Van ruwe laserdata naar geo-informatie
|
|
- Joris Jansen
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Onderzoek laseraltimetrie aan de Technische Universiteit Delft Van ruwe laserdata naar geo-informatie Het gebruik van laseraltimetrie heeft de laatste jaren in Nederland een grote vlucht genomen. Vooral door de ontwikkeling van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) ontdekken veel instanties nu de toepassingsmogelijkheden van gedetailleerde digitale hoogtemodellen. De productie van deze hoogtemodellen uit de lasermetingen is geen eenvoudige zaak. In deze bijdrage wordt ingegaan op twee belangrijke stappen in de verwerking van de metingen in het vliegtuig naar een digitaal hoogtemodel: de strookvereffening en het filteren. Daarnaast wordt kort stil gestaan bij enkele andere vormen van geo-informatie die met laseraltimetrie kunnen worden ingewonnen. Strookvereffening Een opname met laseraltimetrie is een complex samenspel tussen drie verschillende instrumenten. De GPS-ontvanger zorgt één keer per seconde voor de bepaling van de plaats van het vliegtuig. Met een traagheidsnavigatiesysteem (ook wel INS - Inertial Navigation System genoemd) met gyroscopen en versnellingsmeters wordt de stand van het vliegtuig bepaald. Dit instrument meet ca. 200 keer per seconde en wordt tevens gebruikt om te interpoleren tussen de positiebepalingen die met GPS gedaan worden. De laserafstandsmeter tenslotte meet tot keer per seconde de afstand tussen het vliegtuig en het terrein. Door een roterende spiegel wordt de laserstraal daarbij loodrecht op de vliegrichting heen en weer gedraaid. Hiermee kan een strook onder het vliegtuig worden opgenomen. De hoek van de spiegel wordt ook geregistreerd. Om uit alle metingen de hoogte van het terrein te kunnen bepalen moeten ook de onderlinge posities en rotaties van de GPS-ontvanger, het INS en de laserafstandsmeter gemeten worden (figuur 1). Dit gebeurt tijdens een calibratieprocedure terwijl het vliegtuig op het vliegveld staat. Alle instrumenten hebben een beperkte meetnauwkeurigheid. Alle metingen, zowel die van de instrumenten als die voor de calibratie, zijn dan ook behept met fouten. De meeste fouten zijn vrij klein en willekeurig verdeeld en hebben geen vervelende gevolgen voor de kwaliteit van de hoogtemodellen. In veel vluchten blijken toch ook grotere systematische fouten op te treden. Deze fouten komen aan het licht doordat de hoogte in één strook niet overeenstemt met de hoogte uit een overlappende strook. Bovendien worden bij vergelijkingen met terrestrische controlemetingen verschillen vastgesteld. Om een juiste en consistente hoogtebeschrijving van het terrein te bepalen dienen de gevolgen van meet- en calibratiefouten gecorrigeerd te worden. Hiervoor voert de Meetkundige Dienst van Rijkswaterstaat zogenaamde
2 strookvereffeningen waarmee de systematische fouten in de hoogte gereduceerd worden. Aan de Technische Universiteit Delft wordt momenteel een model ontwikkeld dat de foutenbronnen van laseraltimetrie expliciet modelleert. Met dit foutenmodel wordt het dan mogelijk om niet alleen systematische fouten in de hoogte van de laserpunten, maar ook fouten in de X- en Y-positie te beschrijven en te elimineren. Bovendien kunnen met een dergelijk model vormfouten, zoals kromgetrokken stroken, gecorrigeerd worden. Filteren Een standaard hoogtemodel beschrijft het terrein op de maaiveldhoogte. De pulsen van de laserafstandsmeter reflecteren echter niet alleen op maaiveldhoogte maar ook op allerlei hogere objecten zoals gebouwen, auto's, vegetatie en zelfs op hoogspanningsleidingen en vogels. Voor de productie van digitale hoogtemodellen, zoals het AHN, is het daarom nodig de gemeten punten te classificeren en de punten op de grond te scheiden van de overige punten. Dit proces wordt het filteren van de laserdata genoemd. Figuur 2 toont de hoogtegegevens van een stukje uiterwaard van de IJssel. Deze data werd vanuit een helikopter opgenomen met de FLI-MAP sensor met een puntdichtheid van 5 à 6 punten per vierkante meter. In het noorden is een stuk met veel vrij dichte vegetatie. Toch komt hier af en toe ook een laserstraal op de bodem. Delen van het gebied waren bedekt met water. Hier reflecteert de laserstraal zeer slecht hetgeen leidt tot de in violet weergegeven "no data" vlekken. Na filteren van deze gegevens wordt het hoogtemodel van figuur 3 verkregen. Onder het bladerdak van figuur 2 komt een gedetailleerde structuur van greppels tevoorschijn. De greppels zijn ongeveer 60 cm diep en 5 meter breed. Op sommige plaatsen lijken er hogere punten in de greppel te liggen. Dit zijn naar alle waarschijnlijkheid punten op laaggelegen vegetatie, die het filter niet uit de dataset kon verwijderen. Dit is een typische beperking van het automatisch filteren. Vaak is het niet mogelijk om het verschil tussen kleine hoogtevariaties in het terrein en de aanwezigheid van lage vegetatie te herkennen. Ook met grote gebouwen hebben de filters vaak problemen. Deze zijn echter door een operateur vrij eenvoudig te herkennen en kunnen dan handmatig uit de dataset verwijderd worden. In de afgelopen jaren zijn op verschillende plaatsen, waaronder de TU Delft, filters voor laseraltimetrie ontwikkeld. In het onderzoek aan de TU Delft worden deze filters nu vergeleken aan de hand van de resultaten op een dataset met een aantal moeilijke situaties. Hoewel de filters wellicht nog iets te verbeteren zijn, is het duidelijk dat controle door een operateur, bijvoorbeeld aan de hand van luchtfoto's of video's, nodig zal blijven.
3 3D GIS en andere toepassingen Voor de productie van digitale hoogtemodellen is het lastig dat de laserstralen niet alleen op de grond reflecteren. Dit geeft echter wel de mogelijkheid om meer uit de laserdata te halen dan alleen de terreinhoogte. In het bijzonder wordt het interessant om gebouwen te detecteren en te modelleren. Drie-dimensionale modellen van gebouwen worden onder andere gebruikt voor visualisatie bij stedelijke herinrichting, de planning van locaties voor GSM-zenders, toeristische informatiesystemen en milieustudies. Aan de TU Delft wordt onderzoek verricht naar de conversie van de gebouwen in de GBKN naar een drie-dimensionale gebouwmodellen. De GBKN-data wordt gebruikt om de punten op een gebouw te selecteren (figuur 4). Vervolgens worden in de laserdata vlakken gedetecteerd. Hiervoor is wel een hoge puntdichtheid nodig. Met de ongefilterde AHN-data zou dit niet kunnen. De gedetecteerde vlakken worden waar mogelijk met elkaar gesneden om de noklijnen te bepalen. Andere begrenzingen van dakvlakken uiten zich door hoogtesprongen in de laserdata. Figuur 5 laat het 3D model zien dat uit de data van figuur 4 gereconstrueerd werd. Een nog weer andere toepassing van laserdata treft men aan bij het onderhoud van hoogspanningsleidingen. De reflecties van pulsen op de leidingen kunnen eenvoudig worden herkend (figuur 6). Door de afstand tussen de leidingen en de reflecties op vegetatie te meten kan bepaald worden waar de vegetatie gesnoeid moet worden. Het gebruik van laseraltimetrie heeft de laatste jaren in Nederland een grote vlucht genomen. Ook internationaal staat het volop in de belangstelling. Zo heeft North Carolina een omvangrijk Floodplain mapping program gelanceerd ( Om de overstromingsrisico's beter te kunnen inschatten is in dit programma voor zo'n 36 miljoen dollar aan opnamen met laseraltimetrie gereserveerd. Geologen van de US Geological Survey hebben na het filteren van laserdata oude breuken in de aardkorst van de bossen rondom Seattle ontdekt. Deze breuken duiden op nog onbekende aardbevingen die daar 1100 jaar geleden moeten hebben plaatsgevonden. Bij de NASA werkt men verder aan een speciale laser die vanuit de ruimte de gehele aarde gaat opnemen ( Met deze Vegetation Canopy Lidar wil men door een gedetailleerde analyse van de reflecties van de laserpulsen een betere schatting maken van de biomassa. De resultaten zullen worden gebruikt voor klimaatstudies. Deze voorbeelden geven aan dat laseraltimetrie zich in korte tijd heeft ontwikkeld tot een zeer veelzijdig inzetbare techniek. In de toekomst zult u er nog veel over horen. prof.dr.ir. M.G. Vosselman Technische Universiteit Delft
4 Meer informatie over het laseraltimetrie onderzoek aan de TU Delft valt te lezen op
5 GPS b X GPS INS laser Camera X b X cam laser Figuur 1: Onderlinge afstemming van de verschillende instrumenten
6 Figuur 2: Kleurgecodeerde hoogten van de originele laserdata Figuur 3: Kleurgecodeerde hoogten van de gefilterde laserdata.
7 no data m Legenda bij figuren 2 en 3 Figuur 4: Laserdata van een gebouw met in rood de gebouwomlijning uit de GBKN.
8 Figuur 5: 3D gebouwmodel gereconstrueerd uit de laserdata en de GBKN. Figuur 6: Laserpulsen gereflecteerd op hoogspanningsleidingen en -masten.
De Grids van het Actueel Hoogtebestand Nederland
Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Adviesdienst Geo-informatie en ICT De Grids van het Actueel Hoogtebestand Nederland Versie 1.3 28 januari 2004 Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq
Nadere informatieHerstel laseraltimetrie projecten Projectgebieden Oosterschelde 2001, Oosterschelde 2007, Westerschelde 2006 en Westerschelde 2007
Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat Herstel laseraltimetrie projecten Projectgebieden Oosterschelde 2001, Oosterschelde 2007, Westerschelde 2006 en Westerschelde 2007 Herstel laseraltimetrie
Nadere informatieDe Grids van het Actueel Hoogtebestand Nederland
Ministerie van Verkeer en Waterstaat Meetkundige Dienst De Grids van het Actueel Hoogtebestand Nederland Versie 1.0 19 juli 2002 Ministerie van Verkeer en Waterstaat Meetkundige Dienst De Grids van het
Nadere informatieToepassingsmogelijkheden van vliegtuig-laseraltimetrie
Toepassingsmogelijkheden van vliegtuig-laseraltimetrie H.-G. Maas, G. Vosselman Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen, Afdeling Geodesie Technische Universiteit Delft Thijsseweg 11, 2629 JA Delft
Nadere informatieMethodiek aanmaak stedelijk DTM
Methodiek aanmaak stedelijk DTM Astrid Riebel, Harmen van de Werfhorst, Roger de Crook, Joost Heijkers Inleiding Bij het uitvoeren van hydrologische modelberekeningen is in vele gevallen (zo niet in alle)
Nadere informatiejklmnopq Ministerie van Verkeer en Waterstaat Meetkundige Dienst Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Zeeuws-Vlaanderen
Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Meetkundige Dienst Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Zeeuws-Vlaanderen Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Zeeuws-Vlaanderen Meetkundige Dienst van de Rijkswaterstaat
Nadere informatieFACTSHEET FACTSHEET LASER-ALTIMETRIE. Gerbrand Vestjens. Geodelta VERSIE 20150421 APR 15
FACTSHEET FACTSHEET LASER-ALTIMETRIE Gerbrand Vestjens Geodelta VERSIE 20150421 APR 15 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING... 4 2 LASER-ALTIMETRIE... 5 2.1 Specificiteit en nauwkeurigheid... 7 2.2 Inzetbaarheid
Nadere informatieTunnelmetingen De Laserscanning benadering
Tunnelmetingen De Laserscanning benadering M25-tunnels Bell Common en Hatfield (Verenigd Koninkrijk) Opdrachtgever: Highways Agency Uitvoerders: TerraImaging en Mason Land Surveys De vraag naar meet-informatie
Nadere informatiejklmnopq Ministerie van Verkeer en Waterstaat Meetkundige Dienst Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Nijkerk
Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Meetkundige Dienst Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Nijkerk Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Meetkundige Dienst Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie
Nadere informatieKwaliteitsdocument laseraltimetrie Deel 1: Technische beschrijving
Kwaliteitsdocument laseraltimetrie Deel 1: Technische beschrijving 1 Kwaliteitsdocument laseraltimetrie Deel 1: Technische beschrijving Data en ICT Dienst juli 2010 Rijkswaterstaat DID Afdeling DSPW 2
Nadere informatiejklmnopq Ministerie van Verkeer en Waterstaat Meetkundige Dienst Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Noord-Holland
Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Meetkundige Dienst Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Noord-Holland Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Noord-Holland Meetkundige Dienst van de Rijkswaterstaat
Nadere informatieDrenthe & Groot Salland (Overijssel)
Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Meetkundige Dienst Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Drenthe & Groot Salland (Overijssel) Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Drenthe & Groot Salland (Overijssel)
Nadere informatie6. Verdere analyses. 6.1 Gevaaranalyse oude kweldergrens
6. Verdere analyses............................................................................... 6.1 Gevaaranalyse oude kweldergrens Onderzoeksvraag 3 uit de inleiding betreft de vraag of de oude kweldergrens
Nadere informatie1 Inleiding. 1.1 Probleemstelling. 1.2 Meetstrategie vaklodingenprogramma
1 Inleiding 1.1 Probleemstelling Rijkswaterstaat (RWS) heeft aan de Nederlandse Aardolie Maatschappij b.v. (NAM) gegevens van de bodemhoogte van de Waddenzee ter beschikking gesteld voor de periode 1985
Nadere informatie3D DIGTOP voor het maken van geluidsberekeningen Den Haag gebruikt vliegtuig laserscanning voor haar geluidskaarten
3D DIGTOP voor het maken van geluidsberekeningen Den Haag gebruikt vliegtuig laserscanning voor haar geluidskaarten Ron Mandala, bedrijfsonderdeel Milieu en Vergunningen, Dienst Stadsbeheer, Gemeente Den
Nadere informatieDe fotogrammetrie bij het NGI
De fotogrammetrie bij het NGI 1. Inleiding De fotogrammetrie is de techniek die toelaat metingen te verrichten vanaf foto s (of volgens de ontwikkelingen gedurende de laatste jaren metingen te verrichten
Nadere informatieWesterschelde en Oosterschelde
Kwaliteitsdocument Laseraltimetrie Westerschelde en Oosterschelde Maart 2003 Meetkundige Dienst van de Rijkswaterstaat Delft W.R. ter Borg 1 Inhoudsopgave 1. Doelstelling kwaliteitsdocument 3 2. Laseraltimetrie
Nadere informatiejklmnopq Ministerie van Verkeer en Waterstaat Meetkundige Dienst Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Zeeland
Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Meetkundige Dienst Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Zeeland Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Zeeland Meetkundige Dienst van de Rijkswaterstaat Delft Januari
Nadere informatieOpslagdetectie op Leusderheide met behulp van Flying Sensors
Opslagdetectie op Leusderheide met behulp van Flying Sensors Projectcode: Locatie: Leusderheide Utrecht Nederland Vluchtdagen: 21-oktober-2016 28-oktober-2016 Auteurs: Sam van Til Jan van Til Peter Droogers
Nadere informatiejklmnopq Ministerie van Verkeer en Waterstaat Meetkundige Dienst Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Friesland
Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Meetkundige Dienst Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Friesland Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Friesland Meetkundige Dienst van de Rijkswaterstaat Delft
Nadere informatieFACTSHEET FOTOGRAMMETRIE
FACTSHEET FOTOGRAMMETRIE FACTSHEET FOTOGRAMMETRIE Gerbrand Vestjens Geodelta VERSIE 20150421 APR 15 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING... 4 2 FOTOGRAMMETRIE... 5 2.1 Specificiteit en nauwkeurigheid... 6 2.2 Inzetbaarheid
Nadere informatieWaterschap de Maaskant
Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Meetkundige Dienst Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Waterschap de Maaskant Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Waterschap de Maaskant Meetkundige Dienst van
Nadere informatieKwaliteitsdocument AHN2. Auteur: Niels van der Zon Datum: 14-5-2013 Versie:1.3 Status: Definitief Status:
Auteur: Niels van der Zon Datum: : Status: Definitief Status: 1 van 31 Verspreiding http://ahn.nl historie Datum Auteur Opmerking 14-05-2013 Niels van der Zon De AHN2012-projecten verwerkt 1.2 05-06-2012
Nadere informatieHoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden
Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Meetkundige Dienst Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Kwaliteitsdocument LaserAltimetrie Hoogheemraadschap De Stichtse
Nadere informatieKRACHT VAN LUCHTFOTOS
KRACHT VAN LUCHTFOTOS (Satellietfoto s) WAT KAN JE ER MEE???? TOEPASSINGEN I. Zoekt u soms de verschillen van twee luchtfoto s II. Waar kan ik in een stad zonnepanelen op daken plaatsen en waar staan zij
Nadere informatie2014 Bentley Systems, Incorporated. Gebruik van AHN2. Marc Rietman, Application Engineer
2014 Bentley Systems, Incorporated Gebruik van AHN2 Marc Rietman, Application Engineer Webinar 22 april 2014 AHN2 Open data 2 WWW.BENTLEY.COM 2014 Bentley Systems, Incorporated Onderwerpen Types beschikbare
Nadere informatieGebouwinformatie. Locatie. De Jagershuizen 30, 7316ND Apeldoorn Datum. 12-05-2015 Kadastraal nummer APELDOORN AB 04155 G0000. Inhoud: 1.
Inhoud: 1. Informatie 2. Visualisatie 3. Toelichting Informatie Gebouwenadministratie gemeente Identificatie gebouw Type Oppervlakte grondvlak Bouwjaar Aantal verblijfsobjecten Aantal gebruiksdoelen 0200100000083411
Nadere informatieToepassing laserdata bovengrond in modellering: minder onzekerheden, steviger basis voor verbetermaatregelen
Ervaringen met de aanpak van regenwater overlast in bebouwd gebied 20 Maaiveld Toepassing laserdata bovengrond in modellering: minder onzekerheden, steviger basis voor verbetermaatregelen 264 Nu steeds
Nadere informatieGebouwinformatie. De Run 2180, 5503LE Veldhoven. Locatie Datum Inhoud: 1. Informatie 2. Visualisatie 3. Toelichting
Inhoud: 1. Informatie 2. Visualisatie 3. Toelichting Informatie Gebouwenadministratie gemeente Identificatie gebouw 861100000376773 Type Pand Oppervlakte grondvlak 481,2 m² Bouwjaar 1975 Aantal verblijfsobjecten
Nadere informatieNederland 3D. Productbeschrijving Aandachtspunten Aan te leveren gegevens. www.geonext.nl
Nederland 3D www.geonext.nl Inhoud Pag. Inleiding 3 Overzicht producten 4 Opwaardering 3D vectorbestand naar LOD0 5 Maaiveldtriangulatie 6 LOD1 3D stadsmodel 7 LOD2 3D stadsmodel 8 Taludmodellering 9 Inkleuren
Nadere informatieLaseraltimetrie voor waterkeringbeheer. Samenvatting
Laseraltimetrie voor waterkeringbeheer Ontwikkelingen, gewenste specificaties, procesbeschrijving en evaluatie AHN-2-proef Samenvatting Werkgroep grootschalig uitvoeringsproject laseraltimetrie (WGL) Opdrachtgever:
Nadere informatieSafety as a service. Structural Health Monitoring & Asset Management. De sleutel tot uw veiligheid
Safety as a service Structural Health Monitoring & Asset Management De sleutel tot uw veiligheid Meettechnieken Total Stations, Theodoliet optische-meting momentopnamen Versnellingsmeters (gebouwensensor)
Nadere informatieNieuwsbrief van de Kring voor Aardobservatie en Geo-informatica. Nummer 8 - april 2003
Nieuws Nieuwsbrief van de Kring voor Aardobservatie en Geo-informatica Nummer 8 - april 2003 Inhoud Het remote sensing wij-gevoel: ingezonden brief van Johan Cruijff 1 GIN - nieuws 3 MODIG Global Browse
Nadere informatieFactsheet 3D-Voxelmodellering
Factsheet 3D-Voxelmodellering Inhoudsopgave Waarderen op basis van gebruiksoppervlakte... 1 3D-Voxelmodellering... 1 Hoogtegegevens... 1 Techniek... 2 3D-metingen... 3 Kwaliteitscontrole WOZ en BAG...
Nadere informatieInstrumenten voor geo asset informatie. Leo Zwang & Patrick Bakhuizen Kennisdag Inspectie Waterkeringen Arnhem, 19 maart 2015
Instrumenten voor geo asset informatie Leo Zwang & Patrick Bakhuizen Kennisdag Inspectie Waterkeringen Arnhem, 19 maart 2015 Inleiding workshop Moet een waterkeringbeheerder in de 21 e eeuw ervaringen
Nadere informatieHet Hoogtebestand Rotterdam. Joris Goos Gemeente Rotterdam
Het Hoogtebestand Rotterdam Joris Goos Gemeente Rotterdam Het Hoogtebestand Rotterdam? Joris Goos Gemeente Rotterdam Laseraltimetrische dataset Hoognauwkeurig 5+5 of 2+2 Maaiveld in beeld dekking maaiveld
Nadere informatieSafety as a service. Structural Health Monitoring & Asset Management. De sleutel tot uw veiligheid
Safety as a service Structural Health Monitoring & Asset Management De sleutel tot uw veiligheid Meettechnieken Total Stations, Theodoliet optische-meting momentopnamen Versnellingsmeters Accelerometers
Nadere informatieHerkomst Contact Email Dataset Format(s) Beschrijving Directory Waterschapshuis Edward e.verbree@tudelft.nl AHN2 testlocatie xyz, grid,
Activiteit 1: Aanbod : Overzicht beschikbare data Status: 10 06 2011 Onderstaande bestanden zijn terug te vinden op de door de TU Delft beschikbaar gestelde server. Herkomst Contact Email Dataset Format(s)
Nadere informatieHet Digitaal Topografisch Bestand
Het Digitaal Topografisch Bestand het basisbestand voor Rijkswaterstaat Rob van der Schoot (RWS-AGI) Voorbeeld DTB Het Digitaal Topografisch Bestand 2 Kenmerken DTB Het Digitaal Topografisch Bestand 3
Nadere informatieFlying Sensor Rapport
Flying Sensor Rapport Locatie: Dintelse Gorzen Noord-Brabant Nederland Vluchtdatum: 21-mei-2014 Flying Sensor: Pelican Client: Natuurmonumenten HiView Costerweg 1V 6702AA Wageningen www.hiview.nl info@hiview.nl
Nadere informatieWAT KAN HET AHN2 BETEKENEN VOOR BGT?
WAT KAN HET AHN2 BETEKENEN VOOR BGT? HET WATERSCHAPSHUIS 11 juni 2012 076413477:A - Definitief D03031.002148.0100 Inhoud 1 Inleiding...5 1.1 Doel...5 1.2 BGT...5 1.2.1 IMGeo 2.0...5 1.2.2 BGT Transitie...5
Nadere informatieNationale Informatievoorziening Bodembeweging. Niels Kinneging Marnix Van den Brande
Nationale Informatievoorziening Bodembeweging Niels Kinneging Marnix Van den Brande Persoonlijk - Niels Kinneging Geofysicus Vanuit Rijkswaterstaat gedetacheerd bij Deltares Bezig met opzetten NIB - Marnix
Nadere informatieKwaliteitsdocument laseraltimetrie Projectgebied Westerschelde 2009
Kwaliteitsdocument laseraltimetrie Projectgebied Westerschelde 2009 Kwaliteitsdocument laseraltimetrie Deel 2: Resultaten controles Westerschelde 2009 Data- ICT Dienst Augustus 2009 RWS-DID 1 Inhoudsopgave
Nadere informatieAUTOMATISCHE OBJECTHERKENNING EN VERANDERINGSDETECTIE UIT PUNTENWOLKEN VANUIT DE LUCHT EN VANAF DE STRAAT. SANDER OUDE ELBERINK 11 JUNI 2015
AUTOMATISCHE OBJECTHERKENNING EN VERANDERINGSDETECTIE UIT PUNTENWOLKEN VANUIT DE LUCHT EN VANAF DE STRAAT. SANDER OUDE ELBERINK 11 JUNI 2015 ITC = FACULTY OF GEO-INFORMATION SCIENCE AND EARTH OBSERVATION
Nadere informatieKwaliteitsdocument laseraltimetrie Projectgebied Westerschelde 2007
Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat Kwaliteitsdocument laseraltimetrie Projectgebied Westerschelde 2007 Kwaliteitsdocument laseraltimetrie Deel 2: Resultaten controles Westerschelde 2007
Nadere informatieInstrumenten voor geo asset informatie. Leo Zwang & Patrick Bakhuizen Kennisdag Inspectie Waterkeringen Arnhem, 19 maart 2015
Instrumenten voor geo asset informatie Leo Zwang & Patrick Bakhuizen Kennisdag Inspectie Waterkeringen Arnhem, 19 maart 2015 Inleiding workshop Moet een waterkeringbeheerder in de 21 e eeuw ervaringen
Nadere informatieKwaliteitsdocument laseraltimetrie Projectgebied Waddenzee 2009
Kwaliteitsdocument laseraltimetrie Projectgebied Waddenzee 2009 Kwaliteitsdocument laseraltimetrie Deel 2: Resultaten controles Waddenzee 2009 Data- ICT Dienst September 2009 RWS-DID 1 Inhoudsopgave 1
Nadere informatieGeo-Airflight. Successen tot heden
Geo-Airflight team aan het werk met X100 Hoe werkt de Geo-Airflight De Voorbereidingen Vlucht melden bij bevoegd gezag, weersverwachting opvragen. Te vliegen gebied programmeren in veldcomputer en laden
Nadere informatie[Hanssen, 2001] R F Hanssen. Radar Interferometry: Data Interpretation and Error Analysis. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 2001.
Hoe werkt het? Beeldvormende radar maakt het mogelijk om dag en nacht, ook in bewolkte omstandigheden, het aardoppervlak waar te nemen vanuit satellieten. De radar zendt duizenden pulsen per seconde uit,
Nadere informatie3D Pilot Eindrapport werkgroep Aanbod van 3D geo-informatie. 3D geo-informatie. standaard. Centrale 3D omgeving. standaard uitwisselingsformaat
3D Pilot Eindrapport werkgroep Aanbod van 3D geo-informatie Joris Goos, Rick Klooster, Jantien Stoter, Edward Verbree, Gerbrand Vestjens, George Vosselman 3D data (ruw) 3D geo-informatie standaard uitwisselingsformaat
Nadere informatieRapport D R004 Silence 3. Gebruikershandleiding. Status: DEFINITIEF
Rapport D.2005.1407.00.R004 Silence 3 Gebruikershandleiding Status: DEFINITIEF Rapportnummer: D.2005.1407.00.R004 Plaats en datum: Den Haag, 07 Januari 2014 Versie: 015 Status: DEFINITIEF Opdrachtgever:
Nadere informatieComputer Vision: Hoe Leer ik een Computer Zien?
Computer Vision: Hoe Leer ik een Computer Zien? Michael H.F. Wilkinson Instituut voot Wiskunde en Informatica Rijksuniversiteit Groningen 27 April 2006 Overzicht 1 of 19 Wat is Computer Vision? Wat zijn
Nadere informatieSensoren stikstofdioxide en fijnstof
Sensoren stikstofdioxide en fijnstof IJking en gebruik Ontwikkeling en Innovatie Milieumonitoring Inhoud IJking & gebruik van sensoren q q NO2 PM2.5 / PM10 Toepassing resultaat sensoren in de nationale
Nadere informatieNu vliegtuigen, straks drones om de waterbodem te meten?
Ik, het water en de waterbodem! Het onzichtbare in beeld brengen Nu vliegtuigen, straks drones om de waterbodem te meten? Een doorbraak in de laser-altimetrie!? Foto Riegl Edwin ter Hennepe, 21 september
Nadere informatieAnalyse Lidar data voor het Friesche Zeegat (2010-2012) Monitoring effecten bodemdaling door gaswinning
Analyse Lidar data voor het Friesche Zeegat (2010-2012) Monitoring effecten bodemdaling door gaswinning Analyse Lidar data voor het Friesche Zeegat (2010-2012) Monitoring effecten bodemdaling door gaswinning
Nadere informatieKwaliteitsdocument laseraltimetrie Projectgebied Westerschelde 2008
Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat Kwaliteitsdocument laseraltimetrie Projectgebied Westerschelde 2008 Kwaliteitsdocument laseraltimetrie Deel 2: Resultaten controles Westerschelde 2008
Nadere informatie3D Topografie. Inhoud presentatie
3D Topografie Promotie-onderzoek naar een 3D datamodellering Studiedag 3D Topografie 03 April 2007 1 ir. Friso Penninga sectie GIS Technologie Onderzoeksinstituut OTB Technische Universiteit Delft Inhoud
Nadere informatieKwaliteitsdocument laseraltimetrie Projectgebied Waddenzee Oost 2007
Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat Kwaliteitsdocument laseraltimetrie Projectgebied Waddenzee Oost 2007 Kwaliteitsdocument laseraltimetrie Deel 2: Resultaten controles Waddenzee Oost
Nadere informatieKwaliteitsdocument laseraltimetrie Projectgebied Kust 2010
Kwaliteitsdocument laseraltimetrie Projectgebied Kust 2010 Kwaliteitsdocument laseraltimetrie Deel 2: Resultaten controles Kust 2010 Data- ICT Dienst Augustus 2010 Rijkswaterstaat DID Afdeling DSPW 1 Inhoudsopgave
Nadere informatieBijlage2 Beeldmateriaal: wat krijg ik ervoor?
Bijlage2 Beeldmateriaal: wat krijg ik ervoor? Voor de luchtopnamen van 2012, 2013, 2014 en 2015 zijn specificaties vastgesteld waaraan het beeldmateriaal dient te voldoen. De productspecificaties voor
Nadere informatieMinisterie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Drs. C.B.F. Kuijpers Plaatsvervangend DG Ruimte Postbus GX Den Haag
Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Drs. C.B.F. Kuijpers Plaatsvervangend DG Ruimte Postbus 30940 2500 GX Den Haag KENMERK RPB200700248 DATUM 26 november 2007 ONDERWERP
Nadere informatieHEXAGON GEOSPATIAL BENELUX 2015
HEXAGON GEOSPATIAL BENELUX 2015 Assetmanagement met ruimtelijke modellen Antea Group Emiel Huizinga & Cesar Blaauwgeers 2D en 3D mutatiesignalering Asset Management met ruimtelijke modellen Agenda Intermezzo
Nadere informatieAnalyse Lidar data voor Het Friesche Zeegat. Monitoring effect bodemdaling door gaswinning
Analyse Lidar data voor Het Friesche Zeegat Monitoring effect bodemdaling door gaswinning Analyse Lidar data voor Het Friesche Zeegat Monitoring effect bodemdaling door gaswinning Zheng Bing Wang Katherine
Nadere informatieRapportage second opinion Stichting Bewoners Initiatieven Scheepvaartkwartier
Bezonningsstudie Zalmhaven Rotterdam Rapportage second opinion Stichting Bewoners Initiatieven Scheepvaartkwartier 2 december 2015 INHOUDSOPGAVE 1 INTRODUCTIE 1 2 UITGANGSPUNTEN 2 3 BEREKENINGEN 4 4 RESULTATEN
Nadere informatieHKA Hans Kuiper Architectuur Haarlem
Versie 1.02 Datum: 20 november 2018 Auteur: Hans Kuiper Architectuur In opdracht van V.O.M: 2018 -Hans Kuiper Architectuur- Nieuwe kruisstraat 14-2011 RP Haarlem - +31 (0)610240001 - inkoop@hanskuiper.nl
Nadere informatieMeetkundige Dienst
Notitie Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Meetkundige Dienst Aan Monitoring Maas projectgroep Van Ardis Bollweg Marc Crombaghs Regine Brügelmann Erik de Min Doorkiesnummer
Nadere informatieNadere onderbouwing waterhuishoudkundige consequenties Uitwerkingsplan Brandevoort II Liverdonk Oost
Nadere onderbouwing waterhuishoudkundige consequenties Uitwerkingsplan Brandevoort II Liverdonk Oost Opsteller: Gemeente Helmond (N. ter Linde en A. van Empel) Datum: 19 juni 2014 In het kader van het
Nadere informatieProductsheet V E R S I E
Productsheet VERSIE 2019 Readar mijnt data uit luchtfoto s met behulp van remote sensing en Machine Learning. Op deze manier genereren we een aantal dataproducten. Deze productsheet geeft meer inzicht
Nadere informatieAHN2 - Bentley. Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE... 2 1.0 INLEIDING... 3 2.0 DATA... 5 3.0 DOWNLOADEN... 8 4.0 GEBRUIK IN BENTLEY PRODUCTEN...
AHN2 Open data Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE... 2 1.0 INLEIDING... 3 1.1 DOCUMENT VERSIES... 3 1.2 OVERZICHT VAN TERMEN EN AFKORTINGEN... 4 2.0 DATA... 5 2.1 AHN2 0,5 METER MAAIVELD RASTER, OPGEVULD... 5
Nadere informatie9 Procesbeschrijving BOB-metingen
9 Procesbeschrijving BOB-metingen 9.1 Doel en gebruik BOB metingen worden uitgevraagd wanneer we de Nap- hoogte van de rioolbuis willen weten. BOB metingen dienen vaak als voorbereiding op rioolrenovatie
Nadere informatietesto 865, 868, 871, Warmtebeeldcamera
testo 865, 868, 871, 872 - Warmtebeeldcamera Korte handleiding Korte handleiding Bedieningshan dleiding Pocket Guide Thermografie Video s Om via Bluetooth een verbinding te kunnen maken heeft u een tablet
Nadere informatieWe zien dus soms grote contrast omvangen bij onderwerpen, hoofdzakelijk veroorzaakt door verschillen in verlichting.
LOW DYNAMIC RESOLUTION Het kleine broertje van High Dynamic Resolution We zien dat deze technieken steeds meer toegepast worden, maar waarom eigenlijk, en wat hebben we er aan? HET WAAROM Over het algemeen
Nadere informatieComputer Vision: Hoe Leer ik een Computer Zien?
Computer Vision: Hoe Leer ik een Computer Zien? Michael H.F. Wilkinson Instituut voor Wiskunde en Informatica Rijksuniversiteit Groningen Les voor technasium, 5 februari 2008 Informatica aan de RUG Informatica
Nadere informatieDrones in Bos- en Natuurbeheer. David Borgman Mei 2016
Drones in Bos- en Natuurbeheer David Mei 2016 Wat u te wachten staat: 1.Over Advies 2.Onze motivatie 3.Praktijkvoorbeelden 4.Toekomstvisie 5.Pilots bos, natuur Advies Bosontwikkeling Blessen en Houtmeten
Nadere informatieFiguur 1: Plangebied Integrale gebiedsontwikkeling (variant 18 woningen)
Memo Ter attentie van Wolfswinkel Reiniging Datum 2 oktober 2015 Distributie Prinsen Advies, VKZ Projectnummer 142215 Onderwerp Watertoets Ambachtsweg Maarsbergen 1 AANLEIDING De gemeente Utrechtse Heuvelrug
Nadere informatieDelft in 3D. Irene De Bel
Delft in 3D TU Delft gaat driedimensionaal. Terwijl 'Google Earth' het grote publiek laat kennismaken met tweedimensionale geografische informatiesystemen (GIS), werkt de TU aan driedimensionale GISmodellen
Nadere informatieBodemdalingskaart.nl. Challenge the future
Bodemdalingskaart.nl bodemdalingskaart.nl een geodetische uitdaging Ramon Hanssen Hoogleraar Geodesie en Satelliet-aardobservatie, TU Delft Freek van Leijen, Hans van der Marel, Lu Shaoqing, Martijn Baas,
Nadere informatieOnderzoeksplan van de NCG subcommissie Ruimtelijke Basisgegevens. Nederlandse Commissie voor
Onderzoeksplan van de NCG subcommissie Ruimtelijke Basisgegevens Luc Heres, George Vosselman Nederlandse Commissie voor Geodesie De NCG is het Nederlandse platform van wetenschappers uit de geodesie en
Nadere informatieVergelijking Zonatlas Zonnekaart 10 oktober 2013
Vergelijking Zonatlas Zonnekaart 10 oktober 2013 In veel gemeenten kunnen eigenaar/bewoners de Zonnekaart gebruiken om te bekijken of hun dak geschikt is het plaatsen van zonnepanelen of een zonneboiler.
Nadere informatieROOKPLUIM ANALYSE. NEO BV Utrechtseweg 3E, 3811 NA, Amersfoort, the Netherlands
ROOKPLUIM ANALYSE NEO BV Utrechtseweg 3E, 3811 NA, Amersfoort, the Netherlands Delft University of Technology, Geoscience and Remote Sensing Stevinweg 1, 2628 CN Delft, the Netherlands Auteur Versie Datum
Nadere informatieKwaliteitsdocument AHN-2
1 van 30 Verspreiding http://www.ahn.nl historie Auteur Opmerking N. van der Zon 2 van 30 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 4 1.1 AHN: samenwerking tussen Rijkswaterstaat en de Waterschappen... 4 2 Geschiedenis
Nadere informatieStage- en/of afstudeeronderwerpen
Stage- en/of afstudeeronderwerpen Afdeling Basisinformatie Van Rob Poll-van Dasselaar Datum 10 juli 2015 Inhoudsopgave 1 De afdeling 3 2 Stage lopen of afstuderen 4 3 De opdrachten 5 4 Geïnteresseerd?
Nadere informatieAnalyse Lidar data voor Het Friesche Zeegat. Monitoring effect bodemdaling door gaswinning
Analyse Lidar data voor Het Friesche Zeegat Monitoring effect bodemdaling door gaswinning Analyse Lidar data voor Het Friesche Zeegat Monitoring effect bodemdaling door gaswinning Katherine Cronin Zheng
Nadere informatieSlim kijken naar Dijken
Slim kijken naar Dijken Patroon en anomalie herkenning door combinatie van verschillende air-borne Remote Sensing technieken Kennisdag Waterkeringbeheer en Remote Sensing - STOWA 9 maart 2004, Aviodrome,
Nadere informatieLiBorg 2.0: een robot die on the fly omgevingen in kaart brengt
Editie oktober 2018 Smart Industries LiBorg 2.0: een robot die on the fly omgevingen in kaart brengt Het in kaart brengen van bijv. tunnels of industriële gebouwen is vandaag een tijdrovende en dure klus.
Nadere informatieHoogte in de Lage Landen: AHN3 Tecchnische ontwikkeling hoogteverandering
Hoogte in de Lage Landen: AHN3 Tecchnische ontwikkeling hoogteverandering Ramon Hanssen, M. Caro Cuenca, C.Tiberius, P. Mahapatra, S. Samiei Esfahany, H. van der Marel 1, P. Dheenathayalan, L. Chang, A.
Nadere informatieMinisterie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Drs. C.B.F. Kuijpers Plaatsvervangend DG Ruimte Postbus GX Den Haag
Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Drs. C.B.F. Kuijpers Plaatsvervangend DG Ruimte Postbus 30940 2500 GX Den Haag KENMERK RPB200800083-1.268 DATUM 18 april 2008 ONDERWERP
Nadere informatieJan Clement, Frans Rip, Joske Houtkamp, Henk Kramer, Marcel Meijer & Ron van Lammeren
Bomen in Beeld Jan Clement, Frans Rip, Joske Houtkamp, Henk Kramer, Marcel Meijer & Ron van Lammeren Inleiding Zowel Europees als nationaal zien we een toegenomen belangstelling voor bomen en houtopstanden.
Nadere informatieTRECO OFFICE Annex 2: Inrichting van database, vergelijkingsapplicaties en integratie met BIM
RAPPORT TRECO OFFICE Annex 2: 6.2.1 Inrichting van database, vergelijkingsapplicaties en integratie met BIM Opdrachtgever: RVO Uitgevoerd door: DEMO Consultants Projectnummer: 2014.036 Datum: 24 november
Nadere informatieKadaster Materiebeleid GEO. Handleiding kadastrale metingen met GPS. Aanvullingen op de HTW 1996 3.1. Materiebeleid GEO / PPB. Versie.
Kadaster Materiebeleid GEO Aanvullingen op de HTW 1996 Auteur(s) Materiebeleid GEO / PPB Materiebeleid GEO 2 van 7 Aanvullingen op de HTW 1996 Opdrachtgever Kadaster Materiebeleid GEO Status Definitief
Nadere informatieInfrastructuur. GEO-ONDERZOEK Relevante grond(water)parameters en bodemopbouw
Infrastructuur Advies en ondersteuning binnen de gehele infraketen GEO-ONDERZOEK Relevante grond(water)parameters en bodemopbouw GEO-INFORMATIE Actuele situatie van het project en de omgeving gedetailleerd
Nadere informatieAan het Ministerie van Economische Zaken en Klimaatverandering t.a.v. ir. E. D. Wiebes
> Retouradres Postbus 201 3730 AE De Bilt Aan het Ministerie van Economische Zaken en Klimaatverandering t.a.v. ir. E. D. Wiebes cc. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat t.a.v. drs. S. van Veldhoven
Nadere informatieModelcalibratie aan metingen: appels en peren?
Essay Modelcalibratie aan metingen: appels en peren? Willem Jan Zaadnoordijk 1 en Mark Bakker 2 In dit essay presenteren we de stelling Calibratie van een grondwatermodel aan metingen moet gewantrouwd
Nadere informatieRaad voor Accreditatie (RvA) De sterkte van het zwaarteveld in Nederland
Raad voor Accreditatie (RvA) De sterkte van het zwaarteveld in Nederland Document code: RvA-Tk-2.27 Datum vaststelling: 14 september 2004 Een RvA-Toelichting beschrijft het beleid en/of de werkwijze van
Nadere informatieGrondradar onderzoek op Schiermonnikoog (oktober 2006).
Grondradar onderzoek op Schiermonnikoog (oktober 2006). Van 16 t/m 18 oktober 2006 is door Medusa Explorations bv uit Groningen in opdracht van Rijkswaterstaat een bodemonderzoek uitgevoerd in de duinen
Nadere informatieEERSTE RESULTATEN VAN DE OPPERVLAKTEMETINGEN IN HET GETIJDENGEBIED VAN RAVERSIJDE (JUNI-JULI 2013)
EERSTE RESULTATEN VAN DE OPPERVLAKTEMETINGEN IN HET GETIJDENGEBIED VAN RAVERSIJDE (JUNI-JULI 2013) In de zomer van 2013 heeft de vakgroep Geografie (3D Data Acquisitie Cluster) van de Universiteit Gent
Nadere informatieA new Lidar survey for Flanders a promising tool for discovering our cultural heritage
A new Lidar survey for Flanders a promising tool for discovering our cultural heritage Jo Van Valckenborgh Toon Petermans Nancy Van Camp AGIV Afdeling Geodiensten Agenda Inleiding DHMV-II project Wat is
Nadere informatieDiffractie door helix structuren (Totaal aantal punten: 10)
Pagina 1 van 6 Diffractie door helix structuren (Totaal aantal punten: 10) Inleiding De Röntgen diffractie foto van DNA (Figuur 1), gemaakt in het laboratorium van Rosalind Franklin, staat bekend als Photo
Nadere informatieRapport voor deelnemers M²P burgerpanel
Rapport voor deelnemers M²P burgerpanel Weergaven van publieke opinie in het nieuws en hun invloed op het publiek Dit rapport beschrijft de resultaten van een onderzoek over weergaven van publieke opinie
Nadere informatie