen niet afdoende. Bij inkomsten uit arbeid bestaat recht op verrekening van de extra heffingskortingen van de Belastingdienst. Maar of dit door de gemeente correct wordt toegepast, is niet te controleren. Cliënten hebben het idee dat zij er geld bij inschieten. Zij lijken, hoewel ze aan het werk zijn, maandelijks minder te besteden te hebben dan bij een volledige bijstandsuitkering. Helaas blijkt het verrekeningsprogramma dat door de gemeente gebruikt wordt, niet in bovenstaande te voorzien. De raadslieden hebben de gemeente verzocht om hier nog eens kritisch naar te kijken. Of ten minste tijd in te ruimen voor cliënten om de verrekeningsmethode uit te leggen. Regio-overleg Op regionaal niveau is het ISR Delft vertegenwoordigd in het Regionaal Overleg Sociaal Raadslieden Zuid-Holland. Signaleringen zijn daar een vast agendapunt. Indien van toepassing worden signalen DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 9/25

12 gemeld aan de Landelijke Signaleringscommissie, onderdeel van de Landelijke Organisatie Sociaal Raadslieden (LOSR). Landelijke Signaleringscommissie De Landelijke Signaleringscommissie verzamelt en analyseert signalen en onderneemt waar nodig actie. Dat kunnen directe acties zijn naar verantwoordelijke ministeries, politici of landelijke uitvoeringsinstanties. Daarnaast stelt de commissie in elk overleg waar zij aan deel neemt, de knelpunten aan de orde. In de Landelijke Signaleringscommissie zijn naast ervaren sociaal raadslieden ook de Nationale Ombudsman en StimulanSZ 4 vertegenwoordigd. De Landelijke Signaleringscommissie heeft periodiek overleg met onder andere het UWV, DIVOSA, de Belastingdienst, de sector Wetgevingskwaliteitsbeleid van het Ministerie van Justitie en het Ministerie van Sociale Zaken. Daarnaast werkt zij samen met de Nationale Ombudsman en het Juridisch Loket. Ook onderhoudt de commissie contacten met parlementsleden. Onderstaand enkele landelijke signaleringen uit 2014 waarbij het ISR Delft ook input heeft geleverd. Belastingen een hoofdstuk apart In 2014 heeft de Landelijke Signaleringscommissie de problemen in kaart gebracht die burgers en sociaal raadslieden ondervinden door het handelen van de Belastingdienst Inkomstenbelasting en Toeslagen bij het invorderen van belastingschulden en bij de terugvordering van toeslagen. Sociaal raadslieden kregen veel signalen dat burgers de dupe worden van slecht werkende invorderingsprocessen bij de Belastingdienst. Het bestaansminimum wordt hierbij stelselmatig geschonden. De verzamelde signalen hebben geresulteerd in het rapport: Belastingdienst, een bron van armoede? Het rapport geeft 25 aanbevelingen over hoe het invorderingsproces verbeterd kan worden. Het rapport is te vinden op de site van de MOgroep 5. In reactie op het rapport en een verzoek van de Nationale Ombudsman komt de Belastingdienst vanaf december 2014 in totaal alleenstaande ouders tegemoet, van wie het kindgebonden budget werd ingehouden om toeslagen te verrekenen die eerder te veel waren uitgekeerd. De fiscus laat het kindgebonden budget van deze gezinnen inmiddels ongemoeid. Daarnaast heeft een meerderheid van de Tweede Kamer geëist dat de Belastingdienst rekening gaat houden met de beslagvrije voet. Preferente CJIB-schulden Cliënten met schulden waaronder boetes van het CJIB (Centraal Justitieel Incassobureau), kunnen niet toegelaten worden tot de schuldhulpverlening. Dit omdat CJIB-boetes niet saneerbaar zijn. Cliënten moeten eerst zorgen dat de CJIB-boetes worden betaald. Omdat het niet mogelijk is om voor deze boetes een betalingsregeling te treffen en veel cliënten eenvoudig niet over voldoende geld beschikken om ze in een keer te betalen, leek er geen mogelijkheid te zijn om ooit uit de schulden te komen. In 2014 is het mogelijk geworden om onder bepaalde voorwaarden wel een betalingsregeling voor openstaande vorderingen te treffen met het CJIB. Dit verzoek kan alleen 4 StimulanSZ is een kennis- en adviespartner in het sociaal domein, die opdrachtgevers helpt bij het uitvoeren van hun publieke taken. 5 De MOgroep is de brancheorganisatie voor Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening / Sociaal Werk. Link naar genoemd rapport DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 10/25

13 worden ingediend bij een zogenaamd CJIB ketenloket. Sinds 2014 worden de raadslieden aangemerkt als ketenpartner en mogen zij daarom nu ook gebruik maken van dit ketenloket. Beslagvrije voet is vogelvrij De LOSR heeft bij de Eerste Kamer aandacht gevraagd voor de gevolgen van het invoeren van de wet Maatregelen WWB en Hervorming Kindregelingen per De sociaal raadslieden hebben de wetsvoorstellen kritisch getoetst op de gevolgen voor toepassing van de beslagvrije voet. Het is de vraag of de wetgever en de Tweede Kamer zich in voldoende mate hebben gerealiseerd wat de gevolgen op de beslagvrije voet zijn bij de invoering van beide wetsvoorstellen. Het rapport van de MOgroep: Beter ten hele gekeerd. Verbetervoorstellen wetswijziging beslagvrije voet 6 gaat hier uitvoerig op in. 6 DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 11/25

14 III DE DAGELIJKSE PRAKTIJK Casus I (G)een Kinderopvangtoeslag met inwonende partner zonder status Nul op rekest Wat vooraf ging: de gemeente verplicht cliënte in 2012 in het kader van re-integratie een Moeder-en-Kind traject te volgen als voortraject naar een opleiding. De partner op dat moment nog zonder verblijfsstatus gaat begin 2012 bij cliënte wonen en schrijft zich op haar adres in. Voordat ze deze stap nemen, bespreken zij dit allemaal met zowel de trajectbegeleider als de contactpersoon van de gemeente. De totale situatie is dan bekend bij de gemeente en cliënten gaan er daarom van uit dat een en ander geen belemmering hoeft te betekenen voor noch de uitkering, noch de noodzakelijke kinderopvang. Nu blijkt dat er geen recht op Kinderopvangtoeslag is, omdat de inwonende partner in 2012 geen verblijfsvergunning had. Cliënte vraagt het ISR om bemiddeling bij een vordering van Octopus à raison van een kleine drieduizend euro. We adviseren cliënte om hiervoor Bijzondere Bijstand aan te vragen. Voor aanvang van het traject was de hele situatie immers bekend bij de gemeente. Het ISR hoort desgevraagd van de consulent dat de gemeente zich niet verantwoordelijk voelt voor het verplichte karakter van het traject: Deze verplichtingen zijn nu eenmaal verbonden aan het verkrijgen van een uitkering. Cliënte krijgt dan ook een afwijzing, met als motivering dat er twee voorliggende voorzieningen zouden zijn: een rijksbijdrage in de vorm van Kinderopvangtoeslag en een gemeentebijdrage. Deze gemeentebijdrage is echter per besluit op 0,00 gesteld, omdat er een inwonende partner is die de opvang had kunnen verzorgen. De verwijzing naar de gemeentebijdrage die vervolgens wordt ingetrokken is wel heel onlogisch. Naschrift De gemeente had kunnen/ moeten weten dat de kinderopvangtoeslag teruggevorderd zou worden, vanwege een niet rechtmatig in Nederland verblijvende partner. Casus II Samenloop maatregelen WW en WWB Stoer doorzetten heeft consequenties Mevrouw werkt een aantal jaren in de avonduren in de schoonmaak. Naast haar inkomsten uit parttime arbeid ontvangt zij een aanvullende bijstandsuitkering. In 2012 stelt een arbeidsdeskundige van Argonaut vast dat mevrouw verminderde mogelijkheden heeft ten aanzien van het verrichten van arbeid als gevolg van ziekte; de schoonmaakwerkzaamheden DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 12/25

15 worden eigenlijk te zwaar bevonden. Mevrouw zet echter, in overleg met haar toenmalige werkconsulent, haar werk voort. Eind 2013 heeft het schoonmaakbedrijf geen werk meer voor mevrouw en eindigt haar contract. Mevrouw overlegt met haar werkconsulent over de te volgen procedure. Eigenlijk wil zij zich vanwege haar slechter wordende gezondheid niet langer beschikbaar stellen voor arbeid. De consulent is het op basis van de rapportage van Argonaut uit 2012 met haar eens. Voor de zekerheid vraagt mevrouw ook nog advies aan de juristen van de Wetswinkel. Zij hoort daar dat zij geen recht zou hebben op een WW-uitkering omdat zij zich niet opnieuw beschikbaar kan stellen voor arbeid. De inkomensconsulent verplicht mevrouw om toch een WW-uitkering aan te vragen: het gaat immers om een voorliggende voorziening. De eerste digitale aanvraag blijkt als de inkomensconsulent om een bewijs van de aanvraag WW vraagt mislukt te zijn vanwege verkeerd invullen. Cliënte, die de Nederlandse taal wel goed kan spreken maar niet kan schrijven dient nu met hulp van een zoon, opnieuw een aanvraag in. Mevrouw kan nergens invullen dat ze zich vanwege gezondheidsproblemen niet beschikbaar kan stellen voor arbeid. Zo geeft zij noodgedwongen aan, dat ze beschikbaar is voor arbeid. De WW-uitkering wordt toegekend. En er wordt een korting van 30% voor de duur van twee maanden toegepast, vanwege te laat is aanvragen. De bewijzen van aanvraag van de WW bereiken de inkomensconsulent van de bijstand te laat (er kan geen print van de UWV-aanvraag gemaakt worden waarop BSN en naam van cliënt te zien zijn) en er volgt nu ook een maatregel van 20% voor de duur van een maand op de WWBuitkering. De werkconsulent is met de cliënt van mening dat dit niet terecht is en verwijst mevrouw door naar het ISR. Het ISR helpt cliënte met een bezwaarschrift tegen de maatregel WWB. Dit wordt ongegrond verklaard omdat mevrouw niet tijdig de gevraagde bewijsstukken heeft ingeleverd. Er wordt voorbij gegaan aan wat er aan vooraf gegaan is en dat de digitale aanvraag tot problemen heeft geleid. Mevrouw heeft enkele weken na toekenning van de WW voor het eerst een gesprek met een UWV-medewerker. Dan blijkt, dat zij eigenlijk niet beschikbaar is voor arbeid en nu wordt aangekondigd dat de WW-uitkering vermoedelijk wordt beëindigd. Nog weer later blijkt dat ze vanuit de WW ziek gemeld is en haar een ziektewetuitkering is toegekend. Naschrift Als er na het ontslag door de werkgever meer afstemming was geweest tussen werk- en inkomensconsulent, had dat een hoop ellende (en werk) kunnen voorkomen. De situatie was immers bij beiden bekend. DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 13/25

16 Casus III Budget(wan)beheer De cliënt betaalt de rekening Mevrouw wordt in 2012 door de Financiële Winkel verwezen naar een budgetbeheerinstelling, voor begeleiding bij het op orde brengen en stabiliseren van haar financiën. Het aflossen van een schuld aan het CJIB (verkeersboetes) heeft dan prioriteit. Zodra die boetes betaald zijn, kan mevrouw zich opnieuw aanmelden voor schuldhulpverlening bij de Financiële Winkel. Intussen heeft mevrouw in de afgelopen twee jaar vier (4!) verschillende budgetconsulenten gehad. Keer op keer wordt zij niet tijdig geïnformeerd over de toewijzing van een andere consulent; afspraken worden afgezegd en ondanks toezeggingen wordt zij niet teruggebeld en geïnformeerd over welke consulent haar dossier overneemt. Er vinden ook geen overdrachten plaats tussen vertrekkende en komende consulent. Mevrouw moet daarom iedere keer opnieuw haar situatie uitleggen. Betalingsafspraken tussen cliënt en instanties die door de budgetbeheerder moeten worden nagekomen, worden zonder overleg met mevrouw, niet of slechts gedeeltelijk nagekomen. Zo ontstaan er onder meer achterstanden bij Eneco en in de huur. Op het nippertje kan afsluiting van warmwatertoevoer (stadsverwarming) worden voorkomen. Het wekelijkse leefgeld wordt meerdere keren niet tijdig op de rekening van mevrouw gestort. Mevrouw moet steeds opnieuw contact opnemen met de budgetbeheerder. Allemaal in strijd met de Budgetovereenkomst die met mevrouw is overeengekomen Na twee jaar zijn de boetes eindelijk afgelost: mevrouw kan zich aanmelden bij de Financiële Winkel. Gedurende het schuldhulpverleningstraject dient zij in budgetbeheer te blijven. Mevrouw wil, gelet op haar slechte ervaring, overstappen naar een andere budgetbeheerinstelling. Bij een overstap worden echter afsluitkosten in rekening gebracht. Mevrouw wil dat voorkomen. Wij helpen haar met het schrijven van een klachtenbrief waarin verzocht wordt om geen kosten in rekening te brengen, omdat de overstap een gevolg is van de slechte begeleiding. Naschrift Helaas komt het voor dat cliënten van budgetbeheerinstellingen constateren dat gemaakte betalingsafspraken niet worden nagekomen, waardoor betalingsachterstanden en nieuwe schulden ontstaan. Belangrijk is dat bij aanvang van het budgetbeheer goed wordt vastgelegd wat wel en niet wordt betaald van het budget en dat cliënten maandelijks een duidelijk overzicht ontvangen van de ontvangsten en betalingen. Het zou niet nodig hoeven zijn dat cliënten moeten controleren of de afgesproken betalingen daadwerkelijk gedaan zijn. Zie ook onze aanbeveling. DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 14/25

17 Casus IV Kinderopvangtoeslag en DigiD Misbruik door de een op rekening van een ander Moeder en haar zoon van 19 jaar worden voor het aanspannen van een civiele procedure door het ISR op advies van de Belastingdienst/Toeslagen (B/T) verwezen naar een advocaat. Het was B/T niet gelukt om de persoon, op wiens rekening de Kinderopvangtoeslag (KOT) ten onrechte bleek gestort, een en ander terug te laten betalen. De contactpersoon van B/T geeft geen persoonsgegevens van die rekeninghouder aan de jongeman door. Ook het ISR en de advocaat krijgen die gegevens niet te pakken, simpelweg omdat de contactpersoon van B/T niet terugbelt. Daarop dient de advocaat namens de jongeman een klacht in bij de B/T. Dat werkt gedeeltelijk: het bezwaarschrift dat hij anderhalf jaar geleden heeft ingediend wordt nu in behandeling genomen. Helaas wordt het bezwaar ongegrond verklaard. En wel omdat de B/T ervan uitgaat dat hij zelf de aanvraag KOT heeft gedaan omdat zijn DigiD is gebruikt. Hij is verantwoordelijk voor de aanvraag en had beter op zijn DigiD moeten passen volgens de B/T. Hij moet een civiele procedure tegen de rekeninghouder aanspannen. Kortom, hij moet dus nog steeds de terugvordering KOT à raison van 8.565,- terugbetalen. Inmiddels wordt zijn Zorgtoeslag 2014 nog steeds verrekend vanwege deze schuld. Door de uitspraak zijn moeder en zoon zo ontgoocheld, dat ze de media opzoeken. Zo komen ze in het tv-programma Opgelicht. Na afloop vertellen zij in de studio hun verhaal aan een Tweede Kamerlid. Hij gebruikt deze zaak als voorbeeld in een Kamerdebat over DigiD-fraude. Het hoofd van de Commissie Toeslagen zoekt na de uitzending via Opgelicht contact met de jongeman. Zijn moeder hoopt vurig dat het toch allemaal nog goed komt. Dat de naam van haar zoon gezuiverd wordt (formeel staat hij nog als fraudeur te boek) en dat de KOT-terugvordering van 8.565,- ongedaan wordt gemaakt. De advocaat heeft hoger beroep aangetekend tegen de uitspraak op bezwaar. Bovendien geeft zij aan dat het aanspannen van een civiele procedure tegen de inmiddels van naam bekende rekeninghouder ingewikkelder is dan gedacht. Naschrift In hoger beroep heeft de Rechtbank de beslissing op bezwaar van de Belastingdienst/Toeslagen vernietigd waardoor de jongeman de KOT niet terug hoeft te betalen. In de uitspraak staat tevens dat de B/T hem niet van fraude verdenkt. Na twee lange jaren van onzekerheid is er toch gerechtigheid, vertellen moeder en zoon. DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 15/25

18 Casus V Geen verblijfsrecht moeder, geen toeslagen voor de kinderen De oorlog is twintig kilometer verderop Een Iraaks gezin woont sinds geruime tijd in Delft. Meneer, indertijd gevlucht voor het regime van Saddam Hussein, heeft aanvankelijk een asielvergunning en nadien de Nederlandse nationaliteit gekregen. Zijn vrouw komt in 2007 in het kader van gezinshereniging naar Nederland. Na een jaar weigert de IND de verlenging van haar vergunning, omdat deze onterecht zou zijn verstrekt. Echter, omdat Irak niet veilig is, krijgt mevrouw een asielvergunning. Na een paar jaar wordt ook deze vergunning weer ingetrokken, omdat volgens de IND Irak wel weer veilig zou zijn. De beroepsprocedure hierover verliest ze. Meneer en mevrouw hebben intussen twee jonge kinderen gekregen, geboren in Nederland en met net als de vader de Nederlandse nationaliteit. Het gezin leeft van een bijstandsuitkering. Nadat het verblijfsrecht van mevrouw is beëindigd wordt ook de uitkering voor het gezin beëindigd. Meneer krijgt een uitkering norm alleenstaande ouder. Moeder telt niet meer mee. Doordat mevrouw niet meer rechtmatig in Nederland verblijft, maken zij ook geen aanspraak meer op Toeslagen (huur- en zorgtoeslag en kindgebondenbudget). Hierdoor komen ze ver onder de armoedegrens. Naarmate zij langer moeten rondkomen van deze uitkering, zonder toeslagen, wordt het nijpender. Beide ouders kampen met toenemende gezondheidsklachten. Zij durven geen beroep te doen op medische voorzieningen vanwege het te betalen hoge eigen risico. We helpen met bezwaar tegen de stopzetting en terugvorderingen van de toeslagen en met aanvragen voor bijzondere bijstand voor het ontbreken van de toeslagen en voor diverse andere vergoedingen. Meneer is al geruime tijd arbeidsongeschikt en zijn medische klachten zijn verergerd. Vele organisaties, inclusief medewerkers van de Dienst Terugkeer en Vertrek, staan verbaasd over hun situatie. Omdat meneer intussen meer bewijzen heeft over zijn langdurige arbeidsongeschiktheid, dient het echtpaar een nieuwe aanvraag in voor een verblijfsvergunning voor mevrouw. Op basis van die gegevens zou de IND wel degelijk een verblijfsvergunning aan mevrouw moeten kunnen verstrekken in het kader van gezinshereniging. Zonder de aanvraag inhoudelijk te beoordelen wordt deze door de IND afgewezen. Mevrouw wordt verweten dat zij geen machtiging tot voorlopig verblijf (MVV) heeft aangevraagd in het land van herkomst (Irak). Haar beroep op de hardheidsclausule om vrijgesteld te worden van die MVV, waarbij zij aangeeft vanwege angst over haar veiligheid niet naar Irak te durven gaan, wordt afgedaan als een asielgerelateerde omstandigheid. En daar wordt niet naar gekeken bij een reguliere aanvraag. Mevrouw valt bovendien niet onder de categorie mensen waarvoor nu tijdelijk een vertrekmoratorium geldt. Mevrouw komt uit een deel van Irak dat net valt buiten het door Nederland onveilig geacht gebied (20 km verderop is het oorlog). Mevrouw moet binnen vier weken het land verlaten. De advocaat gaat in bezwaar en beroep. Het gezin is radeloos. De procedure kan weer geruime tijd duren en ondertussen leeft het gezin in toenemende armoede met groeiende schulden, spanningen en een verslechterende gezondheid.. DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 16/25

19 Naschrift Het bezwaar tegen afwijzing en terugvordering van de toeslagen over 2012 en 2013 wordt na ongeveer een jaar gegrond verklaard, zonder inhoudelijke motivering. Wellicht speelt een uitspraak van de Raad van State in een vergelijkbare zaak een rol. Daarin wordt gesteld dat in bijzondere situaties, ondanks dat een lid van het gezin niet rechtmatig in Nederland verblijft, toch Toeslagen moeten worden verstrekt. Echter, tegelijkertijd volgt ook een nieuwe stopzetting van de toeslagen per 2014, wederom op basis van de verblijfsstatus van mevrouw. Reden voor een nieuw bezwaar. De aanvraag Bijzondere Bijstand voor het ontbreken van de toeslagen wordt zonder onderzoek en motivering afgewezen. Voordat het tot zitting komt bij de bezwaarschriftencommissie wordt de zaak teruggedraaid en wordt alsnog bijzondere bijstand verstrekt. Deze casus staat niet op zichzelf. Meer en meer komen mensen ver onder het sociaal minimuminkomen. Wat ons betreft komen hier mensenrechten in het geding. Zie ook onze aanbeveling. Casus VI Dakloos Hulpverlening die niet helpt De Financiële Winkel heeft mevrouw met spoed naar het ISR verwezen. Zij moet binnen tien dagen haar huis verlaten. Tevergeefs is geprobeerd om een oplossing te vinden voor mevrouw en haar twee schoolgaande kinderen. Het blijkt een ongewone situatie. Bij de woningbouwvereniging is een grote huurschuld ontstaan. Echter, de huur is tijdig opgezegd door de hulpverleningsorganisatie die de woning huurde voor het gezin. Sinds een paar jaar woont het gezin in deze woning, in het kader van het zogenaamde laatste kans beleid. Er was eerder namelijk ook een huurschuld, waarbij sprake was van huisuitzetting. Voorheen regelde de man alles en hij had contact met de hulpverleningsorganisatie. Maar nu gaat zij scheiden en woont alleen met haar kinderen in de woning. Ze heeft geen familie of vrienden en weet niet waar ze naar toe moet als ze het huis uit moet. Tijdens de inspectie van het huis heeft mevrouw om hulp gevraagd bij een medewerker van de hulpverleningsorganisatie. Daarna radiostilte... Nu moet ze binnen tien dagen het huis uit. Ze hoopt nog dat ze uitstel krijgt totdat ze een andere woning heeft gevonden. Wij proberen bij de woningbouwverenging uitstel te krijgen. Tevergeefs. Daarop nemen we contact op met de betreffende hulpverleningsorganisatie. In eerste instantie is het gezin bij hen niet bekend. Pas na diverse malen bellen en mailen krijgen we, gelukkig nog voor het weekend, te horen dat men mevrouw en haar kinderen gaat helpen met gezinsopvang. DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 17/25

20 Naschrift De hulpverleningsorganisatie biedt nu wel hulp aan mevrouw en haar kinderen. Zij krijgt gezinsopvang en begeleiding. En binnenkort kunnen zij en haar kinderen een eigen woning betrekken. Casus VII Geen uitzetting, maar ook geen middelen van bestaan. Geen plaats meer in Delft? Een Iraakse meneer en zijn drie kinderen wonen sinds een aantal jaren in Delft. Ze zijn uit Irak gevlucht, na een gerichte aanval op hun huis door islamitische milities. Moeder is bij die aanslag omgekomen. Het gezin krijgt aanvankelijk een asielvergunning. Na een aantal jaren worden de vergunningen ingetrokken; de IND vindt het weer veilig in Irak. De familie doet daaropvolgend een beroep op het kinderpardon. De aanvraag wordt afgewezen, omdat men (net) niet aan de eisen zou voldoen. Doordat het gezin niet meer rechtmatig in Nederland verblijft, worden de bijstandsuitkering en diverse toeslagen (huur en zorg) beëindigd en ook teruggevorderd. De schulden lopen snel op. Vanuit het ISR helpen we onder meer met het schrijven van brieven, bezwaarschriften en verzoeken tot uitstel van betaling. Vanwege nieuwe dreigende ontwikkelingen in Irak wordt het gezin echter niet uitgezet. Echter, Nederland zet weliswaar niet uit, maar biedt op dat moment ook geen middelen van bestaan. Het gezin moet zien te leven van hulp van de Voedselbank en zij lenen van kennissen. Ze verkopen wat goederen om zo de lasten te kunnen betalen. Uiteindelijk kunnen de vaste lasten niet meer opgebracht worden; er dreigen afsluitingen. Dan besluit Nederland een vertrekmoratorium in te stellen, een en ander gelet op de ontwikkelingen rond IS in Irak. Gedurende zes maanden worden mensen niet uitgezet naar (bepaalde delen van) Irak, en mogen nieuwe asielaanvragen worden ingediend. Dit leidt er echter niet toe dat er weer recht is op de voorzieningen waar men voorheen aanspraak op maakte. Meneer en zijn kinderen worden behandeld alsof ze voor het eerst in Nederland aankomen. Ze moeten zich melden in een asielzoekerscentrum ver buiten Delft en worden geacht daar de (lange) procedure af te wachten. Dus na jaren verblijf in Delft, waar de kinderen naar school zijn gegaan, waar een sociale omgeving is opgebouwd, moet het gezin weer van voren af aan beginnen in een onbekende plaats, om later weer naar een andere, nader te bepalen gemeente in het land, te worden overgeplaatst. Naschrift Ondertussen is er vanuit de Delftse gemeenschap veel steun. Er wordt geijverd om het gezin in Delft te kunnen laten blijven wonen, zodat man en kinderen hangende de nieuwe asielaanvraag in hun oude vertrouwde omgeving kunnen blijven. Via particuliere donaties is het gelukt om de vaste lasten nog een aantal maanden door te betalen. Of dit is vol te houden tot aan de nieuwe beslissing van de IND, wordt nog spannend. Zie ook onze aanbeveling. DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 18/25

21 IV ISR IN CIJFERS Sinds eind 2013 werkt het ISR met een nieuw registratiesysteem. Dit maakt het mogelijk nog beter zicht te krijgen op welke zaken het meeste werk met zich meebrengen. De één op één vergelijking met voorgaande jaren is daardoor tijdelijk minder goed mogelijk. Trends blijven echter wel duidelijk zichtbaar. In het nieuwe registratieprogramma wordt voor elke kwestie/vraag van een cliënt een nieuw traject aangemaakt. Voor een cliënt met meerdere vragen worden dus meerdere trajecten geopend. Zo kan een traject rondom een bijstandskwestie na een aantal acties en contacten binnen enkele weken worden afgerond, terwijl een traject rond kinderopvangtoeslag voor die cliënt maandenlang openstaat. Het afgelopen jaar heeft het ISR ruim 2500 trajecten behandeld met daarbij ongeveer 4250 contacten met cliënten en derden (zoals met de woningbouwvereniging, het IND en dergelijke). In bovenstaande tabel staan de hoofdonderwerpen op een rij. We hanteren in het nieuwe systeem dezelfde hoofdonderwerpen van gesprek als onder het oude systeem. Belastingen staat op nummer één met 1280 contacten, gevolgd door Uitkeringen/Sociale Zekerheid met 934 contacten en Juridische kwesties met 866 contacten. Op de vierde plaats consumentenzaken met 514. Hierna gaan we wat specifieker in op de vijf meest besproken onderwerpen, waarbij het onderwerp Belastingen er twee voor zijn rekening neemt. DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 19/25

22 CONTACTEN NAAR ONDERWERP In bovenstaand overzicht is de top vijf van de meest besproken onderwerpen te zien. Zaken aangaande de Belastingen Toeslagen' staan aan kop. Dit betreffen zaken rond Huurtoeslag, Zorgtoeslag, Kinderopvangtoeslag, en het kindgebonden budget. Van het totaal aantal contacten aangaande het hoofdonderwerp Belastingen, namelijk 1280, gaan er 772 over Toeslagen, 421 over Inkomstenbelasting en 87 over overige belastingkwesties (meestal gemeentelijke belastingen). Op de tweede plaats staan Bijstandszaken. Van het totaal aantal zaken binnen het hoofdonderwerp Uitkeringen/Sociale Zekerheid met 934 contacten, gaan er 572 over bijstandszaken en 362 over overige uitkeringen. Op de derde plaats staat, wederom afkomstig uit het hoofdonderwerp Belastingen, de Inkomstenbelasting met 421 contacten. De vragen over inkomstenbelasting betreffen veelal (voorlopige) aanslagen (onder meer veel alleenstaande ouders in de bijstand hadden hier mee te maken). Op de vierde plaats staat Vreemdelingenrecht met 307 contacten. Binnen het hoofdonderwerp Juridische kwesties is dit het meest besproken onderwerp, naast andere diverse juridische kwesties en vragen over burger en overheid, vragen rond nationaliteit, rechtsbijstand, enz. Tot slot, op de vijfde plaats staat Schulden en budgetteren met 206 contacten. Binnen het hoofdonderwerp Consumentenrecht is dit het belangrijkste onderwerp. Het gaat dan over problemen met budgetbeheerders, bewindvoerders en schulden waarmee men niet bij de Financiële Winkel terecht kan. Bij overige consumentenzaken gaat het onder meer om diverse overeenkomsten, inclusief die met nutsbedrijven. DE BURGER BELAST JAARVERSLAG 2014 ISR DELFT 20/25