straks. gratis STRAKSVOORDEKLAS TIJDSCHRIFT VOOR STUDENTEN OP LERARENOPLEIDINGEN EEN UITGAVE VAN DE ALGEMENE ONDERWIJSBOND JANUARI 2003

Transcriptie

1 straks. EEN UITGAVE VAN DE ALGEMENE ONDERWIJSBOND JANUARI 2003 STRAKSVOORDEKLAS TIJDSCHRIFT VOOR STUDENTEN OP LERARENOPLEIDINGEN IN HET DIEPE: BEGINNERS OVER HUN EERSTE BAAN. VLIEGENDE CARRIÈRESTART. HET ZIT IN DE FAMILIE: ROBERT & JOKE. ZELFVERZEKERD VOOR DE KLAS; TIEN TIPS. HET TIENMINUTENGESPREK. WIJZE WIES OVER VERZUURDE EN WIJZE MENTOREN. gratis

2

3 INHOUD: 8. EEN VLIEGENDE CARRIÈRESTART 10. HET TIEN- MINUTENGESPREK 12. ONDERWIJSASSISTENTEN WORDEN VAAK MISBRUIKT 16. IN HET DIEPE; VIJF BEGINNERS OVER HUN EERSTE BAAN 22. ZELFVERZEKERD VOOR DE KLAS; TIEN TIPS 24. LEREN EN WERKEN IN UTRECHT EN VERDER: 4. NIEUWS: BEELD LERAARSBEROEP TE ROMANTISCH 14. UITSLAG LEZERSENQUÊTE: DE IDEALE SCHOOL STAAT DICHT BIJ HUIS 20. HET ZIT IN DE FAMILIE: ROBERT & JOKE 27. WIJZE WIES OVER VERZUURDE EN WIJZE MENTOREN 28. STRAKSVOORDEKLAS-ENQUÊTE: DE POPULAIRSTE KLAS STRAKSVOORDEKLAS wordt graag op de hoogte gehouden van nieuws en initiatieven op alle opleidingen. Stuur daarom jullie eigen opleidingsblad aan redactie STRAKSVOORDEKLAS, POSTBUS 2875, 3500 GW UTRECHT. Verder zijn we op zoek naar medewerkers die het leuk vinden een bijdrage te leveren aan het magazine of nieuwtjes en onderwerpen willen aandragen. Interesse? Mail naar COLOFON STRAKSVOORDEKLAS is een uitgave van de Algemene Onderwijsbond Jaarbeursplein 22, Utrecht POSTADRES: Postbus 2875, 3500 GW Utrecht TELEFOON: STRAKSVOORDEKLAS verschijnt vier maal per jaar in een oplage van exemplaren en wordt gratis verspreid op alle pabo s, lerarenopleidingen vo/bve en de universitaire lerarenopleidingen. STRAKSVOORDEKLAS wordt mede mogelijk gemaakt door Het Zilveren Kruis. UITGEVER: Robert Sikkes HOOFD- EN EINDREDACTIE: Yvonne van de Meent WEBSITE: Han van Almere MEDEWERKERS AAN DIT NUMMER: Leonie Bleumers, Nely van Dam, Richard Hassink, Els Heuts, Hanne Obbink, Eva Prins, Tineke Snel, Rob Voorwinden, Rineke Wisman en Wijze Wies. FOTO S: Joost Grol GRAFISCH ONTWERP: Typetank: Ivo de Boer, René van den Berg en Peter van Dorst ( DRUK: De Volharding BV, Amsterdam ADVERTENTIE-EXPLOITATIE: VVP, Verenigde Periodieken, Postbus 433, 2040 AK Zandvoort, , VACATURES Goed nieuws voor alle lezers van Straks. Hoewel de economie in het slop zit en afgestudeerde hbo ers en academici steeds meer moeite hebben met het vinden van een passende baan, ziet de toekomst er voor leraren zonnig uit. De komende jaren gaan duizenden docenten van hun pensioen genieten. Bovendien groeit het aantal leerlingen. Er zijn dus veel nieuwe leraren nodig. Heel veel. Het Researchcentrum voor onderwijs en arbeidsmarkt in Maastricht heeft becijferd dat er tussen 2004 en 2008 in het basisonderwijs banen vrijkomen; in het voortgezet onderwijs en het beroepsonderwijs zijn er bij elkaar zelfs nieuwe leraren nodig. Ook als iedereen die nu een lerarenopleiding volgt na het afstuderen voor de klas gaat staan, zijn al die vacatures niet op te vullen. Strakslezers, jullie hebben een goede keuze gemaakt. Het land heeft jullie nodig en jullie kunnen rustig een baan uitzoeken die bij je past. Dat zou je niet zeggen als je de arbeidsmarktavonturen van Kyrsten, Harm, Paula, Wouter en Nadine leest. Zij studeerden afgelopen zomer af en begonnen in augustus aan hun eerste onderwijsbaan. Hoewel ze eigenlijk in de bovenbouw van een basisschool aan de slag wilde, nam Kyrsten Jongenotter genoegen met een baan in groep 4. De kersverse geschiedenisdocent Harm Mulder keerde terug naar zijn stageschool, waar hij 23 uur voor vmbo-leerlingen staat, terwijl hij zijn stage doorbracht in havo/vwo-klassen. Bovendien kreeg hij ongevraagd een mentorschap in de maag gesplitst. En Wouter Munsterman geeft boekhouden aan een roc, terwijl hij dat een bijzonder saai vak vindt. Dames en heren studenten, laten we afspreken dat jullie in 2004 wat kritischer worden bij het solliciteren. Jullie hoeven niet blij te zijn dat je werk hebt; scholen mogen in hun handjes knijpen dat jullie bij hun willen werken. En de school die het beste bij je past is niet automatisch degene die je al kent omdat je er stage hebt gelopen. Probeer uit te vinden wat je belangrijk vindt in je werk. Neem rustig de tijd om uit te zoeken of de school die een vacature heeft, aan jouw wensen voldoet. Zeg gerust een keer nee als je een baan kunt krijgen, maar twijfelt of het de baan is die je zoekt. De komende vijf jaar ontstaan er vacatures in het onderwijs. De baan die bij jou past, zit daar ook bij! Yvonne van de Meent Hoofdredacteur De volgende Straksvoordeklas verschijnt in maart 2004 STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI

4 Nieuws Redactie Yvonne van de Meent Bijdragen Leonie Bleumers, Richard Hassink en Robert Sikkes ARBEIDSMARKT VOOR LERAREN BLIJFT GOED Scholen zullen de komende jaren grote moeite blijven houden om aan voldoende docenten te komen. Dat blijkt uit het rapport De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2008 dat het Researchcentrum voor onderwijs en arbeidsmarkt (Roa) van de Universiteit Maastricht in december vorig jaar publiceerde. In het basisonderwijs zijn vanwege leerlinggroei en de pensioengolf de komende vijf jaar ruim nieuwe leerkrachten nodig. In het voortgezet onderwijs en in het beroepsonderwijs gaat het in de periode 2004 tot en met 2008 zelfs om ruim vrijkomende banen. Het is duidelijk dat slechts een beperkt deel daarvan door afgestudeerden van de lerarenopleidingen kan worden opgevuld. Verwacht wordt dat er in die periode jongeren aan de pabo s afstuderen. Als zij allemaal in het onderwijs gaan werken, is daarmee zo n zeventig procent van de behoefte aan leraren basisonderwijs gedekt. Bij de lerarenopleiding voortgezet onderwijs is de situatie problematischer. Het Roa verwacht dat de komende vijf jaar ongeveer studenten hun papieren halen. Als zij allemaal kiezen voor een baan in het onderwijs is ternauwernood een kwart van de vraag naar leraren in het voortgezet en beroepsonderwijs gedekt. Het Roa berekent geen exacte tekorten, maar maakt op basis van alle gegevens een knelpuntenindicator. Voor vrijwel alle leraarsberoepen staat deze in het rood. De grootste problemen ontstaan bij docenten exacte vakken, medische vakken en verzorging (voornamelijk beroepsonderwijs) en bij leraren maatschappijvakken (economie, geschiedenis, aardrijkskunde). Ook is er een tekort aan taaldocenten, maar niet zo hevig. Lichamelijke opvoeding wordt bij de docentberoepen niet apart geteld, maar daar overtreft de vraag licht het aanbod (2600 banen tegen 2300 afgestudeerden in de komende vijf jaar). Overigens hebben vrijwel alle hbo-opgeleiden een behoorlijke kans op de arbeidsmarkt. Het allerbeste perspectief is er voor afgestudeerden van documentatieopleidingen, daar is een schreeuwende behoefte aan. Het werk betaalt Gemiddeld maandsalaris starters vak per maand tov hbo ers docent gymnastiek 2172 hoog docent exact 2171 hoog docent basisonderwijs 2111 hoog docent talen 2033 gemiddeld docent maatschappij 1997 gemiddeld hbo-documentatie 1956 gemiddeld docent expressie 1907 laag hbo-toerisme 1607 laag bron: Roa, Arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2008 niet fantastisch, maar op het hbo-gemiddelde. Het slechtste vooruitzicht hebben hbo-studenten toerisme: weinig banen en nog een laag salaris ook. Voor studenten aan alle soorten lerarenopleidingen ligt de situatie erg gunstig. Zij verdienen goed en maken enorm veel kans op een baan. Het salaris van pas afgestudeerden voor de meeste lerarenberoepen is relatief hoog ten opzichte van hun leeftijdsgenoten die buiten het onderwijs gaan werken. Dat heeft te maken met de behoorlijke beginsalarissen en het feit dat starters in het onderwijs snel een volledige baan krijgen. Vooral jonge gymnastiekdocenten zijn spekkoper. (RS) BEELD LERAARSBEROEP TE ROMANTISCH Ruim tien procent van de pas-afgestudeerde leraren zou een andere studie hebben gekozen als ze een beter beeld hadden gehad van het leraarsberoep. Vooral afgestudeerden van de lerarenopleidingen voortgezet onderwijs hebben spijt van hun studiekeuze. Van de kersverse docenten verzorging, economie en maatschappij zegt rond de veertig procent het onderwijs zo snel mogelijk weer uit te willen. Pabo-afgestudeerden en docenten lichamelijke opvoeding hebben veel minder vaak spijt van hun studiekeuze. Dat blijkt uit onderzoek van het Researchcentrum voor onderwijs en arbeidsmarkt (Roa) in Maastricht. Het leraarsberoep is blijkbaar zwaarder dan jongeren bij de start van hun studie denken, constateert Roa-onderzoeker Lex Borghans. Onze interpretatie is dat jongeren er pas laat achterkomen dat het een zwaar beroep is. Het is ook niet niets: een klas met dertig kinderen in toom houden en dan soms nog zelf de wc s schoonmaken ook. Misschien wordt het beeld van het onderwijs ook te romantisch gemaakt, bijvoorbeeld door reclame. Als mensen zulke filmpjes geloven en de praktijk stemt daar niet mee overeen, dan krijg je problemen. Het Roa keek naar het aantal afgestudeerden dat spijt zegt te hebben van de studiekeuze en op basis van het beroepsbeeld alsnog zou 4. STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI 2004.

5 willen switchen naar de tweede studievoorkeur. Op het eerste gezicht lijkt dat voor de lerarenopleidingen gunstig uit te pakken. Bijna 1500 pas-afgestudeerden geven aan dat ze, kijkend naar het leraarsberoep en de tekorten in die sector, graag alsnog het onderwijs in willen. Maar de groep afhakers op de lerarenopleidingen is veel groter. Maar liefst 5500 jongeren, die net hun diploma van de lerarenopleiding hebben gehaald, zeggen dat ze eigenlijk de onderwijssector snel weer uit willen. Het lijkt er dus op dat leerlingen op de middelbare school eerder een te gunstig dan een te ongunstig beeld hebben van het leraarsberoep, concludeert het rapport. Andere hbo-opleidingen hebben daar minder last van. Zou op basis van realistische informatie bij de lerarenopleidingen tien procent minder aan de studie beginnen, bij hbo-verpleegkunde is dat maar vier procent. Een beter beeld helpt de technische universitaire opleidingen juist vooruit: zij zouden vijf procent meer studenten kunnen krijgen. (RS) TEGEMOETKOMING STUDIEKOSTEN TOT 2008 PARTNERONAFHANKELIJK Studenten aan de lerarenopleidingen die geen recht hebben op studiefinanciering kunnen een tegemoetkoming in de studiekosten aanvragen. Bij het toekennen van het bedrag wordt tot 2008 geen rekening gehouden met het inkomen van de partner van de student. Dat heeft minister van onderwijs Maria van der Hoeven eind december voorgesteld. Ongeveer 35 procent van de aanvragers zou geen tegemoetkoming krijgen als het partnerinkomen wel zou meetellen. Het gaat daarbij vooral om vrouwen tussen de 30 en 45 jaar die een deeltijdopleiding lerarenopleiding volgen. Omdat er een groot tekort is aan leerkrachten, wil minister Van der Hoeven financiële drempels om leraar te worden zo veel mogelijk wegnemen. Mensen die hun baan opzeggen of minder gaan werken om een (deeltijd)lerarenopleiding te volgen, krijgen te maken met een flink inkomensverlies. Dat wordt door het toekennen van een tegemoetkoming in de studiekosten enigszins gecompenseerd. In het studiejaar 2002/2003 werd per student maximaal 1130 euro uitgekeerd. Alleen bij een inkomen onder de euro per jaar kan een student rekenen op het maximale bedrag. In 2001 maakten 5300 studenten aan de lerarenopleidingen gebruik van de regeling, in 2002 waren dat er al 9500 en in 2003 naar verwachting Minister Van der Hoeven heeft dit jaar 9,5 miljoen euro uitgetrokken voor de tegemoetkoming in de studiekosten van de leraren in de dop. (YvdM) STAGE IN FRANKRIJK Die Franse leerkrachten zijn soms keihard Eén ding heb ik zeker geleerd: als je voor een stage naar het buitenland gaat, zorg dan dat je de taal goed beheerst, zegt Maarten Molenkamp (21) uit Steenwijk. Begin 2003 vertrok de vierdejaars student van de Pabo Meppel met een medestudente naar Lyon voor een stage van drie maanden. Eigenlijk wilde het tweetal naar Engeland, maar die stageplekken bleken allemaal al vergeven. We hebben toen nog even Zweden overwogen, maar uiteindelijk is het Frankrijk geworden. Na tien lesjes Frans en een voorbereidend programma op de universiteit in Lyon waren de Nederlandse pabo-studenten te gast bij drie verschillende basisscholen in Lyon. Op elke school bleven ze drie weken. Eigenlijk hebben we alleen op de tweede school voor de klas gestaan, maar dat was een bijzondere ervaring. Onze beheersing van de Franse taal was niet al te best. Daardoor stonden we regelmatig alleen te gebaren met de kinderen, maar we begrepen elkaar prima. Toch was niet iedereen even begripvol als de kinderen, vertelt Maarten. De leerkrachten en medestudenten verwachtten wel allemaal dat we vloeiend Frans zouden spreken. Wat dat betreft zijn die Fransen behoorlijk arrogant. Ordeproblemen had Maarten niet tijdens zijn lessen. De kinderen vonden het zo bijzonder dat wij Nederlanders daar stage liepen dat ze zich vrij rustig hielden. En als het dan toch eens uit de hand dreigde te lopen, dan riep ik in mijn bagger-frans arrêt. Of de leerkracht greep van achter uit de klas in. Over die leerkrachten was Maarten over het algemeen minder goed te spreken. Ze waren vaak keihard tegen de kinderen. Ik kan me nog herinneren dat een juf een keer heel erg uitviel tegen een leerling. Dat meisje zat echt met tranen in haar ogen, terwijl ze eigenlijk niets verkeerd had gedaan. Gelukkig is dat in Nederland veel gematigder. Het viel Maarten op dat het primaire onderwijs in Frankrijk enorm veel verschilt met het Nederlandse systeem. Er wordt daar veel nadruk gelegd op expressievakken, zoals drama, kunst en poëzie. In een groep 4 waar we observeerden, kregen kinderen uitleg over kubisme en in weer een andere groep moesten kinderen hele gedichten uit hun hoofd leren en voordragen. Maarten denkt met een goed gevoel terug aan zijn tijd in Lyon. Het was erg relaxed. We trokken veel op met andere buitenlandse studenten en hebben genoten van het uitgaansleven. En tja, dat hebben we in Meppel toch niet echt. (RH) STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI

6 Nieuws DEN HAAG RESERVEERT WONINGEN VOOR LIO S Pabo-student Rob van der Werff ontving begin december van onderwijswethouder Pierre Heijnen de sleutel van zijn nieuwe onderkomen in Den Haag. Deze maand startte de student uit Winterswijk met zijn lio-stage bij een zwarte school in de Haagse Transvaalwijk. De gemeente Den Haag heeft op 11 december 2003 een convenant gesloten met aantal woningcorporaties en verhuurders. Startende leerkrachten, lio s en duale studenten die van buiten de stad komen krijgen met voorrang een woning aangeboden. Voor studenten is woonruimte beschikbaar in panden die op termijn gesloopt moeten worden. Het wonen in zo n slooppand kost ze zestig tot honderdvijftig euro per maand. Door woonruimte te reserveren voor onderwijspersoneel wil Den Haag het lerarentekort in de stad verminderen. Rob van der Werff studeert aan de Hogeschool Iselinge in Doetinchem en woont bij zijn ouders in Winterswijk. Zijn tijdelijk onderkomen in Den Haag deelt hij met twee andere Iselinge-studenten die hun lio-stage in Den Haag doen. In januari is hij gestart met zijn werk bij de openbare Pretoriusschool, in de Transvaalwijk. De Iselinge-student wil graag ervaring opdoen met multicultureel onderwijs. In de Achterhoek hebben we niet zoveel allochtonen. Daarom sprak een lio-stage in Den Haag mij wel aan. Maar het huisvestingsaanbod heeft ook een rol gespeeld bij deze keuze. De woonruimte was overigens sneller gevonden dan de lio-plaats. Ik heb wel vijftig basisscholen gebeld en uiteindelijk twee gesprekken gehad. Bij beide scholen kon ik komen. Maar het is dus niet zo dat de lio-plaatsen in Den Haag voor het oprapen liggen. Van der Werff heeft wel een lio-salaris bemachtigd. Dat is beleid in Den Haag; alle lio-stagiairs worden betaald. Als Van der Werff zijn stage met succes afrondt, krijgt hij in Den Haag een baan aangeboden, maar de Achterhoeker weet nog niet of hij in stad wil blijven werken. Bij ons zijn er momenteel niet veel vacatures, dus misschien blijf ik wel. Door deze stage heb ik in ieder geval de keus. (YvdM) Meer informatie: foto projectgroep Salto Den Haag OPLEIDINGEN VOOR SPORTLERAREN IN ORDE Studenten aan de lerarenopleiding lichamelijke opvoeding moeten beter voorbereid worden op werken in het vmbo. Dat stelt de visitatiecommissie in het rapport Kwaliteit in beweging, dat eind vorig jaar verscheen. De commissie beoordeelde de kwaliteit van vijf lerarenopleidingen en drie opleidingen die studenten klaarstomen voor (management)functies in de sportwereld. De lerarenopleidingen zijn erop vooruit gegaan sinds de vorige visitatie; ze zijn nu duidelijk gericht op het docentschap. De docenten die ze afleveren, moeten van alle markten thuis zijn. Ze geven sportlessen op basisscholen, in het voortgezet onderwijs, het speciaal onderwijs en het beroepsonderwijs. De visitatiecommissie vindt dat de opleidingen meer aandacht moeten besteden aan het vmbo omdat zestig procent van de leerlingen in het voortgezet onderwijs daar zit en omdat de ervaring leert dat het lesgeven in het vmbo een specifieke benadering vraagt. Over de programma s van de opleidingen voor sportleraren is de commissie verder tevreden. De opleidingen luisteren goed naar de wensen van het werkveld en de studies sluiten goed aan op de vooropleiding. Studenten worden bovendien overal goed begeleid. De keurmeesters zijn minder tevreden over de toetsing en ook de wetenschappelijke oriëntatie laat te wensen over. De visitatiecommissie beoordeelde de opleidingen op 25 onderdelen met goed, voldoende of Ranglijst Hanzehogeschool Groningen 34 Hogeschool Windesheim Zwolle 34 Fontys Hogescholen Tilburg 32 Hogeschool van Amsterdam 32 Haagse Hogeschool 24 onvoldoende. Als de score goed twee punten oplevert, een voldoende één punt en een onvoldoende nul punten, kan een opleiding vijftig punten scoren. Met ieder 34 punten voeren de lerarenopleidingen van de Hanzehogeschool in Groningen en de Hogeschool Windesheim in Zwolle de aldus samengestelde ranglijst aan. De commissie prijst de onderwijsvisie van de Groningse sportopleiding uitvoerig. De opleiding is zeer ver met de vorming van de student in het docent zijn. En de Zwolse opleiding maakt het adagium teach as you preach volledig waar. De lerarenopleiding van de Haagse Hogeschool bengelt met 24 punten onderaan de ranglijst. De keurmeesters zijn vooral ontevreden over de kwaliteitsbewaking en over de toetsen. Ook het personeelsbeleid kreeg een onvoldoende. Volgens de visitatiecommissie heeft de Haagse opleiding tijdens de overschakeling naar probleemgestuurd onderwijs roofbouw gepleegd op het personeel. (LB) 6. STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI 2004.

7 BREDE SCHOOL RUKT OP Het aantal brede scholen neemt toe. In 2003 zijn er vijftig bijgekomen, waarmee het totale aantal nu op vijfhonderd uitkomt. En als de gemeenten al hun woorden omzetten in daden telt Nederland in 2010 twaalfhonderd brede scholen. In de helft van de Nederlandse gemeenten wordt inmiddels gewerkt aan de totstandkoming van brede scholen. Grote en middelgrote steden zijn er vrijwel allemaal meer bezig; de kleinere gemeenten met minder dan inwoners blijven achter bij deze ontwikkeling. Dat blijkt uit het rapport Brede scholen in Nederland - Jaarbericht 2003 dat in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en drie ministeries is gemaakt. De brede school wordt ook steeds breder. Tot nu bundelde zo n instelling meestal een basisschool, een peuterspeelzaal, kinderopvang en voor- en naschoolse opvang. Steeds vaker doen ook sport-, cultuur- en welzijnsorganisaties mee. Ook steeds meer scholen in het voortgezet onderwijs omarmen het concept. Meestal zijn dat vmbo-scholen die hun krachten bundelen met sportclubs en culturele instellingen. (YvdM) Oberon jaarbericht 2003 Het rapport Brede scholen in Nederland is te vinden op de website van het ministerie van onderwijs: s d Limburgse gulheid Limburgse onderwijsassistenten die willen doorstromen naar de pabo zijn goed af. Bij de Hogeschool Zuyd kunnen zij in drie jaar hun diploma halen. Bovendien ontvangen ze een financiële tegemoetkoming van 287 euro per maand. Leon Sluijsman, directeur van de pabo Heerlen verklaart de gulheid: Een groot aantal studenten was al actief als onderwijsassistent en ontving dus een salaris. Binnen de opleiding lopen ze per week 2,5 dag stage. Voor één dag ontvangen zij salaris, zodat ze qua geld niet helemaal droog komen te staan. In september 2003 zijn 26 onderwijsassistenten aan het verkorte pabo-traject begonnen. deditie Zuyd nr 8 ddddddddddddddddddddddddddddddd Orde houden In plaats van klassikaal een jongen of meisje tot de orde roepen, kun je er beter naar toe lopen en de druktemaker aanraken en kort aanspreken, adviseert docent Marlijn van den Nouwland. Pabo-studenten van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen kunnen een training orde houden volgen. Het zijn vier sessies van ieder drie uur. Van den Nouwland weet dat lang niet alle studenten met ordeproblemen naar deze training komen. Jammer, want de problemen kunnen verergeren als je eenmaal voor de klas staat, waardoor een afgestudeerde soms na een jaar al afhaakt. Doodzonde. dsensor nr 8 ddddddddddddddddddddddddddddddd Spelling (1) Docenten klagen veel en vaak over spelfouten van studenten, maar kunnen ze zelf wel spellen? De redactie van de Hanze nam de proef op de som en liet een groep personeelsleden en vier groepen studenten van de Hanzehogeschool Groningen een dictee maken. De groepen bestonden ieder uit 45 personen. De medewerkers vielen door de Nieuws UIT DE HOGESCHOOLPERS mand. Zij maakten de meeste fouten, in totaal 123. Vooral bij de woorden liniaal, groentesoep en hartstikke ging het vaak mis. Pabo-studenten blijken met afstand de beste spellers; zij maakten samen negentig fouten. Communicatiestudenten en kunstenaars in de dop eindigden met 103 fouten op de gedeelde tweede plaats. Bij de techniekstudenten ging het 107 keer mis. dhanze nr 7 ddddddddddddddddddddddddddddddd Spelling (2) Ik ben in alle talen goed, behalve in Nederlands. Inge Everts, derdejaars aan de pabo van de Avans Hogeschool in Breda deed mee aan het dictee dat georganiseerd werd door de redactie van de hogeschoolkrant Impuls. Ze blijft moeite houden met de d, t en dt s. Op de pabo moet je een spellingstoets doen. Die mag je twee keer overdoen. Als je het dan nog niet gehaald hebt, moet je van school. Ik heb het gelukkig net binnen, maar verder wordt er niets meer aan spelling gedaan. dimpuls nr 11 ddddddddddddddddddddddddddddddd Op eigen benen De Groningse pabo van de Christelijke Hogeschool Nederland krijgt een eigen gebouw. Sinds vier jaar woont de christelijke pabo samen met de openbare pabo en de verpleegkundeopleidingen van de Hanzehogeschool en dat bevalt maar matig. Studenten klagen over inadequate bewegwijzering, een gebrek aan computers en werkplekken, te weinig lokalen voor probleem gestuurd onderwijs, roosterproblemen en onvoldoende klimaatbeheersing, schrijft de hogeschoolkrant. Die problemen zijn verleden tijd als de pabo in september zijn intrekt neemt in het voormalige kantoor van een waterleidingbedrijf, verwacht de directie. In het pand wordt voor bijna 1,8 miljoen euro verbouwd voor de 390 studenten en hun docenten verhuizen. dchn krant nr 8 s d STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI

8 Een vliegende Coach of tutor worden op kosten van de baas Op kosten en in de tijd van de baas studeren; beginnende leraren van 45 Brabantse scholen krijgen die kans. Ze kunnen zich tijdens de eerste vier jaar van hun loopbaan ontwikkelen tot coach, tutor of ict-deskundige. Het credo eens leraar, altijd leraar gaat voor hen niet meer op. Het lijkt mij niks om tot mijn 65ste alleen maar les te geven. Tekst Els Heuts Beeld Typetank Ik wil niet mijn leven lang voor de klas staan, zegt Guy Merlmheytens (18) beslist. Dat lijkt mij erg saai worden. De eerstejaars wiskunde heeft een strak toekomstplan. Na de lerarenopleiding wil hij een aantal jaren lesgeven, zijn eerstegraadsbevoegdheid halen en dan het bedrijfsleven in. Merlmheytens is lang niet de enige leraar in de dop die opziet tegen een leven lang voor de klas. Uit een in 2002 gepubliceerde studie van het Instituut voor arbeidsmarktvraagstukken in Tilburg blijkt dat veel jonge leerkrachten al na een paar jaar gedesillusioneerd het onderwijs verlaten. Ze zijn teleurgesteld over het gebrek aan begeleiding, het geringe carrièreperspectief en het slechte management. De Fontys Hogescholen en Ons Middelbaar Onderwijs (OMO), dat 45 scholen voor voortgezet onderwijs in Noord-Brabant bestuurt, hebben de handen ineen geslagen om de uittocht van jonge leraren een halt toe te roepen. Beginnende leerkrachten die voor het Brabantse schoolbestuur werken, krijgen de eerste vier jaar van hun loopbaan begeleiding en nascholing van Fontys. Ze kunnen zich specialiseren tot bijvoorbeeld coach, tutor of ict-deskundige. De nascholing wordt afgesloten met een certificaat. Het loopbaantraject start in Er is het schoolbestuur veel aan gelegen om het beroep van leraar aantrekkelijker te maken. Het beroep is uitgewoond en hard toe aan herwaardering. We kunnen wel initiatieven afwachten van het ministerie, maar die gaan allemaal uit van frontaal, klassikaal lesgeven. Dat is een verouderd concept dat niet meer werkt, stelt projectleider Jos Hulsker van OMO. Veertig procent van de afgestudeerden van de lerarenopleidingen komt nu niet in het onderwijs terecht. En er is vijftig procent uitval tijdens de opleiding. Dat moet aangepakt worden. Uit de fuik OMO vindt dat er meer variatie in onderwijsberoepen moet komen, dat maakt het werk aantrekkelijker. Het schoolbestuur zet dan ook hoog in op taak- en functiedifferentiatie. Vroeger was je gedoemd je leven lang leraar te blijven. Andere sectoren zaten niet te wachten op mensen uit het onderwijs. De fuik van eens leraar, altijd leraar willen wij voorkomen door de emplooibaarheid van leerkrachten te vergroten, zegt OMO-voorzitter Rob Kraakman. Er gebeurt nu al meer in scholen dan alleen lesgeven, weet hij. Als voorbeeld noemt hij de prijsvraag die een van zijn scholen net heeft gewonnen met het bouwen van websites. Leerkrachten die zich daarin hebben gespecialiseerd, kunnen gemakkelijker buiten het onderwijs terecht. Zo creëer je een breed loopbaanperspectief. De regeling klinkt riant. De scholing maakt deel uit van de normjaartaak en mag dus in werktijd worden gevolgd. De jonge leraren krijgen een individueel traject aangeboden. Aan de hand van een persoonlijk ontwikkelingsplan en assessments wordt bekeken in welke richting zij zich willen specialiseren. Docenten die aangeven dat ze deels in het onderwijs willen werken en deels op hun eigen vakgebied, kunnen modules volgen bij Fontys om hun vakkennis op peil te houden. Ook het halen van een eerstegraadsbevoegdheid op kosten van de baas behoort tot de mogelijkheden. Dit jaar wordt gebruikt om de plannen verder te ontwikkelen. In samenspraak met OMO ontwikkelen wij het traject, vertelt Elly Schure, beleidsmedewerker bij Fontys. We hebben natuurlijk al veel in huis 8. STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI 2004.

9 carrièrestart aan opleidingen. Iemand die zich bijvoorbeeld wil specialiseren in remedial teaching kan terecht bij ons opleidingcentrum speciale onderwijszorg. Leerlingbegeleiding Net afgestudeerd en meteen weer verder studeren. Wat vinden aankomende leraren daarvan? Het lijkt mij heel fijn om extra ondersteuning te krijgen, zegt Mariska van Zundert, tweedejaars Duits. Ik wil na mijn opleiding als docent aan de slag, maar het lijkt mij niks om tot mijn 65ste alleen maar les te geven. Ik wil me graag specialiseren in leerlingenbegeleiding of in het mentorschap. Ik juich het toe als ik daarvoor de mogelijkheid krijg. Ook Eline Geertsen, tweedejaars Engels, wil graag haar mogelijkheden verbreden. Ze is in ieder geval van plan een eerstegraadsbevoegdheid te halen, maar een specialisatie ziet ze ook wel zitten. Stefan de Laat, eerstejaars wiskunde, kan zich nu nog niet voorstellen dat jij uitgekeken raakt op het lesgeven. Ik heb heel bewust gekozen voor het leraarschap, maar misschien dat ik er later anders over ga denken. En dan kan een specialisatie wel nuttig zijn. Maar Joris Jacobs, ook eerstejaars wiskunde, twijfelt aan het nut van een scholingstraject. Ik denk dat je al redelijk klaargestoomd bent als je van de opleiding komt. Je hebt dan veel stages gehad. Ik weet niet of je dan nog begeleiding nodig hebt. Hij kan zich best voorstellen dat hij na tien of vijftien jaar het onderwijs voor gezien houdt. Maar dat zie ik tegen die tijd wel, zegt hij. Ik ga daar niet meteen na mijn opleiding al op anticiperen. Bovendien loopt het leven toch altijd anders dan je denkt, voegt hij er filosofisch aan toe. Masterklas De doelgroep voor het begeleidingstraject is de eerste lichting van de zogenaamde masterklas die dit jaar afstudeert. OMO en Fontys zijn drie jaar geleden met dit initiatief begonnen om het lerarentekort in te dammen. Leerlingen van OMO-scholen die de lerarenopleiding kosten van ongeveer dertienhonderd euro in het eerste jaar, oplopend tot ruim zesduizend euro in het vierde jaar, als ze als lio voor de klas staan. De beurs verplicht hen, na het afronden van de opleiding, vier jaar op een OMO-school les te geven. Vorig jaar stroomden er 110 OMO-leerlingen binnen, drie jaar geleden waren dat er 87. Niki Koevoets zit in het tweede jaar van de masterklas. De opleiding bevalt haar prima. Ik moet 34 studiepunten halen om mijn OMO-beurs te krijgen, vertelt ze. Dat is een goede motivatie om flink te studeren. Anders laat je al gauw een paar vakken zitten. Het loopbaantraject van OMO vindt ze een uitstekend plan. Ik denk dat je er meer leraren mee werft. Niki is absoluut van plan om voor de klas te blijven staan, maar niet altijd op een middelbare school, zegt ze. Ik heb net een vmbo-stage achter de rug. Het geeft veel voldoening als de leerlingen de lesstof snappen, maar ik vind het moeilijk om me aan dat niveau aan te passen. Voor mijn gevoel ben ik meer mentor aan het spelen dan dat ik aan kennisoverdracht doe. Ik wil les gaan geven in het hbo of op de universiteit. Dan kan ik veel dieper op mijn vak ingaan. Ze heeft haar plan getrokken. Ik wil mijn eerstegraadsbevoegdheid halen, dan een masteropleiding doen en daarna promoveren. Als ik daar steun van OMO bij kan krijgen, is dat mooi meegenomen. STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI

10 HET TIEN MINUTENGESPREK UITPUTTINGSSLAG OF HOOGTEPUNT? Bereid je er maar alvast op voor, want op vrijwel elke school voor basis- en voortgezet onderwijs worden ze gehouden: de tienminutengesprekken. Voor school en leerkracht zijn ze vaak een ware uitputtingsslag. Maar een goed alternatief om contact te houden met alle ouders is meestal niet voorhanden. Tien minuten is te weinig, maar ook weer precies goed Tekst Tineke Snel en Rob Voorwinden Beeld Typetank Openbare basisschool de Kameleon in Doorn heeft de tienminutengesprekken afgeschaft. Het was veel te massaal, zegt schoolleider Piet Hazewinkel. Moet je je voorstellen, met een klas van dertig leerlingen had je dertig gesprekken op een avond. Dan zat je aan het eind van de avond uit je nek te zwammen omdat je nauwelijks meer een idee had over welke leerling het ging. De Kameleon pakt het nu anders aan. Elke eerste donderdagavond van de maand kunnen ouders met de leerkrachten komen praten. Ouders die op gesprek willen komen, tekenen in op een lijst die in de klas hangt. Hazewinkel: Die gesprekken duren vaak een kwartier tot een half uur. De school houdt in de gaten of ouders van de regeling gebruik maken en trekt aan de bel als de leerkracht zelf wat wil bespreken. De meeste ouders komen uit zichzelf twee of drie keer per jaar. Sommigen wel zes keer. Hazewinkel vindt dat het systeem goed werkt. Er is meer tijd om een echt gesprek te voeren en de gesprekken zijn veel meer gespreid dan vroeger. De meeste scholen houden echter vast aan de traditionele tienminutengesprekken. Hoewel, tien minuten? De gesprekken duren soms maar zeven minuten, maar ook wel eens vijftien. De ene school houdt ze vier keer per jaar, de andere twee keer. Vóór de rapporten, na de rapporten, los van de rapporten; alle varianten komen voor. Hoewel de term tienminutengesprek het meest gangbaar is, bestaan er tal van andere benamingen: schoolvorderingsgesprek, tafeltjesavond, rapportbespreking. Valkuil Met het tienminutengesprek wordt het contact tussen ouders en school gestructureerd, verklaart Ard Nieuwenbroek de blijvende populariteit van het fenomeen. Nieuwenbroek heeft voor zowel leerkrachten als ouders een handreiking voor het tienminutengesprek geschreven. Hij vindt dat alle ouders moeten worden uitgenodigd, ook die van goed preste- 10. STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI 2004.

11 rende leerlingen. Het komt voor dat scholen een briefje meegeven voor de ouders waar in staat dat een gesprek niet nodig is, gezien de resultaten van het kind. Om het gesprek bevredigend te laten verlopen moeten school en ouders goed weten waar het gesprek voor bedoeld is. Er zijn leerkrachten die in die tien minuten ouders bedelven onder informatie over hun kind. Dat is de grootste valkuil. De leerkracht zit dan zo vol met informatie dat hij niet meer in staat is tot luisteren. De meeste ouders willen alleen maar graag weten hoe de leerkracht tegen hun kind aankijkt. Dit kan best in tien minuten worden besproken, mits er geen andere problemen zijn. Sommige scholen voor voortgezet onderwijs verplichten de leerlingen bij het tienminutengesprek aanwezig te zijn. Nieuwenbroek heeft daar grote twijfels over. Als er bijvoorbeeld pedagogische thema s worden aangesneden in het gesprek is het zeker niet verstandig. Je doet er sommige kinderen mee tekort. Ze hebben op zo n moment juist de veiligheid van hun ouders nodig. Ikzelf heb er als leerkracht ernstige fouten mee gemaakt. De ouderavond is een van de hoogtepunten van het jaar, meent hij. Kinderen gaan voor leerkrachten veel meer leven na een ouderavond. Als er een goede balans is tussen geven en ontvangen kan het gesprek Pokon betekenen voor de leerkracht. Hij legt er de nadruk op dat de docent in het tienminutengesprek een andere positie inneemt dan ouders. Het gaat toch om een professional tegenover niet-professionals. De leerkracht moet in deze ontmoeting over het surplus beschikken om het gesprek succesvol te maken. Dubbel Het Nassau Veluwe-college in Harderwijk belegt twee keer per jaar tienminutengesprekken. Ouders kunnen bij iedere vakdocent terecht als ze dat willen. En als ze denken meer tijd nodig te hebben, mogen ze dubbele tijd aanvragen. Maya Bakker, conrector onderbouw: Er wordt heel veel gebruikgemaakt van de tienminutengesprekken. Volgens Bakker komt dit vooral doordat de school in het algemeen de ouders er zoveel mogelijk bij probeert te betrekken. Haar uitgangspunt is dan ook: School en ouders zijn partners in de opvoeding. We nodigen ouders heel expliciet uit dingen met ons te delen. Natuurlijk zijn tien minuten altijd te kort, vindt Peter Wolters, leerkracht van groep 5 van de Notenkraker in Den Haag. Je moet aan het einde altijd knijpen, want tien minuten zijn van nature te weinig voor een echt gesprek. Het gaat over kinderen, en daar ligt mijn hart, dus ik zou best een hele avond kunnen doorbomen met een ouder, dat is het punt niet. Maar goed, het gemiddelde kind, als dat al bestaat, kun je in die tien minuten tijd wel bespreken. De beperkte hoeveelheid tijd noopt je ook om to the point te blijven, en dat is leuk. Je hebt heel kort de tijd om de zaak in te schatten, om te zien met welke houding de ouder naar het gesprek komt: emotioneel, uit rancune, uit een gevoel van dat moet óók nog. Je krijgt vaders aan tafel die klem zitten na hun scheiding, je krijgt moeders aan tafel die met je beginnen te flirten. Ik sta niet zo snel meer ergens van te kijken. Maar ik breng het onderwerp van het gesprek altijd zo snel mogelijk weer naar wat het moet zijn: het kind en hoe het daarmee gaat. De hoeveelheid tijd aanpassen per kind zou niet werken. Dan krijg je allerlei verkeerde reacties van de ouders. Zo van: de ouders van Jantje hebben twintig minuten, dus zal Jantje wel een probleem hebben. En de ouders van Pietje hebben maar tien minuten, dus informeren ze of het eigenlijk wel nodig is dat ze komen. Krijg je dát weer. Nee, tien minuten is te weinig, maar ook weer precies goed. Tienminutengesprekken met ouders, door Ard Nieuwenbroek, uitgegeven door KPC-groep, Den Bosch. Het tienminutengesprek met leraren, een handreiking voor ouders, door Ard Nieuwenbroek en Ivo Mijland, uitgeverij Kok, Kampen. STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI

12 Nieuwe onderwijsberoepen ONDERWIJSASSISTENTEN WORDEN VAAK MISBRUIKT Als leraar krijg je er ongetwijfeld mee te maken: nieuwe beroepen als onderwijsassistent, lerarenondersteuner of instructeur. Maar wat houden die beroepen precies in? En wat voor opleiding moet je ervoor volgen? Dat is lang niet altijd duidelijk. Tekst Hanne Obbink Beeld Wim Stevenhagen Als ik protesteer, loop ik straks in computerzalen te surveilleren. Een kenmerkende uitspraak van een onderwijsassistent die liever anoniem wil blijven. Hij doet boeiend werk, werk dat in bijna niets verschilt van wat de docenten in zijn team doen. Alleen, hij is officieel onderwijsassistent en die anderen zijn docent. En dat verschil is terug te zien in zijn salaris. Maar protesteren? Welnee, dan zou hij straks misschien echt assistentenwerk moeten doen. Deze onderwijsassistent staat niet alleen. In sommige onderwijssectoren bestonden onderwijsassistenten, lerarenondersteuners en instructeurs al langer. Maar een paar jaar geleden deden ze op grote schaal hun intrede in de scholen, en dat vond eigenlijk iedereen een goede zaak. Inmiddels werken alleen al in het basisonderwijs zo n 4500 onderwijsassistenten. Meer handen in de klas was het motto, want vele handen maken nu eenmaal licht werk. De ondersteuners kunnen minder ingewikkelde taken overnemen van docenten, bijvoorbeeld door kleine groepjes leerlingen afzonderlijk onder handen te nemen. De docent blijft eindverantwoordelijk, maar krijgt meer tijd om zich aan andere zaken te wijden. Maar wat precies de taken en bevoegdheden van deze nieuwe functionarissen zijn, is niet duidelijk. En dat wreekt zich. Ze worden vaak misbruikt, zegt Claire Verlinden van de AOb. Wij zien dat deze mensen geen ondersteunende functies meer uitvoeren, maar massaal zelfstandig voor de klas gezet worden, om vacatures van docenten op te vullen. Zo wordt het onderwijs wel goedkoper, maar niet beter. Gerommel Bijna net zo onduidelijk is welke opleiding onderwijsassistenten en andere ondersteuners moeten volgen. Voor onderwijsassistenten op basisscholen bestaat inmiddels een mboopleiding. Maar voor het voortgezet en het middelbaar beroepsonderwijs bestaan nog geen assistentenopleidingen en ook geen opleidingen voor praktijkbegeleiders of instructeurs, terwijl dergelijke ondersteuners daar wel veel werken. Een paar hogescholen is in dit gat gesprongen met een opleiding die de deelnemers in één jaar aan een certificaat als onderwijsassistent voor het mbo helpen. Wie dat certificaat op zak heeft, kan nog een jaar doorgaan om officieel instructeur te worden, om na nog eens twee jaar af te studeren als tweedegraads docent. Maar illustratief voor de warboel op opleidingsgebied is dat het ministerie van onderwijs onlangs besloot dit traject niet meer te betalen, hoewel het er zelf een paar jaar geleden groen licht voor gaf. En zo rommelen scholen en lerarenopleidingen voorlopig maar wat aan. Deze maand behandelt de Tweede Kamer het wetsvoorstel Beroepen in het onderwijs. Maar ook die wet maakt nog geen eind aan alle onduidelijkheid, want eerst moet er een platform van deskundigen komen, dat moet nagaan welke wensen en behoeftes het onderwijs. Op grond daarvan zal het platform een advies opstellen over nieuwe beroepen en de bijbehorende opleidingen. Maar voor dat allemaal in kannen en kruiken is, zijn we zeker weer een flinke tijd verder. 12. STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI 2004.

13 VOOR TACHTIG PROCENT DOCENTTAKEN DE COACHENDE EN BEGELEIDENDE ROL LIGT ME Marianne Pool begon twintig jaar geleden als administratief medewerkster op een klein schooltje. Maar die school groeide en werd uiteindelijk onderdeel van het ROC Oost-Nederland. Marianne Pool werd er secretaresse van het college van bestuur. Maar ik miste de hectiek en de nabijheid van de leerlingen, vertelt ze. Daarom besloot ze vier jaar geleden instructeur te worden. Een jaar of tien geleden werd Marco van Luijn wegbezuinigd als jongerenwerker. Maar hij miste het dagelijks contact met jongeren en na een paar jaar werken in de detailhandel werd hij conciërge op een vbo-school. Anderhalf jaar geleden zette hij een nieuwe stap: hij werd onderwijsassistent aan ROC Asa in Utrecht, bij de driejarige opleiding voor onderwijsassistenten in het basisonderwijs. Aanvankelijk werd ik praktijkbegeleider bij de afdeling handel in de beroepsbegeleidende leerweg. Ik moest praktijkbezoeken afleggen en ook praktijkexamens afnemen. Tegenwoordig ben ik mentor van twee groepen, een groep winkelassistenten en een groep alleenstaande minderjarige asielzoekers, ama s. Aan die winkelassistenten geef ik ook acht uur per week les, goederenverwerking en klantgericht handelen. De ama s begeleiden we op zoek naar een stageplek, via trajecten op maat. Door de docenten in het team word ik als een gelijkwaardig teamlid behandeld. Maar zo voel ik dat zelf niet altijd. De vakkennis beheers ik grotendeels, maar als het bijvoorbeeld gaat om het ontwikkelen van specifieke leertrajecten heb ik nog niet genoeg bagage. Ook in de leerlingbegeleiding zoek ik waarschijnlijk vaker professionele hulp dan een docent. Ik heb nu bijvoorbeeld te maken met iemand die problemen met justitie heeft, daar waag ik me niet aan. Dat gaat de docenten trouwens ook boven de pet. Toch heb ik voor tachtig procent van de tijd heb gewoon docententaken, en dan ook nog met twee heel moeilijke groepen. Nee, daar word ik niet naar betaald. Maar ik heb er vrede mee. Ik krijg de kans om door te stromen en me te ontwikkelen, niet alleen door dit werk, maar ook door de duale opleiding tot tweedegraads leraar die ik volg aan de Hogeschool Windesheim. Want ik wil niet dat ik op den duur afbrand door onkunde. Ik wist helemaal niet wat de functie onderwijsassistent inhield. Het bleek dat ik naast de docenten kwam te werken. Heel letterlijk: bij vakken als tehatex ondersteunde ik de docent, bijvoorbeeld door voor de materialen te zorgen, zodat de docent meer aan de inhoud toekwam. Tegelijkertijd volgde ik zelf een opleiding tot onderwijsassistent aan een hogeschool. Maar dit jaar zijn we begonnen met een nieuwe onderwijsaanpak, waarin de docent en de onderwijsassistent zijn vervangen door leermeesters en werkmeesters. Ik ben nu leermeester. Dat betekent dat ik een groep leerlingen begeleid en coach bij het maken van opdrachten. Daarnaast geef ik workshops en trainingen die aansluiten bij die opdrachten, bijvoorbeeld over spelling en grammatica. Eigenlijk doe ik nu hetzelfde werk als docenten. Ik merk wel dat ik minder ervaring heb als het gaat om bijvoorbeeld didactische werkvormen. Maar de inhaalslag die ik moet maken, gaat razendsnel. Toch trekt die coachende en begeleidende rol me meer dan het geven van trainingen en workshops, dus ik kan me voorstellen dat daar mijn toekomst ligt. De dagelijkse omgang met jongeren van deze leeftijdsgroep, van zestien tot negentien jaar, daar blijf je jong bij. Ja, sorry, het is een cliché, maar zo voel ik het wel. STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI

14 Uitslag straksvoor deklas-enquête DE IDEALE SCHOOL STAAT DICHT BIJ HUIS Voor studenten aan de lerarenopleidingen is de ideale werkplek een school in hun eigen regio, met prettige collega s, die een volle baan aanbiedt. Studenten hebben geen idee hoeveel ze gaan verdienen en beseffen helemaal niet dat starters in het onderwijs veel beter af zijn dan andere hbo-afgestudeerden. Dat zijn de opmerkelijkste conclusies uit de Straksvoordeklas-enquête De ideale werkgever. Tekst Robert Sikkes Beeld Typetank drie inzenders gaan eerst een jaar op reis, even uitpuffen van de studie. En acht procent wil een kleine baan van één of twee dagen. Op zich lijken de banen de komende jaren voor het oprapen te liggen. Misschien niet bij die éne school waar je het liefst zou willen werken, maar dan toch wel bij een andere. Waar letten studenten op als ze een school selecteren, zo luidde één van de vragen. Uit de lange rij van mogelijkheden kozen de inzenders drie schoolkenmerken die ze echt belangrijk vinden. De collega s komen als nummer één uit de bus. De indruk die het schoolteam op de sollicitant maakt, is allesbepalend. (zie tabel 2). Opmerkelijk is dat de begeleiding van beginners vaak terugkomt. Studenten zitten daar dus op te wachten. Ook opvallend is dat de zuil in het toch erg seculiere Nederland nog voor veel mensen van belang is. Alle andere redenen (de schoolleider, de kleur van de school, jong of oud team, vernieuwend of traditioneel onderwijs) werden nauwelijks genoemd. Studenten die een lerarenopleiding volgen, zijn echte huismussen. Maar liefst 88 procent wil dichtbij huis of op redelijke afstand van hun huidige woonplaats gaan werken. Slechts één inzender van de Straksvoordeklas-enquête uit het novembernummer verzuchtte: Snel verhuizen, eindelijk ergens ver weg. In totaal stuurden 87 mensen per post of internet de enquête retour. Voor het overgrote deel betrof het pabo-studenten (75 procent) en een klein clubje studenten op lerarenopleidingen voortgezet onderwijs. Straksvoordeklas vroeg naar de kenmerken van de ideale werkgever. Die moet niet alleen een baan dicht bij huis bieden; de school waar de geënquêteerden het liefst willen werken staat in de provincie (zie tabel 1). Werken in de stad is beduidend minder populair. Slechts een enkeling kiest voluit voor een baan in één van de vier grote steden. Studenten willen er wel vol tegenaan, blijkt uit de antwoorden. Ruim de helft wil meteen een volledige baan. Nog eens een derde wil een grote deeltijdbaan van drie of vier dagen. Dat is mooi, want op die manier valt misschien het lerarentekort een beetje op te lossen. Slechts Tabel 1 Op wat voor school wil je werken? Kleine dorpsschool 16% School in de regio 56% School in middelgrote stad 22% Eén van de vier grote steden 7% Tabel 2 Waar let je op bij het zoeken van een baan? De indruk die collega s maken 14% De afstand tussen school en huis 13% Goede begeleiding van beginners 12% De leeftijdsgroep waarvoor de baan is 11% Het schoolgebouw 7% De zuil 6% 14. STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI 2004.

15 Tabel 3 De doorslaggevende redenen om voor een school te kiezen: De indruk van school en team 33% De leeftijdsgroep waarvoor de baan is 19% Begeleiding van beginners 11% Tabel 4 Wat is ongeveer het bruto maandsalaris van een beginnende leraar? Geen idee 34% Minder dan % 2100 euro (goed) 25% Meer dan % Tabel 5 Hoe verhouden de starterssalarissen van leraren zich tot die van andere hbo ers? Geen idee 35% Het is fors minder 22% Ongeveer gelijk 41% Onderwijs betaalt beter (goed) 3% Wel dook de directeur op in de open vraag. Want is zijn rol bij het keuzeproces nauwelijks van belang, daarna moet de ideale directeur wel over zeer veel kwaliteiten beschikken. Die haalt het beste in de leerkracht naar boven, schreef een student. Juist die directeur moet goede begeleiding aan beginners geven, vond een ander. En een derde schreef de ideale werkgever stimuleert de ontwikkeling van het personeel, zowel individueel als van het team. Eén inzender trok het breder. De ideale werkgever is een school waar het kind op de eerste plaats komt. Leeftijdsgroep Daarna formuleerden we de vraag iets scherper. Wat is doorslaggevend bij de keuze van een school? Dan blijven er eigenlijk voor het overgrote deel van de inzenders maar drie redenen over. De sfeer, de indruk van het team, is allesbepalend. Als je collega s een goede uitstraling hebben, vertrouw je er blijkbaar op dat het een prettige school is om te werken. Verrassend stijgt dan opeens de leeftijdsgroep waar beginners (voornamelijk) mee gaan werken naar de tweede plaats (zie tabel 3). Het maakt dus nogal uit of je met kleuters of groep acht gaat werken, of met veertienjarigen of achttienjarigen. Voor Straksvoordeklas reden om in de nieuwe enquête (te vinden op pagina 28 ) te onderzoeken welke groepen en welke schooltypen het populairst zijn. Het salaris Geld speelt geen rol bij het keuzeproces, maar liefst tweederde van de inzenders vindt het salarisniveau van leraren onbelangrijk. Je moet het vak leuk vinden. Dat antwoord gaf 62 procent. Slechts 32 procent vond dat het salarisniveau van leraren medebepalend is voor de aantrekkelijkheid van het beroep. Veel studenten hebben ook geen enkel idee wat ze behoren te verdienen. Slechts een kwart gaf het goede antwoord (zie tabel 4). Dat biedt kansen voor schrieperige werkgevers om minder te betalen dan de ongeveer 2100 euro per maand, die een startende leraar op in zijn loonzakje behoort te krijgen. Dames en heren studenten: als u fulltime gaat werken heeft u in het basisonderwijs op dit moment recht op een bruto-maandsalaris van 2120 euro, in het voortgezet onderwijs zelfs 2199 bruto per maand. Een flink bedrag. Maar is dat nu meer of minder dan wat een gemiddelde hbo-afgestudeerde krijgt? Opnieuw weten studenten het niet (zie tabel 5). Geen idee, was de meest gekozen optie. Bijna een kwart denkt dat onderwijs slecht betaalt. Vier op de tien kiezen voor het veilige antwoord het zal wel ongeveer hetzelfde zijn. Slechts twéé inzenders (drie procent) hadden het goed: het onderwijs betaalt beter. Geloof het of niet, de starterssalarissen in het onderwijs zijn concurrerend. Het overgrote deel van de hbo ers begint met minder, maar, eerlijk is eerlijk, heeft later in de carrière meer kans op een stijging. Op de website (lo-plein) vind je de salariswijzer, die precies uitrekent wat jouw brutosalaris is (afhankelijk van het aantal uren dat je werkt en de inschaling) en een zeer betrouwbare schatting geeft van hoeveel je daar netto van overhoudt. De volgende tien inzenders hebben een cd-bon van tien euro gewonnen: R. Strijker, IJsselmuiden; V. Verbaant, Den Haag; L. Fiddelaers, Sittard; Y. Kaufmann, Zaandam; D. Klaassen, Molenschot; D. Gerritsen, Beemte-Broekland; J. Schrier, Kruiningen; M. Bezemer, Capelle a/d IJssel; S. Kamminga, Diemen en M. Reitsma, Den Haag. STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI

16 In het diepe Beginnende docenten over hun eerste baan Afgelopen zomer zetten duizenden pas-afgestudeerde leraren hun eerste stappen op de arbeidsmarkt. Vonden zij direct hun ideale werkgever? Kyrsten, Harm, Paula, Wouter en Nadine in elk geval niet. Geen wonder, zij deden tijdens het solliciteren al water bij de wijn. Ik was blij dat ik aan het werk kon. En zo vinden zij zichzelf terug voor een vmbo-klas terwijl ze stage hebben gelopen in havo- en vwo-klassen, hebben ze ongevraagd een mentoraat erbij, of geven ze een vak (boekhouden) dat ze zelf niet leuk vinden. Hoe overleef ik dit? Tekst Rineke Wisman Beeld Typetank Voor de zomervakantie twijfelde Kyrsten Jongenotter (21). Ze was net afgestudeerd aan de pabo van de Haagse Hogeschool. Zou ze verder studeren of een baan zoeken? Een week voor de start van het nieuwe schooljaar hakte ze de knoop door. Met het telefoonboek op schoot ging ze alle openbare, katholieke en christelijke basisscholen in Den Haag af. Ze belde tientallen scholen, op zoek naar een baan. Bij de Elout van Soeterwoudeschool was er de dag voor zij belde toevallig een vacature ontstaan. Na een brief en een gesprek kreeg ze groep 4 toegewezen. Niet wat ik wilde, maar ik had geen keus, zegt Kyrsten die afstudeerde als bovenbouwer. Ik was blij dat ik aan het werk kon. Ze begon vol goede moed, maar die zakte haar al snel in de schoenen. Ik stelde te hoge eisen aan de kinderen en aan mezelf. Omdat ik geen ervaring had met leerlingen van deze leeftijd viel ik qua niveau behoorlijk in een gat. Kyrsten vond dat de leerlingen in twee weken de regels in de klas moesten kennen. Bijvoorbeeld dat je je vinger opsteekt als je wat wilt vragen. Toen het niet lukte, trok ik me dat persoonlijk aan. Het voelde als falen. Ook het schrijven in hokjes- en lijntjesschriften ging de kinderen moeilijk af. Ik wist niet wat ik ermee aan moest. Na anderhalve maand wilde Kyrsten ermee stoppen. Ze sprak erover met haar ouders, vriendinnen, collega s en haar begeleiders. Weer anderhalve maand verder besloot ze dit schooljaar af te maken. Niet meer achterom kijken, maar gewoon doorgaan. Ik zou het in het begin overal moeilijk vinden, zegt Kyrsten nu. Dat heeft ook met haar eigen onzekerheid te maken. Alle stages gingen goed, maar altijd zei haar begeleider: Waarom ben je toch zo onzeker? Kyrsten Jongenotter: Ik ben nogal perfectionistisch en daarom niet zo snel tevreden. Dat patroon moet ik zien te doorbreken. Mentoraat erbij Harm Mulder (21), afgestudeerd bij het Instituut voor leraar en school in Nijmegen, vond zijn eerste baan op zijn oude middelbare school in Stevensbeek. Een scholengemeenschap met 1600 leerlingen en zo n 230 man personeel, dertig kilometer onder Nijmegen. Dit voorjaar stuurde de leraar geschiedenis nog voor zijn afstuderen een open sollicitatie om alvast maar in het bestand te staan. Na een vlotte eerste afwijzing in mei kreeg hij in juni ineens positief bericht. Na de zomer kon hij als geschiedenisdocent aan de slag, maar de schoolleiding stelde hem voor een extra keuze: een mentorschap of het vak godsdienst erbij. 16. STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI 2004.

17

18 Paula Vogelzang: Begin rustig en vraag om begeleiding. Stel niet te hoge eisen aan jezelf en baken je takenpakket af. Durf kritisch te zijn Het vinden van de ideale werkgever begint bij jezelf, stelt Ciska Pouw. Wat vind je belangrijk in je werk? Het salaris, collega s, sfeer, het soort school? Stel vragen in het sollicitatiegesprek, vraag altijd om het caoboekje en durf kritisch te zijn. Ciska is zelf docent biologie en voorzitter van de groep beginnend onderwijspersoneel (bop), een onderdeel van de Algemene Onderwijsbond (AOb) die de belangen van beginnend personeel in het onderwijs behartigt. Ik mag blij zijn dat ik werk heb, is een denkfout die veel starters maken. Als je zo redeneert, is het voor de school makkelijk om je uit te buiten. Als je net begint, heb je bijvoorbeeld het recht om géén mentor te zijn. Het lesgeven vraagt dan nog al je energie. Vragen? De bop is bereikbaar via mail: of Hij koos voor het eerste. Dat wilde ik eigenlijk pas doen als ik wat ouder was. Maar ik dacht: het werk gaat me goed af, waarom ook niet meteen? Per week geeft hij 23 uur les in aan eerste en tweede klassen vmbo. Tijdens zijn stage lio-stage op dezelfde school gaf hij vooral les aan havo- en vwo-leerlingen. Het vmbo valt hem niet tegen. De stof is makkelijker, vindt hij. De brugklassers vinden het leuk als ik mooie verhalen vertel. Ook houd ik zelf meer tijd over om bij te leren. Onlangs hief de school de vakgroepen op. Harm Mulder zit nu als enige leraar geschiedenis in het team onderbouw vmbo. Aan de ene kant heel leuk, vindt hij. Ik heb veel vrijheid. Aan de andere kant mist hij soms vakinhoudelijke feedback. Maar ik voel me niet in het diepe gegooid. Ik kan altijd bij iemand terecht. Het mentorschap valt hem het zwaarst. Laatst zat een meisje heel droevig in de klas. Mijn moeder pakt me soms heel hard vast, zei ze toen ik haar na de les even bij me vroeg. Goed dat ze het tegen me zegt, maar ook moeilijk. Zoiets gaat me niet in de koude kleren zitten. Van de dertien Nijmeegse geschiedenisstudenten studeerden er vijf tegelijk met Harm Mulder af. Zij hebben allemaal al een baan gevonden in de regio. Puur geluk, denkt hij. Als ik in de krant kijk, zie ik alleen vacatures in de randstad. Combinatieklas Buiten de randstad is de vraag naar docenten inderdaad stukken minder, is ook Paula Vogelzang (22) opgevallen. Zij studeerde eind juni 2003 af aan de pabo van de Hogeschool Windesheim in Zwolle. Ze kon meteen aan de slag bij een christelijke basisschool in Nieuwleusen. Een kennis wees haar op de vacature: een vervanging wegens zwangerschapsverlof. De reageertermijn was bijna verstreken. Ze hadden al vijf kandidaten, maar ik belde op en blufte: kan er nog één bij?, vertelt Paula. Ze stuurde een brief en draaide een proefles. Met resultaat. Ze vonden me heel overtuigend en ontspannen voor de klas staan, vertelt ze. De school telt tachtig leerlingen en vier voltijd-leerkrachten die allen een combinatieklas onder hun hoede hebben. Paula geeft les aan 28 kinderen in groep zeven en acht. Het lesgeven gaat haar goed af. Maar in het begin dacht ze: hoe overleef ik dit? Paula: Ik had heel praktische vragen, maar niemand om ze aan te stellen. Zoals: waar moet ik aan denken tijdens het organiseren van een themadienst in de kerk? Of welke ouders kan ik meevragen voor een bezoekje aan de bieb? Formeel had ik geen begeleider, de andere docenten waren druk met hun eigen klas. Ze kaartte het aan bij de directrice en sindsdien gaat het veel beter, zegt ze. Hoewel het soms lastig is dat de directrice parttime werkt. Ik kan haar niet altijd bereiken. Halve dagen De Erasmusschool in Den Haag komt redelijk in de buurt van de ideale werkgever, vindt Nadine Puijk (20). Twee dagen na haar afstuderen aan de Haagse Hogeschool vond ze via de gemeente een baan als leerkracht van 18. STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI 2004.

19 groep 1 en 2. Maar na deze vlotte start liet haar rug het afweten: twee kleine hernia s nekten haar. Ze werkt nu halve dagen. De school was heel flexibel in het vinden van een oplossing, vertelt Nadine die nu een paar uren lesgeeft en extra hulp biedt aan kinderen met een achterstand. Een collega nam de kleuterklas over. Jammer, maar het kan niet anders. Over vier maanden is ze weer de oude, denkt de dokter. Dan krijgt Nadine haar eigen klas terug. Ik heb nu al zin in volgend jaar. Die jonge kinderen zijn zo spontaan. Daar geniet ik enorm van. Saai Wouter Munsterman (25) beleeft iets minder plezier aan zijn werk. Hij doceert boekhouden op een roc met negenhonderd leerlingen in Raalte. Het begon twee jaar geleden als een alternatieve bijbaan via de lerarenopleiding economie van de Hogeschool Windesheim. Eerst deelde hij de baan met twee andere studenten. Nu doet hij het alleen. Collega s zagen hem direct als een volwaardige kracht. Tegelijkertijd een voor- en een nadeel, vindt Wouter. Je wordt serieus genomen. Dat is prettig. Aan de andere kant krijg je een hoop taken toegeschoven waar je eigenlijk geen tijd voor hebt, zoals deelnemen aan de toetscommissie. Het grappige is dat Wouter lesgeeft in de vakken die hij zelf nog moet halen. Boekhouden. Ik vind het saai. De stof interesseert me niet genoeg. Bedrijfseconomie is het vak van zijn keuze, daarin wil hij ook graag lesgeven. Vorig jaar deelde hij die wens met zijn leidinggevende. Toch kreeg hij dit jaar opnieuw boekhouden toebedeeld. Een zware tegenvaller: Als ze eerlijk waren geweest, hadden ze vorig jaar gezegd: sorry, maar dan hebben we geen baan voor je. Het is geen onwil van de school, benadrukt Wouter. De sfeer is er goed. Iedereen werkt vanuit het idee dat de klus geklaard moet. Dat heeft voorrang, maar Wouter Munsterman: Pak niet alles aan, maar haak ook niet meteen af als het tegenvalt. Kijk het minstens een jaar aan. dat is ook de reden dat ze niet inspelen op mijn interesses. Onlangs trakteerde zijn werkgever op taart, omdat de 900ste leerling zijn intrede deed. Het aantal opleidingen groeit, en daarmee het aantal studenten. Hierdoor vallen de voordelen van een kleine school weg, vindt Wouter. Omdat in het schoolgebouw maar 750 mensen passen, verzorgt hij zijn lessen nu op de vreemdste plekken: sportzalen, kooklokalen, tussen de trekkers. Grappig, maar niet ideaal. Bovendien krijgt hij roosters vaak te laat en mist hij vakinhoudelijke feedback. Na dit schooljaar gaat hij op zoek naar iets anders. Als docent bij een grotere school met vakcollega s of het bedrijfsleven in. Epiloog Paula Vogelzang krijgt waarschijnlijk een vaste aanstelling bij de school in Nieuwleusen. De docente die met zwangerschapsverlof is, denkt erover om niet terug te keren. Harm Mulder blijft voorlopig nog een tijd in Stevensbeek. In de toekomst wil hij zich meer gaan richten op zorgleerlingen. Nadine Puijk kijkt vooral uit naar het komende schooljaar. Dan is mijn rug hersteld en krijg ik mijn eigen klas terug. En Kyrsten Jongenotter zorgt ervoor dat ze volgend schooljaar met oudere kinderen kan werken. De ideale werkgever bestaat overigens niet, denkt ze: Op welke school je ook komt, het is altijd wennen. En als het niet went? Dan kies je toch gewoon voor een andere school? Speciaal voor beginnende leerkrachten heeft de AOb twee brochures samengesteld: Tips voor starters in het onderwijs en Heb jij dat ook? Beginnend onderwijspersoneel vertelt. Je kan ze (gratis) opvragen bij de AOb. Telefoon: of info@aob.nl STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI

20 ROBERT& Robert van der Spek (20), tweedejaars aan de pabo in Den Bosch, komt uit een echt onderwijsnest. Zijn moeder Joke (47) staat al 25 jaar voor de klas. De laatste jaren werkt ze op de Augustinusschool in Culemborg waar Roberts vader directeur is. Daarnaast zitten veel ooms en tantes in het onderwijs en gaan twee van zijn drie zussen waarschijnlijk ook iets met kinderen doen. Tekst Eva Prins Beeld Joost Grol Robert: Voor ik van de havo kwam, ben ik naar open dag van de pabo gegaan. Ik heb daarna niet meteen voor de pabo gekozen, omdat ik eigenlijk een beetje schrok. Joke: Van de kleuters vooral. Robert: Ja, je kreeg gelijk kleutergym en er waren alleen maar meisjes. Dat schrok mij een beetje af. Toen heb ik besloten een andere opleiding te doen: plattelandsvernieuwing. Maar na anderhalf jaar had ik toch het gevoel dat ik daar niet de rest van mijn leven mee bezig wilde zijn. Toen heb ik toch de stap naar de pabo gezet. Joke: Ik dacht stilletjes: zie je nou wel. Nee, dat zei ik niet hardop, want we willen de kinderen absoluut niet een kant op duwen. Robert: Maar volgens mij heb jij wel altijd gedacht dat ik naar de pabo zou gaan. Joke: Ik weet wat er nodig is om in het onderwijs te zitten. Als ik dan naar jou keek, dacht ik altijd: hij heeft het wel. Robert: Vertel. Joke: Je omgang met kinderen is heel leuk en je straalt een zekere rust uit en dat heb je nodig. Er komt veel op je af in het onderwijs en daar moet je je niet gek door laten maken. Robert: Dat herken ik wel. Joke: Maar wij hebben nooit gezegd: joh, het onderwijs is leuk, dat moet je doen. Onze kinderen moeten hun eigen weg zoeken. Maar ik heb ze misschien wel aangestoken. Ik ben echt een ontzettend enthousiast onderwijsmens. Wat is er nou mooier dan kinderen iets leren? Robert: Toen ik aan het twijfelen was, ben ik een paar dagen met haar mee gegaan. Dat gaf voor mij wel echt de doorslag. Wat me aanspreekt in het onderwijs zijn natuurlijk allereerst de kinderen en de afwisseling. Het contact met collega s en ouders vind ik ook heel leuk. Joke: Ik denk dat het ook een gevoel is. Robert: Ja, dat is het ook. Het gaf me echt rust toen ik de keuze had gemaakt. Ik heb er ook nog geen moment spijt van gehad. Joke: Natuurlijk vind ik het hartstikke leuk en zijn vader ook. We volgen hem ook op de voet. Robert: Vrijdags als ik thuiskom, praten we erover en doordeweeks chatten we veel over wat ik tijdens mijn stages heb meegemaakt. Of ik vraag hoe ik dingen anders zou kunnen doen of hoe zij het zou aanpakken. Heel handig. Joke: Zoals laatst toen hij een proefwerk heeft gemaakt. Hij mailde dat naar me. Zo van: kijk jij eens of het goed is. Of hij vraagt me materialen. Dat gebeurt andersom trouwens ook wel. Ik vind dat hartstikke leuk. En vorig jaar liep hij stage in groep 6, dat was helemaal leuk Robert: Konden we lessen uitwisselen. Joke: Zei ik op een gegeven moment tegen hem: Harry Potter is een hot item bij mij in de klas, maak jij eens iets leuks met ontleden en Harry Potter. Hup, maakt hij een heel werkblad. Robert: Dat was bij ons ook een thema. Joke: En ik vertel hem ook veel. Over kinderen of gebeurtenissen in de klas. Dat vind ik leuk. Ten eerste vertel ik graag over mijn werk en bij hem vind ik een gewillig oor. Robert: Ik zie er echt alleen maar voordelen van. Joke: Ik ook, maar hier op school wil ik hem niet hebben als stagiair of collega. Geen sprake van. Collega s vragen dat wel eens, maar dat is echt een gesloten deur. Maar hij wil dat ook zelf niet. Robert: Ik zal dan nooit gewoon als Robert worden gezien, maar altijd als het zoontje van. Dat is gewoon niet handig. Ondanks mijn onderwijsouders, wil ik mijn eigen weg gaan. 20. STRAKSVOORDEKLAS. JANUARI 2004.