Gemeente Delft VERZONDFN - 9 SEP Geachte leden van de raad,

Transcriptie

1 Semenleving Advies Gemeente Delft Westlandseweg AD Delft IBAN NL21 BNGH t.n.v. gemeente Delft Retouradres : Advies, Postbus 78, 2600 ME Delft Aan de leden van de gemeenteraad Behandeld door Ruud Diemers Telefoon rdiemers@delft.n1 Internet Telefoon VERZONDFN - 9 SEP Datum Ons kenmerk uw brief van Onderwerp bestuurlijke reactie op het jaarverslag ISR 2014 Uw kenmerk Bijlage Geachte leden van de raad, Ter informatie sturen wij u een bestuurlijke reactie op het jaarverslag van het lnstituut Sociaal Raadslieden over Het is de afgelopen jaren gebruikelijk dat het bestuur een reactie geeft op aanbevelingen die in het jaarverslag worden gedaan. Ook in haar jaarverslag over 2014 doet het 1SR enkele aanbevelingen. Op deze punten bieden wij u een reactie aan. Hoogachtend, het college van burgemeester en wethouders van Delft,, burgemeester S.M. Brandligt Lb., secretaris. T.W. Andriess is.

2 Samenleving Advies Doorkiesnummers: Telefoon Aan het college van burgemeester en wethouders Afschrift aan Datum Nota Onderwerp bestuurlijke reactie op het jaarverslag ISR 2014 Ons kenmerk Opsteller Ruud Diemers Bijlage 1. Inleiding Het Instituut Sociaal Raadslieden (ISR) heeft haar jaarverslag over 2014 gepubliceerd. Het jaarverslag constateert enkele zaken die naar het oordeel van het ISR niet goed gaan. Het ISR doet daarbij enkele aanbevelingen. Voor zover het ISR zaken constateert en aanbevelingen doet richt deze notitie zich vooral op zaken die de gemeenten betreffen. 2. Algemeen Het systeem dat het ISR gebruikte voor de registratie van haar contacten en de aard van de hulpvraag is gewijzigd. Daardoor zijn de cijfers niet goed vergelijkbaar met de cijfers van de jaren daarvoor. Toch valt wel af te leiden dat de onderwerpen die het vaakst aan bod komen bij het ISR eigenlijk niet zijn veranderd. De belangrijkste onderwerpen blijven: - De toeslagen van de belastingdienst; De Wet werk en bijstand (inmiddels de Participatiewet) - De inkomstenbelasting Vreemdelingenrecht Schulden en budgetteren. 3. Aanbevelingen a. De beslaqvriie voet Het ISR doet de gemeente de aanbeveling om altijd de beslagvrije voet te hanteren en in het geval van een aflossingsregeling, een deurwaardersbeslag of bij bronheffing altijd de noodzakelijke gegevens op te vragen (met name woon- en ziektekosten) om na te gaan of cliënten over voldoende financiële middelen kunnen beschikken. De gemeente vindt het belangrijk dat haar inwoners voldoende financiële middelen hebben om in hun levensonderhoud te voorzien. Het hanteren van de beslagvrije voet is een van de instrumenten die

3 de gemeente tot haar beschikking heeft om deze financiële middelen te waarborgen. Om de beslagvrije voet te kunnen berekenen heeft de gemeente gegevens nodig over alle andere schulden en aflossingen dan die bij de gemeente. Hiervoor is de medewerking van de cliënt nodig en de verantwoordelijkheid om deze gegevens aan te leveren ligt, in lijn met de sociale visie van de gemeente Delft, bij de cliënt. De gemeente hanteert bij haar aflossingsnormen het wettelijk maximum van 10% van de uitkeringsnorm. De gemeente houdt rekening met de beslagvrije voet. De schulden aan de gemeente zijn bekend. Voor zover het gaat om schulden aan anderen kan de gemeente daarmee alleen rekening houden als de cliënt er voor zorgt dat de gemeente weet wat de andere schulden zijn. Overigens heeft het Rijk reeds aangekondigd de vaststelling van de beslagvrije voet te herzien. Doel is de werkwijze sterk te vereenvoudigen, wat zowel voor de cliënt als de uitvoerder grote, positieve gevolgen heeft. Streven is deze nieuwe werkwijze in te voeren in b. Belastingproblematiek Het ISR besteedt veel van haar tijd aan belastingzaken, en met name de Toeslagen. Daarbij is de terugvordering van de Kinderopvangtoeslag een belangrijk onderdeel. Het ISR vraagt de gemeente deze problematiek aan te kaarten bij de VNG. Ook vraagt zij in probleemsituaties een creatieve oplossing te verzinnen. De problemen met de belastingdienst Toeslagen zijn al langer bekend en zijn door alle gemeenten regelmatig aangekaart bij de VNG. Ook de belastingdienst is hiervan op de hoogte. De afgelopen jaren zijn er al veel wijzigingen doorgevoerd. Deels door dit soort reacties van gemeenten, deels door publiciteit en deels door gerechtelijke uitspraken. De manier van verrekening van teveel ontvangen toeslagen valt onder de verantwoordelijkheid van het Rijk. Daar heeft de gemeente geen invloed op. Inmiddels biedt de belastingdienst standaard de mogelijkheid teveel ontvangen toeslagen in een aantal termijnen te voldoen. Indien een dergelijke belastingschuld onoverkomelijke problemen geeft kan de cliënt voor advies en hulp altijd terecht bij de Financiële Winkel van Delft. Het college is blij met de toezegging van het ISR om hierin mee te denken. c. Digitale drempels 2/9

4 Niet alle burgers zijn voldoende digitaal vaardig. Dat geeft voor hen problemen bij het aanvragen van een uitkering e.d. De maatregelen die de gemeente inmiddels heeft ingezet zijn naar het oordeel van het ISR onvoldoende. De dienstverlening door de gemeente vindt steeds meer digitaal plaats. Een voorbeeld hiervan zijn uitkeringsaanvragen. Door veel burgers wordt deze vorm van dienstverlening als zeer prettig ervaren. De gemeente beseft heel goed dat niet alle burgers hiervoor voldoende vaardig zijn. Als een cliënt niet in staat is om digitaal zijn zaken met de gemeente te regelen dan heeft hij de mogelijkheid om hulp te krijgen bij het KCC. Daarnaast zijn er binnen de gemeente verschillende initiatieven die ook de noodzakelijke hulp bieden om digitaal zaken te regelen. Voorbeelden hiervan zijn de formulierenbrigade en de digitale huiskamer. d. Waarborging bestaansminimum / zorgplicht gemeente Het ISR constateerde het afgelopen jaar enkele situaties waarbij door het intrekken van een verblijfsvergunning er ernstige financiële problemen ontstonden. Immers de gemeente kan dan geen bijstandsuitkering verstrekken. Het ISR pleit ervoor dat mensen van wie de verblijfsvergunning is ingetrokken de mogelijkheid moeten hebben een voorziening aan te vragen. Een dergelijke aanvraag zou dan getoetst moeten worden aan relevante internationale verplichtingen zoals het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind. Op grond van deze verdragen moet een individuele afweging worden gemaakt. Bij elke aanvraag voor een voorziening worden de omstandigheden getoetst aan de nationale wetten en indien van toepassing aan de bepalingen uit internationale verdragen die directe werking hebben. Voor bepaalde kwetsbare mensen kan dat betekenen dat er ondanks het ontbreken van een verblijfsvergunning een voorziening wordt geboden op basis van de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO). Inmiddels heeft het Rijk de zgn. tijdelijke Bed, Bad en Broodregeling voor een deel van de mensen met problemen met hun verblijfsrecht. 3/9

5 e. Automatische inhoudingen Het ISR pleit ervoor om met instemming van cliënten de vaste lasten direct in te houden op de uitkering. Voor mensen die onvoldoende vaardig zijn om hun financiën te regelen kan dit een instrument zijn om schulden te voorkomen. Voor mensen die onvoldoende vaardig zijn om zelf de financiën te regelen, zijn er verschillende ondersteuningsmogelijkheden. De eerste stap is om in het sociale netwerk te vragen of iemand hen kan helpen met de financiën. Wanneer blijkt dat er vanuit het sociale netwerk geen hulp kan worden geboden, zijn er verschillende organisaties in Delft die met vrijwilligers ondersteuning bieden bij de financiële administratie, zoals 'sofa, Humanitas en Delft voor Elkaar. Deze organisaties verwijzen ook door naar professionele organisaties of de gemeente, wanneer de problematiek ernstiger blijkt dan gedacht of niet geschikt is voor de ondersteuning door vrijwilligers. Op deze manier blijft de cliënt zelf verantwoordelijk voor de financiën en krijgt de cliënt vaardigheden mee om uiteindelijk de financiën zelf te kunnen beheren. Bij doorbetaling vanuit de uitkering is dit niet het geval en heeft de cliënt weinig overzicht over welke rekeningen moeten worden betaald. Het risico bestaat dat wanneer de uitkering stopt, de cliënt alsnog de financiën niet zelf kan beheren en in de schulden raakt. Daarom kiest de gemeente Delft bij voorkeur voor ondersteuning bij het beheren van de financiën in plaats van het doorbetalen vanuit de uitkering. In situaties waarin er wel sprake is van financiële problemen, maar waarin een schuldhulpverleningstraject niet nodig (of niet mogelijk) is, is budgetbeheer gedurende een korte periode vaak noodzakelijk. Hiervoor geldt een maximale termijn van 18 maanden. Gedurende deze periode worden de financiën e.d. weer op orde gebracht. Na deze periode wordt verwacht dat de betrokkene (al dan niet met begeleiding) zelf weer zijn financiën beheert. In het uitzonderlijke geval dat de gemeente en de budgetbeheerder constateren dat de cliënt dit echt niet zelf kan wordt een basispakket budgetbeheer geboden waarin de vaste lasten worden voldaan. f. Gelijkwaardigheid als basisbeginsel Burgers hebben recht op een zorgvuldige behandeling. Vragen dienen correct te worden beantwoord. De beantwoording is naar de mening van het ISR vaak onvoldoende of onduidelijk. Cliënten hebben soms het gevoel niet 4/9

6 gehoord te worden. Als documenten zijn ingeleverd dan ligt de bewijslast bij de burger. Terwijl de cliënt dit veelal niet kan bewijzen. Het ISR verzoekt de gemeente er op toe te zien dat de cliënt niet per definitie ongelijk heeft. Het college onderschrijft dit standpunt. Elke burger heeft recht op een zorgvuldige, respectvolle en correcte behandeling. Vragen moet correct en adequaat worden behandeld. De gemeente moet telefonisch goed bereikbaar zijn, en de burger moet er op kunnen vertrouwen dat als documenten worden ingeleverd dat deze ook worden ontvangen door de verantwoordelijk ambtenaar. De cliënt kan op verzoek een ontvangstbevestiging krijgen. De gemeente meet permanent haar telefonische bereikbaarheid. 75% van de binnenkomende gesprekken worden binnen 30 seconden beantwoord. Alle overige binnenkomende gesprekken worden ook beantwoord, alleen lukt dit niet binnen 30 seconden. g. Geen uitzetting maar ook geen middelen van bestaan. De lokale overheid zou meer moeten doen voor inwoners die in de problemen komen met hun verblijfsrecht. Het intrekken van een verblijfsstatus kan gevolgen hebben voor het recht op bijstand. De IND hierin is leidend en de gemeente mag deze besluiten niet doorkruisen. De afgelopen jaren zijn er enkele gezinnen geweest die door de gemeente op grond van de WMO langdurig werden ondersteund. Inmiddels heeft het Rijk ook de zgn. tijdelijke Bed, Bad en Broodregeling ingevoerd waarmee voor een deel van deze mensen toch een voorziening kan worden getroffen. h. (Wan)budgetbeheer Het ISR constateert ook in dit jaarverslag problemen met budgetbeheerders die door hun toevertrouwde werkzaamheden niet goed uitvoeren. Dit leidt dan weer tot problemen bij mensen die gebruik moeten maken van budgetbeheer. De gemeente laat de keuze van de budgetbeheerder teveel over aan de verantwoordelijkheid van de cliënt terwijl deze niet kan beoordelen wat een goede budgetbeheerder is. Het college herkent en onderkent deze problemen. Om de redenen die het ISF beschrijft heeft de gemeente besloten het budgetbeheer aan te besteden en met een beperkt aantal budgetbeheerders contracten te sluiten. De gemeente kan op deze manier de kwaliteit, uitvoering en resultaten van de budgetbeheerders monitoren en samen met hen werken aan een kwalitatief hoogstaande uitvoering van budgetbeheer in Delft. 5/9

7 4. Tot slot Het jaarverslag van het ISR is een belangrijke input voor de gemeente. De signalen en aanbevelingen die in het jaarverslag staan helpen de gemeente haar beleid en de uitvoering daarvan op een goede wijze vorm te geven. Voorgesteld wordt: - Deze bestuurlijke reactie vast te stellen en ter kennisname door te sturen aan de leden van de gemeenteraad. 6/9

8 Bijlage 1: Korte reactie op de door het ISR gepresenteerde casussen in het jaarverslag. Casus I. (G)een kinderopvangtoeslag met inwonende partner zonder status Cliënt doet in het kader van re-integratietraject een beroep op kinderopvang. Zij gaat samenwonen met haar partner. Deze heeft geen verblijfsvergunning. Op dat moment bestaat geen recht op de kinderopvangtoeslag. Gevolg daarvan is dat betrokkene geconfronteerd wordt met een terugvordering. Meewerken aan de re-integratie is een van de verplichtingen behorend bij een uitkering. Er is geen grond hiervan af te wijken. Betrokkene had kunnen/moeten weten wat de gevolgen zijn als zij gaat samenwonen met een partner zonder verblijfsstatus. Dit is de eigen verantwoordelijkheid van cliënt. Cliënt had de gemeente of de belastingdienst kunnen vragen wat de gevolgen zijn van het samenwonen. Casus II. Samenloop maatregelen WW en WWB Betrokkene werkt, maar is feitelijk arbeidsongeschikt. Op het moment dat zij wordt ontslagen wil zij zich niet meer beschikbaar stellen voor arbeid. Dit in samenspraak met consulent. Gevolg is echter dat zij geen recht heeft op WW. Om die reden stelt zij zich toch maar weer beschikbaar. Vanwege de late aanvraag krijgt zij een maatregel opgelegd. Betrokkene heeft echter ook een aanvullende WWB. De gegevens over de WW worden te laat ontvangen bij de inkomensconsulent. Deze besluit om die reden ook een maatregel op te leggen. In dit incidentele geval is het overleg tussen consulenten inkomen en consulenten werk te laat tot stand gekomen. Het college heeft dit signaal opgepakt. Casus Ill. Budget(wan)beheer Betrokkene heeft schulden bij CJIB die eerst moeten worden afgelost voordat schuldhulp kan starten. Betrokkene heeft veel verschillende consulenten gehad zonder dat haar zaak op een goede manier is overgedragen. Steeds opnieuw moet zij haar verhaal doen. Betalingsafspraken worden door de budgetbeheerder niet nagekomen waardoor meer achterstanden ontstaan. Zij wil daarom naar een andere budgetbeheerder. Er worden dan echter kosten in rekening gebracht. 7/9

9 Zie antwoord bij aanbeveling h. Het college herkent dit probleem. Zij wil met een aanbesteding budgetbeheerders selecteren die wel de noodzakelijke kwaliteit bieden. Casus IV. Kinderopvangtoeslag en DigiD DigiD fraude. Cliënt wordt geconfronteerd met vorderingen doordat met zijn DigiD toeslagen zijn aangevraagd waar geen recht op bestaat. Het ISR helpt cliënten met advocaat, bezwaarschrift en een civiele procedure. Geen rol voor gemeente. Casus V. Geen verbliifsrecht moeder, geen toeslagen voor kinderen. In deze casus wordt de verblijfsvergunning van de vrouw ingetrokken. De WWB uitkering wordt aangepast. De uitkeringsnorm wordt die van een alleenstaande ouder in plaats van een gezin. Het gevolg van het intrekken van de verblijfsvergunning is ook het intrekken van het recht op toeslagen. Er wordt geen bijzondere bijstand toegekend voor de ontbrekende toeslagen. Na bezwaar wordt toch bijzondere bijstand toegekend. Formeel kan de gemeente geen bijstand verlenen aan niet rechthebbenden (= zonder juiste verblijfsstatus). Het is zeer ingewikkeld om te beoordelen of er redenen zijn om hiervan af te wijken. Casus VI. Dakloos Betrokkene moet haar huis uit in verband met een huurschuld. Deze is ontstaan na een scheiding. In het verleden was er al eerder sprake van huurschulden. Er is hulp gevraagd bij een hulpverleningsorganisatie die echter niets van zich laat horen. Uiteindelijk gaat betrokkene naar de Financiële Winkel die direct, en met de hoogste spoed deze zaak doorverwijst naar het ISR. Na bemiddeling van het ISR wordt op het laatste moment toch hulp geboden. Betrokkene krijgt een plaats in een gezinsopvang. Deze casus kwam in een erg laat stadium terecht bij de Financiële Winkel. Direct bleek dat de Financiële Winkel geen oplossing kon bieden. Er is toen een spoedafspraak gemaakt met het ISR. Het ISR heeft in deze casus wel kunnen bemiddelen. Met de inrichting van de Toegangsorganisatie verwacht de gemeente dat dit soort situaties eerder gesignaleerd worden, waardoor tijdig adequate ondersteuning kan worden geboden. Casus VII. Geen uitzetting maar ook geen middelen van bestaan. 8/9

10 De verblijfsvergunning van het gezin (man met kinderen; de vrouw is gedood bij een aanval door islamitische milities) wordt ingetrokken omdat de IND van mening is dat weer veilig is in Irak. Kinderpardon wordt afgewezen omdat net niet wordt voldaan aan de vereisten. Door nieuwe dreigingen wordt het gezin echter niet uitgezet. Het gezin heeft echter geen middelen van bestaan. Door alle ontwikkelingen in Irak worden zij in staat gesteld opnieuw een asielaanvraag in te dienen. Zij moeten zich dan na een verblijf van jaren in Delft weer melden in een asielzoekerscentrum. Het bepalen van het verblijfsrecht is Rijksbeleid. De gemeente heeft hier geen enkele invloed op. De gemeente betreurt de gevolgen die de handelswijze van de IND heeft voor dit gezin. 9/9