Mijnheer de Voorzitter van de Economic Development Board Rotterdam, Geachte genodigden, Dames en heren,

Transcriptie

1 TOESPRAAK DOOR KRIS PEETERS VLAAMS MINISTER-PRESIDENT EN VLAAMS MINISTER VAN ECONOMIE, BUITENLANDS BELEID, LANDBOUW EN PLATTELANDSBELEID D.G. Van Beuningenlezing 11 maart 2013 Mijnheer de Voorzitter van de Economic Development Board Rotterdam, Geachte genodigden, Dames en heren, In de zomer van vorig jaar had ik de eer om in Antwerpen een standbeeld in te huldigen van Willem Van Oranje en Filips van Marnix van Sint-Aldegonde, in de 16 de eeuw de burgemeester van Antwerpen. De figuren van deze twee heren, kijken er in verschillende richtingen. De ene naar het Noorden, de andere naar het Zuiden. Daarmee staan ze symbool voor de grensoverschrijdende blik die in Vlaanderen en Nederland vandaag meer regel dan uitzondering is. 1

2 Willem Van Oranje en Marnix Van Sint-Aldegonde zijn twee sleutelfiguren uit onze gezamenlijke geschiedenis. Ze doen ons stilstaan bij het feit dat we veel kunnen leren uit dat gezamenlijk verleden. Zoals de Nederlandse dichter Willem Bilderdijk het ooit verwoordde: In t verleden ligt het heden. In het nu, wat worden zal. We kunnen onze tijd inderdaad niet los zien van wat geweest is. En de beslissingen die we vandaag nemen, geven vorm aan morgen. De tijd van Willem van Oranje en Marnix van Sint-Aldegonde was een cruciale periode in de Vlaams-Nederlandse geschiedenis. De dood van Willem van Oranje in 1584 was een keerpunt in de oorlog met Spanje. Het was een katalysator die tot de Val van Antwerpen en het einde van de Vlaamse Gouden Eeuw zou leiden. Na die val werd alles immers anders. Het dreef Vlaanderen en Nederland uit elkaar. 2

3 Pas 250 jaar later, in 1839, werd de vrije vaart op de Schelde permanent hersteld. En dat is Antwerpen enorm ten goede gekomen. Het heeft zich in die periode opnieuw opgewerkt tot één van de belangrijkste havensteden ter wereld. Antwerpen speelt vandaag dan ook, net als Rotterdam, in de Champions League van internationale havens. Dat is uiteraard te danken aan de ondernemende geesten die al eeuwenlang in Antwerpen rondwaren. Het typisch Vlaams baanbrekend vakmanschap heeft daar zijn werk gedaan. Antwerpen is vandaag - samen met Zeebrugge, Gent en Oostende - en samen met Rotterdam, de logistieke poort van en naar Europa. Want, inderdaad, hier in Rotterdam waren eveneens heel wat ondernemende geesten rond die de haven van Rotterdam hebben doen groeien en bloeien. Dames en heren, De periode van Willem Van Oranje en Marnix Van Sint-Aldegonde leert ons dat beslissingen soms nog eeuwenlang kunnen nazinderen. 3

4 Dat mogen we vandaag niet vergeten. Want ik ben ervan overtuigd dat wij ons opnieuw in een sleutelperiode bevinden. Ik ben ervan overtuigd dat we vandaag de kans hebben om een nieuwe en gezamenlijke Gouden Eeuw tot stand te brengen. Want België en Nederland vormen samen vandaag al een internationale grootmacht. We kunnen dit in de toekomst ten volle uitspelen. Maar daarvoor moeten we de juiste keuzes maken. De keuze voor maximaal overleg en samenwerking. De keuze voor een maximalisering van onze complementariteit. In de afgelopen decennia is de welvaart in Vlaanderen en Nederland ontzettend hard gegroeid. Dat is te danken aan het Rijnlandmodel dat we beiden hebben toegepast. Dat model stoelt op vijf centrale kenmerken, die hun waarde hebben bewezen: 1. Het steunt op de vrije markt omdat dat het beste mechanisme is om economische groei te genereren en welvaart te creëren; 4

5 2. Optimale vrijheid van het privé-initiatief gaat gepaard met persoonlijke verantwoordelijkheid; 3. De overheid organiseert zelf solidariteit en dienstverlening voor de bevolking in de vorm van verplichte sociale zekerheidsvoorzieningen; 4. Sociaaleconomisch is er een nauwe coördinatie tussen vakverenigingen, werkgeversorganisaties en overheid; 5. Een langetermijnvisie op economische waardecreatie staat centraal. Het Rijnlandmodel heeft voor een verdeling van de welvaart gezorgd die geleid heeft tot een sterke middenklasse. En die sterke middenklasse is op haar beurt een motor van de welvaartsgroei geworden. Nooit eerder hebben zoveel mensen tegelijk kunnen genieten van een dergelijke welvaart. Vlaanderen en Nederland behoren vandaag tot de welvarendste volkeren ter wereld. 5

6 Dat mogen we niet vergeten, zeker niet in de economisch moeilijke tijden van vandaag. Zeker niet nu populisme en protectionisme steeds meer de kop opsteken. We bevinden ons vandaag in een geglobaliseerde economie, waarbij we moeten concurreren met opkomende economieën waar de sociale zekerheid nog in de kinderschoenen staat en de lonen een fractie zijn van de onze. Bovendien hebben die landen nog niet dezelfde ambitie als ons op het vlak van duurzaamheid, energie en klimaat. Die landen trekken alle registers open om hun plaats in de wereldeconomie op te eisen. Tegelijk moeten we vaststellen dat het Rijnlandmodel sommigen onder ons risicoschuw heeft gemaakt. Wij willen absoluut alle risico s indekken. Bij sommige risico s is dat nodig, zoals ziekte, invaliditeit en ouderdom. Maar dit mag niet te ver gaan. Onze ondernemers zijn de motor van onze economie. Ze creëren jobs, genereren welvaart en werken aan innovatie. Ze maken met andere woorden de toekomst. 6

7 En ondernemerschap, dat draait nu net om het durven nemen van risico s, het is er een inherent onderdeel van. De taak van een overheid in de 21 ste eeuw, is dan ook om die ondernemers de nodige zuurstof te geven om te kunnen ondernemen. We moeten daarom naar een aangepast model, een model van de Lage Landen. Dat model moet onze eigen troeven combineren met het beste van de Duitse en Scandinavische modellen. De loonkosten en energiekosten moeten significant worden aangepakt, zodat onze bedrijven kunnen blijven concurreren met bedrijven uit de opkomende economieën. Er moet ook voldoende flexibiliteit zijn. We moeten van een systeem van jobzekerheid naar loopbaanzekerheid gaan. De rol van de overheid blijft in dit model van de Lage Landen nog steeds erg belangrijk. De discussie wordt wat dat betreft vandaag fout gevoerd. 7

8 Het gaat over een overheid die de uitdagingen niet uit de weg gaat, maar er alles aan doet om het ondernemerschap te ondersteunen en innovatie te stimuleren, en om de vergrijzing aan te pakken. Dat is in mijn ogen een overheid die haar financiën op orde heeft. De Vlaamse regering heeft al drie jaar op rij haar begroting in evenwicht. Zo houden we de fundamenten stevig. Ook in Nederland gaat men dezelfde weg op. De regering van Mark Rutte heeft moeilijke, maar moedige beslissingen genomen om de begrotingsdiscipline te kunnen bewaren. Ook in Nederland kiest men voor budgettaire orthodoxie. We werken dus beiden aan een stabiel ondernemingsklimaat, waarbij de overheden rechtszekerheid en vertrouwen bieden op microen macro-economisch vlak. In het model van de Lage Landen moet de overheid ook de globalisering omarmen en niet afstoten. 8

9 Nederland en Vlaanderen hebben zeer open economieën. Onze band met het buitenland is onze levenslijn. Het is dankzij die band dat we zo hoog op de internationale welvaartsladder staan. We zijn daarbij in de eerste plaats elkaars beste klant en leverancier. In de eerste tien maanden van 2012, was de Vlaamse uitvoer naar Nederland goed voor 32,5 miljard euro. Dat is 5,4% meer dan in dezelfde periode in 2011 en maar liefst 23% meer dan in De import vanuit Nederland liep zelfs op tot meer dan 51 miljard euro. Eenzelfde fenomeen zien we op het investeringsvlak. Met 21 projecten zorgden Nederlandse bedrijven voor 13% van alle buitenlandse investeringen in Vlaanderen in Tegelijk gaat onze focus steeds vaker naar steeds verdere oorden. De Vlaamse export naar de BRICS-landen is op 2 jaar tijd met maar liefst 35% gestegen. En aan deze groei lijkt nog geen einde te komen. 9

10 Een essentieel element in het model van de Lage Landen, is dus dat we met die globalisering rekening gaan houden; dat die globalisering een inherent onderdeel van ons model wordt. Dat betekent ook dat we onze buren niet langer als de grote concurrent zien, maar wel als natuurlijke bondgenoot in de wereldwijde economische concurrentiestrijd. De economische crisis is wat dat betreft een katalysator geweest voor versterkte samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen. Ze heeft immers kristalhelder gemaakt dat we in hetzelfde schuitje zitten en dezelfde uitdagingen delen. En eigenlijk is dat geen uniek gegeven. In het verleden zijn we wel vaker naar elkaar toegegroeid op moeilijke momenten. Denk maar aan het einde van de Scheldetol in Die kwam er omdat België en Nederland beiden bedreigd werden door de groeiende Pruisisch-Franse spanningen. Of kijk naar de opstart van de Benelux, bijna een eeuw later. 10

11 Dat was nog een uitloper van de verbeterde Belgisch-Nederlandse verhoudingen die ontstaan waren toen beide regeringen samen in Londen zaten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Crisissen leiden dus tot opportuniteiten. Dat leert de geschiedenis ons, en dat is vandaag niet anders. In deze geglobaliseerde economie is de Deltaregio onze gezamenlijke troef bij uitstek. Zeker op het logistieke vlak moeten we de kracht van de Deltaregio ten volle uitspelen. Multinationals kiezen immers niet langer voor de haven van Antwerpen of voor de haven van Rotterdam als logistieke uitvalsbasis. Neen, zij kiezen voor de Deltaregio. Zij kiezen voor een geheel van diensten die, dankzij de verscheidenheid en de nabijheid van onze havens, op een heel kleine oppervlakte beschikbaar is. Multinationals kiezen voor de containertrafiek, de breakbulk en de chemische cluster in de leading havens van Antwerpen én Rotterdam. 11

12 Daarnaast gebruiken zij de kleinere havens in de Deltaregio voor specifieke nicheproducten. Vlaanderen presenteert de internationale havens van Antwerpen, Zeebrugge, Gent en Oostende al onder de koepel Flanders Port Area aan het buitenland. Maar ik ben er dus van overtuigd dat we deze samenwerking moeten uitbreiden tot over de grenzen met Nederland. De Vlaams-Nederlandse Delta is onze gezamenlijke unique selling proposition. De som is meer dan de samenstellende delen. Dat is een natuurlijke evolutie in verstedelijkte gebieden als Nederland en Vlaanderen. De klassieke economische centra deinen immers uit. In Vlaanderen heb je de Vlaamse ruit, die het gebied tussen Antwerpen, Leuven, Brussel en Gent beslaat. Daar zitten de meeste grote bedrijven en de beslissingscentra. Maar je ziet steeds vaker dat die afbakening doorbroken wordt. De Kempen bijvoorbeeld, die tussen Antwerpen en Limburg liggen, profileren zich steeds meer als hét hinterland van de Antwerpse haven. 12

13 Een gelijkaardig fenomeen zie je in Nederland, waar de Randstad ook steeds verder uitdeint. En nu zijn we op een punt gekomen waarbij die twee gebieden tegen de landsgrenzen aanbotsen. De Kanaalzone Gent-Terneuzen is daar een mooi voorbeeld van. Daar heb ik vorig jaar nog, samen met Maxime Verhaegen, Bio Base Europe mogen openen. Die grensoverschrijdende samenwerking is een uniek project dat onze regio op de kaart zet als pionier op het vlak van de biogebaseerde economie. En zo zijn er nog heel wat andere voorbeelden, zoals het petrochemisch complex rond Antwerpen- Rotterdam-Terneuzen of de ELAt -hightechdriehoek tussen Eindhoven, Leuven en Aken. Onze economische kerngebieden steken de landsgrenzen dus over en beginnen onvermijdelijk met elkaar te versmelten. Dat bewijst dat de Deltaregio niet langer een theoretisch concept is, maar een realiteit. Dat moeten we erkennen en omarmen. Want de economische slagkracht van die Deltaregio is enorm. 13

14 Als je de Vlaamse ruit, de Randstad, de zuidelijke Nederlandse provincies en Noordrijn- Westfalen samen bekijkt, dan staan we qua verstedelijking, bevolking en economische productiviteit, nummer 3 op de wereldranglijst van metropoolgebieden. Enkel de gebieden tussen Tokyo en Kyoto, en tussen Boston en Washington gaan ons voor. We moeten ons dan ook naar die status gaan gedragen. Onze grote concurrenten zijn niet langer de havens naast de deur, maar wel vergelijkbare clusters van havens aan de Baltische, Adriatische of Middellandse Zee. Betekent dit dat er geen concurrentie meer mag zijn tussen de Nederlandse en Vlaamse havens? Absoluut niet. Betekent dit dat ik pleit voor fusies? In geen geval. Want de concurrentie tussen de havens is net één van de succesfactoren. Het heeft ervoor gezorgd dat onze havens competitief zijn en vandaag op wereldschaal kunnen meedoen. Het heeft ons naar nieuwe hoogtes gedreven. 14

15 Maar ik pleit dus wel voor gezonde concurrentie. Voor concurrentie die meer samenwerking en overleg mogelijk maakt. Voor een gemeenschappelijk clusterbeleid. Voor een gemeenschappelijke innovatie- en infrastructuurstrategie. Want op die manier kunnen we onze logistieke sector de best mogelijke toekomst geven. Het belang daarvan, is enorm groot. Want de logistieke sectoren in Nederland en Vlaanderen zorgen voor een grote toegevoegde waarde en werkgelegenheid. In Vlaanderen alleen al is de logistieke sector goed voor voltijdse jobs en voor 9% van ons BNP. En als ik me niet vergis, ligt dat percentage in Nederland ongeveer even hoog. Het werk is dus absoluut nog niet af. Het model van de Lage landen is nog geen feit. De samenwerking moet nog hechter, nog formeler en nog uitgebreider worden. 15

16 Daarom heb ik, samen met minister-president Rutte, op 4 juli 2011 een belangrijke stap in die richting gezet. Op die dag zijn we een proces gestart waarbij we een gezamenlijke toekomst op lange termijn willen uittekenen. Dat deden we samen met onze ministers van mobiliteit en infrastructuur, én met 11 Vlaamse en Nederlandse captains of industry. Onze discussie ging onder andere over het gezamenlijke standpunt van de 6 Vlaamse en Nederlandse zeehavens over de toekomst van de Deltaregio. In hun position paper zetten ze een aantal gemeenschappelijke principes voor de logistiek-economische ontwikkeling van het Delta-gebied uiteen en deden ze zelf suggesties voor toekomstig overleg en samenwerking. Minister-president Rutte en ikzelf hebben die dag besloten om op korte termijn een gemeenschappelijke economische zending te ondernemen. 16

17 In juli van dit jaar zullen Mark Rutte en ik samen naar het buitenland trekken om de Deltaregio te promoten als een innovatieve en toekomstgerichte regio in het hart van Europa. De voorbereidingen van die zending lopen volop en binnenkort zal u daar ongetwijfeld heel wat meer over vernemen. We besloten die dag ook om een gemeenschappelijke Toekomstverkennings - denkgroep op te richten. Die denkgroep kreeg de opdracht om de gemeenschappelijke uitdagingen in kaart te brengen en ons beleidsaanbevelingen voor te stellen. Voor mij ligt een groot deel van de oplossing voor die gemeenschappelijke uitdagingen in de zogenaamde smart specialisation. Op basis van onze innovatiekracht, moeten we focussen op die gebieden waarin we absolute wereldspelers kunnen worden. De Europese Commissie heeft de lidstaten en regio s opgeroepen om smart specialisation strategieën uit te werken, en de Vlaamse regering heeft aan deze oproep gevolg gegeven. 17

18 Afgelopen vrijdag hebben wij op onze ministerraad een dergelijke strategie goedgekeurd. De kern van die strategie is de combinatie van een clusterbeleid dat door de overheid is uitgetekend, en de dynamiek die uitgaat van het ondernemerschap. Want zonder ondernemers kunnen we geen industrie van de toekomst creëren. De Vlaamse regering heeft dat clusterbeleid gedefinieerd in het Nieuw Industrieel Beleid. Via het Nieuw Industrieel Beleid stimuleren we de industrie om te transformeren; om de Fabrieken van de Toekomst te realiseren. Die fabrieken van de toekomst moeten groener, creatiever en competitiever worden. En die fabrieken moeten samenwerken. De klassieke grenzen tussen industrie, onderzoek en overheid moeten vervagen. Maar ook de landsgrenzen moeten vervagen. We weten allemaal dat Vlaanderen en Nederland in dezelfde domeinen kunnen excelleren. 18

19 Chemie, logistiek en healthcare om er maar enkele te noemen. Nederland heeft die sectoren niet voor niets ook in haar topsectorenbeleid opgenomen. De uitdaging zal nu zijn om onze smart specialisation stragegieën te combineren, zodat we elkaar versterken en in die sleuteldomeinen effectief aan de wereldtop kunnen staan. De Toekomstdenkgroep speelt in dat verhaal een cruciale rol. Ik verwacht van hen dan ook concrete aanbevelingen om ons op die weg te zetten. Met deze Toekomstdenkgroep en met de eerste gezamenlijke buitenlandse zending, hebben we een belangrijke stap gezet in de richting van grensoverschrijdende samenwerking op het economische terrein. De volgende stap zal op 8 oktober van dit jaar gezet worden. Op die dag zal ik, op uitnodiging van Mark Rutte, naar Nederland komen voor een nieuw overleg in het kader van het 4 juli - proces. 19

20 De aanbevelingen van de Toekomstdenkgroep en de evaluatie van onze eerste gemeenschappelijke zending, zullen dan op de agenda staan. We blijven dus niet stilzitten. We slaan de hand aan de ploeg. Met deze vernieuwde samenwerking op lange termijn, kunnen we een nieuw tijdperk inzetten in onze bilaterale relaties. Hiermee willen we iedereen voor wie de horizon niet verder reikt dan de staatsgrens, overtuigen. Dames en heren, In begin van mijn uiteenzetting citeerde ik Willem Bilderdijk: In t verleden ligt het heden. In het nu, wat worden zal. Onze gezamenlijke geschiedenis heeft ons gebracht tot waar we nu staan. Nu is het aan onze generatie om een nieuw hoofdstuk te schrijven. Een hoofdstuk dat moet leiden tot een model van de Lage landen en tot een nieuwe Gouden Eeuw. 20

21 Dat dergelijke Gouden Eeuw geen utopie is, merken we vandaag al op cultureel vlak. Daar is de nieuw Gouden Eeuw al aangebroken. De creatieve weelde in Vlaanderen en Nederland is vandaag indrukwekkend. Opnieuw verspreiden onze kunstenaars zich over de hele wereld. De grootste kunsttempels van deze aardbol verwelkomen hen met open armen. Miljoenen kunstliefhebbers zijn geïntrigeerd en gefascineerd door het werk van mensen als Luc Tuymans, Jan Fabre, Anton Corbijn of Marlene Dumas. Ik ben er alvast van overtuigd dat die nieuwe Gouden Eeuw ook op economisch vlak binnen handbereik is. Ik ben ervan overtuigd dat het proces dat Mark Rutte en ikzelf op 4 juli 2011 in gang hebben gezet, zal blijven uitdeinen en blijven groeien. Ik wil daarom vandaag graag afsluiten met een vooruitblik, een toekomstdroom. Hoe zal de Vlaams-Nederlandse samenwerking eruitzien over 20 of 30 jaar? 21

22 Zoals we op 4 juli 2011 al de Vlaamse en Nederlandse ministers van mobiliteit en infrastructuur betrokken in ons overleg, zo zal die bijeenkomst dan misschien wel door onze voltallige regeringen worden bijgewoond. De gezamenlijke zendingen tussen de Nederlandse en de Vlaamse ministers-presidenten zullen ook nog steeds bestaan en een jaarlijkse gewoonte zijn. Samen zullen die twee heren of dames elk jaar opnieuw de Deltaregio in een andere windstreek gaan promoten. En ze zullen dan veel te vertellen hebben. Want die Deltaregio is tegen dan een regio die wereldwijd bekend staat als hét logistieke centrum van Europa. De BRICS-landen zullen de Deltaregio gebruiken als toegangspoort naar Europa. De Next-11 landen, die hun internationalisering hebben doorgezet, zullen die poort volop ontdekt hebben. Samen zullen wij de belangrijkste handelspartner zijn voor al die nieuwe economische grootmachten. 22

23 En hun bedrijven zullen hier investeren. Want de chemiecluster Antwerpen-Rotterdam-Rijn- Ruhrgebied zal nog steeds wereldleider zijn. Dat voorspel ik trouwens niet alleen. Deloitte heeft vorig jaar in een uitgebreide studie bekeken hoe onze cluster zal evolueren. En ongeacht de veranderingen op geopolitiek en economisch vlak, zal die cluster aan de top blijven. Net omdat wij in de Deltaregio innovatie voorop stellen. Net omdat overheden, onderzoekers én ondernemers hier vandaag al volop bezig zijn om de toekomst voor te bereiden. In die toekomst zal ook nog steeds plaats zijn voor onze gezamenlijke cultuur, onze gezamenlijke taal en ons gezamenlijk erfgoed. Over de hele wereld zullen Vlaams-Nederlandse cultuurhuizen bestaan, die de Gouden Eeuw ook op cultureel vlak uitdragen. De wereld zal de Deltaregio leren kennen als een streek waar economie, natuur en cultuur hand in hand gaan. 23

24 Als een regio die geleerd heeft uit het verleden en daar versterkt is uitgekomen. Als een regio die vanuit dat verleden begrepen heeft dat we de globalisering moeten omarmen en de opportuniteiten moeten grijpen. Dat is de toekomst die ik zie, dames en heren. Dat is waar een model van de Lage Landen naar kan leiden. Naar een Deltaregio die innovatief, vooruitstrevend en welvarend is. Naar meer en sterker ondernemerschap. Naar ongekende culturele, ecologische en economische hoogtes. Naar industriële clusters die aan de absolute wereldtop staan. Naar een ontzettend intensieve Vlaams-Nederlandse samenwerking. Naar, inderdaad, een nieuwe Gouden Eeuw. Ik dank u. 24