23 januari Bomenstructuur- en beleidsplan. Gemeente Cuijk

Transcriptie

1 23 januari 2012 Bomenstructuur- en beleidsplan Gemeente Cuijk

2 Colofon Opdrachtgever Gemeente Cuijk College van burgemeester en wethouders Louis Janssenplein BV CUIJK Dossiergegevens Onze referentie: Uw referentie: Status rapport: v1.0 Adviseurs Cobra E.A.R.M. Rutten-Maas P.A.A. Rutten Contactgegevens T F info@cobraplanadviseurs.nl Centraal postadres Rechtestraat GE Wilbertoord Bedrijfsgegevens KvK Eindhoven Btw-nr. NL B01 Rabobank Project januari 2012

3 Samenvatting Totstandkoming plan Dit plan is opgesteld in samenwerking met een interne werkgroep en een externe klankbordgroep. Burgers hebben hun mening kunnen geven tijdens een informatieavond. Tot slot is samenwerking gezocht met de werkgroep die de cultuurhistorisch waardevolle landschapselementen inventariseerde in het kader van het GroenBlauw- stimuleringskader. Visie De gemeente Cuijk vindt het uiterst belangrijk dat mensen met plezier wonen, werken en verblijven in de gemeente. Gemeentelijk groen, en bomen in het bijzonder, worden ingezet om een aantrekkelijke omgeving te realiseren. De speerpunten voor de komende jaren zijn: A. Waardevol groen behouden landschappelijke veelzijdigheid identiteiten kerkdorpen en wijken monumentale bomen bomenstructuur buurtbomen B. Verbeteren waar dat kan betere groeiplaatsen zorgvuldige sortimentkeuze kosten van beheer beperken C. Klantgericht werken informeren en participeren Bomenstructuur Het is belangrijk dat in de gemeente Cuijk een duidelijke groene basis wordt neergezet. Dat gebeurt in de vorm van een bomenstructuur. Deze bomenstructuur is een verzameling van structuurlijnen, -punten en vlakken. De bomen binnen de bomenstructuur hebben een hogere status dan de overige bomen. Deze bomen krijgen dan ook extra aandacht in de vorm van bescherming, kwaliteit en beheer. In bijlage 2 is de bomenstructuur op kaart weergegeven. Die kaart wordt gebruikt om nieuwe ontwikkelingen en (overlast-) vraagstukken aan te toetsen. Daarnaast is het een sturingsinstrument om actief te kunnen werken aan ontwikkeling van de structuren. 2 Project januari 2012

4 Buurtbomen Met het vastleggen en ontwikkelen van een bomenstructuur worden de bomen in de buurten niet minder belangrijk! Een gemeente met alleen een bomenstructuur zou zijn als een huis zonder inrichting: kaal en sfeerloos. Ook met de buurtbomen gaat de gemeente dus zorgvuldig om, zowel in de planvormings- als in de beheerfase. Juridische bescherming Om tegemoet te komen aan de wens tot deregulering zijn. Particuliere bomen zijn dus vergunningvrij. Enkele uitzonderingen gelden voor de houtopstanden die de gemeente erg belangrijk vindt. In de Cuijkse Algemene Plaatselijke Verordening (apv) is een kapverbod opgenomen voor: monumentale bomen; beeldbepalende aangewezen bomen; de meest cultuurhistorisch waardevolle houtsingels en houtwallen in het buitengebied; aangewezen vlakken met bijzonder waardevolle houtopstanden; alle gemeentelijke bomen met een stamdiameter groter dan 15 centimeter (gemeten op 1,30 m hoogte). De bomen die het meest waardevol zijn, worden het zwaarst beschermd. Als de gemeente absoluut niet wil dat een houtopstand wordt gekapt, geldt een ontheffingstelsel. Dat geldt voor de monumentale bomen, beeldbepalende aangewezen bomen, de meest waardevolle houtsingels en de aangewezen vlakken. Voor alle gemeentelijke bomen (voor zover niet monumentaal) geldt een kapvergunningstelsel. Dat betekent dat kap wel mogelijk is, maar alleen na zorgvuldige afweging. Richtlijn aanplant bomen Om betere groeiplaatsen te realiseren is het belangrijk om de gewenste kwaliteit vast te leggen. Dat gebeurt in de vorm van enkele basisregels en het vastleggen van ruimtelijke eisen. Een belangrijke voorwaarde voor een goede groeiplaats is, dat vooraf verwachtingen worden vastgelegd. De gewenste omvang en leeftijd van een boom bepalen welke ruimte minimaal nodig is. Bomen in plannen Een belangrijke voorwaarde voor het realiseren van groene kwaliteit is dat de juiste mensen op de juiste momenten bij de planvorming worden betrokken. Daarom is het belangrijk dat Cuijk gaat werken met integrale planvorming. Overlast en klachten Overlast en klachten zijn vaak van persoonlijke aard. In de behandeling daarvan stelt de gemeente zich in eerste instantie dan ook altijd persoonlijk op, door in gesprek te treden. Omdat de gemeente een publiek opererende partij is, is het belangrijk dat wel een eenduidige lijn wordt getrokken, zonder willekeur. Daarom werkt de gemeente Cuijk met basisprincipes die zijn uitgewerkt in een protocol. De basisprincipes zijn als volgt: De gemeente Cuijk is terughoudend in het verwijderen van bomen. Waar mogelijk worden reguliere beheermaatregelen ingezet als oplossing. Oplossingen mogen geen structurele meerkosten met zich meebrengen. 3

5 Schades aan bomen Schades aan bomen worden zo veel mogelijk voorkomen, onder andere door zorgvuldig te werken op bouwlocaties. Maar ook door eisen te stellen aan de manier van graven voor kabels en leidingen. Als schade ontstaat aan bomen, wordt deze geclaimd bij de veroorzaker. De uitgekeerde bedragen worden toegevoegd aan de onderhoudsmiddelen van de afdeling Ruimtelijk Beheer (RB) van de gemeente. Uitvoeringsplan Eén van de speerpunten van dit beleid is het neerzetten van een stevige bomenstructuur. Daarom zijn voor alle structuren maatregelen bepaald. Deze maatregelenlijst wordt gebruikt als toetskader en prioriteringsinstrument. Bij buurtbomen doen zich verschillende situaties voor die aandacht behoeven. Vervanging van bomen is nodig om problemen structureel aan te pakken. 4 Project januari 2012

6 Inhoud 1 Voorwoord 7 1 Inleiding 8 2 Visie Waarden van bomen en groen Visie Speerpunten Waardevol groen behouden Verbeteren waar dat kan Klantgericht werken 20 3 Bomenstructuur Wensbeeld bomenstructuur Beleid bomenstructuur Beschrijving structuurlijnen Hoofdstructuur Secundaire structuur Wijkbomenstructuur Gebruik van de structuurlijnenkaart Ontwikkeling en versterking van structuren Monumentale bomen Structuurvlakken Buurtbomen Samenvatting bomenstructuren 34 4 Juridische bescherming Instrumentarium Boswet Bestemmingsplan buitengebied Monumentale bomen in bestemmingsplannen Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Bescherming door middel van de apv Houtopstanden binnen het ontheffingstelsel Houtopstanden binnen het vergunningstelsel Herplant Samenvattend: bescherming in Cuijk 44 5 Richtlijn aanplant bomen Basisregels aanplant bomen De juiste boom op de juiste plek Ruimtelijke eisen Richtlijnen naar grootte en leeftijd Ruimtelijke eisen voor elke boom 49 6 Bomen in plannen 50 5

7 7 Overlast en klachten 7.1 Basisprincipes Protocol Oplosbaar door reguliere beheermaatregelen Veiligheid Schade Grote mate overlast 53 8 Schades aan bomen 8.1 Schade voorkomen Schade afhandelen 56 9 Uitvoeringsplan 10 Aanbevelingen Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Achtergrondinformatie Structuurkaart Kaarten begrenzing Boswet Wijkkenmerkenoverzicht Maatregelplan structuren 6 Project januari 2012

8 Voorwoord De monumentale linde bij het Heilig Hartbeeld, het maasheggengebied, de eikensingels en houtwallen in het buitengebied. Het zijn voorbeelden van karakteristieke boombeplantingen in de gemeente Cuijk die in grote mate bijdragen aan de kwaliteit van de buitenruimte. Terwijl gazons en heestervakken na circa 25 jaar versleten zijn, kunnen verschillende boomsoorten, zoals eiken, lindes en beuken, gemakkelijk 100 jaar oud worden. Hierdoor zijn bomen een blijvende waarde in een vaak snel veranderende situatie. Het zijn bakens vanuit een verleden. Door hun omvang en groeiwijze kunnen oude bomen een imposante verschijning vormen; de monumentale beuk bij de kerk in Haps boezemt ontzag in. Het buitengebied van de gemeente Cuijk wordt gekenmerkt door een grote afwisseling in landschapstypen en ook de verschillende dorpen en wijken hebben zo hun eigen karakter. De bomenstructuur vormt een herkenbaar onderdeel van deze karakteristieken van de verschillende landschapstypen en dorpen. Ze maken het vaak kenmerkende verkavelings- of ontginningspatroon zichtbaar. Bomen vormen de natuurlijke levensruimte voor vele soorten fauna. Vogels bijvoorbeeld leven en nestelen in bomen en gebruiken de beschutting van de kroon. Vleermuizen gebruiken bomen als nestgelegenheid en ter oriëntatie bij het jagen. Bomen bieden beschutting tegen wind, regen en zon waardoor onder de boom een bijzonder micromilieu ontstaat. Hiervan maken natuurlijk ook mensen gebruik: wat is er op een mooie zomerdag lekkerder dan onder een lommerrijke boom zitten? Door het opstellen van een bomenstructuurplan worden de belangrijkste structuren voor de toekomst gewaarborgd. Structuren die bepalend zijn geweest bij het ontstaan en functioneren van de huidige gemeente Cuijk, maar zeker ook nu nog bepalend zijn voor de leefbaarheid en de beleving in de gemeente. Zij zijn het waard om gekoesterd, hersteld en versterkt te worden waartoe in het voor u liggende plan ook beleid is opgenomen. Het vastleggen van de belangrijkste structuren geeft bovendien ruimte voor versoepeling van het kapbeleid en daarmee vermindering van de regeldruk. Nu zijn de belangrijkste bomen (structuren en monumentale bomen) immers beschermd en kunnen de overige particuliere bomen voortaan zonder vergunning gekapt worden. Met het bomenstructuurplan onderstreept het college het belang van bomen als schakel tussen heden, verleden en toekomst. Dank aan allen die hebben meegewerkt aan de totstandkoming van dit plan. Gerard Stoffels Wethouder gemeente Cuijk 7

9 1 Inleiding Gevarieerd gemeente Cuijk Landschap De gemeente Cuijk heeft een rijke bomentraditie. Het gevarieerde landschap laat een veelheid aan landschapstypen zien, elk met zijn eigen groene karakter. De ligging aan de Maas met zijn bakenbomen en uiterwaarden is natuurlijk een bijzonder kenmerk van de gemeente. Het Maasheggengebied heeft zelfs landelijke bekendheid. Het oeverwallengebied waarvan Beers, Vianen, Cuijk zuid (deels) en Sint Agatha deel uitmaken, kenmerkt zich door kleinschaligheid en een afwisseling van dorpen, bosjes, houtwallen, weilanden en akkers. Het gebied ten noorden van Haps (oud rivierkleigebied) kenmerkt zich juist door grootschaligheid en verspreid staande bebouwing. Lanen zorgen daar voor stevige groene structuren door het gebied. Het gebied ten zuiden en westen van Haps is rationeel ingericht en ook daar is sprake van lanen door het gebied. Er liggen grote, rechthoekige kavels. Tot slot is de landgoederenzone met de Ossenbroek, de Barendonk en Tongelaar een grote groene kwaliteit. Veel verschillen dus. Maar een belangrijke overeenkomst is dat in al die deelgebieden bomen in hoge mate bijdragen aan de sfeer en identiteit. Afbeelding 1. Landschappelijke veelzijdigheid (bron: Beeldenboek landschappen en erven) Maas met bakenbomen en uiterwaarden EHS in of tegen de kern Beers Cuijk Vianen Maasheggengebied St. Agatha Landgoederenzone Oeverwallengebied Haps Oud rivierkleigebied Broekgebied 8 Project januari 2012

10 Woonwijken Variatie zien we ook in de woonwijken. Elke wijk heeft zijn eigen karakter. De wijken De Valuwe en Heeswijkse Kampen worden bijvoorbeeld gekenmerkt door brede straatprofielen. Dat zorgt voor lucht en ruimte in het straatbeeld. Straatbomen maken daar het groene karakter van de buurten. De wijk Padbroek is juist kleinschalig, met veel variatie in de vorm van heesters, bosplantsoen en straatbomen. Die wijk heeft juist een knus karakter. Zo heeft elke bouwperiode een duidelijke weerslag gehad op het beeld van de woonwijken. Ook daar vormen de bomen belangrijke bouwstenen van de leefomgeving. Ecologische hoofdstructuur in de kern Op sommige plekken is er een directe relatie tussen de bebouwde omgeving en het landschap. De ecologische hoofdstructuur (EHS) is op sommige plekken ingebed in de bebouwde omgeving of vormt de omranding daarvan. Dat brengt natuur en landschap in de kern. Kerkdorpen De kleinere kernen zijn, in tegenstelling tot Cuijk, heel geleidelijk gegroeid. Daardoor zijn binnen die kernen minder gemakkelijk duidelijk begrensde deelgebieden aan te duiden. Toch heeft elke kern een eigen karakter. De hoeveelheid groen varieert, maar bomen komen nagenoeg overal voor. Foto 1. Grotestraat in Beers Sortiment Het bomenbestand wordt vooral gekenmerkt door een enorme variatie in sortiment. Dat is een groot pluspunt voor de gemeente. Burgers en bedrijven erkennen dat. IVN afdeling De Groene Overlaat zette bijvoorbeeld een Bijzondere bomenwandeling uit door de wijk Heeswijkse Kampen. Lokale kwekers geven rondleidingen door de gemeente om het bijzondere bomenbestand te laten zien. Dat onderstreept het unieke van dit gevarieerde bomenbestand. 9

11 Lusten en lasten Bomenstructuur- en beleidsplan Gemeente Cuijk Hinder Er is ook keerzijde aan de medaille. Hoe bomen worden ervaren, is per individu verschillend. Wat de één ervaart als verkoelende werking en zonwering, ervaart de ander als hinderlijke schaduw. Waar de één blad- en vruchtval ervaart als seizoensbeleving, ervaart de ander dat als hinderlijke rommel. Wat voor de één een lust is, kan voor de ander een last zijn. Door jarenlange ervaring met boomsoorten heeft de gemeente inmiddels veel kennis opgebouwd van boomsoorten, hun toepassingsmogelijkheden en problemen die ze mogelijk kunnen veroorzaken. Het is belangrijk die inzichten te borgen in beleid. Kosten Bomen kosten veel geld. Bij aanplant, maar vooral in beheer. Door de wettelijke zorgplicht (Burgerlijk Wetboek artikel 6.162) is de gemeente bijvoorbeeld genoodzaakt alle bomen periodiek te inspecteren. Daarnaast moeten ze regelmatig worden gesnoeid om ze aan het gewenste beeld te laten voldoen en veilig te houden. De gemeente wil zuinig omgaan met middelen. Investeren in bomen moet dan ook gericht gebeuren. Een prioriteringsinstrument is dus nodig. Aanleiding De wens tot dit bomenbeleidsplan komt voort uit meerdere bronnen. Toen de monumentale bomennota in 2008 werd vastgesteld, heeft de Raad de wens geuit om een Bomenstructuurplan op te stellen. Daarnaast zet het college in op deregulering. Zij wil minder regels opleggen aan haar burgers. Dat neemt niet weg dat de belangrijkste groene elementen wel beschermd moeten blijven. Zowel een bomenstructuurplan als een herziening van de algemene plaatselijke verordening (apv) maken deel uit van het voorliggende plan. Maar met alleen juridische bescherming, is de gemeente er nog niet. Om het bomenbestand te behouden en te ontwikkelen is het ook nodig om op technisch vlak eisen te stellen aan aanleg en beheer. Doelstelling Dit bomenbeleidsplan heeft tot doel het vinden van de juiste balans tussen het loslaten van regels en het beschermen van waardevol groen. Daarnaast is het doel beschermen van het huidige en toekomstige bomenbestand en het scheppen van voorwaarden voor een optimale ontwikkeling en verzorging van bomen. Subdoel 1: Kennisoverdracht Dit plan is dan ook een belangrijk instrument voor kennisoverdracht. Het legt visie en werkwijzen vast zodat zowel ambtelijk als politiek een consistente beleidslijn kan worden gevolgd. Veel beleid in dit plan, is feitelijk het vastleggen van de huidige werkwijzen en - methodieken. Subdoel 2: Opwaardering Uiteindelijk leidt een optimale ontwikkeling van bomen tot een hogere kwaliteit van die bomen en een grotere meerwaarde voor de openbare ruimte. Daarmee gepaard gaat een hogere waardering door de burger. 10 Project januari 2012

12 Horizon en reikwijdte Dit beleidsplan gaat over de bomen die eigendom zijn van de gemeente Cuijk. Het is dan ook gericht op gemeentelijke bomen in de openbare ruimte. Een uitzondering wordt gevormd door hoofdstuk 4. Dat gaat over de juridische bescherming van zowel gemeentelijke als particuliere bomen. De looptijd van het plan bedraagt tien jaar. Het is dus van kracht in de periode Positionering plan Het bomenbeleid heeft raakvlakken met diverse andere plannen. De belangrijkste actuele plannen met een relatie zijn het Milieubeleidsplan en het Landschapsontwikkelingsplan (LOP). Afbeelding 2. Positionering bomenbeleidsplan Werkvelden: Milieu en Landschap Bomen omgeving en natuur Beleidsplan: Milieubeleidsplan: Landschapsont wikkelingsplan Monumentale bomennota Bomenbeleidsplan Doorvertaling in: Bestemmingsplan Bijdrageregeling APV Totstandkoming plan Dit plan is opgesteld in samenwerking met een interne werkgroep en een externe klankbordgroep. De interne werkgroep bestond uit vertegenwoordigers van de afdelingen Ruimtelijk Beheer en Ruimtelijke & Maatschappelijke Ontwikkeling en Middelen & Ondersteuning. De externe klankbordgroep bestond uit vertegenwoordigers van IVN, Milieuvereniging Land van Cuijk, de imkervereniging en ANV. Burgers hebben hun mening kunnen geven tijdens een informatieavond. Voor de ontwikkeling van de Groene Kaart (zie hoofdstuk 4) is samenwerking gezocht met de werkgroep die de cultuurhistorisch waardevolle landschapselementen inventariseerde in het kader van het GroenBlauwstimuleringskader. Opbouw plan Beleid en achtergrondinformatie Dit stuk blikt vooruit. De hoofdtekst richt zich dan ook op de situatie zoals de gemeente Cuijk die de komende jaren wil bereiken. De huidige situatie, historische feiten en bestaande plannen geven natuurlijk wel richting aan dat beleid. De achtergrondinformatie die gevolgen heeft (gehad) voor de inhoud van dit beleidsplan staat in bijlage 1. Visie en uitwerking Verder kan een tweedeling worden gemaakt tussen hoofdstuk 2 en 3 enerzijds, en de overige hoofdstukken anderzijds. De hoofdstukken 2 en 3 geven de visie weer op bomen in zijn algemeenheid en de bomenstructuur die gewenst is. De daaropvolgende hoofdstukken geven daaraan uitwerking. 11

13 2 Visie De gemeente Cuijk vindt bomen en groen belangrijk. Met het milieubeleidsplan, het landschapsontwikkelingsplan en de monumentale bomennota is al een richting ingeslagen. Dit plan borduurt daarop voort en werkt de gestelde uitgangspunten uit, specifiek voor bomen. Dit hoofdstuk geeft de visie weer die aangeeft hoe de gemeente Cuijk de komende jaren met haar eigen, gemeentelijke bomen om wil gaan. Na het benoemen van waarden, volgt de Cuijkse visie die de koers voor de komende tien jaar aangeeft. Dit is uitgewerkt in speerpunten én instrumenten die de gemeente gaat inzetten om de visie te realiseren. 2.1 Waarden van bomen en groen Waarden van bomen De gemeente Cuijk erkent dat bomen om veel redenen belangrijk zijn. Hieronder volgt een (niet-uitputtende) opsomming. Bomen zuiveren de lucht Bomen zuiveren de lucht van fijnstof en andere verontreinigingen. Ze binden CO 2 en verminderen het broeikaseffect en dat heeft een positief effect op de gezondheid van mensen. Bomen hebben een positieve invloed op het microklimaat Ze verbeteren het microklimaat door extreme weersinvloeden te temperen. Denk daarbij aan temperatuur en wind. Daarnaast bieden ze beschutting tegen zon en regen. Bomen verhogen de waarde van woningen Een groen imago werkt positief voor een gemeente. Mensen vestigen zich graag in een groene gemeente. Uit onderzoeken is gebleken dat woningen wel tot 10% meer waard worden naarmate er meer groen in de directe nabijheid ligt. Zelfs het uitzicht op groen werkt al waardeverhogend. 12 Project januari 2012

14 Groen ontspant, geeft rust en leidt tot meer bewegen De aanwezigheid van bomen zorgt voor een gevoel van rust, contact met de natuur en geeft binding met (cultuur-)historie. Veel mensen geven aan te genieten van bomen omdat ze bomen mooi vinden. Uit onderzoeken is gebleken dat alleen al het uitzicht op groen een beduidend sneller herstel na ziekte kan opleveren. Bomen verfraaien het straatbeeld Ze zorgen voor kleur, sfeer en verzachten de stedelijke en stenige omgeving. Lelijke gebouwen of plekken kunnen worden gecamoufleerd door bomen. Bomen halen de natuur het dorp in Een boom zorgt voor voeding, rust- en nestplaats voor veel dieren. Bomen in grotere vlakken of linten zijn belangrijk voor dieren, om zich te vestigen of zich te verplaatsen. Daarnaast zorgen bomen (en hun bewoners) voor natuurbesef en de mogelijkheid tot natuureducatie. Seizoenswisselingen worden extra sterk ervaren als bomen en ander groen aanwezig zijn. Veel mensen vinden dat plezierig. Bomen dragen dus bij aan ruimtelijke kwaliteit, het welzijn van mensen, natuurwaarden en de recreatieve waarde van de gemeente. Elke boom afzonderlijk heeft deze waarden. Met het toenemen van de omvang van een boom, nemen ook bovenstaande waarden toe. Daarom wordt gestreefd naar een gezond bomenbestand met voldoende (grote) bomen, zodat elke burger kan genieten van een fraaie, gezonde woonomgeving. Waarde van groen voor de gemeente Cuijk Leefbaarheid Het is belangrijk dat Cuijk en de kleinere kernen aantrekkelijke vestigingsplaatsen blijven voor inwoners en bedrijven. Dit is belangrijk voor de inwoners zelf, maar ook voor de lokale economie. Dat houdt de gemeente dynamisch en leefbaar. Bovenstaande waarden laten zien hoe bomen daar aan bijdragen. Biodiversiteit Biodiversiteit is de verzamelnaam voor de totale variatie aan levensvormen en leefgebieden op alle schaalniveau s. Veel levensvormen op aarde zijn afhankelijk van elkaar. Ook de gemeente Cuijk heeft de verantwoordelijkheid om zorg te dragen voor voldoende bescherming en ontwikkeling van biodiversiteit. Groen is daarin een belangrijke bouwsteen. Voor veel organismen is groen een onmisbare levensvoorwaarde. Door binnen het gemeentelijk groen te zorgen voor voldoende gevarieerd en landschappelijk passend groen in de juiste schikking, kan de gemeente haar steentje bijdragen aan biodiversiteit. Duurzaamheid In het milieubeleidsplan is de wens uitgesproken om te werken aan duurzaamheid. De gemeente Cuijk wil een gezonde, aantrekkelijke en veilige leefomgeving voor zowel de huidige als de toekomstige generaties. Ook in dat kader zijn bomen onmisbare elementen in de leefomgeving. Daarnaast staat in het milieubeleidsplan dat een hoogwaardig groen en blauw raamwerk gewenst is, dat door mens en dier kan worden beleefd. Bomen lenen zich uitstekend voor dat raamwerk. 13

15 2.2 Visie Bomenstructuur- en beleidsplan Gemeente Cuijk De gemeente Cuijk vindt het uiterst belangrijk dat mensen met plezier wonen, werken en verblijven in de gemeente. Gemeentelijk groen, en bomen in het bijzonder, worden ingezet om een aantrekkelijke omgeving te realiseren. In de komende jaren werkt de gemeente Cuijk daarom aan een gezond bomenbestand dat waardevol is voor de gemeente zelf, haar burgers en de natuur. Daarbij wordt gestreefd naar duurzame situaties waarbij mensen zo veel mogelijk kunnen genieten van bomen. Maar ook de generaties na ons moeten trots kunnen zijn op hetgeen vandaag de dag op groengebied wordt gerealiseerd. Vooruit denken is het motto! 2.3 Speerpunten Om bovenstaande visie te verwezenlijken wordt de komende jaren gewerkt volgens de speerpunten: A. waardevol groen behouden B. verbeteren waar dat kan C. klantgericht werken Hieronder wordt van elk speerpunt aangegeven wat de gemeente daar precies onder verstaat en welke instrumenten daarvoor worden ingezet Waardevol groen behouden Landschappelijke veelzijdigheid De landschappelijke veelzijdigheid van de gemeente is een groot goed: de Maas met zijn Maasheggen, de afwisseling van open en gesloten landschappen en de zandwinningen geven een duidelijk karakter aan de gemeente (zie foto 1). Het aanplanten (of juist weglaten) van bomen en de sortimentskeuze gebeuren zorgvuldig zodat een goede aansluiting bij het landschap plaatsvindt. Foto 2. Maasheggenlandschap 14 Project januari 2012

16 Instrumentarium Het Landschapsontwikkelingsplan (LOP) en bestemmingsplan geven richting aan behoud en ontwikkeling van het buitengebied. Als in het buitengebied keuzes moeten worden gemaakt ten aanzien van bomen, zijn deze documenten mede sturend. Identiteiten kerkdorpen en wijken De kracht van de kerkdorpen is vooral de relatie met de geschiedenis van de plek. Groen en (oude) bebouwing zijn in de loop der jaren op een heel natuurlijke manier met elkaar verweven. De kracht van de woonwijken in de kern Cuijk is dat gericht naar een (groen-) concept is toegewerkt. Er is in elke wijk in één keer een plaatje neergezet, dat ook nu nog een eigen karakter geeft aan de wijk. Het is belangrijk dat die verschillende kwaliteiten behouden blijven. En dat bomen daar positief aan bijdragen. Bij veranderingen aan het bomenbestand wordt rekening gehouden met die verschillen in identiteit. Instrumentarium Bij ruimtelijke plannen gaat de gemeente Cuijk werken met duurzame gebiedsontwikkeling. Dat staat voor het zoeken naar duurzame inrichting met behulp van integrale oplossingen. Dat betekent bijvoorbeeld dat naast milieukundige, ruimtelijke en technische eisen, ook sociaal-economische factoren worden beoordeeld. De wens tot duurzame gebiedsontwikkeling is vastgelegd in het milieubeleidsplan. Dit vereist dat groen integraal wordt meegenomen in alle afwegingen van ruimtelijke claims. Dit bomenbeleidsplan met de structuurkaart (hoofdstuk 3), de richtlijn aanplant bomen (hoofdstuk 5) en het planproces (hoofdstuk 6) vormen hierbij belangrijke instrumenten. Zo wordt een stevige basis gelegd voor een krachtige groenstructuur en een hoogwaardige leefomgeving. Het is belangrijk om uitbreidingslocaties en structuren een duidelijk groenconcept mee te geven. Alleen zo kan gericht worden gewerkt aan het realiseren en behouden van bepaalde identiteiten en kwaliteiten. Dit wordt vastgelegd in integrale visies. Daarin ligt minimaal vast: welke bestaande groene elementen behoudenswaardig zijn (en dus mogelijk in te passen); waar de groene structuren liggen door de wijk; hoe die structuren eruit moeten zien; of er monumentale bomen in de wijk aanwezig zijn; of er locaties zijn die zich lenen voor de ontwikkeling van een toekomstig monumentale boom. Monumentale bomen De monumentale bomen zijn de groene parels van de gemeente. Vanwege hun unieke karakter wordt geprobeerd deze zo lang mogelijk te behouden. Het is onze verantwoordelijkheid om de generaties na ons ook dergelijk fraaie bomen na te laten. Daarom krijgen deze een goede bescherming. Daarnaast wordt gezocht naar mogelijkheden voor uitbreiding van het aantal monumentale bomen. Een belangrijke voorwaarde is dat dit gebeurt op plekken waar deze probleemloos oud kunnen worden. 15

17 Instrumentarium Monumentale bomen zijn vastgelegd in een monumentale bomenlijst en daarmee dus beschermd. Er wordt gestreefd naar aanwas van de monumentale bomenlijst maar de gemeente kan niet actief werken aan de aanwas van particuliere bomen. Wel kan de gemeente het goede voorbeeld geven en positief communiceren over groen. Bij elke ruimtelijke ontwikkeling (nieuwe ontwikkeling, of herontwikkeling) wordt bewust gezocht naar: bomen die duurzaam kunnen worden ingepast; locaties die zodanig kunnen worden ingericht dat hier een boom een monumentale leeftijd kan bereiken. De doelstelling is niet om zo veel mogelijk monumentale bomen aan te wijzen, maar om de bomen met de beste kansen en de grootste meerwaarde aan te wijzen. Bomenstructuur De gemeente Cuijk is al dooraderd met vele bomenrijen en lanen. Er wordt naar gestreefd om de meest belangrijke rijen en lanen aan te wijzen als bomenstructuur en daarmee een stevig groen raamwerk neer te zetten. Bij deze lanen wordt extra ingezet op behoud, bescherming en doorontwikkeling. De omlooptijd van deze lanen is minimaal 80 jaar. Instrumentarium De bomenstructuur wordt beleidsmatig vastgelegd (zie hoofdstuk 3). Omdat dit het groene raamwerk vormt binnen de gemeente, wordt het groen hier goed beschermd. Daarnaast wordt actief gewerkt aan doorontwikkeling van het bomenbestand binnen die structuren. Foto 3. Groen raamwerk Lange Linden in Cuijk 16 Project januari 2012

18 Buurtbomen Naast de bomen in de structuren, heeft de gemeente Cuijk natuurlijk nog heel veel andere bomen. Dit zijn de bomen in de woonstraten. Ook die bomen zijn van belang. Zij bieden burgers een aangenaam woon- en leefklimaat. De gemeente Cuijk heeft met deze bomen minder hoge ambities dan met de bomen in de structuren. Dat uit zich vooral in de omlooptijd. In de wijken is de omgang met bomen flexibeler dan in de structuren. Foto 4. Buurtbomen Sleedoorn in Cuijk 17

19 Instrumentarium Variatie, schoonheid, en woongenot zijn kernwoorden bij deze bomen. De hoofddoelstelling bij deze bomen is vooral het verfraaien van de leefomgeving, tot het moment dat een wegreconstructie ervoor zorgt dat de hele straat wordt opgeknapt. Dit kan betekenen dat deze bomen minder lang mee gaan dan de bomen in structuren. Hierdoor mag in de buurtbomen wat minder geïnvesteerd worden in groeiplaatsen. Deze worden ingericht op het bereiken van een leeftijd van 30 tot 40 jaar. De minder lange omlooptijd en de mogelijkheid om flexibel om te gaan met dit type bomen, maken het mogelijk om juist hier te kiezen voor een rijk sortiment. Er kan worden geëxperimenteerd met soorten, zodat over de hele gemeente een goede mix van soorten voorkomt. Door met veel verschillende soorten te werken, kunnen diverse doelen gediend worden, zoals natuurwaarden, esthetische waarden en recreatieve waarden. Juist de buurtbomen raken de burgers. Burgers voelen zich betrokken bij die bomen, hebben er last, of juist plezier van. Buurtbomen staan vaak letterlijk dicht bij de mensen. Daarom vereisen juist de buurtbomen een zorgvuldige inpassing in het straatprofiel. Een goede situering, zowel ondergronds als bovengronds, voldoende ruimte en een passende soortkeus bepalen of de buurtboom een meerwaarde of juist een overlastfactor zal vormen. Het toepassen van de eisen in dit beleidsplan (hoofdstuk 5) en duurzame gebiedsontwikkeling (hoofdstuk 6) moeten daartoe bijdragen. Hoewel ook die bomen wel degelijk waarden hebben, liggen de prioriteiten toch meer bij de bomen waarvan de gemeente nog langer wil genieten. In dat opzicht geldt het bomenstructuurplan ook als instrument om te kunnen prioriteren Verbeteren waar dat kan Betere groeiplaatsen Door voortschrijdend inzicht is nu bekend dat groeiplaatsen van bomen meer ruimte en een hoger kwaliteitsniveau vergen, dan zij lange tijd hebben gekregen. Als nu bomen worden geplant, gebeurt dat volgens de nieuwste inzichten. Een groot deel van het huidige bomenbestand staat in groeiplaatsen die daar (nog) niet aan voldoen. Als deze bomen aan vervanging toe zijn, wordt waarschijnlijk gekozen voor minder bomen, maar met een betere groeiplaats. Kwaliteit gaat voor kwantiteit. Instrumentarium De gemeente Cuijk werkt met een richtlijn aanplant bomen (zie hoofdstuk 5) die aangeeft welke voorwaarden worden gesteld aan de realisatie van groeiplaatsen en het planten van bomen. In de praktijk zal dat er op neerkomen dat minder bomen worden geplant, omdat veel locaties ongeschikt blijken voor bomen. Op termijn leidt toepassing van deze richtlijn wel tot: gezondere (en dus goedkopere!) bomen; bomen die ouder kunnen worden; bomen die minder schade en overlast veroorzaken. Via de geleidelijke weg wordt gewerkt naar een situatie waarin alle bomen volgens de richtlijn zijn aangeplant. 18 Project januari 2012

20 Zorgvuldige sortimentskeuze Cuijk blijft zo veel mogelijk verschillende boomsoorten toepassen in de gemeente. Daarbij geldt het principe de juiste boom op de juiste plek. Dat betekent een zorgvuldige afweging van boomkenmerken en omgevingsfactoren. Alleen zo kan een boom worden gekozen die duurzaam op die plek kan blijven staan. Meerwaarde voor natuur De aanwezigheid van groen en bomen is per definitie een meerwaarde voor de natuur. Daarmee krijgen bijvoorbeeld insecten, vogels en kleine zoogdieren de kans om zich te vestigen binnen, of te verplaatsen door de kernen. Bij de keuze van het sortiment wordt rekening gehouden met de eigenschappen die een boomsoort heeft voor de fauna. Denk daarbij aan een spreiding van bloeitijd en vruchtdracht. Naast esthetiek speelt ecologie dan ook een rol in de sortimentskeuze. Inheemse soorten Het streven om een rijk sortiment te behouden en verder te ontwikkelen, is bedoeld ten behoeve van beeldvariatie en biodiversiteit. Het mag niet ten koste gaan van landschappelijke kwaliteit en natuurwaarden. In het buitengebied zullen inheemse soorten daarom de boventoon blijven voeren omwille van het landschappelijk karakter en de natuurwaarde van de inheemse soorten. In de bebouwde kom kunnen inheemse soorten worden toegepast als dat past bij de locatie en geen problemen oplevert. Instrumentarium Cuijk experimenteert graag met nieuwe soorten. Dit mag echter niet ten koste gaan van de veiligheid, het budget of het leefgenot van de burgers. Daarom is binnen de richtlijn aanplant bomen een paragraaf opgenomen, gericht op toepassingsgebieden van bomen. Dit is paragraaf 5.2. Kosten beperken in beheer Vormsnoei na overlast Vanuit de wens om burgers van dienst te zijn bij overlastvraagstukken, zijn op verschillende plekken bomen gekandelaberd, geschoren, ingenomen, of anderszins gesnoeid. Omdat dit bijzonder dure, repeterende maatregelen zijn, wordt dit in principe niet meer standaard toegepast als oplossing bij overlast. Dit overlastbeheer wordt alleen voortgezet bij de bestaande bomen, tot het moment van vervanging. Dit bomenbeleidsplan is gericht op het voorkomen van klachten. Van curatief naar preventief werken! Ook daarvoor geldt de richtlijn aanplant bomen. 19

21 Foto 5. Vormsnoei na overlast 1 (Kardinaalsmuts in Cuijk) Foto 6. Vormsnoei na overlast 2 (Sleedoorn in Cuijk) Vormsnoei als bewuste keuze Dit neemt niet weg dat in sommige gevallen best bewust kan worden gekozen voor vormsnoei bij bomen. Bijvoorbeeld als een specifiek beeld gewenst is of een relatie moet worden gelegd met oude, cultuurhistorisch gebruiken. Daar moet dan wel een zorgvuldige overweging aan ten grondslag liggen, waarmee de hogere beheerkosten goed kunnen worden verantwoord Klantgericht werken De gemeente Cuijk is een klantgerichte organisatie en streeft naar tevreden burgers. In het kader van bomen betekent dat zorgdragen voor een fraai en gezond bomenbestand, dat waardering vindt bij burgers. Er wordt naar gestreefd om overlast en klachten zoveel mogelijk te voorkomen. In de gemeente Cuijk wordt veel waarde gehecht aan de mening van burgers. Bij aanpassingen aan het bomenbestand denken burgers mee. De uitdaging ligt in het vinden van een gezonde balans tussen het tegemoetkomen aan individuele verzoeken en het dienen van het algemene belang. Informeren en participeren Om burgers van dienst te zijn, wordt uitvoerig gecommuniceerd over bomen. Zij worden op de hoogte gehouden van ontwikkelingen op het gebied van beleid of onderhoudsmaatregelen. Zodra maatregelen worden uitgevoerd die van invloed zijn op de directe leefomgeving van burgers worden zij bij gemeentelijke keuzes betrokken. Daarbij bestaat onderscheid in het participatieniveau. Hoe hoger het maatschappelijk belang van een boom, hoe lager het participatieniveau van individuele burgers. Denk bijvoorbeeld aan de boomstructuren en de monumentale bomen. Wanneer het maatregelen aan deze bomen 20 Project januari 2012

22 of structuren betreft, zal de mening van groepsvertegenwoordigers worden meegenomen in de overwegingen. In het buitengebied is dat de werkgroep Natuur en Milieu. Binnen de bebouwde kom zijn dat de wijkraden. In woonstraten is juist de inbreng van de buurtbewoners erg gewenst. Het groen in de woonstraten staat ten dienste van het woongenot van die specifieke groep burgers. Bij ruimtelijke ontwikkelingen op dat schaalniveau worden individuele burgers zeker betrokken. Zij mogen meedenken en meebeslissen over de planvorming, binnen de kaders die de gemeente stelt. Schematisch ziet dat er als volgt uit: Afbeelding 1. Status versus participatie Hoog Mate van burgerparticipatie Status van de bomen Laag Monumentale bomen Bomenstructuur Buurtbomen Klachten voorkomen Een andere vorm van klantgericht werken is het voorkomen van klachten. Bij inrichtingsplannen en sortimentskeuze wordt rekening gehouden met soortspecifieke eigenschappen en de wensen van de omgeving. Een voorwaarde voor het probleemloos uitgroeien van bomen is een goede groeiplaats. De uitwerking daarvan vindt u in hoofdstuk 5. Klachten afhandelen Treden desondanks toch klachten op? Dan hanteert de gemeente een persoonlijke benadering. Om te zorgen dat de gemeente Cuijk een laagdrempelige, klantgerichte organisatie is voor haar burgers, gaat de voorkeur uit naar een overleg ter plaatse. In een persoonlijk gesprek worden de aard van de klachten en de oplossingsrichting besproken. Die oplossingsrichtingen moeten passen bij het beleid. Het helpen van individuele burgers en het oplossen van ad hoc klachten, mag niet leiden tot uitholling of fragmentatie van het zorgvuldig opgebouwde bomenbestand. Het is daarbij belangrijk dat overlast voor iedereen anders is. Wat voor de één een bron van overlast is, kan door de ander niet zo worden ervaren. Wat voor de één een oplossing is, is voor de ander teniet doen van een waardevol element. Daarom wordt daarbij altijd gewerkt met dezelfde beoordelingssystematiek. Deze geeft zo objectief mogelijk de mate van overlast aan. Pas als de persoonlijke benadering geen oplossing biedt, krijgt de communicatie een vervolg via de formele weg met behulp van briefwisselingen. In hoofdstuk 7 van dit beleidsplan is de beleidsmatige omgang met klachten vastgelegd. 21

23 3 Bomenstructuur Het is belangrijk dat binnen de gemeente Cuijk een duidelijke groene basis wordt neergezet. De gemeente doet dat in de vorm van een bomenstructuur. Dat is een verzameling gemeentelijke bomen die een soort skeletfunctie vervult. De bomenstructuur draagt als het ware het groene beeld van de gemeente. Het moet dan ook een robuust raamwerk vormen, bestaande uit lange linten van (uiteindelijk) forse bomen, van een hoge leeftijd. Het vormt het groene visitekaartje van de gemeente. Door de lange eenduidige linten begeleidt het de weggebruikers door de gemeente. Tot slot heeft dit netwerk een belangrijke meerwaarde voor dieren die deze linten gebruiken als verbindende elementen. 3.1 Wensbeeld bomenstructuur De bomenstructuur is een combinatie van: structuurlijnen: forse bomenlinten, meestal gekoppeld aan de belangrijkste wegen; punten: monumentale / grote bomen of bomen die de potentie hebben om monumentaal te worden; structuurvlakken: vlakvormige elementen van grote bomen. De bomenstructuur is op kaart vastgelegd en vormt het wensbeeld waar de gemeente naar toe moet werken. Deze kaart vindt u op de volgende pagina en in de bijlagen. De structuurlijnen en -vlakken worden in dit hoofdstuk omschreven. Monumentale bomen zijn vastgelegd in de monumentale bomenlijst van de gemeente. Afbeelding 2. Bomenstructuur Bomenstructuur: het groene raamwerk van de gemeente Structuurlijnen Punten Structuurvlakken Definits Zie ook: invoegen dit hoofdstuk Beleid: zie de monumentale bomennota Zie ook: dit hoofdstuk 22 Project januari 2012

24 Afbeelding 3. Structuurkaart Bomenstructuur- en beleidsplan Gemeente Cuijk Buurtbomen Met het vastleggen en ontwikkelen van een bomenstructuur worden de bomen in de buurten niet minder belangrijk. Een gemeente met alleen een bomenstructuur zou zijn als een huis zonder inrichting: kaal en sfeerloos. Ook met de buurtbomen gaat de gemeente zorgvuldig om, zowel in de planvormings- als in de beheerfase. Het belangrijkste verschil tussen de bomen in de bomenstructuur en de buurtbomen is het schaalniveau waarop ze van belang zijn. De bomenstructuur is op gemeentelijk niveau van belang. De buurtbomen zijn op straat- en buurtniveau van belang. Dat maakt het mogelijk én nodig om beleidsmatig anders met deze twee categorieën om te gaan. 23

25 Afbeelding 3. Bomenstructuur en buurtbomen Bomenstructuur- en beleidsplan Gemeente Cuijk Bomenstructuur: het groene raamwerk van de gemeente Buurtbomen Structuurlijnen Punten Structuurvlakken Buurtbomen Zie ook: dit hoofdstuk specifiek en verder de rest van dit beleidsplan Beleid: zie de monumentale bomennota Zie ook: dit hoofdstuk specifiek en verder de rest van dit beleidsplan Zie ook: de hoofdstukken 4 t/m 8 van dit beleidsplan 3.2 Beleid bomenstructuur Hiërarchie De bomen in de bomenstructuur hebben een hogere status dan de overige bomen. Dit onderscheid is er bewust. Van de bomenstructuur heeft de gemeente hoge verwachtingen. Die bomen moeten uitblinken door leeftijd, beeldkwaliteit en technische kwaliteit. Om die verwachtingen waar te maken, is het nodig aan deze elementen extra aandacht te geven in de vorm van bescherming, kwaliteit bij aanplant en beheer. Buurtbomen Als de bomenstructuur stevig staat, mogen de overige bomen een andersoortige kwaliteit hebben. Bomen buiten de structuur mogen divers zijn in sortiment, omlooptijden, technische kwaliteit en beeldkwaliteit. Die diversiteit kan juist bijdragen aan de gewenste: biodiversiteit (elke boomsoort vormt een biotoop voor een specifieke groep kleine fauna); risicospreiding (bij uitbraak van ziekten en plagen is het beter om een bomenbestand van verschillende leeftijden en soorten te bezitten); kostenspreiding (door verschil in leeftijden, kunnen grote ingrepen zoals vervangen ook worden gespreid over meerdere jaren); belevingswaarde (elke soort en elke leeftijdsfase geeft een andere groenbeleving). Bescherming De bomen in de bomenstructuur krijgen een zwaardere bescherming dan de buurtbomen. Bij afweging tot kap krijgen deze bomen als gevolg van hun status bij voorbaat een hoge waarde. Daarmee wordt de drempel tot kappen verhoogd. Variatie versus eenduidigheid Binnen de bomenstructuur zijn lange, doorgaande linten gewenst die eenduidig zijn van opbouw. Bij voorkeur is dus sprake van gelijke leeftijden, hetzelfde sortiment en dezelfde plantwijze langs één straat. Tussen die verschillende linten is variatie juist wel gewenst. Dat vergroot de identiteit van de afzonderlijke linten. Kwaliteit versus middelen De bomen in de bomenstructuur hebben een verhoogde status. Deze zijn op gemeentelijke 24 Project januari 2012

26 schaal van belang. Het overige groen dient vooral lokale en individuele belangen. Dit rechtvaardigt het ook om meer energie en middelen te steken in de bomenstructuur, die immers van iedereen is. 3.3 Beschrijving structuurlijnen Structuurlijnen zijn lange, doorgaande bomenlinten. Of een structuur deel uitmaakt van de bebouwde kom, of juist door het buitengebied loopt, heeft gevolgen voor de mogelijkheden. De structuren worden beschreven op basis van een driedeling: hoofdstructuur (buiten de bebouwde kom, met een doorloop tot in de kernen); secundaire structuur (buiten de bebouwde kom); wijkbomenstructuur (binnen de bebouwde kom). Afbeelding 4. Opbouw structuurlijnen Structuurlijnen Secundaire structuur Hoofdstructuur Wijkbomenstructuur Buiten bebouwde kom Binnen bebouwde kom Bijlage 2 geeft de overzichtskaart met structuren weer Hoofdstructuur Beeld De hoofdstructuur bestaat uit de hoofdontsluitingswegen die de kernen in de gemeente Cuijk met elkaar en omliggende dorpen verbinden. Er is dan ook sprake van hoge gebruikersaantallen. Zowel eigen burgers als bezoekers van buitenaf, gebruiken deze wegen intensief. Cuijk wil zich op die plekken presenteren als groene gemeente. Daarom wordt gestreefd naar grote bomen in eenduidige lanen. De voorkeur gaat uit naar bomen van de eerste grootte (> 18 meter). Als dat niet past, wordt gekozen voor de tweede grootte (10-18 meter). De omlooptijd zou minimaal 80 jaar moeten bedragen. Er worden zo veel mogelijk bomen van dezelfde soort en leeftijd toegepast langs één hoofdontsluitingweg. Tussen de verschillende wegen zijn verschillen juist wel gewenst. Dit vergroot de herkenbaarheid en de oriëntatiemogelijkheden. 25

27 Foto 7. Hoofdstructuur Beerseweg in Haps Bomenstructuur- en beleidsplan Gemeente Cuijk Beleid Omdat op dit moment het grootste deel van het buitengebied is beplant met eik, moet actief worden gewerkt aan omvorming van het sortiment. De beperkte variatie die nu aanwezig is, geeft een groot risico als bijvoorbeeld een ziekte zou uitbreken onder de eiken. Uitval van bomen en uitholling van de structuren is ongewenst. Ook met het oog op biodiversiteit is meer soortvariatie wenselijk. 26 Project januari 2012

28 Strategie omvorming lanen Omvorming gebeurt door enkele lanen aan te wijzen waar een andere soort gewenst is. Huidige leeftijd en levensverwachting spelen mee, maar ook locatie. Bij de keuze voor een andere soort wordt zorgvuldig gekeken naar het landschapstype, de soorten die daarin passen en de meerwaarde die deze soorten hebben voor landschapsbeeld, cultuurhistorie en ecologie. Inheemse soorten hebben dan ook de voorkeur. Ziektegevoelige soorten worden niet toegepast, omdat daarmee de kans bestaat dat de structuur voortijdig afbrokkelt door uitval. Een natuurlijk vervangingsmoment wordt afgewacht. Dat kan dus betekenen dat pas wordt gestart met de omvorming van een laan als de looptijd van dit beleidsplan al voorbij is. Bij voorkeur wordt in één keer de complete laan vervangen. Als dat niet mogelijk is, vindt vervanging per wegvak plaats, om wel eenduidigheid in de laan te houden. Als per wegvak wordt vervangen, is het belangrijk dat de rest van de laan ook snel aan de beurt is. Dit om te voorkomen dat een laan uiteindelijk wel uit één soort bestaat, maar te grote leeftijdsverschillen kent. Binnen een tijdsbestek van ongeveer tien jaar (nadat het eerste wegvak is omgevormd) moet een complete hoofdontsluitingsweg naar een andere soort zijn omgevormd. Bescherming Van deze lanen worden lange linten verwacht, die zo veel mogelijk eenduidig zijn in sortiment, leeftijd, plantafstanden en plantwijzen. Fragmentatie van de lanen is ongewenst. De bomen binnen de hoofdstructuur worden daarom beschermd tegen kap of andere vormen van aantasting. Die bescherming is gericht op de laan als geheel en de individuele bomen daarbinnen. Kap van individuele bomen in de hoofdstructuur gebeurt in principe alleen als sprake is van onveiligheid. Denk aan instabiliteit van de boom of verkeersveiligheid. Kap van lanen, of delen daarvan, gebeurt alleen als onderdeel van een weloverwogen kap- en herplantplan Secundaire structuur Beeld De secundaire structuur bestaat uit de wegen door het buitengebied van de gemeente Cuijk die belangrijk zijn omwille van hun historische, landschappelijke of recreatieve waarde. De verkeerskundige functie is van minder groot belang dan bij de hoofdstructuur. In het straatbeeld mag te zien zijn dat deze structuur een andere basis heeft dan de hoofdontsluitingswegen. Binnen de secundaire structuur wordt gestreefd naar linten die eenduidig zijn in soort. Variatie in leeftijd mag wel voorkomen, ook binnen één lint. Het sortiment bestaat voornamelijk uit eiken. Als andere soorten worden toegepast, zijn dat ook bomen van de eerste grootte. Alleen als dat niet past, wordt uitgeweken naar de tweede grootte. Er wordt gestreefd naar zo oud mogelijke bomen (minimaal 80 jaar). Beleid Gaten in de lanen worden zo veel mogelijk voorkomen en hersteld. Als langs deze wegen bomen uitvallen, worden deze individueel terug geplant. Zo blijft altijd een aanzienlijk deel oude bomen langs de weg bestaan. 27

29 Bescherming De bescherming van de secundaire structuur is gericht op de structuur en op de individuele bomen. Kap van individuele bomen in de hoofdstructuur gebeurt in principe alleen als sprake is van onveiligheid. Denk aan instabiliteit van de boom of verkeersveiligheid. Foto 8. Secundaire structuur Broekkant in Beers 28 Project januari 2012

30 3.3.3 Wijkbomenstructuur Bomenstructuur- en beleidsplan Gemeente Cuijk Beeld De wijkbomenstructuur bestaat uit de belangrijkste verkeersaders binnen de wijken. Het is belangrijk dat het doorgaand bomenlint daar duidelijk wordt ervaren. Eén bomenlint bestaat uit een eenduidig groenconcept. Dat is een compilatie van bomen en andere groenelementen die duidelijk een eenheid vormt. Daarmee wordt de bezoeker automatisch door de verkeersader geleid. Dat kan door middel van lanen, rijen, groepen of solitairen op markante punten. Inrichting en sortiment mogen per ader verschillen. Duurzaamheid staat hier voorop. Dat betekent dat de bomen binnen de wijkbomenstructuur wel hoge leeftijden moeten kunnen bereiken. Ze moeten minimaal één wegreconstructie kunnen overleven. Daarom wordt uitgegaan van een minimumleeftijd van 60 jaar. Boomgrootte Boomgroottes mogen variëren, maar de voorkeur gaat uit naar bomen van de eerste en tweede grootte. Deze hebben over het algemeen een langere omlooptijd dan bomen van de derde grootte. Ook kunnen grotere bomen beter een krachtig statement maken. Foto 9. Wijkbomenstructuur Heggerank in Cuijk Beleid Er bestaat een lichte voorkeur voor lanen van bomen. Indien de (ondergrondse) ruimte het niet toelaat om tweezijdig bomen te planten, kan een verschuiving van het profiel het mogelijk maken eenzijdig een rij bomen in een zo breed mogelijke groenstrook te planten. Dit kan aan één wegzijde zijn, maar dat kan ook in een middenberm gebeuren. Bescherming Bescherming van de wijkbomen is gericht op het behouden van het groenconcept. Het kappen van bomen mag in principe alleen plaatsvinden als het groenconcept niet wordt aangetast. 29

31 3.4 Gebruik van de structuurlijnenkaart Toetsingsinstrument Ontwikkelingen De structuurkaart is bedoeld om ontwikkelingen aan te toetsen. Zo kan het boombelang tijdig in beeld worden gebracht en kunnen de belangrijkste bomen goed worden beschermd. Elke ruimtelijke ontwikkeling moet worden getoetst aan de bomenstructuurkaart. Het is de verantwoordelijkheid van elke projectleider en werkvoorbereider die werkt aan de openbare ruimte om die toets te doen. Zodra duidelijk is dat werkzaamheden een structuur raken, neemt hij contact op met de groenbeheerders om af te stemmen hoe hiermee wordt omgegaan. Klachten en verzoeken Ook bij klachten en verzoeken wordt de status van een boom getoetst aan de structuurkaart. Er kan geen stevig groen raamwerk worden ontwikkeld, als dat gefragmenteerd raakt. Daarom is de gemeente juist bij de structuren heel terughoudend in het kappen van bomen. Dat heeft ook consequenties voor overlastvraagstukken. Omdat de structuren zo belangrijk zijn voor de hele gemeenschap wordt meer energie gestoken in behoud. Sturingsinstrument Ook wordt de structuurkaart gebruikt als sturingsinstrument om actief te kunnen werken aan de ontwikkeling van de structuren. Het helpt om te prioriteren. De meeste energie en middelen worden ingezet op de structuren, omdat die het hoogste maatschappelijke belang dienen. 3.5 Ontwikkeling en versterking van structuren De bomenstructuur vormt het visitekaartje van de gemeente Cuijk. Als hieraan wordt gewerkt, moet het resultaat aansluiten bij de gestelde ambities. Dat kan forse investeringen noodzakelijk maken. Hierbij gelden de volgende basisregels 1. Visie Wordt gewerkt aan een weg binnen de bomenstructuur? Dan is het belangrijk om het gewenste beeld van de totale weg helder te hebben, voordat wordt gestart met werkzaamheden. Zodra het initiatief ontstaat om aan een dergelijke weg te werken, wordt gecontroleerd of voor deze weg een visie aanwezig is. Dit kan bijvoorbeeld het beeldkwaliteitsplan uit de aanlegfase zijn. En of dit voldoende handvatten biedt ten aanzien van de bomen langs die weg. Als dat niet zo is, bepalen verschillende disciplines samen welke beeld- en technische kwaliteit van de totale weg wordt verwacht. Dit gebeurt ook als de werkzaamheden op dat moment maar een klein deel van de weg betreffen. Zo wordt voorkomen dat fragmentarische uitvoering van werkzaamheden ook leidt tot een gefragmenteerd beeld in de bomenstructuur. 30 Project januari 2012