Vraag het aan de bomen

Transcriptie

1 Bezoekerscentrum De Beukendreef 1 De Lariksdreef De Eleendreef 6 De Stermeersdreef De Putjeshoekdam 5 2 Legende 1 Paardenkastanje 4 2 Eik 3 3 Beuk De Hultgrachtdreef 4 Plataan 5 Taxus 6 Berk Routebeschrijving Start de wandeling van 3,7 km aan het bezoekerscentrum. De 6 boomsoorten passeer je onderweg. Elke boom is gemarkeerd langs het pad met een houten paaltje met boom-symbool, een groen bordje met de wetenschappelijke benaming en een houten vogelhuisje gemaakt uit het hout van die boomsoort! Loop even rechtdoor, maar ga de speeltuin niet in. Ga rechts de Beukendreef in. Sla op het einde van de Beukendreef linksaf, in de Lariksdreef (boom 1). Ga opnieuw links en steek daarna de rivier Zuidlede over via de brug. Volg de Stermeersdreef en vind aan je linkerkant boom 2. Blijf het pad verder volgen en sla linksaf de Hultgrachtdreef in. In deze dreef vind je boom 3 aan de rechterkant. Steek de brug over en volg de rivier naar rechts. Sla het 2e pad aan je linkerkant in en vind boom 4 in een mooie dreef. Volg het pad verder en stap het bloemenpark binnen, sla links af. Passeer eerst een ronde vijver en verlaat het bloemenpark tussen 2 langwerpige vijvers met fonteinen. Volg de Zuidlede even naar rechts om meteen het eerste zijpad naar rechts te nemen. Vind net voorbij dit kruispunt boom 5 aan je linkerkant. Neem hierna de eerste links, en meteen weer links. Op de Putjeshoekdam stap je links tot aan de Zuidlede die je even volgt naar rechts. Neem de eerste rechts en vind de laatste boom in een groepje soortgenoten aan je rechterkant. Keer terug via de Eleendreef tot aan het bezoekerscentrum. Proficiat, je herkent vanaf nu 6 verschillende boomsoorten! Vraag het aan de bomen Ook bomen hebben een eigen verhaal te vertellen. We maken er onder andere papier, lucifers, speelgoed en boten van. Ze bezorgen ons schaduw, vruchten, zuurstof en medicijnen. Ze geven ons ontspanning en nog zoveel meer. Luister naar de ruisende bladeren en leer 6 verschillende bomen kennen. Je komt ze tegen op deze wandeling langs de gezellige paadjes van het provinciaal domein Puyenbroeck. Puyenbrug 1a, 9185 Wachtebeke tel puyenbroeck.educatie@oost-vlaanderen.be

2 Paardenkastanje twijg met bladeren Bomen, hetzelfde maar zo verschillend Wil je meer soorten leren kennen dan kan je een herbarium aanleggen. Dit is een verzameling van bladeren. Als je niet weet hoe, kan je gebruik maken van het werkboekje: Het aanleggen van een herbarium Je kan dit downloaden via bloemen en bladeren vruchten

3 Bedankt dat je ons wat beter wilde leren kennen! De bomen. Ik ben de paardenkastanje (Aesculus spec.) en behoor tot een geslacht van loofbomen uit de zeepboomfamilie (Hippocastanceae). Er zijn meerdere soorten kastanjebomen in mijn geslacht, maar in Vlaanderen komt de witte paardenkastanje het meest voor. De rode paardenkastanje iets minder. We kunnen 30 tot 40 meter hoog worden. Een handvormig, groen blad met 5 tot 7 deelbladeren. Hoe ziet jouw er uit? Die is donker grijsbruin of roodachtig bruin. Dit is van mei tot en met juni. Natuurlijk, dit zijn de bekende kastanjes met hun harde stekelige bolster. Mijn hout is bijzonder taai, elastisch en duurzaam. Daarom wordt het vaak gebruikt als omheining. Bijen houden erg veel van mijn nectar. Deze verstop ik in mijn witte bloemen. Komt de bij langs dan krijgt ze de nectar om honing te maken. Om mij te helpen brengt de bij mijn stuifmeel van de ene naar de andere bloem. Zo worden mijn bloemen bevrucht en kan ik mijn vruchten (de kastanjes in de stekelige bolsters) maken. Om de bijen wat te helpen laat ik mijn bevruchte bloemen veranderen van kleur. Van wit naar rood. En dat komt goed uit want bijen zien de kleur rood slecht. Voor de herkomst van de naam paardenkastanje wordt vaak verwezen naar het gebruik om deze aan paarden met luchtwegproblemen te voederen. Maar we hadden beter varkenskastanjes kunnen heten. Want paarden eten ze eigenlijk niet graag en (wilde) zwijnen zijn er dol op.

4 Eik twijg met bladeren, vruchten en galappels bladeren en vruchten twijg met bladeren en vruchten Ik ben een berk (Betula spec.) en behoor tot een geslacht van loofbomen uit de berkenfamilie (Betulaceae). Mijn geslacht omvat meerdere soorten die wel 40 meter hoog worden. Een ovaal tot driehoekig blad met dubbel gezaagde bladrand. Hoe ziet jouw er uit? Die is vooral wit, met ruwe, zwarte, ruitvormige of pijlvormige openingen. Dit is in de maand april. Eigenlijk zijn het vruchtkatjes en ze vallen bij rijpheid uiteen. Mijn hout wordt niet zo vaak gebruikt, maar wel mijn sap. Dit is een zuiverend en versterkend sap dat je puur kan drinken. Het is lekker zoet, maar je kan er ook wijn van maken. Zet een pot met berkensap in een warme kamer en dek deze af met een doekje. Het sap gist waardoor suiker in alcohol wordt omgezet. Na zes weken ontstaat een heerlijke zoete wijn. Een groot aantal zwammen is min of meer met mij verbonden. De bekendste is de vliegenzwam. Deze rode paddenstoel met witte stippen kom je vaak rondom mijn stam tegen. Let op, het is een giftige paddenstoel. Toch is hij een echte vriend. Hij helpt me om voldoende voedingsstoffen op te nemen. In ruil hiervoor krijgt hij suikers van mij. Zo kan hij mooie grote paddenstoelen vormen. Vertel eens iets bijzonder over jezelf? Er wordt vaak gezegd dat ik een heksenboom ben. Dit heeft verschillende redenen. Eén ervan is omdat er heksenbezems groeien tussen mijn takken. Deze heksenbezems ontstaan doordat mijn takken zich plots zeer vaak vertakken. Dit komt door een schimmel die soms groeit in mijn takken. Maar bovenal: van mijn vriend de vliegenzwam krijg je hallucinaties, over toverkracht gesproken.

5 twijg met bladeren bloeiwijze Berk heksenbezems Ik ben de eik (Quercus spec.) en behoor tot een geslacht van loofbomen uit de napjesdragersfamilie (Fagaceae). Mijn geslacht omvat vele soorten eiken, maar de zomereik komt hier het meest voor. Daarna volgt de wintereik. De meesten van ons worden tussen de 25 en 35 meter hoog. Een omgekeerd eivormig, gelobd, groen blad. Hoe ziet jouw er uit? Die is grijs en heeft diepe groeven. In de maand mei. Dit zijn noten (eikels) in bekervormige napjes. Bijvoorbeeld om wijn in te laten rusten en rijpen na de gisting. Vaten gemaakt van eikenhout zijn nog altijd de beste. Mijn hout laat zuurstof door via zeer kleine gaatjes (microporiën). Dit is net voldoende om de wijn beter te maken. Ik ben een populaire boom voor galvormende insecten. Mijn bladeren bevatten dan ook vaak galappels. De vrouwtjes van de kleine galwespen leggen eitjes in mijn blad. Op deze plaats gaat mijn bladweefsel woekeren en dat groeit uit tot een bolvormige gal. In deze gal kan de larve zich ontwikkelen. Als eten gebruikt de larve het binnenste van de gal. Als de galwesp volwassen is kruipt ze via een klein gaatje uit de gal. Ik ben voor mijn voorbestaan vooral afhankelijk van de gaai en de eekhoorn. Een eikel valt niet ver van de boom en kan onder mijn bladerdak niet uitgroeien. Eekhoorns begraven voorraden eikels voor de winter. Als een eekhoorn zo n voorraad niet gebruikt, is dat een ideale plaats voor de eikels om te ontkiemen.

6 twijg met bladeren bladeren en vruchten Beuk Ik ben de taxus (Taxus baccata) en behoor tot een geslacht van de taxusfamilie (Taxaceae). Ik ben een inheemse naaldboom en ik draag mijn zaden niet in kegels. Mijn blad is lijnvormig, tot 3 cm lang, voornamelijk in twee rijen aan weerzijden van een twijg. Hoe ziet jouw er uit? Die is paarsbruin, glad en afschilferend. Je kan mijn bloemen in april bewonderen. Natuurlijk, maar het zijn giftige groene zaden omgeven met een vlezige rode zaadrok. Snoeisel van taxushagen is erg waardevol omdat het de kostbare stof bacccatine bevat. Baccatine is de basisgrondstof voor een belangrijk medicijn in de behandeling van verschillende soorten kanker. Ik ben dus een zeer nuttige boom. Mijn besjes zijn eetbaar en zoet, maar mijn zaad is erg giftig. Sommige vogels zoals de lijster kunnen mijn bessen zonder probleem opeten, inclusief het zaad. Via hun uitwerpselen verspreiden ze mijn zaden, die nog onverteerd en onbeschadigd zijn. Let op: in tegenstelling tot deze vogels kan de menselijke maag de zaadhuid wel afbreken en taxinegif vrijgeven in het lichaam. Hoewel ik in het dagelijkse taalgebruik eigenlijk altijd taxus genoemd word, heb ik ook een mooie Nederlandse naam: venijnboom. Het venijn is in dit geval het sterke taxusgif dat een paard kan doden. Toch werkt het in de juiste dosis kankerremmend voor de mens. vruchten

7 Taxus twijg met bladeren en vruchten vruchten Ik ben de beuk (Fagus spec.) en behoor tot een geslacht van loofbomen uit de napjesdragersfamilie (Fagaceae). De meest voorkomende soort van mijn geslacht is de gewone beuk (Fagus sylvatica). Dit is een inheemse boom van wel 45 meter hoog. Mijn blad is tot 10 cm groot en heeft fijne haartjes langs de rand. Hoe ziet je er uit? Die is grijs, ondiep horizontaal gekerfd en geribbeld. Die kan je in mei zien hangen. Ik heb driekantige nootjes in stekelige napjes op een 2 cm lang steeltje. Mijn hout is zeer buigzaam, vrij hard en bewerkbaar, maar niet erg duurzaam. Het is zeer geschikt voor het maken van meubels en parketvloeren. Mijn afvalhout is uitstekend brandhout en wordt bijvoorbeeld gebruikt voor het stoken van ovens en het roken van vis. De broedvogel waarvoor ik een belangrijke rol speel, is de zwarte specht. Deze vogel hakt zijn nestholte het liefst uit in een beuk. Ieder jaar maakt hij een nieuw nest. De oude worden hergebruikt door eekhoorns of marters. Beukennootjes zijn vers niet geschikt om veel van te eten. Ze bevatten namelijk een klein beetje giftig blauwzuur. Door ze te roosteren, verwijder je het gif.

8 blad in de herfst Plataan twijg met bladeren en vruchten Ik ben de plataan (Platanus spec.) en behoor tot het enige geslacht van loofbomen uit de plataanfamilie (Platanaceae). Dit geslacht omvat een 10-tal soorten. Een vijflobbig blad, elke lob is driehoekig met een gave rand met enkele ruwe tanden. Hoe ziet jouw er uit? Die valt erg op door de afbladderende stukken. Hij heeft bruine, grijze en crèmekleurige vlekken. Die kan je in de maand mei zien. Ja hoor. Het zijn dikke, bolvormige, stekelige vruchten. Hoe gebruiken mensen jouw hout? Mijn hout is vrij hard, niet duurzaam en dus niet geschikt voor buitenwerk. Het is licht van kleur, mooi gevlamd en daardoor geschikt voor binnenbetimmering. Het wordt bijvoorbeeld ook gebruikt bij het maken van meubels, wagens, geweerkolven en piano s. Met wie leeft jij samen? Aangezien mijn stam volhangt met losse schilfers zijn er heel wat kleine diertjes in geïnteresseerd. Kevers en vliegen leggen er hun eitjes onder. Ook hun larven verblijven er vaak. Pissebedden, oorwormen en lieveheersbeestjes wachten veilig verscholen de nacht af. Daarnaast is mijn stam ook ideaal als overwinteringsplaats voor insecten. Mijn kracht zit vooral in het geloof. In historische tijden werd ik als heilig beschouwd. En door mijn jaarlijks afwerpen van mijn bast, vernieuw ik me net als een slang, het symbool van wedergeboorte.