Beleid Basisondersteuning ASKO

Transcriptie

1 Beleid Basisondersteuning ASKO Inhoud blz. 1. Inleiding 2 2. Basisondersteuning volgens het ministerie OCW 3 3. Basisondersteuning volgens de Inspectie 4 4. Basisondersteuning volgens KBA 5 5. Meerjarenbeleid en ondersteuningsprofielen ASKO 7 6. Checklist basisondersteuning ASKO 8 7. Indicatoren basisondersteuning ASKO Indicatoren basiskwaliteit Indicatoren planmatig en cyclisch werken in de ondersteuning Indicatoren onderwijsondersteuningsstructuur (zorgstructuur) Indicatoren interventies basisondersteuning 12 Datum: Auteur: 30 april 2014, definitieve versie C. van Amerongen 1

2 1. Inleiding De ASKO wil met het oog op de Wet op het passend onderwijs en de Zorgplicht die op 1 augustus 2014 van kracht worden, formuleren welke basisondersteuning zij van haar scholen verwacht. Dit beleid is bedoeld om scholen en bestuur in staat te stellen effectiever te sturen op de kwaliteit van de basisondersteuning. Ook kan het bestuur hiermee het overleg over ondersteuning in het samenwerkingsverband beter onderbouwd voeren. Directies hebben in het kader van wijkgericht werken met dit document in beeld wat scholen van elkaar mogen verwachten als het gaat om basisondersteuning. Voorliggend document bevat het beleid voor de basisondersteuning van de ASKO. Met basisondersteuning bedoelen we de mogelijkheden van de school om aan de onderwijs- en ondersteuningsbehoeften van leerlingen te voldoen zonder dat er sprake is van een specifiek arrangement. We houden hiermee rekening met het meerjarenbeleid van het bestuur zelf, met het beleidskader van het ministerie OCW, met het toezichtkader van de Onderwijsinspectie en met het kwaliteitskader van KBA. Schooldirecteuren en IB ers van de ASKO zijn geraadpleegd en hebben over dit beleid meegedacht. De volgende achtergrondinformatie is gebruikt: Schoolondersteuningsprofielen, die de ASKO-scholen in 2012 hebben opgesteld; Bestuursanalyse Ondersteuningsprofielen ASKO, oktober 2013; Strategisch beleidsplan : De ASKO verbindt, juni 2011 Referentiekader passend onderwijs van o.a. de PO-raad, januari 2013; Toezichtkader van de Inspectie, indicatoren Zorg en Begeleiding, 2012; Praktijkboek Goed Onderwijs van KBA en BBO, oktober 2013; Ondersteuningsplan SWV Amsterdam-Diemen, conceptversie 14 maart Leeswijzer In paragraaf 2 staat wat het ministerie van OCW verstaat onder basisondersteuning, zoals verwoord in het Referentiekader passend onderwijs uit januari Paragraaf 3 geeft de voor de basisondersteuning meest relevante indicatoren weer van de Onderwijsinspectie. In paragraaf 4 is de KBA standaard opgenomen over het afstemmen op onderwijsbehoeften. In paragraaf 5 wordt kort ingegaan op het bestuursbeleid van de ASKO en op de ondersteuningsprofielen van de scholen. Paragraaf 6 bevat de checklist basisondersteuning met een korte toelichting. In paragraaf 7 staan de bijbehorende indicatoren. 2

3 2. Basisondersteuning volgens het ministerie OCW OCW heeft laten omschrijven wat ze onder basisondersteuning verstaat en de onderdelen daarvan zijn nader uitgewerkt in het Referentiekader passend onderwijs. Basisondersteuning is ondersteuning die iedere school in het samenwerkingsverband moet kunnen bieden. In het Referentiekader passend onderwijs is basisondersteuning omschreven als: Het door het samenwerkingsverband afgesproken geheel van preventieve en lichte curatieve interventies die binnen de onderwijsondersteuningsstructuur van de school planmatig en op een overeengekomen kwaliteitsniveau, eventueel in samenwerking met ketenpartners, worden uitgevoerd. 1 De basisondersteuning bestaat volgens het Referentiekader uit 4 onderdelen: 1. Een aanbod aan omschreven preventieve en licht curatieve interventies; 2. De onderwijsondersteuningsstructuur (expertise, rollen en taakverdeling, samenwerking) 3. Planmatig werken (volgens indicatoren Zorg en Begeleiding van de Onderwijsinspectie) 4. Basiskwaliteit (basistoezicht van Inspectie) In de beschrijving van basisondersteuning worden afspraken vastgelegd over lichte curatieve interventies, tenminste: een aanbod voor leerlingen met dyslexie of dyscalculie (conform de protocollen); onderwijsprogramma s en leerlijnen die zijn afgestemd op leerlingen met een meer of minder dan gemiddelde intelligentie. De begrenzing van ondersteuning voor leerlingen op basis van IQ alleen wordt vermeden; fysieke toegankelijkheid van schoolgebouwen, aangepaste werk- en instructieruimtes en de beschikbaarheid van hulpmiddelen voor leerlingen die dit nodig hebben; (ortho)pedagogische en/of orthodidactische programma s en methodieken die gericht zijn op sociale veiligheid en het voorkomen en aanpakken van gedragsproblemen; een protocol voor medische handelingen; de curatieve zorg en ondersteuning die de school samen met ketenpartners kan bieden. 2 Deze interventies dienen structureel aanwezig te zijn binnen de school en geven geen recht op extra financiering. 1 Passend Onderwijs, brochure voor leraren, Rijksoverheid, november Referentiekader Passend Onderwijs, PO-raad/VO-raad/AOC-raad/MBO-raad, januari

4 3. Basisondersteuning volgens Inspectie De Onderwijsinspectie hanteert in haar Toezichtkader voor het primair onderwijs indicatoren voor zorg en begeleiding, die relevant zijn voor de basisondersteuning. Hieronder staan ze op een rij: Tabel 1. Onderwijsinspectie Indicatoren Zorg en Begeleiding 3 Kwaliteitsaspect 7a De leraren volgen systematisch de vorderingen van de leerlingen. 7.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 De leerlingen die dat nodig blijken te hebben, krijgen extra zorg. 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. 8.5 De school zoekt de structurele samenwerking met ketenpartners waar noodzakelijke interventies op leerlingniveau haar eigen kerntaak overschrijden. Specifiek voor de Amsterdamse situatie is het zinvol gelet op passend onderwijs en de basisondersteuning - de volgende indicator van de Inspectie bij het onderwijsleerproces hier apart te vermelden: 2.4 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 3 Brochure Toezichtkader PO/VO 2012, Inspectie van het Onderwijs, OCW, juli

5 4. Basisondersteuning volgens KBA De Amsterdamse schoolbesturen hebben in het KBA-programma kwaliteitsafspraken gemaakt. In het Praktijkboek Goed Onderwijs uit oktober 2013 staat verwoord wat de schoolbesturen en gemeente onder goed onderwijs verstaan. Daarbij zijn de criteria van de Onderwijsinspectie meegenomen, maar men gaat een stap verder. Standaarden zijn geformuleerd voor het onderwijsleerproces. Voor de basisondersteuning is vooral standaard 6 relevant. Standaard 6 De school stemt haar onderwijs adequaat af op de onderwijsbehoeften van haar leerlingen, gebaseerd op kennis over leren, ontwikkeling en de sociale achtergrond van haar leerlingen 4. Substandaard 1 De school richt een systeem in voor de uitvoering van de zorg. Organisatie De school bevordert een effectieve samenwerking tussen leraren en zorgfunctionarissen. De school biedt helderheid over taken en bevoegdheden in het kader van zorg en begeleiding. De school waarborgt de procedurele zorgvuldigheid bij zorg en begeleiding. De school voert een functioneel intern overleg over het zorgbeleid. Instrumentarium De school gebruikt een samenhangend en betrouwbaar leerlingvolgsysteem. Protocollen De school hanteert procedures voor instroom, doorstroom en uitstroom. De school hanteert een doelgericht beleid rond afbuigende leerwegen. Substandaard 2 De uitvoering van de zorg is functioneel. Zorgcyclus De school waarborgt vroegtijdige onderkenning van leer- en ontwikkelingsproblemen. De school analyseert de verzamelde gegevens ter bepaling van de hulpvraag. De school voert de zorg planmatig uit. De school stelt de effecten van de zorg vast. Systematisch volgen van vorderingen De leraren toetsen en observeren regelmatig. De leraren volgen de sociaal-emotionele ontwikkeling. De leraren analyseren de vordering van hun leerlingen. De leraren plannen en registreren interventies in aansluiting op de vorderingen van de leerlingen. 4 Praktijkboek Goed Onderwijs, Gemeente Amsterdam, KBA/DMO, oktober

6 Differentiatie De leraren stemmen de instructie af op de verschillen tussen leerlingen. De leraren stemmen de verwerking af op verschillen tussen leerlingen. De leraren stemmen de leer- en instructietijd af op verschillen. De leraren stemmen hun taalgebruik af op de taalbehoeften van de leerlingen. Betrokkenheid ouders De school voert een intake uit bij aanmelding. De school informeert ouders over de voortgang in de ontwikkeling van hun kind. De school betrekt ouders bij de uitvoering van de zorg. De school ondersteunt ouders bij het beroep op het zorgnetwerk. De school begeleidt ouders bij de keuze voor het vervolgonderwijs. Substandaard 3 De school functioneert in een zorgketen. De school heeft een overzicht van de sociale kaart. De school werkt samen met relevante ketenpartners. De school participeert in netwerken en het samenwerkingsverband. 6

7 5. Meerjarenbeleid en ondersteuningsprofielen ASKO Het bestuur omschrijft in het Strategisch Beleidsplan : De ASKO verbindt, onder meer de wens een doorlopende leerlijn zorg op de scholen te realiseren. Onderdeel daarvan maakt de verdere invoering van handelingsgericht werken (HGW) uit. Iedere school dient het ondersteuningsprofiel te beschrijven. In deze periode wil het bestuur ook het educatief partnerschap nader uitwerken, waaronder de samenwerking tussen school en ouders bij de ondersteuning van de leerlingen. In 2012 hebben de ASKO-scholen het ondersteuningsprofiel geschreven en daarna is daarvan een bestuurlijke analyse gemaakt. Hier volgen enkele conclusies, deze hebben betrekking op de aanwezige basisondersteuning in Basiskwaliteit: alle 33 scholen van ASKO staan in 2013 onder basistoezicht van de Onderwijsinspectie. HGW: in 2012 waren 2 scholen zich aan het oriënteren op handelingsgericht werken, 28 scholen waren HGW aan het invoeren en 3 scholen waren al in de fase van borging daarvan. Leerkrachtcompetenties: op de meerderheid van de scholen beoordeelt het team zelf in 2012 de leerkrachtcompetenties in het bieden van een passend aanbod aan de leerlingen nog als zwak. Zo geven 11 scholen aan dat systematisch gedifferentieerde instructie op drie of meer niveaus wordt gegeven, op de andere scholen gebeurt dat gedeeltelijk of niet. Planmatig werken: Op 40% van de scholen wordt planmatig gewerkt in de ondersteuning, op 60% van de scholen is dit in ontwikkeling. Vroegtijdig signaleren: alle ASKO-scholen geven zonder uitzondering aan dat problemen in de ontwikkeling in een vroegtijdig stadium worden gesignaleerd. Eigen leerlijn: op 15 scholen krijgen leerlingen die dat nodig hebben een eigen leerlijn, op 9 scholen gebeurt dat gedeeltelijk en op 6 scholen niet. De meeste scholen hebben een geheel of gedeeltelijk aanbod voor leerlingen met dyslexie. De helft van de scholen heeft geen aanbod voor leerlingen met dyscalculie. Een aanbod voor leerlingen met een minder dan gemiddelde intelligentie is op de meeste scholen aanwezig. Het aanbod voor leerlingen met een meer dan gemiddelde intelligentie is op veel scholen gedeeltelijk aanwezig. Het aanbod bij leerachterstanden is uitgebreider dan bij leervoorsprong. Nagenoeg alle scholen hebben een programma voor de sociale veiligheid en een aanpak ter voorkomen van gedragsproblemen. De scholen werken in de ondersteuning alle samen met ketenpartners. De meest genoemden zijn: de schoolarts of verpleegkundige van GGD, schoolmaatschappelijk werk, Leerplicht, ABC voor leerlingonderzoek en VIA Amsterdam. Voor meer informatie over de stand van zaken in 2012 ten aanzien van de basisondersteuning en extra ondersteuning, verwijzen we naar de bestuursanalyse ondersteuningsprofielen. 7

8 6. Checklist Basisondersteuning ASKO Op basis van de informatie in het voorgaande, te weten het beleid van OCW, Inspectie, KBA en bestuur zelf, is een overzicht gemaakt van de elementen van basisondersteuning die ASKO op al haar scholen wil terugzien. Basiskwaliteit 1 De school staat onder basistoezicht van de Onderwijsinspectie 2 Het team houdt rekening met verschillen 3 Het pedagogisch klimaat is veilig en duidelijk 4 Het team werkt continu aan professionalisering Planmatig en cyclisch werken 5 De ontwikkeling van de leerlingen wordt nauwkeurig gevolgd 6 Leer-, opgroei- en opvoedproblemen worden vroegtijdig gesignaleerd 7 Het team werkt handelingsgericht 8 Evalueren van opbrengsten op schoolniveau 9 Evalueren van onderwijs en ondersteuning op schoolniveau Onderwijsondersteuningsstructuur 10 De school werkt volgens de 1-zorgroute 11 Rol- en taakverdeling in de ondersteuning zijn uitgewerkt 12 Passende overlegvormen 13 Educatief partnerschap, samenwerking met de ouders in de ondersteuning 14 De school functioneert in een zorgketen, samenwerking met relevante externe partners 15 De school hanteert procedures voor instroom, doorstroom en uitstroom Interventies basisondersteuning 16 Passend aanbod voor leerlingen die langzaam leren / bij leerachterstand 17 Passend aanbod voor leerlingen die snel leren / bij leervoorsprong 18 Passend aanbod voor leerlingen met dyslexie 19 Passend aanbod voor leerlingen met dyscalculie 20 Passend aanbod voor leerlingen met taalachterstand 21 Aanpak gericht op sociale veiligheid en voorkomen gedragsproblemen 22 Passend schoolgebouw en geschikte voorzieningen 23 Een protocol voor medische handelingen 8

9 7. Indicatoren Basisondersteuning ASKO In deze paragraaf staan de indicatoren omschreven waaraan te zien is of dit onderdeel aanwezig/in orde is. ++ Helemaal > 90% >> Deels > 50% << Deels < 50% -- Niet 7.1 Indicatoren basiskwaliteit Basiskwaliteit 1 De school staat onder basistoezicht van de Onderwijsinspectie 1a Het laatste inspectierapport geeft als oordeel voldoende. 2 We houden rekening met verschillen 2a Leerkrachten stemmen de instructie, verwerking, leer- en instructietijd af op de verschillen tussen de leerlingen. 3 Het pedagogisch klimaat is veilig en duidelijk 3a 3b 3c Gedragsregels zijn duidelijk geformuleerd en worden consequent gehanteerd. Het veiligheidsbeleid staat op schrift. Incidenten worden systematisch geregistreerd en geanalyseerd. 3d Uit recent onderzoek (minimaal eens per schoolplanperiode) blijken leerlingen en personeel zich veilig te voelen op school. 4 Het team werkt continu aan professionalisering 4a 4b 4c 4d Ook dit schooljaar volgen teamleden scholing. Dit is vastgelegd in het scholingplan en de jaarkalender. Het team leert ook van elkaar, bijv. via intervisie, collegiale consultatie, klassenbezoek. Klassenbezoeken door directie en IB vinden regelmatig plaats. Elk teamlid stelt een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) op en houdt het eigen bekwaamheidsdossier bij. 9

10 7.2 Indicatoren planmatig en cyclisch werken in de ondersteuning Planmatig en cyclisch werken 5 De ontwikkeling van de leerlingen wordt nauwkeurig gevolgd 5a 5b 5c 5d 5e 5f Leerkrachten observeren continu gericht de ontwikkeling van de leerlingen. Belangrijke observaties worden vastgelegd in een digitaal leerlingvolgsysteem. Methodegebonden en methode-onafhankelijke toetsen worden afgenomen, zie toetskalender. De school hanteert een volgsysteem voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. Voortgang en resultaten worden vastgelegd in het leerlingdossier. Leerling- en groepsbesprekingen vinden plaats volgens de HGW-cyclus. 6 Leer-, opgroei- en opvoedproblemen worden vroegtijdig gesignaleerd 5 6a 6b 6c Leerkrachten zijn alert op veranderingen in leerprestaties, gedrag en werkhouding. Leerkrachten bespreken belemmeringen in de ontwikkeling met ouders. Leerkrachten bespreken belemmeringen in de ontwikkeling met de IB er. 7 Het team werkt handelingsgericht 7a 7b 7c 7d Resultaten worden minimaal twee keer per jaar verwerkt tot groepsoverzichten. Leerkrachten analyseren de vorderingen van de leerlingen. Vorderingen worden vertaald naar onderwijsbehoeften op individueel en groepsniveau. Onderwijsbehoeften worden vastgelegd. 7e De leerkrachten werken met groepsplannen, in ieder geval voor technisch lezen, begrijpend lezen, spelling en rekenen. 8 Evalueren van opbrengsten op schoolniveau 8a Het team evalueert halfjaarlijks de opbrengsten op schoolniveau. 9 Evalueren van onderwijs en ondersteuning op schoolniveau 9a Het team evalueert jaarlijks de onderwijsaanpak en de ondersteuning op schoolniveau. 5 Ook in het toezichtkader van de Inspectie wordt gesproken over vroegtijdig signaleren. De Handreiking Bijtijds erbij zijn, NJI 2011, biedt richtlijnen en praktische tips voor handelingsgericht signaleren. 10

11 7.3 Indicatoren onderwijsondersteuningsstructuur (zorgstructuur) Onderwijsondersteuningsstructuur 10 De school werkt volgens de 1-zorgroute 10a Het team werkt volgens de principes van de 1-zorgroute (HGW). 11 Rol- en taakverdeling in de ondersteuning zijn uitgewerkt 11a 11b Taken en bevoegdheden van de verschillende betrokkenen 6 zijn vastgelegd. De ondersteuning wordt deskundig gecoördineerd door een IB er of zorgcoördinator 12 Passende overlegvormen 12a 12b Leerkracht en IB er bespreken de leerlingen die ondersteuning (zorg) vragen. De school heeft zorgbreedteoverleg (ZBO) met externe partners. 13 Educatief partnerschap, samenwerking met de ouders in de ondersteuning 13a 13b 13c 13d Alle ouders worden adequaat geïnformeerd over de ontwikkeling van hun kind. Ouders worden vroegtijdig geïnformeerd over de (wens tot) inzet van ondersteuning. De school betrekt ouders bij de uitvoering van de ondersteuning. Ouders worden in principe uitgenodigd bij het ZBO. 14 De school functioneert in een zorgketen, samenwerking met relevante externe partners 14a De school heeft kennis van de sociale kaart. 14b De school werkt samen met relevante ketenpartners. 15 De school hanteert procedures voor instroom, doorstroom en uitstroom 15a 15b 15c De school heeft een uitgewerkt aannamebeleid, ook bij speciale onderwijsbehoeften. De school heeft duidelijke afspraken over zittenblijven, verlengen en versnellen. De uitstroomprocedure is vastgelegd. 6 Betrokkenen zijn leerkracht, IB er, directie, onderwijsassistent, stagiaires, ouder en externen. 11

12 7.4 Indicatoren Interventies basisondersteuning Interventies basisondersteuning 16 Passend aanbod voor leerlingen die langzaam leren / bij leerachterstand 17 Passend aanbod voor leerlingen die snel leren / bij leervoorsprong 18 Passend aanbod voor leerlingen met dyslexie 19 Passend aanbod voor leerlingen met dyscalculie 20 Passend aanbod voor leerlingen met taalachterstand Toelichting 16 t/m 20 Binnen de basisondersteuning houden we zoveel mogelijk rekening met verschillen in leerniveau, leertempo, met dyslexie en met taalachterstanden en rekenproblemen in de groepsaanpak. We spreken over extra ondersteuning /arrangement, wanneer voor een bepaalde leerling: individuele begeleiding op maat nodig is; een eigen leerlijn moet worden opgesteld en begeleid; een ontwikkelingsperspectief of individueel handelingsplan moet worden opgesteld; deskundigheidsbevordering in het team t.a.v. de specifieke onderwijsbehoeften nodig is; externe ondersteuning, onderzoek of behandeling moet worden ingezet; speciale materialen moeten worden aangeschaft; speciale voorzieningen in het gebouw nodig zijn. 21 Aanpak gericht op sociale veiligheid en voorkomen gedragsproblemen 21a 21b 21c 21d De school heeft een gericht aanbod voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. Het team bevordert dat leerlingen sociaal en respectvol met elkaar en anderen omgaan. De school heeft (toegang tot) expertise over gedragsproblemen. De school heeft een time-out protocol. 22 Passend schoolgebouw en geschikte voorzieningen 22a 22b 22c De school heeft voldoende en geschikte werkruimten. De in het gebouw aanwezige voorzieningen passen bij de onderwijsbehoeften. Het schoolgebouw is rolstoeltoegankelijk. 23 Een protocol voor medische handelingen 23a De school heeft een protocol voor medische handelingen in gebruik. 12