Eigen -/ Keteninitiatief CO2 footprint Innovatie Kennis Centrum

Transcriptie

1 Eigen -/ Keteninitiatief CO2 footprint Innovatie Kennis Centrum Versie: 0.1 Datum: Auteur: Vrijgave: P. Cleijne T. Crum

2 1 IKN (Innovatie Kenniscentrum Nederland) Copier is de initiatiefnemer van de stichting IKN. Deze stichting heeft de doelstelling CO2 te reduceren door de kennis in de (afval)waterketen te delen en ten dienste te stellen aan het algemeen belang. Deze kennis heeft betrekking op duurzame omgang met (afval)water. Inmiddels zijn een groot aantal bedrijven en overheidsinstellingen lid geworden van deze stichting. In de stichting vult Copier een groot aandeel van de dagelijkse (onbetaalde) werkzaamheden uit. De werkzaamheden bestaan vooral uit het ordenen en ter beschikking stellen van gegevens uit allerhande innovatieve ontwikkelingen. Dit kunnen projecten zijn waarin Copier betrokken is maar ook projecten van partners in de keten. Daarnaast heeft Copier een groot aandeel in het proactief betrekken van nog meer stakeholders uit de keten. Twee keer per jaar wordt er een kennisdeeldag gehouden ten kantore van onze vestiging in Ede. Op deze kennisdeeldag zijn er lezingen over de diverse nieuwe initiatieven. Met regelmaat verzorgt ook Copier een lezing. 2 Geboekte successen Vanuit de kennisdeeldagen is er in de afgelopen periode veel kennis opgebouwd over: - Afkoppelen, in de markt zijn er diverse systemen. Mede door de stichting is er inmiddels vrij veel informatie over wanneer, welk systeem waar en hoe moet worden toegepast en welk onderhoud daarna nog nodig is. Inmiddels is enorm veel regenwater van het riool afgekoppeld. Water wat anders zou moeten worden getransporteerd en gezuiverd op de rwzi wordt nu direct geïnfiltreerd waarmee ook de verdrogingsproblematiek wordt tegengegaan. Afkoppelen is in Nederland inmiddels een standaardbeschouwing geworden (Bijvoorbeeld: Het dakwater en zelfs de parkeerplaats van het kantoor in Veghel is in zijn geheel afgekoppeld van het rioolstelsel) - Decentraal zuiveren. Door de kennis te delen zijn er veel nieuwe, betere systemen ontstaan die bovendien beter controleerbaar en onderhoudbaar zijn. Daarnaast zijn er grotere decentrale zuiveringen ontwikkeld met hogere capaciteit. Het decentraal zuiveren is hiermee zelfs een goed alternatief voor de op handen zijnde grotere rioolvervangingen. Met decentraal zuiveren wordt afvalwater dicht bij de bron gezuiverd waardoor veel transportleiding kan worden bespaard. Ook wordt het water direct hergebruikt voor tuin of toiletdoorspoeling of wordt het water ter plekke geïnfiltreerd (voorkomen van verdroging). 2

3 - Riothermie, de stichting stimuleert allerhande innovatieve ontwikkeling. Inmiddels is het mogelijk om de warmte van rioolwater te gebruiken voor verwarmen en energieopwekking. Hiermee kan in de toekomst wellicht een aanzienlijk besparing van aardgas worden verwezenlijkt. Copier heeft een kansenkaart ontwikkeld waarop de kansen van riothermie geografisch zichtbaar zijn. 3 Doelstellingen Copier in 2015: 1. Riothermie: Copier wil in 2015 tenminste 2 proefprojecten met riothermie realiseren (scope1). Waarna ervaringen kunnen worden uitgewisseld en monitoring kan worden gestart. 2. Afkoppelen: Copier wil in 2015 onderzoek doen naar de mogelijkheid het dakwater van de vestiging in Ede af te koppelen (scope 2). In de keten wil Copier actief het afkoppelen in achtertuinen stimuleren en tenminste ervoor zorgdragen dat vanuit de projecten 20 ha extra wordt afgekoppeld. 3. Decentraal zuiveren: In de kennisontwikkeling wil Copier een actieve bijdrage gaan leveren in het onderzoek naar de mogelijkheden voor afzet van het residu. 4. Copier wil in 2015 in projecten tenminste 2x een decentrale zuivering genereren in plaats van standaard rioolvervanging (scope 2/3) plaatsen. 4 Bijbehorende C02 reductie 1. Zie rapportage C02 reductie Riothermie in Houten. 2. Het dak in Ede is 1700 m2 groot. De hoeveelheid regenwater is gemiddeld 790 liter per m2 per jaar. Dit betekent dat bij het afkoppelen van regenwater op de vestiging in Ede liter water niet bij de RWZI terecht komt. Aan zuiveringsenergie scheelt dit ca kg CO2 emissie. 3. Er zijn nog geen gegevens beschikbaar voor CO2 emissie van vergelijkbare reststoffenproducten. 4. De C02 reductie van het niet vervangen van het rioolstelsel t.o. van decentrale zuivering is afhankelijk van de grootte van het project. 5 Evaluatie doelstellingen/vervolg in Er lopen inmiddels twee proefprojecten (Wijk bij Duurstede en Houten). Deze projecten worden uitgebreid gemonitord en gedocumenteerd. Het project in Houten is inmiddels aangelegd, het project in Wijk bij Duurstede is nog in het pioniersstadium waarbij de meest geschikte locatie wordt gezocht. In 2016 wordt de besparing aan energiekosten in Houten duidelijker, in Wijk bij duurstede zal dit nog niet mogelijk zijn. 2. Inmiddels is de situatie gewijzigd. Het pand in Ede is verkocht (overdracht maart-april 2016) Het nieuwe pand is afgekoppeld en wordt geïnfiltreerd via een waterpartij. 3

4 3. Er is in 2015 zeer beperkt bijdrage geleverd aan de mogelijkheden voor afzet van het residu van decentrale zuiveringen. Het is wel een onderwerp wat in de keten vaak ter sprake komt maar in de praktijk is het residu beperkter is dan werd aangenomen. We houden het onderwerp in 2016 onder aandacht. 4. Er zijn in 2015 plannen gemaakt voor diverse decentrale zuivering o.a. in Onderbanken, Schaik, Ede. In enkele projecten is, naast het standaard vergelijk op kosten, de C02 reductie inzichtelijk gemaakt. Hierbij is uitgegaan van alleen de besparing aan pvctransportleidingen die direct noodzakelijk zouden zijn geweest voor de betreffende aansluiting. Er is geen rekening gehouden met gedeelde besparing wanneer meerdere huishoudens zouden afkoppelen en ook de moederleiding overbodig was. Er is ook geen rekening gehouden met eventuele besparing van het verbruik van gemaalvoorzieningen/ deze is gelijkgesteld aan verbruik pompen in de decentrale zuivering. Resteert de besparing in PVC productie/vervoer waarmee gerekend met de volgende uitgangswaarden: 1. Voor 1 kg PVC is benodigd 0,7 kg Olie, 1 kg NaCL en 3,8 liter water. De winning van deze grondstoffen putten de aarde uit, maar vraagt relatief weinig Co2. 2. Vervoer van de grondstoffen gaat per schip/spoor. Circa 30 gr/ton/km 3. Productie van PVC ca. 5 kg/kg 4. Vervoer producten per as 80 gr/ton/km (bron: knipscheer) Op basis van bovenstaande wordt in een situatie van besparing van 100m1 PVC (ongeveer de gemiddelde lengte tussen twee huizen in het buitengebied). 170 kg PVC bespaard ofwel 856 kg C02 uitstoot bespaard. In verband met het grote aantal onbekenden blijft de situatie dat Co2 besparing bij decentraal zuiveren maatwerk is en alleen per geval apart berekend kan worden. Doel in 2016 is om ook inzicht te krijgen in grootheden uitstoot doorvoergemalen en de mogelijkheid van inzet zonnecollectoren bij gemalen/pompen. 6 Ketenanalyse bron: STOWA 6.1 De klimaat voetafdruk De Global Warming Potential (GWP) van de Nederlandse waterketen bedraagt 1,67 miljoen ton CO2- equivalenten per jaar. In de waterketen is de GWP bijdrage van de afvalwaterzuivering veruit het grootst. 6.2 Totaal jaarlijkse Global Warming Potential van de Nederlandse waterketen Drinkwater ton CO2-eq. 26,1% Riolering ton CO2-eq. 7,4% Afvalwater ton CO2-eq. 66,5% Totaal ton CO2-eq. 4

5 6.2.1 Energieverbruik Uiteraard vormt het benodigde energieverbruik een belangrijke bijdrage aan het broeikaseffect door de waterketen: ton CO2-eq. per jaar. Het gemiddelde energieverbruik voor de productie en distributie van drinkwater bedraagt 0,47 kwh/m3 en voor afvalwaterzuivering 26,6 kwh/i.e.. Intermezzo Directe emissies Bij zuiveringsprocessen komt CO2 vrij. Omdat het hier kort-cyclische koolstof betreft (niet van minerale oorsprong) draagt dit CO2 niet bij aan het broeikaseffect. Methaan (CH4, GWP = 21) en lachgas (N2O, GWP = 310) emissies tellen wel mee in de klimaatvoetafdruk. Gezamenlijk blijken deze emissies een grote bijdrage (36%) te hebben in de totale GWP van de waterketen: ton CO2-eq. per jaar. Het gaat hier om methaanemissies die vrijkomen bij ontgassen van grondwater, methaan dat vrijkomt in de waterlijn en sliblijn van RWZI s, en vooral lachgas dat vrijkomt in de waterlijn van RWZI s en na lozing van het effluent. Over lachgasemissies bestaat nog veel onduidelijkheid en zijn metingen in de praktijk vrijwel (nog) niet gedaan.) De GWP bijdrage van water ten behoeve van huishoudelijk gebruik is 1,5 kg CO2-eq./m3 water, zie onderstaande tabel. Dat komt per huishouden overeen met 160 kg CO2-eq. per jaar (3,3% van de GWP door energiegebruik in huishoudens). De GWP bijdrage voor het verwarmen van tapwater is echter 4x zo groot (693 kg CO2-eq. per huishouden per jaar). Vorig jaar is in Nederland het warmwater gebruik voor douchen gestegen, en hier lijkt dan ook een belangrijk aangrijpingspunt voor verbetering te liggen in water- en daarmee energiebesparing. GWP bijdrage water keten van huishoudens Drinkwater 0,36 kg CO2-eq. / m3 water Riolering 0,07 kg CO2-eq. / m3 water Afvalwater 1,07 kg CO2-eq./ m3 water Totaal 1,50 kg CO2-eq. / m3 water Klimaatneutrale aanpassingen Om de klimaatvoetafdruk te verminderen zijn allerlei maatregelen mogelijk, die deels ook al worden toegepast. Het gaat in de eerste plaats om het realiseren van een zo efficiënt mogelijk en optimaal functionerend proces voor drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering. Voorbeelden van deze efficiency en optimalisatie maatregelen per sector zijn: lage druk UV, drinkwater modelvraagvoorspelling, centrale ontharding, tegengaan rioolvreemd water, voorkomen luchtinsluiting riolering, rwzi beluchtingsregeling op O2, bellenbeluchting, toepassing gisting en biogasbenutting, dit alles als maatwerk, ingepast in de lokale situatie. Daarnaast zijn er een aantal klimaatneutrale maatregelen in de keten waarmee een grotere GWP winst te verwachten valt. Het gaat dan om inrichtingsvraagstukken en optimalisaties in de gehele keten en om nieuwe concepten. In tabel 3 zijn deze maatregelen weergegeven Op weg naar een klimaatneutrale waterketen Klimaatneutrale maatregelen in de water keten 1) Afstemming riolering en zuivering: optimalisatie afvalwatersysteem (OAS) 2) Besparing van (warm)water bij huishoudens door gebruik regenwater voor toiletspoeling; warmwater besparing 5

6 3) Hergebruik van warmte: Douchewarmteterugwinning door toepassing warmtepomp op afvalwater in huishoudens; warmteterugwinning uit influent (of effluent) van rwzi s 4) Moderne sanitatie: gescheiden urine en/of zwart water inzamelingssystemen; hergebruik van nutriënten uit afvalwater 6