Archeologisch bureau- en booronderzoek Oude Diep te Echten, gemeenten De Wolden en Hoogeveen (DR)

Transcriptie

1 Archeologisch bureau- en booronderzoek Oude Diep te Echten, gemeenten De Wolden en Hoogeveen (DR)

2 Archeologisch bureau- en booronderzoek Oude Diep te Echten, gemeenten De Wolden en Hoogeveen (DR) opdrachtgever Eelerwoude datum projectnummer status definitief ISSN-nummer MUG-publicatie

3 MUG-projectnummer Opdrachtgever Eelerwoude MUG-publicatie Bevoegd gezag gemeenten De Wolden en Hoogeveen Beheer en plaats documentatie MUG Ingenieursbureau b.v. Onderzoekmeldingsnummer Tekst de heren G.J. de Roller en A.R. Wieringa Afbeeldingen de heer A.F. Huygen Status definitief Autorisatie de heer B. Bijl Uitgegeven door MUG Ingenieursbureau b.v. Postbus AC LEEK Datum ISSN

4 INHOUDSOPGAVE Samenvatting 1 1 Inleiding Algemeen Ligging van het onderzoeksgebied Doel van het onderzoek Bureauonderzoek Verkennend inventariserend veldonderzoek Werkwijze Bureauonderzoek Verkennend inventariserend veldonderzoek 5 2 Resultaten Bureauonderzoek Huidige situatie en aardwetenschappelijke waarden Bekende archeologische waarden Bewoningsgeschiedenis en historische situatie Bouwhistorische waarden Toekomstige situatie Archeologisch beleid Conclusie bureauonderzoek en gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Verkennend inventariserend veldonderzoek Bodemopbouw zuidelijke deel Bodemopbouw noordelijke deel Conclusie 17 3 Aanbeveling 19 Literatuur 20 BIJLAGEN Bijlage 1 Boorstaten Bijlage 2 Overzicht van het onderzoeksgebied, boorpuntenkaart Bijlage 3 Overzicht van de voorgenomen ingrepen (bron: opdrachtgever)

5 pagina 1 van 18 Samenvatting Aanleiding tot het hier beschreven archeologisch bureau- en inventariserend veldonderzoek (IVO) zijn de plannen voor de aanleg van vistrappen en een natuurlijke oever langs het Oude Diep bij Echten. Het gaat hierbij om twee locaties, een noordelijke waar men voornemens is een vistrap aan te leggen en een zuidelijk waar plannen zijn om een vistrap en een natuurvriendelijke oever aan te leggen. De noordelijke locatie ligt in de gemeente De Wolden, de zuidelijke locatie ligt in de gemeente Hoogeveen. Omdat de plannen met bodemverstorende ingrepen gepaard gaan, is een archeologisch vooronderzoek noodzakelijk. Dit onderzoek wordt uitgevoerd conform de Wet op de archeologische monumentenzorg. Eelerwoude heeft MUG Ingenieursbureau, afdeling Archeologie, opdracht gegeven het bureauonderzoek en IVO uit te voeren. Het onderzoek bestaat uit een bureauonderzoek en een booronderzoek. Uit het bureauonderzoek blijkt dat het noordelijke deel van het onderzoeksgebied in een beekdal ligt met dikke eerdgronden en moerige gronden. Het zuidelijke deel van het onderzoeksgebied bestaat uit veengronden en moerige gronden. Beide deelgebieden liggen op de flank van de zandrug van Echten. In de pleistocene dekzandondergrond kan een podzolbodem aanwezig zijn. Als er een (deels) intacte podzolbodem aanwezig is geeft dit aan dat het prehistorische maaiveld (deels) intact is. Hierin kunnen prehistorische resten aanwezig zijn. Een podzolbodem kan ontstaan als het gebied relatief hoog en droog gelegen is en langere tijd met rust is gelaten, zodat bodemvorming kon optreden. Hierdoor kunnen eventuele archeologische resten goed bewaard zijn. Een aanwezige es- of eerdgrond of een veendek dat het pleistocene zand afdekt vormt een beschermende laag voor archeologische resten. In een beekdal moet rekening gehouden worden met rituele deposities uit de prehistorie. Ook moet rekening worden gehouden met de aanwezigheid van water gerelateerde structuren als voordes, bruggen en sluizen. In het zuidelijke onderzoeksgebied bestaat kans op de aanwezigheid van resten van een historische sluis annex stuw in de gedempte oude meanders van het Oude Diep. In beide onderzoeksgebieden moet rekening worden gehouden met de aanwezigheid van gedempte en op natuurlijke wijze verlande beekmeanders en dekzandopduikingen met eventuele resten uit de steentijd. In het zuidelijke deel van het onderzoeksgebied hebben op grond van de historische gegevens meanders gelegen en heeft twee keer een kanalisatie plaatsgevonden. Uit de boringen blijkt dat langs het huidige Oude Diep nog gedempte meanders aanwezig zijn. Men is voornemens om hier een vistrap en natuurvriendelijke oevers aan te leggen. Ter plaatse van de aan te leggen vistrap is de bodem verstoord de bouwvoor/opgebrachte grond gaat scherp over in het onderliggende dekzand. Op de locatie waar natuurvriendelijke oevers worden aangelegd is sprake van geuldempingen. In het noordelijke deel van het onderzoeksgebied komt de bodemopbouw zoals die in de boringen is aangetroffen goed overeen met de gegevens van de bodemkaart. Er is sprake van een met veen gevuld dal. Daar waar volgens de bodemkaart een eerdgrond aanwezig zou moet zijn is een dunne humeuze toplaag aanwezig die te dun is om als eerdgrond aangemerkt te worden. Ook is een mogelijke oude meander aangeboord. In het noordelijke deel van het onderzoeksgebied is men voornemens een vistrap aan te leggen en een nieuwe sloot te graven. Naar aanleiding van het uitgevoerde onderzoek bevelen wij aan om in het zuidelijke deel van het onderzoeksgebied, op de plaats waar men voornemens is de natuurvriendelijke oevers aan te leggen, vervolgonderzoek uit te voeren in de vorm van een archeologische begeleiding van het grondwerk. Indien hier de randen van de oude loop van het Oude Diep worden aangesneden moet rekening gehouden worden met mogelijke archeologische resten. Het gaat hierbij om het gebied rond de boringen 3, 7, 9, 10 en 11. Voor de locatie waar men voornemens is vistrappen aan te leggen geldt dat de bodem niet meer intact is. De bouwvoor of opgebrachte grond gaat via een scherpe grens over in het onderliggende dekzand. Voor het noordelijke deel bevelen wij aan om het grondwerk archeologisch te begeleiden. De archeologische begeleiding heeft tot doel om eventueel aanwezige fenomenen te documenteren. Voor de vervolgonderzoeken is een door het bevoegd gezag goedgekeurd Programma van Eisen noodzakelijk. Bovenstaande aanbeveling wordt onderschreven door het bevoegd gezag, gemeenten De Wolden en Hoogeveen.

6 pagina 2 van 18 Ten slotte dient te allen tijde bij het afgeven van een omgevingsvergunning de wettelijke meldingsplicht (ex artikel 53 Monumentenwet 1988) kenbaar te worden gemaakt, om het documenteren van toevalsvondsten te garanderen: Degene die anders dan bij het doen van opgravingen een zaak vindt waarvan hij weet dan wel redelijkerwijs moet vermoeden dat het een monument is (in roerende of onroerende zin), meldt die zaak zo spoedig mogelijk bij onze minister. Deze aangifte dient te gebeuren bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort. Tevens is het raadzaam de verantwoordelijke ambtenaar van de gemeente hiervan in kennis te stellen.

7 pagina 3 van 18 1 Inleiding 1.1 Algemeen Aanleiding tot het hier beschreven archeologisch bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek (IVO) zijn de plannen voor de aanleg van vistrappen en een natuurlijke oever langs het Oude Diep bij Echten. Het gaat hierbij twee locaties, een noordelijke waar men voornemens is een vistrap aan te leggen en een zuidelijk waar plannen zijn om een vistrap en een natuurvriendelijke oever aan te leggen. Omdat deze plannen met bodemverstorende ingrepen gepaard gaan, is een archeologisch vooronderzoek noodzakelijk. Dit onderzoek wordt uitgevoerd conform de Wet op de archeologische monumentenzorg. Eelerwoude heeft MUG Ingenieursbureau, afdeling Archeologie, opdracht gegeven het bureauonderzoek en IVO uit te voeren. Voorafgaand aan het veldwerk is door de heer A.R. Wieringa een bureaustudie verricht. Het archeologisch booronderzoek heeft plaatsgevonden op 2 september 2014 en is uitgevoerd door de heer G.J. de Roller. Het onderzoek is uitgevoerd conform de eisen van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.3, en de richtlijnen van de gemeente De Wolden. Tabel 1.1 Overzicht van de objectgegevens Objectgegevens Provincie Gemeente Plaats Toponiem Kaartblad Coördinaten Grondsoort Geomorfologie Grondwatertrap Drenthe De Wolden, noordelijke deelgebied Hoogeveen, zuidelijke deelgebied Echten Oude Diep 17C / NW / NO / ZO / ZW eerdgronden/moerige gronden ondiepe dalen III 1.2 Ligging van het onderzoeksgebied Het onderzoeksgebied is gelegen langs het Oude Diep, ten zuidoosten van Echten, gemeenten De Wolden en Hoogeveen, provincie Drenthe (zie afbeelding 1). De totale oppervlakte van de onderzoeksgebieden bedraagt circa 3 ha. De locaties zijn momenteel in gebruik als grasland. De noordelijke locatie ligt langs de westelijke oever van het Oude Diep en de zuidelijke locatie ligt langs de oostelijke oever van het Oude Diep.

8 pagina 4 van / /524 Afbeelding 1. Topografische kaart waarop de onderzoeksgebieden met een rode contour zijn aangegeven (bron: Topografische Dienst Nederland) 1.3 Doel van het onderzoek Bureauonderzoek Het bureauonderzoek heeft als doel inzicht te krijgen in bekende en te verwachten archeologische waarden van het plangebied. Aan de hand van deze informatie wordt een archeologisch verwachtingsmodel opgesteld. Voor het bureauonderzoek dienen de volgende vragen te worden beantwoord. Vraag 1. Wat is de archeologische verwachting van het gebied buiten de reeds bekende AMK-terreinen (indien mogelijk gespecificeerd naar aard, vindplaatsen en perioden)? Vraag 2. Zijn er binnen de verwachtingszones specifieke aandachtslocaties aan te geven (zandkoppen of -ruggen, veentjes, historische bebouwing en infrastructuur)? Vraag 3. Wat is er bekend over bodemverstorende ingrepen in het plan-/onderzoeksgebied? Vraag 4. Welk vervolgonderzoek is nodig om de door het bureauonderzoek in beeld gebrachte specifieke archeologische verwachting te toetsen? Verkennend inventariserend veldonderzoek Het veldonderzoek heeft als doel het verwachtingsmodel te toetsen en waar nodig aan te vullen. Daarnaast dienen de volgende vragen uit te worden beantwoord. Vraag 1. Is de bodemopbouw intact en hoe ziet die eruit? Vraag 2. Zijn er archeologische indicatoren aanwezig en zo ja, wat is de aard, datering en horizontale en verticale spreiding hiervan? Vraag 3. Zijn er zones met een hoge dan wel lage archeologische verwachting? Vraag 4. Komt het verwachtingsmodel overeen met de veldgegevens?

9 pagina 5 van 18 Aan de hand van de gegevens van beide onderzoeken kan worden nagegaan of in het onderzoeksgebied archeologische waarden te verwachten zijn en of de voorgenomen ingrepen een bedreiging vormen voor het archeologische bodemarchief. Indien dit het geval is, wordt geadviseerd hoe hiermee omgegaan dient te worden. 1.4 Werkwijze Bureauonderzoek In het bureauonderzoek is het huidige grondgebruik beschreven, de historische situatie en mogelijke verstoringen alsmede de bekende archeologische en aardwetenschappelijke waarden. Hiertoe zijn onder andere topografische kaarten gebruikt, de plannen en gegevens van de opdrachtgever. Een beschrijving van de historische situatie is gebaseerd op historisch topografisch kaartmateriaal, zoals kadastrale kaarten en de website van Wat was waar ( Voor de bekende bodemkundige en geologische waarden is gebruikgemaakt van bodemkaarten en geomorfologische kaarten. De archeologische waarden zijn gebaseerd op de gegevens in Archis (digitale database van de Nederlandse archeologie van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE)), waar de archeologische monumentenkaart deel van uitmaakt. Tevens is teruggegrepen op gegevens van eerder in de directe omgeving uitgevoerd onderzoek. Met behulp van deze gegevens is een gespecificeerde verwachting voor het onderzoeksgebied opgesteld Verkennend inventariserend veldonderzoek Om het gespecificeerde verwachtingsmodel te toetsen, is een inventariserend booronderzoek uitgevoerd dat bestaat uit een boorgrid van zes boringen per ha. Voor het plangebied, met een totaaloppervlak van circa 3 ha komt dit neer op achttien boringen. Om een juiste indruk van de bodemopbouw te kunnen krijgen, zijn de boringen verspreid over het terrein gezet. De boringen zijn in raaien gezet waarbij de afstand tussen de boringen circa 35 m bedraagt en de afstand tussen de raaien circa 30 m. In de naast elkaar liggende raaien verspringen de boorpunten, zodat er een ideale verdeling van de boorpunten over het terrein ontstaat. Voor het boren is gebruikgemaakt van een verlengbare edelmanboor met een diameter van 7 cm en voor de slappere bodemlagen is een guts gebruikt met een diameter van 3 cm. De boorkernen zijn uitgelegd waarbij de verschillende bodemlagen nauwkeurig zijn beschreven en opgemeten. Bij een gutsboring is de boorkern opengesneden waarna de bodemlagen zijn beschreven. De boorbeschrijvingen zijn conform de Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode, die is gebaseerd op NEN Tijdens het verkennend booronderzoek is, aan de hand van het verbrokkelen en versnijden van de boorkernen, ook gelet op de aanwezigheid van archeologische indicatoren zoals aardewerkscherven, vuursteen, bot, houtskool, fosfaat, verbrand leem en natuursteen. De boorpunten zijn met behulp van een meetlint ingemeten.

10 pagina 6 van 18 2 Resultaten 2.1 Bureauonderzoek Huidige situatie en aardwetenschappelijke waarden Het onderzoeksgebied momenteel in gebruik als grasland. Op basis van de bodemkaart (zie afbeelding 2) bestaat de ondergrond in het noordelijke deel van het onderzoeksgebied uit moerige gronden (code vwz) met een moerige bovengrond op zand, of uit hoge zwarte enkeerdgronden (code EZ21). De bodem van moerige gronden bestaat voor minder dan 50% uit moerig venig materiaal. Moerige gronden vormen de overgang van veen naar minerale gronden (nl.wikipedia.org/wiki/moerige_gronden). Enkeerdgronden zijn oude bouwlandgronden waarbij het humeuze dek dikker is dan 50 cm (Koeslag 1970, Berendsen 2005). In het zuidelijke deel van het onderzoeksgebied bestaat de bodem uit uit moerige gronden en veengronden (beide code vwz). Veengronden zijn gronden die in de bovenste 80 cm voor meer dan de helft uit moerig (venig) materiaal bestaan (nl.wikipedia.org/wiki/veengronden). Afbeelding 2. De onderzoeksgebieden op de bodemkaart, binnen de rode kaders (bron: Archis2) De geomorfologische kaart (zie afbeelding 3) geeft aan dat de westelijke helft van het noordelijke deelgebied binnen een dalvormige laagte zonde veen ligt (code 2R2) en dat de oostelijke helft uit een beekdalbodem zonder veen bestaat (code 2R5). Voor het zuidelijke deelgebied geeft de geomorfologische kaart aan dat een klein deel van het gebied uit een beekdalbodem zonder veen bestaat en dat het de rest van dit onderzoeksgebied bestaat uit een beekdalbodem met veen (code 2R4). De onderzoeksgebieden liggen binnen een beekdal.

11 pagina 7 van 18 Afbeelding 3. De onderzoeksgebieden op de geomorfologische kaart, binnen de rode kaders (bron: Archis2) Op grond van de hoogtekaart van het onderzoeksgebied ligt het maaiveld tussen 5,80 tot 6,50 m+nap (zie afbeelding 4). De onderzoekslocaties liggen op de oostflank van de zandrug van Echten, langs de loop van het Oude Diep. Binnen het noordelijke onderzoeksgebied ligt een laagte die de vorm heeft van een oude meander. Ter hoogte van het zuidelijke onderzoeksgebied is, iets ten oosten van het Oude Diep, een mogelijke oude oeverwal zichtbaar. Hoewel niet zichtbaar op de hoogtekaart kan niet uitgesloten worden dat er in de ondergrond dekzandkopjes aanwezig zijn.

12 pagina 8 van 18 Afbeelding 4. Hoogtekaart waarop de onderzoeksgebieden met een rode contour zijn aangegeven. De mogelijke oeverwal is met een rode stippellijn aangegeven en de meandervormige laagte met een pijl (bron: AHN.geodan.nl) Bekende archeologische waarden In de directe omgeving van de onderzoekslocaties (binnen een straal van circa 500 m) ligt de dorpskern van Echten, die een hoge archeologische waarde heeft. Echten is een Drents esdorp waarvan de geschiedenis terug gaat tot in de vroege middeleeuwen. Direct ten oosten van de dorpskern ligt de havezathe van Echten, een oud landgoed met behuizing, het Huis (te) Echten. De eerste vermelding van Echten stamt uit 1181 AD (bron: Nabij de onderzoeksgebieden is een drietal archeologische onderzoeken in Archis opgenomen (zie afbeelding 5). Het gaat hierbij om: 7718: Begeleiding bij de aanleg van persleiding van Ruinen naar Echten (Hielkema 2005). 9063: Betreft een beknopte historisch-geografische inventarisatie in de Ruilverkaveling met Administratief karakter (RAK) Zuidwolde-Noord en Beneden Egge. Aanbevolen wordt op de locaties in het plangebied waar bodemingrepen gepland zijn (buiten de inmiddels onderzochte gebiedsdelen), vooraf karterend onderzoek (fase 2) te laten plaatsvinden. Binnen het onderzochte gebied ligt een aantal vuursteenvindplaatsen. Indien hier bodemingrepen gaan plaatsvinden is vervolgonderzoek aanbevolen (Veenstra 2002) : Betreft een archeologische begeleiding Op basis waarvan het tracé is vrij gegeven (Fijma 2003).

13 pagina 9 van 18 Afbeelding 5. Kaart met archeologische monumenten, waarnemingen, vondsten en onderzoeksmeldingen (bron: Archis2) Bewoningsgeschiedenis en historische situatie Op de kadastrale minuut , de Kaart van Huguenin uit en de Topografisch Militaire Kaart van (zie afbeelding 6a, 6b en 7) is te zien dat het noordelijk onderzoeksgebied in een perceel ten westen van de beek ligt. De kaart van Huguenin geeft aan dat het kadastrale perceel uit twee percelen heeft bestaan. Het zuidelijke deelgebied ligt over of nabij oude gedempte meanders van het Oude Diep. De onderzoeksgebieden zijn in gebruik als weiland, net als op de Topografische Militaire Kaart uit 1903 (zie afbeelding 8). In de tussenliggende tijd lijkt in het noordelijke onderzoeksgebied de licht meanderende loop van het Oude Diep recht getrokken te zijn. De meanders lagen aan de oostzijde van de beek. Binnen het noordelijke deel van het onderzoeksgebied is evenwijdig aan het Oude Diep een sloot gegraven, die niet op de ons ter beschikking staande kaarten voorkomt. Verder hebben in het noordelijke deelgebied geen bodemingrepen plaatsgevonden. Op de kaarten van afbeeldingen 6b en 7 ligt een stuw en/of schut in het Oude Diep. In het zuidelijke onderzoeksgebied heeft er tussen 1900 en 1954 al een kanalisatie plaatsgevonden en tussen 1954 en 1964 vindt er een tweede kanalisatie plaats (zie afbeeldingen 9 en 10). Hierbij is de monding van de beek in oostelijke richting verplaatst. Op de kaart uit 1954 is de stuw annex sluis verdwenen, maar in 1964 is er weer sprake van een sluis, echter zuidelijker gebouwd dan de voorganger. In 1989 is er sprake van een stuw met brug (zie afbeelding 111), deze situatie bestaat tot op de dag van vandaag.

14 pagina 10 van 18 Afbeelding 6a. Uitsnede kadastrale minuut , oost georiënteerd. De onderzoeksgebieden zijn met een rode contour, globaal aangegeven Afbeelding 6b. Kaart van Huguenin, waarop de onderzoeksgebieden met een cirkel zijn aangegeven (bron: Versfelt e.a. 2003)

15 pagina 11 van 18 Afbeelding 7. Het onderzoeksgebied op de kaart van , binnen de rode kaders (bron: Afbeelding 8. Het onderzoeksgebied op de kaart van 1903, binnen de rode kaders (bron:

16 pagina 12 van 18 Afbeelding 9. Zuidelijk onderzoeksgebied. Situatie 1954 zonder sluis of stuw (bron: watwaswaar.nl) Afbeelding 10. Situatie 1964 met nieuwe sluis (bij de pijl) en onderzoeksgebied binnen de cirkel (bron: watwaswaar.nl)

17 pagina 13 van 18 Afbeelding 11. Situatie 1989 met brug en stuw waarbij het onderzoeksgebied globaal met een cirkel is aangegeven (bron: Bouwhistorische waarden Op de Atlas Leefomgeving zijn geen bouwhistorische waarden op de onderzoekslocaties opgenomen ( Toekomstige situatie In de noordelijke onderzoekslocatie worden een nieuwe sloot (lila) en een vistrap aangelegd (zie afbeelding 12). In het zuidelijke onderzoeksgebied wordt ook een vistrap aangelegd, en ten noorden van de vistrap wordt tot de weg een natuurlijke oever aangelegd (zie ook bijlage 2). De werkzaamheden vinden plaats in het kader van het beekdalherstel van het Oude Diep. Voornoemde werkzaamheden gaan gepaard met bodemingrepen waardoor eventuele archeologische waarden verloren kunnen gaan. De exacte locatie en omvang van de aanpassingen is nog niet bekend. In bijlage 3 is de huidige bestektekening van de ingrepen afgebeeld. Op onderstaande afbeelding 13 is een (gedateerde) artist impression van de voorgenomen werkzaamheden afgebeeld. In het zuidelijke deelgebied afgebeeld. Bij de brug vinden geen ingrepen plaats en ook bij de parkeerplaatsen worden geen ingrepen meer uitgevoerd. Bijlage 3 geeft de laatste stand van zaken weer wat betreft de voorgenomen ingrepen. Voor de vistrappen worden watergangen gegraven van circa 12 m breed en 1,5 m diep. Voor de natuurvriendelijke oevers wordt tot een diepte van maximaal 1,5 m ontgraven.

18 pagina 14 van 18 Afbeelding 12. De voorgenomen ingreep voor de noordelijke onderzoekslocatie (bron: opdrachtgever) Afbeelding 13. Artist impression van de voorgenomen werkzaamheden in het zuidelijke deelgebied (bron: opdrachtgever) Archeologisch beleid Gemeente De Wolden heeft een eigen archeologische beleidskaart (zie afbeelding 14). Volgens de archeologische verwachtings- en beleidskaart van gemeente De Wolden ligt het noordelijke deel van het onderzoeksgebied in een laagte, al dan niet met veen gevuld. Hier is een karterend onderzoek en eventueel een waarderend onderzoek noodzakelijk. Bij de brug over het Oude Diep dient rekening gehouden te worden met resten van oudere bruggen en mogelijke voorden. De archeologische beleidskaart van gemeente Hoogeveen is nog niet vastgesteld en tot die tijd gaat de gemeente uit van de IKAW. Volgens de IKAW ligt het onderzoeksgebied in een zone met een lage archeologische verwachting (zie afbeelding 15).

19 pagina 15 van 18 Afbeelding 14. Uitsnede van de archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart van de gemeente De Wolden. De ligging van het noordelijke onderzoeksgebied is globaal met een gele ster aangegeven (bron: raaprapport 2292) Afbeelding 15. Uitsnede van de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden waarop het onderzoeksgebied met een blauwe ovaal is aangegeven (bron: Archis 2: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

20 pagina 16 van Conclusie bureauonderzoek en gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Het noordelijke deel van het onderzoeksgebied ligt in een beekdal met dikke eerdgronden en moerige gronden. Het zuidelijke deel van het onderzoeksgebied bestaat uit veengronden en moerige gronden. Beide gebieden liggen op de flank van een zandrug. In de pleistocene dekzandondergrond kan een (deels) intacte podzolbodem aanwezig zijn. Als er sprake is van een (deels) intacte podzolbodem is het pleistocene maaiveld (deels) intact. Indien dit het geval is kunnen prehistorische resten aanwezig zijn. Podzolbodems ontstaan als het terrein boven het grondwaterniveau lag en langere tijd met rust is gelaten, zodat bodemvorming kon optreden. Hierdoor kunnen eventuele archeologische resten goed bewaard zijn. Een aanwezige es- of eerdgrond of veengrond vormt een beschermende laag voor het onderliggende pleistocene zand met de eventueel daarin aanwezige archeologische resten. In een beekdal bestaat kans op rituele deposities uit de prehistorie. Ook moet in een beekdal rekening worden gehouden met de aanwezigheid van structuren als voordes (doorwaadbare plaatsen). In het zuidelijke onderzoeksgebied bestaat kans op de aanwezigheid van resten van een historische sluis annex stuw in de gedempte oude meanders van het Oude Diep. In beide onderzoeksgebieden moet rekening worden gehouden met de aanwezigheid van gedempte en op natuurlijke wijze verlande beekmeanders. In het beekdal kunnen dekzandkopjes aanwezig zijn. Op zandkopjes in en langs beekdalen kunnen archeologische sporen of resten van jager-verzamelaars uit de steentijd (paleolithicum, mesolithicum en neolithicum) aanwezig zijn. Deze resten bestaan veelal uit haardkuilen, eventuele afvaldumps en een strooiing van vuursteen. De bodem in het onderzoeksgebied kan verstoord zijn door de agrarische activiteiten, de herindeling van de percelen, dempingen van beekmeanders en de bouw en/of sloop van sluizen en stuwen die op historische kaarten zijn aangegeven. De vragen uit de inleiding kunnen als volgt worden beantwoord: Vraag 1. Wat is de archeologische verwachting van het gebied buiten de reeds bekende AMK-terreinen (indien mogelijk gespecificeerd naar aard, vindplaatsen en perioden? Op basis van de ligging van de onderzoeksgebieden, in een beekdal op de flank van een zandrug met esdek in de nabijheid in een van oorsprong vroegmiddeleeuwse bewoningskern, kunnen vondsten en sporen vanaf het neolithicum tot de nieuwe tijd worden verwacht. Vanwege de ligging in een beekdal kunnen rituele deposities, die uit de prehistorie dateren, worden verwacht. Ook sporen van bewoning uit de prehistorie zijn niet uit te sluiten. Verder dient rekening te worden gehouden met de aanwezigheid van resten van voorden, historische sluizen en stuwen. Vraag 2. Zijn er binnen de verwachtingszones specifieke aandachtslocaties aan te geven (zandkoppen of -ruggen, veentjes, historische bebouwing en infrastructuur)? De archeologische verwachting is voor een deel van het onderzoeksgebied hoog. Dit betreft het deel van het noordelijke onderzoeksgebied, waar sprake is van een es- of eerdgrond. Deze es is waarschijnlijk ontstaan op de zandrug waarop ook Echten ligt. De overgangszone tussen de es en het oorspronkelijke oppervlak kan goed bewaarde archeologische sporen en vondsten bevatten. De archeologische verwachting voor het overige deel van het onderzoeksgebied is middelhoog. Hier dient gelet te worden op de aanwezigheid van oude verlande beekmeanders en intacte podzolbodems. Ook dient er rekening te worden gehouden met resten van stuwen en sluizen in het zuidelijke onderzoeksgebied. Vraag 3. Wat is er bekend over bodemverstorende ingrepen in het plan-/onderzoeksgebied? De bodem in het onderzoeksgebied kan zijn verstoord door de agrarische activiteiten en tijdens de kanalisatie van het Oude Diep. Tevens kan er sprake zijn van historische dempingen van beekmeanders. Vraag 4. Welk vervolgonderzoek is nodig om de door het bureauonderzoek in beeld gebrachte specifieke archeologische verwachting te toetsen? Voor het toetsen van de gespecificeerde archeologische verwachting is een verkennend booronderzoek noodzakelijk.

21 pagina 17 van Verkennend inventariserend veldonderzoek Binnen de verschillende onderzoeksgebieden zijn in totaal 18 boringen gezet. De boringen zijn tot maximaal 2,7 m diepte doorgezet om een goed beeld van de bodemopbouw te krijgen. De toekomstige verstoringsdiepte is circa 1,5 m. De boringen verdeeld over de gebieden waar bodemingrepen gaan plaatsvinden. De boorbeschrijvingen staan in bijlage 1 en de ligging van de boorpunten is in bijlage 2 weergegeven. De bodemopbouw tussen het noordelijke en zuidelijke deel van het onderzoeks gebied verschilt. Hieronder wordt de bodemopbouw per deelgebied (noordelijk en zuidelijk) besproken Bodemopbouw zuidelijke deel In het zuidelijke deel van het onderzoeksgebied zijn de boringen 1 t/m 12 gezet. In veel boringen langs het Oude Diep zijn geulvulling aangetroffen (boringen 3, 7 en 9 t/m 11). De geulvulling bestaat uit humeus zand met gele of bruine vlekken of humeuze lagen. De vullingen lopen door tot circa 150 cm onder het maaiveld. In de boringen 1, 2 en 4 t/m 6, is sprake van dekzand waarop een opgebrachte of vergraven bodemlaag ligt. Deze vergraven of opgebrachte bodemlaag loopt door tot circa cm onder het maaiveld. In boring 12 gaat het dekzand over in een 25 cm dikke bouwvoor. Boring 8 blijkt in een voormalige sloot gezet te zijn. De slootvulling loopt door tot 1,2 m diepte. Binnen dit deel van het onderzoeksgebied hebben op grond van de historische gegevens meanders gelopen en er is twee keer een kanalisatie uitgevoerd. Uit de boringen blijkt dat langs het huidige Oude Diep inderdaad nog gedempte meanders aanwezig zijn Bodemopbouw noordelijke deel Binnen het noordelijke deel van het onderzoeksgebied zijn de boringen 13 t/m 18 gezet. De bodem bestaat hier globaal van onder naar boven uit dekzand waarop een moerige grond of veen ligt dat tot het maaiveld doorloopt. In boring 15 is een gedempte geul aangeboord. De vulling bestaat uit bruingeel tot zwartgrijs zand dat matig fijn tot matig grof is. Van 140 tot 170 cm diepte is sterk kleiig veen aanwezig waaronder het gele dekzand ligt. In de boringen 14 en 16 t/m 18 gaat het dekzand over in niet-veraard veen waarop een zandige toplaag ligt. Het veen is vermoedelijk bezand om de draagkracht te vergroten. In boring 17 is het veenpakket dikker en loopt door tot 2,2 m diepte. Het veen in deze boring bevat veel houtresten. Boring 13 wijkt van dit beeld af doordat hier sprake is van een humeuze bruingrijze bouwvoor van 25 cm dikte die scherp overgaat in het gele dekzand. De bodemopbouw zoals die in de boringen is aangetroffen komt goed overeen met de gegevens van de bodemkaart. Er is sprake van een met veen gevuld dal. Daar waar volgens de bodemkaart een eerdgrond aanwezig zou moeten zijn is een dunne humeuze toplaag aanwezig die te dun is om als eerdgrond aangemerkt te worden. In één boring is een geulvulling aanwezig van een oude meander Conclusie Uit het verkennend inventariserend veldonderzoek blijkt dat binnen het zuidelijke deel sprake is dekzand waarop een vergraven of opgebrachte pakket ligt en dat langs de oever van het Oude Diep sprake is van een oude beekloop die gedempt is. In boring 12 gaat de bouwvoor scherp over in het onderliggende dekzamd. Hier kan sprake zijn van een afgetopt dekzandkopje. In het noordelijke deel is in de meeste boringen sprake van dekzand dat naar boven toe via een veendek overgaat in een bezande bouwvoor. In de meest zuidelijke boring gaat het dekzand over in een 25 cm dikke humeuze bouwvoor. In boring 15 is

22 pagina 18 van 18 een geulvulling aangetroffen. In boring 13 gaat de bouwvoor over in het onderliggende dekzand. Deze boring ligt aan de rand van het onderzoeksgebied. Het kan hier gaan om een uitlopen van de hoger gelegen gronden, die ten zuiden van het onderzoeksgebied aanwezig zijn. Dit komt overeen met het beeld van de hoogtekaart. Het is daarom niet aannemelijk dat het hier om een dekzandkop gaat. De onderzoeksvragen uit de inleiding kunnen als volgt beantwoord worden: Vraag 1. Is de bodemopbouw intact en hoe ziet die eruit? De bodemopbouw in het zuidelijke deel van het onderzoeksgebied bestaat uit dekzand waarop een vergraven of opgebracht toplaag ligt. In het dekzand is geen bodemvorming aangetroffen. In de boringen langs het Oude Diep, waar men voornemens is een natuurvriendelijke oever aan te leggen, is sprake van geuldempingen die tot 2,5 m diepte reiken. De voorgenomen bodemingrepen zijn hier beperkt tot circa 1,5 m diepte. De bodemopbouw in het zuidelijke deel is niet meer intact. In het noordelijke deel gaat het dekzand in de meeste boringen naar boven toe over in veen waarop een bezande toplaag ligt. De bodemopbouw is hier overwegend intact. Vraag 2. Zijn er archeologische indicatoren aanwezig en zo ja, wat is de aard, datering en horizontale en verticale spreiding hiervan? Er zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen. Vraag 3. Zijn er zones met een hoge dan wel lage archeologische verwachting? De bodemopbouw in het zuidelijke deel van het onderzoeksgebied, op de locatie waar men voornemens is een vistrap aan te leggen, is niet meer intact. De bouwvoor of vergraven/opgebrachte grond gaat via een scherpe grens over in het onderliggende dekzand. In het noordelijkste deel van dit zuidelijke deelgebied, daar waar men voornemens is de natuurvriendelijke oever aan te leggen, moet langs de rand van de oude geul rekening gehouden worden met resten van voorden en andere watergerelateerde structuren of rituele deposities. De geul zelf is gedempt. In het noordelijke deelgebied is in één boring sprake van een geulvulling waar rekening gehouden moet worden met watergerelateerde structuren. In het veen kunnen rituele deposities aanwezig zijn. Voor het zuidelijke deel van het onderzoeksgebied geldt een lage archeologische verwachting op de locaties waar men vistrappen wil aanleggen. Langs de oever van het Oude Diep waar natuurvriendelijke oevers aangelegd zullen worden geldt een lage tot middelhoge archeologische verwachting. In het noordelijke deel van het onderzoeksgebied geldt een middelhoge archeologische verwachting. Vraag 4. Komt het verwachtingsmodel overeen met de veldgegevens? Het verwachtingsmodel gaat voor het zuidelijke deel van het onderzoeksgebied uit van de aanwezigheid van veengronden. Deze zijn niet aanwezig. Wel zijn er oude meanders en sporen van het grondverzet, dat voor de stuwen en sluizen en kanalisatie nodig was, aangetroffen. In het noordelijke deel van het onderzoeksgebied zijn de veengronden aanwezig maar ontbreekt de eerdgrond. In het zuidelijke deel van het onderzoeksgebied is de bodemopbouw niet meer intact en kunnen langs de randen van het gedempte Oude Diep archeologische resten aanwezig zijn. Daarom geldt hier een lage tot middelhoge verwachting. In het noordelijke deel van het onderzoeksgebied is de bodemopbouw overwegend intact en kan van een lage tot middelhoge archeologische verwachting uitgegaan worden. In het verwachtingsmodel is uitgegaan van mogelijke bodemverstoringen. Deze zijn in het zuidelijke deel aangetroffen.

23 pagina 19 van 18 3 Aanbeveling Naar aanleiding van het uitgevoerde onderzoek bevelen wij aan om in het zuidelijke deel van het onderzoeksgebied, op de plaats waar men voornemens is de natuurvriendelijke oevers aan te leggen, vervolgonderzoek uit te voeren in de vorm van een archeologische begeleiding van het grondwerk. Indien hier de randen van de oude loop van het Oude Diep worden aangesneden moet rekening gehouden worden met mogelijke archeologische resten. Het gaat hierbij om het gebied rond de boringen 3, 7, 9, 10 en 11 (zie ook bijlage 2). Voor de locatie waar men voornemens is vistrappen aan te leggen geldt dat de bodem niet meer intact is. De bouwvoor of opgebrachte grond gaat via een scherpe grens over in het onderliggende dekzand. Voor het noordelijke deel bevelen wij aan om het grondwerk archeologisch te begeleiden. De archeologische begeleiding heeft tot doel om eventueel aanwezige fenomenen te documenteren. Voor de vervolgonderzoeken is een door het bevoegd gezag goedgekeurd Programma van Eisen noodzakelijk. Bovenstaande aanbeveling wordt onderschreven door het bevoegd gezag, gemeenten De Wolden en Hoogeveen. Ten slotte dient te allen tijde bij het afgeven van een omgevingsvergunning de wettelijke meldingsplicht (ex artikel 53 Monumentenwet 1988) kenbaar te worden gemaakt, om het documenteren van toevalsvondsten te garanderen: Degene die anders dan bij het doen van opgravingen een zaak vindt waarvan hij weet dan wel redelijkerwijs moet vermoeden dat het een monument is (in roerende of onroerende zin), meldt die zaak zo spoedig mogelijk bij onze minister. Deze aangifte dient te gebeuren bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort. Tevens is het raadzaam de verantwoordelijke ambtenaar van de gemeente hiervan in kennis te stellen.

24 pagina 20 van 18 Literatuur - Berendsen, H.J.A Landschappelijk Nederland. Assen. - Fijma, P Archeologisch onderzoek leidingtracé Toldijk-Echten, archeologische begeleiding. Grontmij Archeologische Rapporten Assen - Hielkema J.B Een bureauonderzoek en een archeologische begeleiding (AB) bij de aanleg van een persleiding tussen Ruinen en Echten, gemeente De Wolden (Dr.). ARC-Rapporten Koeslag, G.J Bodemkunde. Wageningen. - Veenstra,H.W RAK-s Zuidwolde-Noord en Beneden Egge; Gemeenten De Wolden en Hoogeveen: een verkennend archeologisch onderzoek (fase 1). RAAP-rapport 792. Drachten - Versfelt, H.J De Hottinger-atlas van Noord- en Oost-Nederland Daarnaast is gebruik gemaakt van gegevens van: - Archis 2: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Topografische Dienst Nederland - Opdrachtgever - Ahn.geodan.nl - gegevens opdrachtgever - Watwaswaar.nl - nl.wikipedia.org/wiki/moerige_gronden - nl.wikipedia.org/wiki/veengronden - nl. -

25 Bijlage 1 Boorstaten

26 Verklaring van de afkortingen Zs1 Zand zwak siltig Vm Veen mineraal arm Lz3 Leem sterk zandig H1 Zwak humeus Vz1 Veen zwak zandig H2 matig humeus Vz3 Veen sterk zandig G1 Zwak grindig Vk3 Veen sterk kleiig boring diepte lithologie kleur grens opmerking 1 20 Zs1h2 grijszwart scherp bouwvoor 1 40 Zs1h2 grijszwart scherp gele vlekken opgebracht 1 60 Zs1g1 geel dekzand, C-horizont boring diepte lithologie kleur grens opmerking 2 20 Zs1h2 grijsbruin scherp bouwvoor 2 60 Zs1 geel scherp zwarte vlekken, opgebracht 2 80 Zs1 geel dekzand, C-horizont boring diepte lithologie kleur grens opmerking 3 10 Zs1h2 grijsbruin scherp bouwvoor 3 50 Zs1h1 zwartgeel scherp gele vlekken opgebracht Zs1h2 zwart scherp geuldemping Zs1 gestuit, dekzand boring diepte lithologie kleur grens opmerking 4 10 Zs1h2 grijsbruin scherp bouwvoor 4 80 Zs1 geelbruin scherp bruine vlekken, banden grof zand, opgebracht Zs1 geel dekzand, C-horizont boring diepte lithologie kleur grens opmerking 5 20 Zs1h2 bruingrijs scherp bouwvoor 5 50 Zs1h1 bruingrijs scherp gele vlekken opgebracht 5 80 Zs1 geel dekzand, C-horizont boring diepte lithologie kleur grens opmerking 6 20 Zs1h2 grijsbruin scherp bouwvoor 6 80 Zs1h1 bruingrijs scherp gele vlekken opgebracht Lz3 grijs keileem boring diepte lithologie kleur grens opmerking 7 20 Zs1h1 grijsbruin scherp bouwvoor Zs1 zwartgrijs scherp gele vlekken, humeuze banden, geuldemping boor loopt leeg, voelt als vaste grond

27 boring diepte lithologie kleur grens opmerking 8 50 Zs1h1 grijsbruin scherp bouwvoor Zs1 grijs scherp zwarte vlekken, slootvulling Zs1 grijsgeel dekzand, C-horizont boring diepte lithologie kleur grens opmerking 9 30 Zs1h2 grijsbruin scherp bouwvoor Zs1h2 bruingrijs scherp zwarte vlekken, humus banden, geuldemping Zs1 grijsgeel dekzand, C-horizont boring diepte lithologie kleur grens opmerking Zs1h2 grijsbruin scherp bouwvoor Zs1 grijsbruin scherp zwarte vlekken, humus banden, geuldemping Zs1 grijsgeel dekzand, C-horizont boring diepte lithologie kleur grens opmerking Zs1h2 grijsbruin scherp bouwvoor Zs1h1 grijs scherp bruine vlekken, humus banden, geuldemping Zs1 grijsgeel dekzand, C-horizont boring diepte lithologie kleur grens opmerking Zs1h2 grijsbruin scherp bouwvoor Zs1 geel dekzand, C-horizont boring diepte lithologie kleur grens opmerking Zs1h2 bruingrijs scherp bouwvoor Zs1 geel dekzand, C-horizont boring diepte lithologie kleur grens opmerking Zs1h2 grijsbruin scherp bouwvoor Vk3 bruinzwart scherp Zs4 licht bruingeel scherp onderwater bodem Zs1 geel dekzand, C-horizont boring diepte lithologie kleur grens opmerking Zs1h2 grijsbruin scherp bouwvoor Zs1 bruingeel scherp gele vlekken, opgebracht Zs1h1 zwartgrijs scherp geulvulling Zs1 grijs scherp matig grof, geulvulling Vk3 zwart scherp geulvulling Zs1 grijs dekzand, C-horizont boring diepte lithologie kleur grens opmerking

28 16 40 Zs1h2 bruin scherp bouwvoor Vk3 zwart scherp Zs1h2 zwartgrijs scherp inspoeling Zs1 geel dekzand, C-horizont boring diepte lithologie kleur grens opmerking Vz1 bruin scherp bouwvoor V bruin scherp hout en mosveen Zs1 boor loopt leeg, voelt als vaste grond boring diepte lithologie kleur grens opmerking Vz2 bruin scherp bouwvoor Zs1 grijs scherp opgebracht Vm bruin scherp Zs1 grijsgeel dekzand, C-horizont

29 Bijlage 2 Overzicht van het onderzoeksgebied, boorpuntenkaart

30 Z N 0 AHu GdR Eerste uitgave Wijz. Get. Gec. Omschrijving Datum Project: Opdrachtgever: Onderdeel: Projectnummer: Oude Diep - Vistrappen Echten Eelerwoude Overzicht van de onderzoekslocatie Schaal: 1:1000 Formaat: A3 Bijlagenummer: 2 Infra Milieu Geo-ICT Archeologie Geo-informatie Zernikelaan 8 Postbus AC LEEK Tel. (0594) Fax. (0594) info@mug.nl DEFINITIEF

31 Bijlage 3 Overzicht van de voorgenomen ingrepen (bron: opdrachtgever)

32 NAP m Trap 1 Trap 2 Trap 3 Trap 4 Trap Aanbrengen klemgording 2x150x100mm hoogte trap Hoogte uitsparing Hoogte bodem mv mv wp mv mv wp Aanbrengen betonblokkenmat type Holcim PE-GR7 met geotextiel 0.07 Aanbrengen stortsteen 90% mm 10% mm Aanbrengen betonblokkenmat type Holcim PE-GR7 met geotextiel Aanbrengen damwand hardhout FSC duurzaamheidsklasse I lengte: 3000mm, dikte: 50mm mv mv mv mv wp wp mv Natuurvriendelijke oever 1: wp Onderhoudspad mv Natuurvriendelijke oever 1:5 Onderhoudspad Locatie drijfbalk Locatie uitsparing met afsluiter Trap Trap 2 Trap 3 Locatie uitsparing 1.32 A A' Locatie uitsparing Hoogte Hoogte N Afstand Profiel # G Datum R.L Schaal: 1: Afstand Profiel #I Datum R.L Schaal: 1: Maten in meters Materiaalmaten in millimeters Hoogtematen t.o.v. N.A.P. Project Vispassage Oude Diep vispaaiplaats var tussen 1:2 / 1:10 Onderhoudspad Verklaring Onderdeel Opdrachtgever Profielen en details Vispassage Molenhoeve Waterschap Reest en Wieden Kleurt het landelijk gebied Ontgraven Hoogte Afstand Profiel # H Datum R.L Schaal: 1: Aanvullen Versie Wijziging Datum Getekend Gezien C1 Concept RZ AD C2 Concept RZ AD Projectnummer Schaal Filenaam: P:\P \P5269.1\Werkbestanden\Autocad\ RZ Inrichtingstekening-C2.dwg Tekeningnummer Getekend Concept Formaat A2 Divers 04 Inventarisatiedatum Bijlagenummer Datum aanmaken RZ

33 mv nieuw mv nieuw mv nieuw mv nieuw mv nieuw mv nieuw mv mv nieuw mv nieuw mv nieuw mv nieuw mv wp mv wp mv wp wp wp wp mv mv mv mv mv mv mv mv nieuw mv nieuw mv nieuw mv nieuw mv nieuw mv nieuw mv nieuw mv nieuw mv mv mv mv mv mv wp wp wp wp mv mv mv mv mv wp wp mv mv nieuw mv nieuw mv mv mv wp wp wp wp wp wp nieuw mv nieuw mv mv mv mv mv mv mv mv mv mv mv mv wp mv NAP m Trap 1 Trap 2 Trap 3 Trap 4 Trap 5 Trap 6 Trap 7 Trap 8 Trap 9 Trap A A A A A A Trap 11 Trap 12 Trap 13 Trap 14 Trap 15 Trap 16 Trap 17 Trap 18 Trap A A Schaal: 1:200 Lengte (meters) Verklaring Locatie drijfbalk Locatie uitsparing met afsluiter Trap Trap 2 Trap 3 Locatie uitsparing Locatie uitsparing 1.32 A A' 1.32 Aanbrengen klemgording 2x150x100mm Aanbrengen betonblokkenmat type Holcim PE-GR7 met geotextiel hoogte trap 2.20 Hoogte uitsparing Hoogte bodem Aanbrengen stortsteen 90% mm 10% mm Aanbrengen betonblokkenmat type Holcim PE-GR7 met geotextiel Aanbrengen damwand hardhout FSC duurzaamheidsklasse I lengte: 3000mm, dikte: 50mm Schaal: 1:200 Schaal: 1:200 Schaal: 1:200 Lengte (meters) Lengte (meters) Lengte (meters) Ontgraven Aanvullen Maten in meters Materiaalmaten in millimeters Hoogtematen t.o.v. N.A.P. N Schaal: 1: Lengte (meters) Project Onderdeel Opdrachtgever Vispassage Oude Diep Profielen en details Vispassage Echten Waterschap Reest en Wieden Kleurt het landelijk gebied mv Principeprofiel F Schaal: 1: Onderhoudspad Nieuwe kadastrale grens 6.45 Bestaande kadastrale grens Versie Wijziging Datum Getekend Gezien C1 Concept RZ AD C2 Concept RZ AD Projectnummer Schaal Filenaam: P:\P \P5269.1\Werkbestanden\Autocad\ RZ Inrichtingstekening-C2.dwg Tekeningnummer Getekend Concept Formaat A0-A1 divers 03 Inventarisatiedatum Bijlagenummer Datum aanmaken RZ

34 NAP m Trap 1 Trap 2 Trap 3 Trap 4 Trap Aanbrengen klemgording 2x150x100mm hoogte trap Hoogte uitsparing Hoogte bodem mv mv wp mv mv wp Aanbrengen betonblokkenmat type Holcim PE-GR7 met geotextiel 0.07 Aanbrengen stortsteen 90% mm 10% mm Aanbrengen betonblokkenmat type Holcim PE-GR7 met geotextiel Aanbrengen damwand hardhout FSC duurzaamheidsklasse I lengte: 3000mm, dikte: 50mm mv mv mv mv wp wp mv Natuurvriendelijke oever 1: wp Onderhoudspad mv Natuurvriendelijke oever 1:5 Onderhoudspad Locatie drijfbalk Locatie uitsparing met afsluiter Trap Trap 2 Trap 3 Locatie uitsparing 1.32 A A' Locatie uitsparing Hoogte Hoogte N Afstand Profiel # G Datum R.L Schaal: 1: Afstand Profiel #I Datum R.L Schaal: 1: Maten in meters Materiaalmaten in millimeters Hoogtematen t.o.v. N.A.P. Project Vispassage Oude Diep vispaaiplaats var tussen 1:2 / 1:10 Onderhoudspad Verklaring Onderdeel Opdrachtgever Profielen en details Vispassage Molenhoeve Waterschap Reest en Wieden Kleurt het landelijk gebied Ontgraven Hoogte Afstand Profiel # H Datum R.L Schaal: 1: Aanvullen Versie Wijziging Datum Getekend Gezien C1 Concept RZ AD C2 Concept RZ AD Projectnummer Schaal Filenaam: P:\P \P5269.1\Werkbestanden\Autocad\ RZ Inrichtingstekening-C2.dwg Tekeningnummer Getekend Concept Formaat A2 Divers 04 Inventarisatiedatum Bijlagenummer Datum aanmaken RZ

35