Eemhaven : Eén haven, t wee kades

Transcriptie

1 Eemhaven : Eén haven, t wee kades Een inrichtingsplan voor de kades en de passantenhaven BURO LUBBERS landschapsarchitectuur & stedelijk ontwerp

2 pagina 2

3 Inleiding In opdracht van de gemeente Amersfoort heeft BURO LUBBERS in 2001 de structuurschets voor de Eemhaven opgesteld. In februari 2002 is deze structuurschets goedgekeurd door het college van B & W. De structuurschets is de basis voor de verdere uitwerking van de Eemhaven. De uitgangspunten uit de structuurschets vormen de randvoorwaarden waarbinnen het voorlopig ontwerp, vastgelegd in dit rapport en met wijzigingen op onderdelen ten gevolge van veranderde plannen in de context, is opgesteld. pagina 3

4 De Opgave Opgave Voor het inrichten van de Eemhaven valt de opgave uiteen in een functionele, een ruimtelijke en een contextuele opgave. Hiervoor zijn in de structuurschets onderstaande deelopgaven geformuleerd. In ruimtelijke zin is de opgave: 1. Het creëren van een zelfstandig gebied met een vanzelfsprekende koppeling met de binnenstad, het CSG-Noord, en de aanliggende gebieden. 2. Het leggen van een relatie tussen de ge- Uitgangspunten De uitgangspunten die zijn verwoord in het cultuurhistorisch onderzoek en de structuurschets vormen het vertrekpunt voor de inrichting van de Eemhaven. De uitgangspunten zijn onderverdeeld in uitgangspunten gebaseerd op de structuurschets In functionele zin is de opgave: schiedenis van de haven en de nieuwe ont- het historische havenbeeld (cultuurhistorisch 1. Het creëren van een verblijfsgebied met wikkelingen. onderzoek), functionele uitgangspunten (ge- diverse voorzieningen voor waterrecre- bruik) en ruimtelijke uitgangspunten (beeld). atie. 2. Het verbinden van beide oevers voor langzaam verkeer met behulp van een nieuwe Cultuurhistorisch Gebruik Beeld brug en het stimuleren van een goede voet- - Doorgaande kadewanden (geen verlaging - Plekken en punten met horeca in het Eem- - Een groen blauwe lijn tot het centrum gangerscirculatie over beide oevers; over grote lengte). centrum, bij t Spijkertje en ter plaatse van van de stad. 3. Het bereikbaar maken van een deel van de - Eén haven twee kades als leidraad voor in- de historische bebouwing aan de Grote - Eén haven als zelfstandige drager van het Grote Koppel voor (uitsluitend) bevoorra- richting Koppel. gebied. dingsverkeer; - Leidraad voor het beplantingsbeeld is voor - Voorzieningen specifiek voor de haven in - Twee verschillende kades. 4. Het toegankelijk maken en houden, c.q. in- de Grote Koppel de bomen op de kade en bestaande (of geplande) bebouwing (dou- richten van de Kleine Koppel als fietsrou- voor de Kleine Koppel de bomen achter de che, toiletgebouw, watertappunt, vuilwa- te. rooilijn. terstation, afvalcontainer) en aanlegstei- - Activiteiten op en om het water. gers. - Water als karakteristiek element. - Ruimte voor: 5 grote boten (historische pagina 4 schepen), 10 à 15 sloepen en circa 50 passantenboten (op topdagen)

5 Aanbevelingen In het historisch onderzoek worden de volgende aanbevelingen gedaan: Gevelwanden - Zorgen voor geleding en detaillering van de gevelwanden; - Gevelwanden van Grote Koppel en Kleine Koppel elk eigen identiteit geven: Grote Koppel continu, Kleine Koppel verspringend en met openingen in de gevellijn. Kades en kadewanden - De kades ieder een eigen identiteit geven; - Beeld van een kade met tijdelijk opgeslagen materiaal als referentie laten dienen voor de inrichtingselementen op de kade; Historisch onderzoek - Aanwezige nautisch meubilair laten dienen als model voor het nieuwe meubilair; - Robuust karakter en de vloeiende lijn van de kades handhaven; - Gemeenschappelijke inrichtingskenmerken kiezen voor beide kades voor de onderlinge samenhang; - Materialisatie laten verwijzen naar het industriële verleden. Beplanting - Op de Grote Koppel bomen in rijen plaatsen en aanvullend in blokken ; - Op de Kleine Koppel: incidenteel bomen plaatsen, waar mogelijk in openingen, achter de gevellijn. Scheepvaart - Historische schepen direct aan de kade laten aanleggen; kleinere boten leggen aan een steiger aan; - Slechts incidenteel leggen kleinere boten haaks op de kade aan. Bruggen - Bestaande bruggen handhaven; nieuwe brug laten afwijken met betrekking tot vormgeving en materialisatie; - Bij eventuele aanpassingen van de spoorbrug de grootste terughoudendheid betrachten; de Koppelpoort als hoogtepunt blijven beschouwen. Ruimtelijk kader De opgave en uitgangspunten resulteren in een ruimtelijk kader met de volgende eigenschappen: - Een stoer en robuust karakter, maar wel aansluitend op het nabijgelegen historisch centrum van Amersfoort; - Kademuren behouden hun (vloeiend) verloop, slechts op enkele plaatsen ingesneden door trappen; - Passantenboten komen evenwijdig aan de kade, sloepen haaks op de kade; - Bomen op de kade (Grote Koppel) en bomen achter de rooilijn (Kleine Koppel); - De materialisering van de kades is een combinatie van hoogwaardige materialen en stoere elementen die verwijzen naar het industrieel verleden van de haven; - Spoorbrug en voetgangers/fietsbrug worden bijzondere elementen in de haven. pagina 5

6 pagina 6 auto fiets wandelen vaartuigen

7 Concept bomen Het plangebied wordt gezien als autonoom vloer aan te brengen inrichtingselementen. De Grote Koppel wordt strak, ritmisch en binnen zijn (wijde) omgeving. Aanleiding daar- De eenheid van de vloer wordt versterkt formeel ingericht. De basis daarvoor ligt in voor is de schakel die het gebied vormt tus- door een beeldbepalende zoom, in de vorm de drie rechtstanden die de kademuur ver- sen Eemmeer en het stadscentrum en het feit van een fors gedimensioneerde deksloof. toont. Deze formele behandeling komt tot dat de loop van de Eem en de Grote Koppel Elementen die op en aan de vloer een plek uiting in (vanaf het water gezien) de aanleg- nesten en Kleine Koppel samen een onmiskenbare krijgen zijn de steiger, stijgpunten, het meubi- steiger voor passanten en sloepen, de dek- eenheid zijn. lair en de bomen. sloof en een continue bomenrij. De lichtmas- Dat betekent dat, waar andere ruimtes gren- In de materialisering wordt gekozen voor een ten en de afwateringsgoot volgen de richting zen aan de Eemhaven, zij als nevengeschikt stoere, robuuste uitstraling. Tegelijkertijd van de gebouwen. Als verbijzondering van de worden behandeld. Dat neemt niet weg dient de materialisering hoogwaardig te zijn Grote Koppel worden nesten aangebracht dat waar mogelijk of noodzakelijk, er zeker en qua sfeer aan te sluiten bij de uitgaansfunc- ter plaatse van de toegang naar de steiger. steigers wordt ingespeeld op bebouwing en/of open tie van het betreffende gebied en het aanslui- Het verloop van de deksloof wordt op deze ruimtes die aan het plangebied grenzen. tende stadscentrum. elementen afgestemd. De Kleine Koppel wordt minder formeel De kadevloer is de basis voor het gehele plan. Binnen de sterke eenheid van Grote Koppel vormgegeven. Het slingerend verloop geeft Deze dient samenhang te creëren tussen alle en Kleine Koppel is ruimte om onderscheid daar aanleiding om losse boomgroepen te deksloof aan de kade staande gebouwen en de op de te maken. plaatsen. kadefvloer pagina 7

8 gebakken klinker dikformaat roodbruin betonnen bank 2.00 x 0.80 x 0.50m (l x b x h) gebakken klinker waalformaat wildverband (loopstrook) gebakken klinker dikformaat keperverband (fietspad) gebakken klinker waalformaat wildverband (loopstrook) betonnen bank met houten zitvlak bijzondere verharding nader te bepalen prullenbak hangend of staand betonnen trottoirteger 0.30 x 0.30 m halfsteensverband lichtmast 4.00 m hoog BBS (hergebruik) keperverband bijzondere verlichting 6.00 m hoog BSS (hergebruik) elleboogverband hek ten behoeve van afsluiting sloepenhaven uitstapstrook breedte 0.50 m boom Platanus x acerifolia met betonnen boomrooster 1.20 x 1.20 m plint bestaande verharding haag Acer campestre 1.30 m hoog 2 betonnen molgoot breedte 0.50 m 1 kunstwerk: t Sasje betonnen deksloof breedte 1.00 m met steigerpaal 0.35m x 0.35m verhoogde rand van plein met bomen nest bestaande uit betonnen elementen verhoogde rand van de bijzondere bestrating drijvende steiger met verbreding ter plaatse van een nest abri (suggestie) kanosteiger (bestaand) voetgangersbrug bolder op deksloof sanitaire voorzieningen bolder op steiger bebouwing 2 kunstwerk: pomp

9 Pla n schaal 1:1000 Grote Koppel 1 Eem Kleine Koppel pagina 9

10 var. (4.70) pagina 10 gebakken klinker waalformaat gebakken klinker dikformaat gebakken klinker waalformaat betonnen deksloof

11 Doorsnedes 1.95 drijvende houten stijger betonnen deksloof 9.90 gebakken klinker dikformaat gebakken klinker dikformaat pagina 11

12 referentiebeeld heldere en eenvoudige kade referentiebeeld kadewand als één lijn pagina 12 analyse

13 referentiebeeld steiger met palen referentiebeeld nesten pagina 13

14 Progr a mma 2 toilletten in of bij Harmoniegebouw 24 m2 sanitaire voorziening Pa Aanlegpunt fietsboot pagina 14 aven (3 ssantenh 0 0 m : 30 boten en kell boten ig gen, 60 dubbellig terras ge n ) historis c h e sc he p e n ( 5) Aanlegplaats voor rondvaartboten

15 terras terras Sloepenhave 14 boten) n (40 m ; Passantenh lig gen, 6 b aven (25 m ; oten dubb 3 boten en elliggen) Kanosteiger kel- Water Haveninrichting hart van het toeristisch centrum te leggen: in Het water krijgt, veel meer dan nu het geval Voor de kade-inrichting is een heldere op- de oksel van de langzaam verkeersbrug en de is, een recreatieve functie. De aan te bren- zet gekozen: grote schepen met beperkte historische bebouwing aan de Grote Koppel. gen steiger zal enerzijds zorgen voor meer drukte/levendigheid eromheen- aan de Kleine De sloepenhaven is zodanig ingericht dat de vaarbewegingen, anderzijds zal de steiger Koppel, kleinere schepen aan de Grote Kop- boten haaks op de steiger dienen aan te leg- ook orde en ritme brengen in de leven op pel. Aan de Kleine Koppelzijde liggen de bo- gen. De toegang tot de sloepensteiger kan in- het water. ten direct aan de kade. Ten behoeve van de dien gewenst gereguleerd worden met behulp De steiger zal de beschikbare waterbreedte toegankelijkheid is het noodzakelijk om voor van een poort (nog te ontwerpen). verminderen, maar niet zodanig dat rond- de kleine schepen aan de Grote Koppel een De gehele resterende lengte van de steiger vaartboten niet meer in de haven kunnen steiger aan te brengen. (310 meter) is beschikbaar voor ruim 30 pas- keren. Het gewenste havenbeeld (twee verschillen- santenboten. In het seizoen mag gerekend Boten die straks van het water gebruik zullen de kades) wordt met deze tweedeling bena- worden met een dubbele capaciteit van de maken zijn sloepen, passantenboten, kano s, drukt (zie ook bij Visie). steiger, in verband met dubbelliggen. rondvaartboten en incidenteel de boot van De steiger bestaat in principe uit drie recht- Sinterklaas. Ook historische schepen zullen standen, die elk één van de richtingen van de aanwezig zijn, maar hiervan worden slechts Grote Koppel volgt. Hij wordt in verband De aan te brengen langzaam verkeersbrug zeer beperkt vaarbewegingen verwacht. met de fluctuerende waterspiegel drijvend over de Eemhaven vormt een geringe beper- uitgevoerd en is ca. 2 meter breed (fluctuatie king voor de toegankelijkheid van passanten- bedraagt gemiddeld slechts 0,20 meter, maar boten: boten met een doorvaarthoogte van het verschil tussen HWS en LWS bedraagt meer dan 2,30m kunnen het laatste deel van 1,40m). de Eemhaven niet bereiken. Het betreft hier echter maximaal vier plaatsen, hetgeen als wachtenplaats voor rondvaartboten Aan de steiger kunnen passantenboten en beperking wordt aanvaard. Ook het nadeel sloepen aanleggen. Er is voor gekozen om de van geluidsoverlast (spoorbrug) voor de hier meest interessante boten (gezien vanuit cul- overnachtende passanten wordt acceptabel tureel-recreatief oogpunt), de sloepen, in het geacht. terrassen pagina 15

16 De steiger wordt op anderhalve meter vanaf de kaderand geplaatst. Hierdoor zijn de steigers alleen toegankelijk vanaf de hiervoor bedoelde nesten. Het dek wordt in hout uitgevoerd. Op de steiger worden alle gebruikelijke voorzieningen aangebracht, zoals kikkers en elektrapunten. De steiger wordt op zijn plaats gehouden door forse vierkante palen, 0,35x0,35mm. De palen worden h.o.h. 10 meter aangebracht en staan in driehoeksverband met de bomen op de kade. Bij een verlopende kadehoogte is ervoor gekozen om de bovenzijde van de palen gelijk te houden: 1,5m boven het laagste kadeniveau van de Grote Koppel. Op elk van de palen wordt een bull-eye armatuur ter oriëntatie aangebracht. Watertappunten worden aangebracht in de nabijheid van elk nest. Waar men de steiger opkomt, vanaf de kade, wordt de steiger iets uitstekend uitgevoerd. Dit gedeelte is daarmee onaantrekkelijk om de boot aan te leggen en bovendien vormt deze plek aanleiding voor de recreanten en voorbijgangers om bij het water te komen. Voor de kano-overstapplaats worden geen nieuwe voorzieningen aangebracht. Volstaan wordt met de bestaande trap over de kademuur heen en het aanwezige kanovlot. De eventuele onrust op het water (ten gevolge van vaarbewegingen van passantenboten) voor kanoërs wordt zeer gering geacht. Grote schepen leggen direct aan de kade aan. Ook de rondvaartboot, de fietsboot en de boot van Sinterklaas leggen direct aan de kade aan. Voor mensen die gebruik maken van een van deze boten dient op het plein een opstel- of wachtvoorziening te worden gere- bull-eye 35cm 1.50 m boven laagste kadeniveau 40 cm boven het water pagina 16

17 opstorting, basis voor deksloof ca. 0,15 m bestaande kadewand, damwand opstorting, basis voor deksloof ca. 0,15 m bestaande kademuur, bovenzijde beton of metselwerk deksloof bestrating cunet/ bodemmateriaal deksloof bestrating cunet/ bodemmateriaal aliseerd. Hierbij wordt gedacht aan een abri (beschutting tegen het weer) en voldoende zitgelegenheid met enig comfort. Op de tekening is wat deze voorziening betreft volstaan met een globale aanduiding. Kademuren De kademuren kunnen voor een belangrijk deel blijven staan. Wel dienen pleksgewijs herstelwerkzaamheden te worden uitgevoerd. Het gemetselde deel aan de Kleine Koppel dat momenteel wordt ondersteund door een tijdelijke damwand met houten balken dient te worden vervangen. Voor het groene talud aan het einde van de Grote Koppel zijn naar verwachting twee opties. De eerste, die in de raming is berekend, omvat het vervangen van de huidige lage keerwand door een hoge keerwand van damwandelementen. Alternatief hiervoor is mogelijk het óp de bestaande wand aanbrengen van een opzetwand teneinde de gewenste hoogte te bereiken. De haalbaarheid hiervan dient nader te worden onderzocht. Op de kademuur wordt zowel aan de Grote Koppel als aan de Kleine Koppel een breed betonnen element aangebracht: de deksloof. De deksloof steekt 0,10 meter boven de bestrating van de kade uit. Het is een meter breed en het vormt de beeldbepalende beeindiging van de kade. Vanaf het water (en de steiger) kijkt men tegen een rand aan van een halve meter hoog: het schort. De deksloof wordt gemaakt van zelfverdichtend antracietkleurig beton. Voor de raming is uitgegaan van elementen van 4 meter lang. Belangrijk bij de deksloof zijn begin en einde van de deksloof. Aan de zijde van de spoorbrug wordt de deksloof aangebracht vanaf de sprong in de kademuur, ter plaatse van de overgang nieuwe keermuur - oude keermuur. Aan de zijde van de Kwekersbrug eindigt de deksloof niet op beide kades op een gelijk punt: op de Kleine Koppel is de bestaande muur die aansluit op de brug gekozen als eindpunt; aan de Grote Koppel loopt de deksloof verder door, vrijwel tot aan de kant van de brug. pagina 17

18 pagina 18

19 t Spijkertje t Spijkertje staat als enige gebouw werkelijk óp de kade. Het bijzondere van dit gebouw en van de historische bebouwing aan het begin van de Grote Koppel wordt benadrukt door hier dezelfde bestrating toe te passen en deze als een verhoogd vlak uit te voeren, omrand door een brede, antracietkleurige betonnen band. Door deze keuze wordt de samenhang tussen bebouwing en functie onderstreept. De betonnen randen om t Spijkertje dienen tevens voor het opvangen van het hoogteverschil dat de kade hier vertoont (circa 0,45m). De treden worden aan de waterzijde doorgezet tot aan de steiger, zodat een logisch geheel ontstaat. Het terras om t Spijkertje heen is beperkt van grootte, maar volstaat om aan een kernterras ruimte te bieden. In het seizoen kan het terras met gemak worden uitgebreid op de aansluitende, lager liggende bestrating van de Grote Koppel. Het verdient aanbeveling om de voorwaarden die aan dergelijke terrassen kunnen worden gesteld vast te leggen in een beeldkwaliteitplan. Te denken valt aan een omschrijving van omvang, locatie, en bijvoorbeeld reclameuitingen. In de directe nabijheid van t Spijkertje dient een sanitaire eenheid te worden gerealiseerd. Vooralsnog is deze tegen de gevel van t Spijkertje aan geplaatst. Niet uitgesloten is dat deze voorziening inpandig kan worden opgelost. Aan de waterzijde wordt het terras voorzien van een hekwerk. Dit kan worden geïntegreerd met de houten palen van de steiger omdat het terras tegen de steiger aan ligt. Inherent aan de keuze voor een bijzondere bestrating bij de horecalocaties op de Grote Koppel is de keuze om op ter plaatse van de verbijzonderingen op het plein van het Eemcentrum hetzelfde materiaal toe te passen. Die keuze is nadrukkelijk gemaakt en dient niet uit het oog te worden verloren bij de uitwerking van het plein. pagina 19

20 pagina 20

21 Nesten De drie nesten zijn de verbijzonderingen van de Grote Koppel. Zij vormen als trappen de toegangen tot de steiger; hun aanwezigheid komt tot uiting in de kadevloer en in de deksloof. De locatie van de nesten hangt sterk samen met de gewenste toegankelijkheid van de steigers. Uitgangspunt daarbij is dat vanaf de plaatsen waar op de kade de overwegende drukte wordt verwacht, de steigers gemakkelijk kunnen worden bereikt. De nesten zijn daarom openbaar. De nesten zijn asymmetrisch en worden uitgevoerd in antracietkleurig beton. De trappen zijn aan drie zijden verschillend. Eén zijde wordt conform de trapformule uitgevoerd (parallel aan de kade), één zijde als flauwe trap (zuidzijde) en de overzijde als zittribune, waar de treden gepolijst worden. Deze plekken worden niet alleen door de passanten gebruikt maar ook door wandelaars op de kade die hier in de zon kunnen zitten. De nesten worden duidelijk herkenbaar vormgegeven, ook vanaf het water, in hetzelfde beton als de deksloof. Gezien vanaf het water wordt de kademuur over de strekkende lengte van het nest vervangen door betonnen elementen van een meter breed. Het schort, dat in basisuitvoering aan de waterzijde een halve meter hoog is ( naar beneden hangt ) reikt ter breedte van het nest tot in het water. Dit lange schort wordt ook wel wang genoemd. De nestvloer, het laagste gedeelte, bevindt zich op een vaste hoogte van NAP+0,20meter. Een enkele keer per jaar kan dit deel van het nest onder water komen, waardoor de steiger minder goed (maar via de trappen haaks op de kaderand nog steeds) bereikbaar is. Gedurende het zomerseizoen is de drijvende steiger vanaf dit niveau zonder hoogteverschil toegankelijk. De nestvloer wordt in hetzelfde beton uitgevoerd. pagina 21

22 referentiebeeld: brug òp de kade referentiebeeld: transparantie referentie: constructie met een andere lijn dan het brugdek referentiebeeld: brug met een eigen karakter pagina 22

23 Loopbrug De nieuwe brug krijgt, evenals de bestaande Voorts dienen draagconstructie en brugleuning de overbruggende beweging van de brug te ver- Uitgangspunten bij de Grote Koppel zijn: bruggen in de haven, een heel eigen karak- beelden, meer dan het brugdek zelf (dit dient - de ruimte waar de brug op de bestrating ter. De brug vormt een verbinding tussen de ten behoeve van de begaanbaarheid voor de uitkomt dient vrij te zijn van obstakels; noordwestelijke rand van het plein in het Eem- doelgroepen zo vlak mogelijk te blijven). - de logische route voor fietsers (richting centrum en het einde van de bijzondere verhar- Gildenplaats) dient herkenbaar en vrij te dingsstrook op de Grote Koppel. Voor de Kleine Koppel zijn de uitgangspunten blijven. Binnen het bestek van het VO wordt volstaan voor de situering van de brug: functionele breedte: 3m met het vastleggen van de randvoorwaarden waaraan de brug dient te voldoen. - de bebouwing aan de noordwestrand van het plein dient op maaiveldniveau niet uit Uit inventarisatie is gebleken dat vanaf de beide kades de Koppelpoort zeer beeldbepalend blijft te steken voorbij de noordelijke kant van indien de loopbrug transparant wordt uitge- De brug dient: de brug: vanaf de brug moet (in de lengte- voerd. Bij een doorvaarthoogte van 2,30m en - geschikt te zijn voor wandelaar, fietser en richting van de brug) vrij zicht voor de ge- een leuninghoogte van ongeveer 1 meter komt rolstoelgebruiker; vel langs mogelijk blijven; de brugleuning ongeveer op de hoogte van de - slank en transparant van vorm en construc- - voor de eerste en volgende verdiepingen bovenzijde van de spoorbrug. Dat is geheel tie te zijn; - aan beide zijden te rusten óp de kade, dat kan eventueel van deze regel worden afgeweken; overeenkomstig het wensbeeld. wil zeggen dat de deksloof ononderbroken - de landingsplek van de brug dient zo te dient door te lopen, zowel fysiek als visu- worden vormgegeven, dat fietsers op de eel; Kleine Koppel niet in conflict komen met - een doorvaarthoogte in het vaarseizoen te publiek dat van de brug af komt; hebben van in elk geval 2,30m; - de brug rust niet op een afzonderlijk land- doorsnede brug - functionele breedte te hebben van 3m; - dient over verblijfskwaliteit te beschikken; hoofd; de aansluiting van de brug op de kade dient te worden opgelost tussen de - bij voorkeur zonder toepassing van pijlers rand van de deksloof en het fietspad. te worden uitgevoerd; pagina 23

24 colofon Januari 2004 Opdrachtgever: Gemeente Amersfoort Advies haveninrichting: Bureau Vrolijks BURO LUBBERS landschapsarchitectuur & stedelijk ontwerp St. Jorisstraat 131 Postbus BN s-hertogenbosch T: +31 (0) F: +31 (0) E: pagina 24