Estland, voorjaar 2016

Transcriptie

1 1 21 april 3 juni een reisverslag door Johan en Loes Schaerlaeckens Een verontruste auerhen probeert haar jongen te verbergen in de Endlabossen, foto Loes schae397@planet.nl

2 2 We zijn nog maar net 4 weken thuis van onze winterreis door Spanje en Portugal (zie France, Spain, Portugal ) of het begint weer te kriebelen. Spanje en Portugal zijn leuk maar Estland is toch een andere dimensie: woester en avontuurlijker; vooral nu we ons de laatste jaren focussen op bruine beer, wolf en lynx. Het zal onze achtste Estlandreis worden. We kennen de meeste gebieden inmiddels op ons duimpje. Op 24 april nemen we de ferry in Travemunde (naar Liepaja, Letland) maar we brengen eerst een paar dagen door op goede plekken in Duitsland. Inleiding Helaas betaalt ook Estland langzaam maar zeker de landschapstol voor de modernisering en de aansluiting bij Europa. Door de rampzalige Europese landbouwsubsidies verdwijnt ook de Estse biodiversiteit in het agrarische gebied in een schrikbarend tempo. Je kunt het de Estse boeren niet kwalijk nemen dat ze de rijk gevulde Brusselse geldpot mee leeg schrapen. Als mijn talrijke reizen mij iets geleerd hebben is het wel dat Europa synoniem is met landschaps- en biotoopvernietiging. Een van de vele facetten waarin dit kunstmatig tot stand gekomen politieke gedrocht faalt. Ook de bosbouw in Estland neemt de laatste jaren dramatische vormen aan. In gebieden waar we vorige jaren lynx, wolven en bruine beren zagen, werd dit jaar de rust verstoord door grootschalige bosbouw. Ondanks dit negatieve begin blijft het een fantastisch land. Gelukkig zijn er veel beschermde bosgebieden (10% tegenover 3% in bijvoorbeeld Finland). Auerhoen, korhoen, hazelhoen, steenarend, zeearend, schreeuwarend, witrugspecht zijn nog altijd gewone vogelsoorten. Je kunt overal heerlijk wandelen en fietsen in het binnenland. En..als je wilt, zit je een uurtje later naar massale zeevogeltrek te kijken of heerlijk te eten in een goedkoop restaurantje of verdwaal je in een van die gigantische hypermoderne supermarkten. Onbelemmerd en veilig overnachten met de camper is geen probleem. Roam freely zit in de genen van de Esten. We waren dit jaar gemiddeld 2 (twee!!) euro aan overnachtingskosten kwijt. De mensen zijn behulpzaam, er is overal internet, de wegen zijn uitstekend en rustig. Estland: de perfecte mix voor de camperende natuurliefhebber Begin jaren 90 hebben de Baltische Staten zich van de Sovjet Unie afgescheiden en zijn in 2004 toegetreden tot de Europese Unie. Vooral de steden hebben de westerse invloeden ondergaan (ook qua prijzen). Op het platteland wordt de landbouw snel intensiever. Estland is wat groter dan Nederland maar er wonen slechts 1,3 miljoen mensen waarvan 70% in de steden (vooral Tallinn). Dit komt neer op 32 mensen per km², tegen 380 in Nederland. We hebben vaak urenlang op wondermooie trails gewandeld zonder iemand tegen te komen. Het land is welvarender dan wij vaak denken. Zo zijn de supermarkten hypermodern, er is overal (gratis) Internet en de restaurantjes zijn goedkoop (vooral in het oosten). Met onze onovertroffen Mifi hadden wij overal internet. Estland is (met voorsprong) het welvarendste land van de drie Baltische Staten. Dat vertaalt zich in de infrastructuur: de wegen zijn goed. De Esten jagen wel op de grote roofdieren zonder de behoefte te hebben ze uit te roeien. Deskundige monitoring ligt aan de grondslag van de quota die vastgesteld worden (info Raido Kont). De helft van Estland wordt bedekt met bos met daarin 8 soorten spechten en hazelhoenders. Er leven 200 wolven, 600 beren, 800 lynxen, bevers en 2000 otters. Formidabele aantallen voor zo n klein land. Het land heeft ha aan hoogveengebieden. 18% van alle grond heeft een natuurstatus. De kustlengte is maar liefst 3794 km. Veel van de Estse kustgebieden waren in de Sovjettijd militair gebied en verboden voor de bevolking. Dit

3 3 verklaart de ongerepte status van een groot deel van de kust. Veel kustgebieden hebben een natuurstatus. Het bekendste gebied is de Matsalubaai. Estland leent zich perfect om met de camper te bereizen. De Esten malen er niet om waar je gaat staan. Perfecte plekken liggen vaak bij de infocentra van de grote natuurgebieden. In het kader van allerlei Natura 2000-projecten hebben deze infocentra vaak goed geoutilleerde parkeerplaatsen en informatiedesks. Ook bieden ze (gratis) gedetailleerde kaarten van het gebied aan. Soms heb je hier zelfs (gratis) water en elektriciteit (zoals bijv. in Sooma). Esten zijn ingetogen. Verwacht geen uitbundig goedendag als je iemand tegenkomt maar ze zullen je helpen als je problemen hebt. Bovenal heb je in de Baltische Staten geen last van een uitgekleed landschap (hoewel bosbouw en intensieve landbouw snel toenemen), files, stank, onverdraagzaamheid, criminaliteit, bureaucratie en andere verworvenheden van onze welvaartsstaat. Het soldaatje is een prachtige orchidee. De bloemen lijken op een mannetje met een helm op, vandaar de naam. In Nederland uiterst zeldzaam (één vindplaats), in Estland zeer algemeen, foto Henk Strijbosch Bronnen Met Birding in Eastern Europe (2006, ISBN-10: ) van Gerard Gorman, Finding birds in Estonia van Dave Gosney (2011, ISBN ), Lonely Planet Estonia, Latvia & Lithuania en onze verslagen op Cloudbirders heb je voldoende gegevens om de reis voor te bereiden. Ook Norbert Willaert geeft in zijn (meer dan) uitstekende Estland verslagen veel informatie met o.a. nuttige websites etc (zie Cloudbirders ). Ons belangrijkste advies is om bij een bezoek aan een reservaat of Nationaal Park eerst het informatiecentrum te bezoeken. Je kunt hier goede, gedetailleerde kaarten van het gebied en andere info krijgen. Deze infocentra zijn ook ideale plaatsen om met de camper te overnachten. De laatste jaren hebben we

4 4 talloze prachtige plekjes ontdekt die Gorman en Gosney niet vermelden. Zo slaan we Gosney s magic corner in Nigula de laatste jaren over. Estland kent tientallen betere plaatsen. Voordeel is ook dat je zo hordes Engelse vogelaars ontloopt die Gosney s plaatsen aandoen. Betalen om zoogdieren te zien doen we ook niet meer. Via NaTourEst kun je in een duur betaalde hide gaan zitten en is de kans op bruine beer (die op weggelegde kadavers afkomt) groot. Na al die jaren kennen we uitstekende plaatsen om de dieren zelf op te sporen. De laatste jaren ontdekten we zelf lynx, bruine beer en wolf. Veel vogelaars (die minder tijd hebben) schakelen Estonian Nature Tours ( in. Ook voor vliegende eekhoorn heb je een gids nodig. Wolf en lynx zul je zelf op moeten sporen. Wij zagen lynx in Endla en twee maal wolven in Sooma. Als je de goede plekken kent zijn beren in Oost-Estland a piece of cake (helaas niet voor ons dit jaar). Gezien de verstorende invloed van oprukkende hordes natuurfotografen houden we de beste zoogdierplekken voor onszelf. Logistiek Sinds de toetreding van de Baltische Staten tot de Europese Unie gaat het reizen door deze landen heel eenvoudig. In Litouwen en Estland zijn de wegen (redelijk) goed. In Letland minder. Met Europees geld zijn/worden veel wegen in redelijke staat gebracht. Bij het inhalen gaat men er van uit dat je ruimte schept door (vaak over de doorlopende streep) uit te wijken. Behalve de landkaart is een goede atlas onontbeerlijk. In Estland is de beste atlas EOMAP, Atlas Eesti Teed, schaal 1/ Erg handig is dat de namen van alle bushaltes vermeld worden, dat zijn goede referentiepunten. De atlas is overal te verkrijgen in Estland (supermarkten, benzinestations). Veel binnenwegen zijn grindwegen. Meestal zijn ze uitstekend te berijden. In elk stadje van betekenis heb je goede en moderne supermarkten (vaak zgn Maxima s en Rimi s ) waar je alles kunt krijgen. Vooral in Estland (het Internetland bij uitstek) kun je in restaurants en supermarkten vaak gratis internetten. De restaurants zijn beduidend goedkoper dan bij ons. In de supermarkten is het prijsverschil minder (hoewel vlees goedkoper is). De diesel- en benzineprijzen liggen ongeveer 0,20 per liter lager dan bij ons. Rijd restaurantjes niet achteloos voorbij want er zijn trajecten van vele tientallen km s waar je nergens kunt eten. Bij de meeste restaurants is het de gewoonte dat je zelf de menukaart pakt en bij de bar opgeeft wat je wilt eten. Je rekent ook direct af. Het eten wordt vervolgens wel uitgeserveerd. Het Estse bier is verrassend goed. Het beste merk vonden wij A Le Coq. Elk dorp van enige betekenis heeft wel een pinautomaat. We hebben ons al die tijd heel veilig gevoeld. Criminaliteit is vrijwel onbekend, zeker op het platteland. Wij gaan meestal met de ferry naar de Baltische Staten en vertrekken (afhankelijk van de prijs) vanuit Kiel, Puttgarten of Travemunde. Zo vermijden we de lange reis door Polen. Nu de (snel)wegen in Polen in een razendsnel tempo verbeterd zijn/worden, is het de moeite waard voor jezelf af te wegen waar je het beste mee af bent. De vogels, de biotopen en de seizoenen We kunnen niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is je doelsoorten te koppelen aan het goede seizoen. Spechten, auer-en hazelhoenders zijn in april gemakkelijk maar zijn vanaf begin mei moeilijk te traceren. Voor uilen moet je zelfs nog eerder (maart) zijn. Vergeet niet dat de winters streng zijn. Sneeuw kan tot ver in april blijven liggen. De zeevogel-, duiker- en ganzentrek speelt zich vooral af in de tweede helft van april en de eerste helft van mei. Voor grote aantallen brandganzen ben je half mei in de Matsalubaai nog op tijd. Wil je grote concentraties overwinterende zeevogels zien dan is het eiland Saaremaa (in maart) een uitstekende optie (bijv. stellers eidereenden). De baaien van het vasteland zijn dan vaak bevroren. Ook in Palanga (Litouwen) hadden we in maart vanaf de pier op enkele tientallen meters stellers. Vanaf 10 mei explodeert de lente in Estland. In luttele dagen verandert het

5 5 landschap van bruin naar groen. Vanaf half mei zijn veel gebieden bijzonder rijk aan soorten als grauwe klauwier, kwartelkoning en allerlei soorten zangvogels. De kenmerkende biotopen in Estland zijn de enorme bosgebieden, de rustige meren, de weidse hoogveengebieden, de ongerepte kustgebieden en de extensieve wei- en hooilanden. De kust van de Baltische Staten is een belangrijke migratieroute waarlangs miljoenen vogels in het voor- en najaar doortrekken en pleisteren. Het betreft vooral duikers (roodkeel- en parel), jagers (zeldzaam), sterns, eenden (o.a. toppereenden, stellers eidereenden, ijs- en zee-eenden), ganzen (kol- riet- brand- en dwerg- ), zwanen (kleine en wilde), zaagbekken, futen, franjepoten (zeldzaam), steltlopers en natuurlijk roofvogels. Een geweldig reservaat aan de kust is de Matsalu Baai. Indrukwekkend is ook de zeevogeltrek langs Spithami op het Pöösaspea headland, de meest noordwestelijke punt van Estland. Dit wordt beschouwd als een mekka om zeevogeltrek waar te nemen. De beste tijd is de laatste week van april en de eerste week van mei. Twee jaar geleden zagen we meer dan 150 duikers in 2 uur doortrekken. Er zijn natuurlijk ook heel interessante roofvogelsoorten zoals smelleken, grauwe kiekendief, zee-, steen-, vis-, slangen-, schreeuw- en zelfs bastaardarend. Het kostte ons weinig moeite om (vaak op één dag) steen-, zee-, vis- en schreeuwarend te zien. Bastaard- en slangenarend zijn (heel) zeldzaam. Grauwe kieken zijn (vanaf mei) in en rond de hoogvenen verrassend algemeen. Blauwe kieken houden zich (zij het schaars) vooral in Oost- Estland op. Eind april is de beste tijd om roofvogels te zien. De meeste schreeuwarenden zijn dan terug. In de uitgestrekte bossen broeden kleine vliegenvanger (verrassend talrijk), grauwe fitis (goed te doen als je vertrouwd bent met de zang), zwarte ooievaar (zeldzaam maar een zekerheid in Kemeri, Letland), hazelhoen (talrijk), auerhoen (verrassend gemakkelijk in april), oeral-, dwerg- en ruigpootuil. Omdat de bossen in de nationale parken vaak ongerept en in maagdelijke staat zijn, treft men veel soorten spechten aan zoals zwarte specht, middelste bonte specht (vooral Letland, Litouwen), witrugspecht (algemeen in Estland), drieteenspecht en grijskopspecht. Het kost ons niet veel moeite om al deze soorten te lokaliseren. Vanaf mei wordt drieteenspecht moeilijk. Helaas neemt de houtkap (vooral buiten maar soms zelfs binnen de Nationale Parken) enorm toe. Op de hoogveengebieden broeden grauwe kiek, korhoen, kraanvogel, regenwulp, goudplevier, klapekster en bosruiter. Vele van deze gebieden zijn ontoegankelijk. In de meeste lopen Natura 2000 projecten. De natte wei- en hooilanden herbergen poelsnippen, kwartelkoning (algemeen). Waterrietzanger is veel zeldzamer dan sommige verslagen ons willen doen geloven. Wij zagen ze nooit in Estland, wel in Litouwen. In de nationale parken worden de meadows vaak beheerd door grote herbivoren (konikpaarden, heckrunderen) wat gunstig is voor bijv. schreeuwarend. In de bossen en struiken in en rond deze gebieden vind je roodmus (algemeen), sperwergrasmus, krekelzanger en noordse nachtegaal. Watersnippen baltsen overal. In de uitgestrekte rietvelden zijn snor, rietzanger, grote karekiet, kleine karekiet, porseleinhoen en roerdomp algemeen. Met enig geluk zie je woudaapje, buidelmees en baardmees. Sommige wetlands (bijv. Aardla) zijn rijk aan sterns (zwarte, witwang-, witvleugel-en visdief). Tot ver in mei kun je enorme aantallen ganzen aantreffen. In het (steeds intensiever wordende) agrarische cultuurlandschap vind je paap, gele kwik, grauwe klauwier, veldleeuwerik, geelgors en grauwe kiekendief. Kieviten zijn verrassend algemeen. Struikrietzangers zingen (vanaf eind mei) vaak in rijke begroeiing van verwaarloosde erven (met bloeiende seringen). In de enorme bossen en hoogveengebieden laten de vogels en zoogdieren zich niet gemakkelijk zien. Je moet vooral s morgens en s avonds actief zijn. Het is normaal dat je bijna geen vogels ziet op het midden van de dag. In juli en augustus kun je niet veel meer doen in Estland. Vanaf eind juni worden de vogels stiller en de muskieten steeds lastiger. In en rond de hoogveengebieden zijn vaak Natura 2000 gebieden aangewezen met moderne infocentra en uitstekende beheersmaatregelen; herstel (wooded) meadows, hermeandering rivieren, vernatting van voorheen ontwaterde gebieden, het aanleggen van trails, het plaatsen van infoborden etc.

6 6 Estland is verbluffend rijk aan zoogdieren. Er leven nog zo n 600 bruine beren, lynxen en bijna 200 wolven. Het is hard werken een van deze drie soorten te zien maar niet onmogelijk. Vorig jaar hadden we 2 bruine beren en 2 wolven, het jaar daarvoor 2 beren en 1 lynx. Wil je (bijna zeker) bruine beren zien kun je Natourest inschakelen. Je betaalt dan een fiks bedrag per nacht (180 euro). Wij zijn hiermee gestopt. Ook voor vliegende eekhoorn zul je een (peperdure) gids moeten inhuren. Het waarnemen van elanden, bevers, wilde zwijnen, reeën, edelherten (alleen Saarema), wasbeerhonden, sneeuwhazen, amerikaanse nertsen, boommarters en vossen is, met enige ervaring, redelijk gemakkelijk. Moeilijker (maar niet onmogelijk) wordt het met visotter (2 x gezien) en das (2 x gezien). Wilde kat komt in Estland niet voor. De goudjakhals heeft de laatste jaren bijna heel Estland gekoloniseerd. Indrukken De natuurgebieden in de Baltische Staten zijn groot. Sommige delen zijn afgesloten in het broedseizoen of gewoon niet bereikbaar (betreft vooral de immens grote hoogvenen). Er zijn echter op veel plaatsen goede trails aangelegd. Door enkele hoogveengebieden lopen vlonderpaden met infoborden. Ook zijn er veel en goed geplaatste observatietorens en/of platforms (vooral in de Matsalubaai). De gebieden worden nog niet overlopen door toeristen. Door de extensieve landbouw kun je je (vooral in Letland en Litouwen) ook buiten de parken goed vermaken. De wegen zijn vrij goed en rustig. In Letland waren de wegen tot voor kort dramatisch maar deze worden in snel tempo verbeterd. Het landschap is overweldigend. De mensen zijn ingetogen. Vaak groeten ze niet als je ze tegenkomt, daar steekt geen kwade wil achter. Men laat elkaar met rust. We deden nooit vergeefs beroep op mensen als we ze nodig hadden. Je kunt overal (veilig) met de camper staan. Als je accommodatie nodig hebt, loop je wel het risico dat je op redelijke afstand van de natuurgebieden zit. De infocentra van de nationale parken zijn nieuw (vaak ingekapseld in life-projecten) en modern en bieden (gratis) kaarten aan. Het inwonersaantal is gering daarom stralen deze landen vooral rust uit. In Estland spreken veel mensen (vooral de jongeren) Engels of Duits, de ouderen alleen maar Russisch. Een minpunt in de Baltische Staten zijn de campings. Er zijn er niet veel. De campings die er zijn, zijn relatief duur, de outillage van een doorsnee camping is sober. Campings richten zich vooral op het verhuren van (eenvoudige) huisjes. De kampeerruimte is vaak beperkt. De Baltische Staten hebben nu eenmaal geen kampeercultuur. Daar staat tegenover dat je overal vrij kunt kamperen. Inhoudsopgave, de gebieden, de belangrijkste waarnemingen Hieronder een overzicht van de gebieden en de bijzondere waarnemingen die we er deden. In het dagverslag staan behalve foto s google mapkaartjes, coördinaten van de beste plaatsen en extra informatie over een aantal gebieden. Tudu en Endla bezochten we twee maal. Duitsland Blz. 9: Dümmer See, 21 april en 22 april: Zeearend (3 vogels, 2 broedgevallen dit jaar), visarend (2 paar op nest, ook vaak biddend boven Dümmer), havik, slechtvalk, bruine kiek, waterral (talrijk), zomertaling (10+ vogels), kemphaan (100den pleisterende vogels), zwarte ruiter, grutto (balts), watersnip (balts), blauwborst, gele kwik, rietzanger, bonte vliegenvanger, nachtegaal, ijsvogel, gierzwaluw, hermelijn. Blz 12: Diepholzer Moorniederung, 22 en 23 april: Zeearend, slechtvalk, rode wouw, grauwe kiek (vroeg mannetje op 22-4), bruine kiek, boomvalk (2 vroege vogels op 22-4), klapekster (3 paar op resp. Rehdener Geestmoor, Neustädter Moor, Nordliches Wietingsmoor, soort lijkt zich als broedvogel te stabiliseren), kraanvogel (talrijk), beflijster (3 vogels, 2 mannetjes)

7 7 Estland Blz. 15: Lepania, Kabli, Haädemeeste, 26 en 27 april: Zeearend, bruine kiek, brandgans (1000den), kolgans (1000den), rietgans (vooral rossicus maar ook groepjes fabalis), parelduiker, roodkeelduiker, noordse stern, grote stern, zwarte zee-eend, ijseend, zomertaling, kraanvogel, grote zaagbek, middelste zaagbek, nonnetje, bokje, watersnip (balts), kleine zwaan, wilde zwaan. Blz. 16: Pikla Ponds, 27 april: Zeearend, visarend (migrerende vogel), bruine kiek, blauwe kiek (migrerend wijfje), roerdomp (4 zangposten), dwergmeeuw (groep van 100+), tapuit (deze soort is nergens zo talrijk als hier), baardmees (overvliegende groep), bontbekplevier, snor, rietzanger, kleine karekiet, grote karekiet, gele kwik, grutto, citroenkwik waarschijnlijk nog niet terug. Blz. 17: Sooma, april: Zeearend (4 vogels vanaf Toorema toren), steenarend (2 vogels, spectaculair luchtgevecht tussen adulte steenarend en juveniele zeearend, steenarend wint), schreeuwarend (balts), bruine kiek, grauwe kiek, havik, sperwer, boomvalk, massale trek van kol-, riet- en brandganzen, auerhoen, hazelhoen, notenkraker (algemeen dit jaar), houtsnip (balts), watersnip (balts), witgat (balts), bosruiter (balts), oeverloper (balts), kemphaan (balts), zwarte ruiter, groenpootruiter, regenwulp, goudplevier (balts), klapekster, zomertaling, grote zaagbek, witrugspecht, grijskopspecht, zwarte specht, kleine bonte specht, witkopstaartmees, noordse goudvink, paap, das (op 30 meter, schemering Toremaatoren), wasbeerhond, eland, wild zwijn, vos, sneeuwhaas. Vorig jaar hadden we bruine beer en wolf. Blz. 20: Tuhu Soo, 30 april 2 mei: Zeearend (adulte en juveniele vogel), steenarend (2 vogels), schreeuwarend, bruine kiek, grauwe kiek (3 mannetjes), sperwer, havik, kraanvogel, trek van ganzen (kol-, riet-, brand- en grauwe), goudplevier (agrarisch gebied), grutto (broedvogel), bosruiter (broedvogel), korhoen (bolderplaats van 26 vogels, in totaal 50+ hanen), hazelhoen (1 mannetje in aangrenzend bos), witrugspecht, grijskopspecht, zwarte specht, kleine bonte specht, notenkraker (verrassend talrijk dit jaar), glanskopmees, appelvink, draaihals, kleine bonte specht, witkopstaartmees, eland, bever, wild zwijn, vos, wolvenpoep, grote vos, rouwmantel. Blz. 22: Matsalubaai en Lihula Raba, 2 t/m 5 mei: Zeearend, blauwe kiek (mannetje Lihula Raba), bruine kiek, grauwe kiek (randgebieden), roerdomp, 1000den ganzen (5 soorten), wilde zwaan, kleine zwaan, toppereend (100+, Massu schiereiland), pijlstaart, reuzenstern, grote stern, noordse stern, visdief, zwarte stern, dwergstern, dwergmeeuw, grote en middelste zaagbek, nonnetje, toppereend, zwarte zee-eend, grote zee-eend, ijseend, smient, parelduiker, kemphaan (balts), bosruiter, groenpootruiter, zwarte ruiter (zomerkleed), bontbekplevier, grutto (balts), bonte strandloper (ondersoort schinzii in zomerkleed), witrugspecht, grijskopspecht, korhoen (balts), patrijs, klapekster, goudplevier (uitbundige balts, Lihula Raba), regenwulp, kraanvogel (balts), patrijs, draaihals, tapuit, vos, bever, eland, zeehond Blz. 24: Haapsalubaai en camping Pilseke, 6 mei: Baltsende en nestelende kuifduikers 5 meter van de wal, zeearend (5 vogels), noordse stern, kleine vliegenvanger. Blz. 25: Marimetsa, 7 en 8 mei: Kleine vliegenvanger (algemeen, ook prachtig in de telescoop), glanskopmees, witkopstaartmees, notenkraker. Op het hoogveen 3 mannetjes grauwe kiek en 1 wijfje, immature steenarend, indrukwekkende balts goudplevier (15+), regenwulp (veel alarmerende vogels), kemphaan, bosruiter, witgat, korhoen (bolderende hanen), brilduiker, kraanvogel en grutto. Ook adder, levendbarende hagedis en sneeuwhaas.

8 8 Blz. 28: Sutlepa Meri, 8 en 9 mei: Zeearend, visarend, bruine kiek, jong mannetje blauwe kiek, zwarte sterns (6 vogels), reuzenstern (4), dwergmeeuw (50+), roodhalsfuut (3 paartjes), visdief, kraanvogel, roerdomp (meerdere zangposten), nonnetje (wijfje), waterral (talrijk), wulp, zomertaling, kemphaan, oeverloper, snor, grote karekiet, rietzanger, kleine karekiet, brandgans, kolgans, rietgans en een eland in het riet. Blz. 28: Spithami, 9 mei: Zwarte zee-eend (100+), eidereend (groepjes overwegend mannetjes), roodhalsfuut, ijseend (talrijk), brilduiker, grauwe klauwier, middelste en grote zaagbek, duiker spec. Te mooi weer voor zeevogeltrek, slechts een uurtje geweest. Blz. 28 en 33: Tudu en omgeving, 9 t/m en 20 mei: Korhoen (enkele hanen en hennen), auerhoen (1 haan in gefixeerde houding op 30 meter, meerdere hennen), hazelhoen (meest opvliegend), zeearend, steenarend (1 adulte vogel boven camper), schreeuwarend (baltsende vogel boven de camper), blauwe kiek (jagend mannetje), grauwe kiek, smelleken (broedvogel!), boomvalk, havik, sperwer, oeraluil (prachtige waarneming van vliegende vogel, pal voor de camper), raaf, koekoek (zeer talrijk), noordse nachtegaal, appelvink, witkopstaartmees, draaihals (talrijk), witgat (overal baltsend), oeverloper (balts), grasmus, braamsluiper, kleine vliegenvanger, bonte vliegenvanger, gekraagde roodstaart, noordse goudvink, sijs, kuif-, glanskop- en zwarte mees, fluiter (zeer talrijk), goudhaan, zwartkop, roodmus, paap, kneu, witrugspecht (2 paartjes vlak bij elkaar), zwarte specht (talrijk), grijskopspecht, houtsnip (zeer talrijk, balts), watersnip (balts), eland, bunzing, boommarter, vos, wasbeerhond. Blz. 30: Lahemaa Rahvuspark, 12 t/m 14 mei: Prachtig gebied maar rustig aan vogels. Drieteenspecht zou algemeen zijn maar niet gezien: zeearend, grauwe kiekendief, kuifduiker, eidereend, ijseend, zwarte zee-eend, grote zee-eend, grote zaagbek, middelste zaagbek, kleine vliegenvanger, zwarte specht, wild varken. Blz. 31 en 37: Endla, 14 t/m 18 mei, 25 t/m 27 mei: Zeearend, steenarend, visarend, schreeuwarend (baltsend), grauwe kiek, bruine kiek, wespendief, boomvalk, havik, sperwer, nachtzwaluw, kraanvogel, kwartelkoning, notenkraker, auerhoen, hazelhoen, korhoen, kraanvogel, rietgans, kolgans, brandgans, zomertaling, zwarte stern (100+ vogels boven Sinijarv), visdief, dwergmeeuw, ijseend (op het Endlameer!!), zwarte specht, witrugspecht, grijskopspecht, wielewaal, zomertortel (ook in Estland zeldzame vogel), grauwe fitis (2 zangposten), snor, rietzanger, glanskopmees, witkopstaartmees, grauwe klauwier, kleine vliegenvanger, roodmus, noordse nachtegaal, rouwmantel, boommarter, bever, eekhoorn, sneeuwhaas, europese veldhaas, wasbeerhond, eland, vos, wild zwijn, ree. Blz. 34: Ilmatsalu en Aardla, 21 t/m 23 mei: zeearend, schreeuwarend (bosgebied Illmatasalu), bruine kiek (overdracht prooi mannetje-wijfje), boomvalk, wilde zwaan (2 paar, constant roepend), zwarte stern (100+ Aardla), witvleugelstern (1 migrerende vogel Illmatasalu), visdief, roodhalsfuut (beide plaatsen meerdere paartjes), dwergmeeuw (zowel Aardla als Illmatasalu), roerdomp (schitterende waarneming van langdurig hoempende vogel vol in de telescoop), zomertaling (broedvogel), brilduiker (balts), waterral, smient (broedvogel?), rietzanger, grote karekiet (talrijk), grauwe klauwier, kleine plevier (broedvogel zandstrand verste parking Illmatasalu), buidelmees, roodgesterde blauwborst (was te zien vanaf de parking Illmatsalu), krekelzanger (omgeving toren Illmatsalu), noordse nachtegaal (6 zangposten begin bos wandeling Illmatsalu). Blz. 35: Landgoed Raido Kont, 23 mei t/m 25 mei: Complete lijst met waarnemingen op blz. 36. Blz. 37: Alam Pedja, 15 t/m 19 mei: zeearend, visarend, wespendief, boomvalk, bruine kiek, visdief, dwergmeeuw, auerhoen, zwarte specht, witrugspecht, grijskopspecht, kleine vliegenvanger, kwartelkoning, struikrietzanger, krekelzanger, eland, bever, vos.

9 9 Dagverslag Op donderdag 21 april zwaait buurvrouw Mieke ons om 8.30 uur uit. De dagen ervoor hebben we afscheid genomen van vrienden, familie en kennissen. De reis naar Olgahafen (Breda, Gorinchem, Nijmegen, Arnhem, Hengelo, Osnabrück) verloopt voorspoedig. Olgahafen: N N; E Zie ook de kaart. Duitsland Dümmer See Om uur installeren we ons op de camperplek achter de Piratenkeller (met gratis stroom) in Olgahafen. Olgahafen ligt strategisch aan de Dümmersee tussen het Ochsenmoor en het Osterfeinermoor. Het weer is schitterend; de zon schijnt en het is windstil. De eerste vogels die we horen zijn braamsluiper en gekraagde roodstaart. Samen met de Natura 2000-polders Ochsenmoor en Osterfeiner Moor vormt het Dümmer meer een interessant natuurgebied. Temeer omdat het niet ver van de Nederlandse grens ligt: 35 km ten noordoosten van Osnabrück. Het meer is met 13 km² het tweede grootste meer van Neder- Saksen en is EU-Vogelschutzgebiet. Op sommige plaatsen is de rietgordel tegen het meer bijna 600 meter breed (vooral langs de west- en zuidoever). Van de 280 waargenomen vogelsoorten broeden er jaarlijks meer dan 100. In de herfst dient de Dümmer als slaapplaats voor meer dan ganzen die overdag in de polders foerageren. Het is een broedgebied voor soorten als visarend (3 paar), zeearend (1-2 paar), bruine kiek, zomertaling, zwarte stern, baardmees (z.z.) In de polders broeden grutto, watersnip, tureluur, wulp, gele kwik, paap en (onregelmatig) velduil. Het kan een belangrijk overwinteringsgebied zijn voor blauwe kieken en velduilen. De velduilen zijn in sommige winters zowel in het Ochsenmoor als in het Osterfeiner Moor te vinden (eigen waarneming). In muizenrijke jaren broeden ze zelfs. De tegen de Dümmersee gelegen polders het Ochsenmoor en het Osterfeiner Moor beslaan 4500 ha waarvan 2500 ha opgekocht zijn in het kader van een Natura 2000 (life)project. Zo zijn de voorheen intensieve landbouwgronden in hun oude glorie (natte weilanden) hersteld. Sindsdien zijn o.a. watersnip, grutto, wulp en kievit spectaculair in aantal toegenomen. Langs de Dümmer (niet ver van het Hüntebruggetje) broedt een kolonie zwarte sterns. Het gebied is ideaal te combineren met de 40 km oostelijker gelegen Diepholzer Moorniederung. Broedgegevens Dümmer en aangrenzende polders 4 paar witte ooievaar, 9 paar bruine kiek, 3 paar visarend (2 paar op hoogspanningsmasten in het Osterfeiner Moor, 1 paar op kunstnest), 10 paar kwartel, 135 paar waterral, 314 paar kievit, 60 paar watersnip, 78 paar wulp, 120 paar grutto, 175 paar veldleeuwerik, 57 paar graspieper, 14 paar nachtegaal, 2 paar baardmees, 4 paar paap, 12 paar roodborsttapuit, 2 paar ijsvogel, één paar grauwe klauwier. Veel gegevens over de vogelsoorten en (wandel)routes kun je vinden op:

10 10 Camperplek (= B, geen satellietverbinding) bij Olgahafen (A). Ook achter restaurant de Pirantenkeller is een camperplek (= C, met gratis stroom en satellietverbinding). Deze is gratis als je in het restaurant eet. Je kunt een wondermooie fietstocht door het Osterfeiner Moor maken. Er lopen drie paden het gebied in. Het begin van de fietstocht (N ; E ) geeft 2 mogelijkheden. De eerste route loopt rechtsaf, richting Lembruch, naar de observatiehut (N ; E ). De tweede route loopt dwars door het Osterfeiner Moor. In het voor- en najaar zijn er veel steltlopers en eenden te zien vanaf N ; E Vanaf het noordelijkste pad zie je

11 11 de visarenden op de nesten van de hoogspanningsmasten, met wat geluk ook een slechtvalkenpaartje. Het begin van de fietstocht ligt op 1,5 km van Olgahafen. Je kunt ook binnendoor, op het fietspad, terug naar Olgahafen. We staan hevig en een half uurtje later zitten we op de fiets richting Ochsenmoor (op het mooie fietspad langs de Dümmer See). Enkele minuten later stappen we af bij het uitkijkplatformpje op 600 meter van Olgahafen. Het vogelgeweld barst meteen los; voor het platformpje zingen rietgors (ook parend), rietzanger en blauwborst. De blauwborst laat zich (al zingend en baltsend) uitstekend bekijken. Op het kunstnest in de weilanden achter ons zit een visarend. Bij ons weten was dit nest nooit eerder bezet. Het nest staat ver weg (links achter de jachtzit) maar door de telescoop is de vogel uitstekend te zien. Boven de Dümmer See zien we een adulte zeearend vliegen. De biddende visarend is misschien het maatje van de vogel op het nest. Dit is een overdonderende start. We zijn nog geen 10 minuten bezig. Het Ochsenmoor staat heerlijk nat. Het barst van de grutto s. Het schrille gutto, gutto, gutto van meerdere vogels klinkt als muziek in onze oren. Het Ochsenmoor staat heerlijk nat. Het barst van de grutto s. Het schrille gutto, gutto, gutto van meerdere vogels klinkt als muziek in onze oren, foto Loes Vooral de plas/dras rond het Huntebruggetje is geweldig: kemphanen (in overgangskleed, 100+), baltsende tureluurtjes, wulpen, watersnippen, witte ooievaars, groenpootruiters, zomertalingen (2 paartjes), krakeenden, slobeenden, kuifeenden, smienten, pijlstaarten, gele kwikken (tientallen), paap (slechts 1, mogelijk te vroeg) en talloze zingende veldleeuweriken. Een overvliegende bruine kiek krijgt tientallen kieviten en grutto s achter zich aan. De wandeling over de dijk levert bruine kieken (baltsend), roepende waterral, watersnippen, visarend, juveniele zeearend, zingende rietzangers, braamsluipers, grasmussen en rietgorzen

12 12 op. Overal vliegen grauwe ganzen, grutto s en eenden. Boven het water 100den oever-, boerenen huiszwaluwen. De eerste gierzwaluw meldt zich. Op de terugweg steekt, pal voor ons, een havik het bospad over. Terug in Olgahafen fiets ik even door naar het bruggetje (300 meter) waar het ijsvogeltje (zoals altijd) acte de presence geeft. In de namiddag worden we hartelijk verwelkomd in de Piratenkeller : Ahhhh, unsere Holländer sind wieder da. We eten heerlijk. Tegen de avond fiets ik terug naar het Ochsenmoor en geniet van de baltsvlucht van tientallen watersnippen. Hun geblaat mengt zich met de opgewonden kreten van tientallen grutto s en kieviten die het druk hebben met het wegjagen van kraaien en kiekendieven. Er komen enkele malen groepjes watersnippen over die dwars door hun baltsende soortgenoten vliegen, mogelijk nog migranten. Ik mis de zingende snor maar dat kan ook aan mijn oren liggen. Op vrijdagochtend 22 april smaken de broodjes met gerookte paling en zalm heerlijk. Bis nächtstes Jahr is Loes afscheidszinnetje maar dat wordt (al lachend) bestreden want ik zou eerder beloofd hebben dat we op de terugweg weer langs zouden komen. Dat is het leuke van onze reizen: het is op veel plekken een beetje thuiskomen. We fietsen naar het Osterfeiner Moor. Het weer is goed maar koud. We doen zelfs handschoenen aan. Langs het fietspad horen we onze eerste nachtegaal. Bij het bruggetje vliegen zowel ijsvogel als oeverloper op. Het aantal grutto s ligt hier beduidend lager maar wulpen zijn talrijker. Toch gaan er nog een 15tal vogels de lucht in als er een bruine kiek overvliegt. In feite lopen hier 3 paden het gebied in. Op het eind van het eerste pad ligt een schitterende plas/drasvlakte die helaas te begroeid is. Ook hier een paartje zomertaling en een paartje bruine kieken (mannetje roepend en baltsend). Ik kom de ecoloog van het gebied tegen. Hij vertelt me dat ze de begroeide vlakte niet hebben kunnen maaien vanwege een te hoge waterstand. Het droeve nieuws is dat het broedsucces van zowel zwarte stern als grutto de laatste jaren laag is. Het grootste probleem is de predatie van jonge vogels. Aangezien grutto (120 paartjes) en zwarte stern (80 paartjes) doelsoorten zijn, worden predatoren de laatste jaren meedogenloos vervolgd. Hij zegt dit met pijn in het hart te doen maar deze keuze is onvermijdelijk wil men de doelsoorten behouden. O.a. hermelijn is hier een grote boosdoener. Die worden in vallen gevangen en geliquideerd. Kraaien en vossen treft hetzelfde lot. Hij vertelt dat er jaarlijks 2 tot 4 paartjes visarenden broeden. Soms worden de visarenden van hun nest verjaagd door ooievaars. Dit jaar broeden er 2 paar zeearend in de omgeving. Hij heeft 2 roepende roerdompen gehoord. Ik vraag hem naar het voorkomen van wolven in de Diepholzer Moorniederung. Hij vertelt dat er al 2 jaar een solitaire wolf rondzwerft die al meer schapen gedood heeft dan de 8 roedels opgeteld bij Bergen/Münster. Hij zegt dat de laatste tellingen op de Lüneburger Heide 25 korhanen hebben opgeleverd. Er zitten meer hennen (de meer opvallende hanen worden eerder gepredeerd). Het aantal van 200 korhoenders (Internetinfo) wordt bijlange na niet meer gehaald. Na deze waardevolle info zit ik nog maar net op de fiets of er zit een hermelijntje midden op het pad. Dat is dus een van de boosdoeners. Hij is te mooi om boos op te worden. Minuten lang zoekt het lenige diertje de berm van het pad af. Op de elektriciteitsmasten kan ik slechts 1 paar visarend ontdekken. Eén vogel zit op het nest en een pal ernaast. Ook hier veldleeuwerik, rietgors, kneu, geelgors, grasmus, gele kwik en roodborsttapuit. Diepholzer Moorniederung Om uur vertrekken we (25 km) om de 3 beste plekken van de Diepholzer Moorniederung te bezoeken: het Rhedener Geestmoor, het Neustädter Moor en het Nördliches Wietingsmoor (het Gasstation ). We doen eerst boodschappen in de Lidl in Wagenfeld en parkeren de camper even later op de parking onder de toren van het Rehdener Geestmoor. Met de camper als windvanger zitten we een genoeglijk uurtje in het zonnetje. Rondom ons zingen/roepen/vliegen/lopen fitis, geelgors, kneu, zwartkop, veldleeuwerik, boomleeuwerik,

13 13 roodborsttapuit, boompieper, tjiftjaf, grasmus, grote lijster, merel, zanglijster, gekraagde roodstaart, braamsluiper, (onze eerste) koekoek, witte kwik, kraanvogels, grauwe ganzen, slechtvalk, buizerd, torenvalk, sperwer, rammelende hazen en groepjes reeën. Wat een rijkdom, we hebben Nederland verlaten, zoveel is duidelijk. We fietsen het klinkerweggetje af dat dwars door het veen loopt. Overal zien en horen we kraanvogels (200+). Boven het veen jagen onze eerste 2 boomvalken. Een jagende kiekendief stelt teleur door bruin te zijn. Het paartje klapeksters op het eind van het pad kunnen we dit jaar niet ontdekken. Het is inmiddels zo zonnig dat we (terug bij de camper) meteen doorfietsen naar het parallelpad (voorbij de parking linksaf, na 2 km weer links, je fietst dan door een schitterend gebied). Op dit rustige geasfalteerde weggetje zien we een paartje klapeksters even voor de bosrand rechts. Ook hier meldt zich een boomvalk. We overnachten op de parking. s Avonds zien we 120 kraanvogels richting veen vliegen. We slapen heerlijk. Volgens de weersvoorspelling zitten de mooiste dagen erop. We zagen toch nog 3 paartjes klapekster in de Diepholzer Moorniederung (slechts 100 km van de Nederlandse grens), foto Loes Op zaterdag 23 april staat er inderdaad een koude wind. De thermometer geeft 3 graden aan. Een koekoek trotseert al roepend de kou. Een groepje merelachtige vogels hoog in de bomen blijken 3 beflijsters te zijn, 2 mannetjes en een wijfje. In Chaam had ik onlangs ook een groepje in deze samenstelling. Ze gaan op het weiland voor de camper zitten zodat we ze prachtig door de telescoop kunnen bekijken. We rijden naar de parking van het Neustädter Moor (tegen de boerderij). De toren staat 500 meter verder en levert schitterende plaatjes op. Loes ontdekt ons tweede hermelijntje. Boven de plassen van het veen vliegen kraanvogels en 2 zeearenden. De jonge zeearend maakt met zijn stuntelige duikpogingen weinig kans een gans te pakken. Wel jagen ze de hele vogelbevolking de lucht in. We zien de bekende eendensoorten en enkele

14 14 groepen kemphanen. De vogels zitten hier wel ver weg. Dit is ook een vaste plaats voor rode wouw, we zien er een (vorig jaar 2). Verder weg poseert een klapekster. Dik ingepakt beginnen we aan de prachtige wandeling (begint even voor de toren). De wind is aangewakkerd en we vinden de klapekster(s) niet meer terug. Om uur rijden we naar het parkinkje voor het gasstation in het Nördliches Wietingsmoor. In het heideveldje voor de parking heb ik binnen 5 minuten een klapekster. Na de gebakken eitjes fiets ik het pad af. Jammer: het is koud en er staat veel wind. Boven de vlakte jaagt toch mijn 1 ste mannetje grauwe kiek. Prachtig, prachtig. Ik blijf hem volgen tot hij uit het zicht verdwijnt. Boven me kruisen groepen ganzen en kraanvogels (slapen op de ontturfde vennen). Boven het ven (tegen de bosrand) vliegen vele 100den zwaluwen (hier hebben ze nog een beetje beschutting). Achteraan zie ik twee maal een klapekster maar het betreft mogelijk dezelfde vogel. Hier broeden nog altijd enkele paartjes. De wind is zo hevig en het is zo koud dat we besluiten richting Travemunde te rijden. Op 45 km van Travemunde weten we een leuke picknickplek (tip van Henny Gorissen): de observatietoren aan de Röggeliner See bij Klocksdorf (= 245 km). Onderweg zitten we meer dan een uur in een file vanwege een uitgebrande auto. Dit levert wel onze tweede rode wouw (dankjewel Loes) op. De picknickplek is hemels maar de vogels laten het afweten door de koude schrale wind. Vanaf de toren heb je prachtig zicht over het meer. Een paartje krooneenden is het enige wat het vermelden waard is. Misschien maar goed want we houden het maar vijf minuten vol. s Nachts horen we kraanvogels. Zondag 24 april begint nog kouder. De thermometer geeft nul graden aan. Het is windkracht 5 maar we staan heerlijk beschut. Elders vogels kijken heeft met deze storm geen zin. Eerder dan gepland rijden we naar de haven van Travemunde. We vinden een windluw plekje achter een groot gebouw zodat we t.v. kunnen kijken: We zien Wout Poels op onnavolgbare wijze Luik-Bastenaken-Luik winnen. Eindelijk een Nederlander die niet constant zwak, ziek en misselijk is. s Middags teisteren hagelbuien de camper. Het inschepen verloopt vlotjes. Maandag 25 april brengen we door op de boot. Het is veel rustiger dan anders. Bij het restaurant hoeven we zelfs niet in de rij te staan. Het diner is alleszins redelijk en het ontbijt s ochtends zelfs heel goed. We hebben steeds (zwak) Internet op de kamer. Op dinsdagnacht 26 april moeten we 2 uur wachten voordat we in Liepaja van boord kunnen. Om uur vinden we (na 8 km) een parkeerplekje achter een benzinepomp langs de A 9. Een beetje schommelend brengen we de rest van de nacht door. s Morgen rijden we richting Riga, het eerste gedeelte van de A 9 is spectaculair verbeterd, daarna wordt het weer hobbelig, het laatste gedeelte is weer goed. Er staat een bitterkoude harde wind. We besluiten in een ruk door te rijden naar Estland en de wondermooie Dundura meadows (50 km ten westen van Riga) over te slaan Onderweg zien we talloze groepjes wilde zwanen, rossicus rietganzen, witte ooievaars, kraanvogels, bruine kieken, tapuiten en vos. Het Kemeri N.P. met de Dundura meadows is een fantastisch mooi gebied en zeker de moeite waard om aan te doen als je op weg bent naar Estland (50 km ten westen van Riga, Letland), een omweg van slechts 70 km. Het heeft een mooi infocentrum (met broedende middelste bonte specht). In de Dundura meadows hebben we zwarte ooievaar en schreeuwarend nog nooit gemist. Locatie: zie vorige Estland verslagen op Cloudbirders We overnachten altijd bij de uitkijktoren van waaruit we ooit een das zagen. Belgen zag hier ooit wolven toen er kadavers lagen van de talrijke konikpaarden en heckrunderen.

15 15 Estland Lepania, Kabli, Haädemeeste De belangrijkste plaatsen rond Haädemeeste e.o.: A: Gosney s magic corner (N ; E ,valt vaak tegen), B: Nigula (valt vaak tegen), C: Uitkijktoren en baai Kabli (N ; E ), D: Hotel Lepania: (N ; E ), E: Beginpunt wandeling door coastal meadows vanaf Haädemeeste bij infobord Manor house (N ; E ), F: Tankstation, restaurant, douchegelegenheid, water (N ; E ), Pulgoja (3 km fietsen vanaf Manor house Haädemeeste). Vooral vanaf Kabli en Hotel Lepania zijn in april vaak grote aantallen migrerende zeevogels te zien. Even voorbij de grens in Estland weten we bij het Lepania hotel: (N ; E ) een mooi verhard grindplekje waar we vanuit de camper (het is nog niet altijd te harden buiten) naar de zeevogeltrek kunnen kijken: 2 roodkeelduikers en 1 parelduiker (rustend en vissend op het water), trek van brilduikers, zwarte zee-eenden, grote sterns, middelste zaagbekken, kuifen slobeenden. De meeste (1000den) vogels vliegen te ver om er een naam op te plakken. s Middags rijden we door naar het vlakbij gelegen Kabli (N ; E ), een prachtige plek om te overnachten met uitkijktoren en een prachtige baai. Op woensdagmorgen 27 april maken we enkele heerlijke wandelingetjes langs het strand. Het zonnetje schijnt, er is nauwelijks wind en de temperatuur is behaaglijk. We weten dan nog niet dat dit het begin zal worden van een lange periode met schitterend weer. Zowel (vooral) links als rechts liggen beschutte baaien en maagdelijke stranden. We noteren zeearend, scholekster, ijseend (200+), wintertaling, bergeend, zwarte zee-eend (vele 100den), grote zaagbek, brilduiker, smient, tureluur, groenpootruiter, grote stern, kol- en rietgans (trek van 100den vogels) en bruine kiek. Haädemeeste is maar even rijden van hier. We rijden meteen door naar de parking van het Manor house (N ; E ). We maken de prachtige wandeling die tussen het riviertje en de coastal meadows naar de zee voert: zeearend, kol-, riet- en brandgans (1000+ van alle drie de soorten), grauwe gans, nonnetje, noordse en grote stern, watersnip (baltsend),

16 16 bokje (ik struin op de terugweg dwars door de vlakte), zomertaling (4), kleine zwaan (talrijk), veldleeuwerik (overal zingend), graspieper, gele kwik, alarmerende kieviten, kemphaan, grutto (baltsend), witgat, groenpootruiter. De meerderheid van de vogels bestaat uit smient, wulp, wintertaling, pijlstaart. Estland kent weinig hagedis- en amfibiesoorten. Deze zandhagedis, een volwassen mannetje, is gefotografeerd in de duinen van het Luitemaa natuurreservaat in ZW-Estland; daar leeft de ondersoort 'chersonensis', die een opvallend geprononceerd rugpatroon vertoont en meestal opvallend groen is, foto en fototekst Henk Strijbosch Pikla Ponds Diezelfde middag rijden we over de E 67/4 door richting Pärnu. Na 18 kilometer slaan we bij bushalte Kaasiku linksaf naar de Pikla ponds en parkeren bij de 1 ste toren (N ; E ). Als we uitstappen, horen we vlakbij onze 1 ste roerdomp hoempen. We maken een heerlijk wandelingetje onder een inmiddels behaaglijk zonnetje: roerdomp (4 zangposten), gele kwik (de citroen- is nog niet op zijn vaste plaats), snor (overal zingend), rietzanger, kleine karekiet, grote karekiet (enkele zangposten), baardmees (overvliegend groepje), rietgors, dwergmeeuw (100+ vogels rustend op en baltsend boven de plas), grutto (balts), tureluur (balts), groenpootruiter, bontbekplevier (paartje), tapuit (nergens zo talrijk als hier), riet-, kol- en brandgans (op zee). Boven ons zien we een migrerende visarend en een wijfje blauwe kiek. Na dit vogelfestival installeren we in Parnu een datakaart in onze Mifi. Voor 12,- hebben we 20 gigabyte voor een maand. Het eerste wat we doen is de weersvoorspelling checken. Dat brengt ons in juichstemming. 14 dagen lang alleen maar negens en tienen. Dat is wat anders dan in Duitsland waar de weersvoorspelling een kopie van mijn rapport leek: vieren, vijven en zessen.

17 17 Tapuiten zijn (als broedvogel) talrijk in Pikla Ponds, vooral aan de rotsachtige kust, foto Loes Sooma Sooma ligt zo n 30 km ten oosten van Pärnu. Je kunt het gebied óf van Joësuu in het westen óf vanuit Kildu in het oosten bereiken. Sooma is een Nationaal Park met een oppervlakte van ha. Het gebied bestaat uit enorme hoogveenmoerassen (bogs), meanderende rivieren en (rivier)bossen. De rivieren zetten in de natte tijd (het vijfde seizoen) een deel van het gebied onder water. De rivier begeleidende hooilanden (3000 ha waarvan 2000 worden beheerd) tellen (volgens de folders) broedvogels als waterrietzanger (??) en poelsnip. In de uitgestrekte bossen leven auer- en hazelhoenders. Op de venen broeden soorten als goudplevier en korhoen. Vooral in de rivierbossen, met zijn vele dode bomen, huizen zwarte, witrug-, drieteen- en grijskopspechten. In Sooma e.o. broeden 10 paartjes schreeuwarenden. Ook de steenarend broedt er met enkele paartjes. De laatste jaren is ook zeearend broedvogel. Elk jaar worden tijdens het broedseizoen bastaard- en slangenarenden gezien maar het broeden van deze soorten is (nog) niet vastgesteld. Het is niet verwonderlijk dat deze wildernis spectaculaire zoogdieren herbergt zoals wolven (ong. 15), bruine beren (ong. 6), lynxen (ong. 11) en uiteraard bevers, otters, wasbeerhonden en elanden. De vliegende eekhoorn komt er voor maar het aantal is onbekend, vooral door de nachtelijke levenswijze van deze soort. De kansen om beren, wolven, lynxen en vliegende eekhoorns te zien zijn minimaal. De overige soorten laten zich wat gemakkelijker zien. Het park heeft meer dan voldoende uitkijktorens en trails om een goede indruk te krijgen. Het fantastische infocentrum ligt aan de Joësuu-Kildu weg in Kortsi- Toraama en is goed aangegeven. Je kunt hier gratis gedetailleerde kaarten krijgen. De mensen zijn heel behulpzaam. Je kunt hier ook kamperen en internetten. Er is stromend water, elektriciteit en hygiënische toiletten. Veel trails en torens liggen niet ver van het infocentrum. We deden in het verleden fantastische waarnemingen in Sooma: wolf, baltsende auerhaan,

18 18 baltsende hazelhaan. Het park is verrassend toegankelijk en het wordt (nog) niet platgelopen door toeristen. We hebben nog net tijd om naar Sooma te rijden. We installeren ons op de prachtige picknickplek Meiekose, even voorbij Riisa, bij de ingang van het park. Boven de weilanden hangen baltsende watersnippen, kieviten en goudplevieren. Ook paap en veldleeuwerik zijn nog algemeen. Op de weilanden jaagt een vos. Helaas slaat ook hier de intensivering van de landbouw toe, zoals in heel Estland. Neem de boeren eens kwalijk dat ze de voor het op te rapen Europese landbouwsubsidies laten schieten. Europa faalt op vele fronten. Ik erger me al jaren groen en blauw aan de grootscheepse export van deze biotoopvernietiging. Genoeg getobt, we gaan weer genieten. Van april maken we onze jaarlijkse ontdekkingstocht door Sooma. We hebben briljant weer. Behalve bij de Meiekose picknickplaats overnachten we bij de Toramaa Tower (N ; E ) en bij de Lätitoren (N ; E ). Bij het infocentrum (N ; E ) tappen we water en stellen we ons op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. Op de rivieren zien we paartjes grote zaagbekken. Rond de picknickplaatsen o.a appelvinken, oeverloper (broedvogel), glanskopmees, noordse goudvink, witkopstaartmees, kramsvogel (algemeen), houtsnip (algemeen), watersnip, wilde zwijnen. Bij de Toramaatoren doen we de mooiste waarnemingen. We zagen 4 zeearenden (2 adulte en 2 juveniele vogels). Een van de betere waarnemingen van de reis was het luchtgevecht tussen een adulte steenarend en een juveniele zeearend. De steenarend was de aanvallende partij. De iets kleinere maar meer wendbare steenarend verjoeg (met gemak) de logge zeearend uit, wat waarschijnlijk, zijn territorium was. Zoals altijd ook een close schreeuwarend. Op en boven de natte hooilanden jagende bruine kiek, sperwer, kemphaan (groepen, ook baltsend), zwarte ruiter, oeverloper, wulp, kraanvogel (algemeen), witte ooievaar, kievit (talrijke broedvogel), regenwulp, grutto, groenpootruiter, goudplevier, zomertaling (4 vogels), paap, boompieper (algemeen), veldleeuwerik. Heel de dag baltsten watersnip (20+ vogels), bosruiter en witgat. We zien de huis- en boerenzwaluwen Estland binnen druppelen. We noteren ook onze eerste Estse boomvalk. In Spanje zagen we j.l. januari ook de roofvogels, zwaluwen en steltlopers binnen druppelen. Door zo naar het noorden te reizen, rekken we elk jaar onze lente op tot 6 maanden. Ondanks intensief speuren kunnen we dit jaar geen baltsende poelsnippen ontdekken. s Avonds kwamen er zowel een das (vol in de telescoop) en een wasbeerhond richting camper lopen. Op de vlakte lopen dan 3 elanden en 16 wilde varkens. Ree is algemeen. Tijdens onze tochten in de (heel) vroege ochtend hebben we 4 auerhennen, enkele opvliegende hazelhoenders, 4 notenkrakers, noordse goudvinken, houtsnip (talrijk s avonds). De gerepareerde brug bij Tipu is weer met de camper passeerbaar. We posten op de plaats waar we (vorige jaren) 2x wolven hadden. Dat levert nu alleen maar een wasbeerhond op. De Karuskose wandeling levert een klapekster (in het veen) op. De Kuusekaara wandeling is prachtig maar levert niet het verhoopte hazelhoentje op. Wel massale trek van riet-, kol- en brandganzen. Een brilduikertje zwemt met een 8-tal jongen rond. Helaas geen wolven dit jaar, dat was vorig jaar (met Pierre en Mieke Adriaensen) even anders Flashback, wolven voor de camper: Op maandag 27 april 2015 vertrekken we om 6.20 uur (nog vóór het ontbijt) in 2 campers voor onze traditionele hoenderroute. Het is wat heiig, geen probleem; auerhennen laten zich steeds kort benaderen. We houden contact met elkaar via