Lokale aanpak van extreem-rechts in Noord-Holland Noord. Besime Ögretmen, Shandiya Oedairam & Marcha Bendt redactie Marije Cornelissen

Transcriptie

1 Lokale aanpak van extreem-rechts in Noord-Holland Noord Besime Ögretmen, Shandiya Oedairam & Marcha Bendt redactie Marije Cornelissen juni 2007

2 Inhoudsopgave Onderzoek naar extreem-rechts in Noord-Holland Noord 3 Extreem-rechts van politiek naar straat en internet 4 Hoeveel overlast veroorzaakt exteem-rechts? 7 Overlast door extreem-rechts in Noord-Holland Noord 9 Noord-Kennemerland 9 West-Friesland 11 Noordkop 12 Lokale aanpak van extreem-rechts in Noord-Holland Noord 15 Wat doet de politie in Noord-Holland Noord tegen overlast van extreem-rechts? 20 Wat doen gemeenten in Noord-Holland Noord tegen overlast van extreem-rechts? 24 Wat doet jongerenwerk in Noord-Holland Noord tegen overlast van extreem-rechts? 28 Conclusies 32 Literatuur 37 2

3 Onderzoek naar extreem-rechts in Noord-Holland Noord Er komen af en toe klachten binnen bij Art.1, Bureau Discriminatiezaken NHN (de regionale Antidiscriminatie voorziening) die te maken hebben met extreem-rechts, zoals bekladdingen, bedreigingen, vechtpartijen, spanningen en intimidaties. Ook komt extreem-rechts regelmatig in de krant. Toch is er geen goed beeld van de omvang en aard van extreem-rechtse overlast in Noord- Holland Noord, en van de manieren waarop deze overlast op lokaal niveau aangepakt kan worden. Art.1 Bureau Discriminatiezaken NHN heeft een poging gedaan om in deze leemte te voorzien. Tussen september 2006 en juni 2007 hebben een drietal studenten Sociaal Juridische Dienstverlening een onderzoek uitgevoerd naar de lokale aanpak van extreem-rechts in Noord- Holland Noord. De drie studenten, Besime Ogretmen, Marcha Bendt en Shandiya Oedairam, hebben eerst een literatuuronderzoek gedaan naar de verschijningsvormen van extreem-rechts en de instrumenten die politie, gemeenten en jongerenwerk kunnen inzetten tegen overlast door extreem-rechts. Op basis hiervan hebben Besime Ögretmen en Shandiya Oedairam vragenlijsten opgesteld voor de drie genoemde partijen in Noord-Holland Noord. Deze zijn in het voorjaar van 2007 verspreid onder 26 politieteams, 26 gemeenten en 24 jongerenwerkers. Van de 76 enquetes zijn er uiteindelijk 38 geretourneerd, uit 23 verschillende gemeenten. Alleen in Alkmaar, Graft-de Rijp en Anna Paulowna heeft geen van de partijen een enquete ingevuld. Niet alleen omdat niet alle partijen hebben geantwoord, maar ook omdat er gevraagd is naar de subjectieve mening van partijen, levert het onderzoek geen objectief beeld van de omvang van overlast door extreemrechts. Wel levert het interessante informatie over de mate waarin verschillende partijen overlast ervaren en wat zij daartegen doen. Art.1 Bureau Discriminatiezaken NHN wil graag de mensen bedanken die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan het onderzoek. Natuurlijk Marcha Bendt, Shandiya Oedairam en Besime Ögretmen die het onderzoek hebben uitgevoerd, Karola Buschman, die de onderzoeksters in alle stappen heeft begeleid, Dieteke van der Ree, die hen vanuit de studie heeft begeleid, en de deskundigen die hebben geadviseerd bij het opstellen van de vragenlijsten: Rob Witte van Forum, Jaap van Donselaar van de Universiteit Leiden, Willem Wagenaar van de Anne Frank Stichting, en Willem Lezwijn van de politie. Zowel het vooronderzoek als de volledige analyse van de resultaten door de studenten zijn te verkrijgen bij Art.1 Bureau Discriminatiezaken NHN. In deze publicatie vindt u een samenvatting, die kan dienen als basis voor verdere discussie over de bestrijding van overlast door extreemrechts in Noord-Holland Noord. 3

4 Extreem-rechts van politiek naar straat en internet Extreem-rechts wordt verschillend gedefinieerd door verschillende organisaties en onderzoekers. Onderzoeker Jaap van Donselaar, die verantwoordelijk is voor de jaarlijkse monitor racisme en extreem-rechts, definieert het bijvoorbeeld als afkeer tegen volksvreemde en volksvijandige elementen. Volksvreemde elementen zijn met name etnische minderheden, en volksvijandige elementen zijn de politieke tegenstanders van extreem-rechts. Zij treffen bijvoorbeeld vanuit een politieke of bestuurlijke functie maatregelen tegen extreem-rechts geweld. Als er geen sprake is van politieke organisatie maar van jongerengroepen dan is meestal alleen de afkeer van het volksvreemde duidelijk aanwezig. 1 De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) definieert extreem-rechts als het nastreven en/of ondersteunen van diep ingrijpende veranderingen in de samenleving, die een gevaar kunnen opleveren voor (het voortbestaan van) de democratische rechtsorde 2. Volgens de AIVD is er dus alleen sprake van radicalisme als de ideologie een verandering van de samenleving nastreeft en een gevaar voor de rechtsorde oplevert. De aandacht van de AIVD richt zich overigens niet alleen op gewelddadige vormen van radicalisering (gewelddadig politiek activisme en terrorisme). Ook andere, niet direct gewelddadige vormen van radicalisering kunnen schadelijk zijn voor de maatschappij, zoals het zaaien van haat tegen joden en allochtonen. 3 Een rapport over radicalisme van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) beschrijft ook wat radicalisme volgens hen niet is. Pubers die zich op een gezonde manier afzetten tegen de maatschappij zijn geen radicalisten. Zij zetten zich af om te provoceren, terwijl radicaliserende jongeren zich afzetten omdat zij zich afkeren. Met andere woorden: pubers willen uiteindelijk een reactie uitlokken, radicaliserende jongeren willen juist niks meer met deze samenleving te maken hebben. 4 Dit onderzoek richt zich op de instrumenten die ingezet kunnen worden tegen overlastgevend gedrag van extreem-rechtse groepen. Het is daarom niet zozeer van belang of groepen de samenleving ingrijpend willen veranderen, of een diepgeworteld en gesloten nazistisch wereldbeeld hebben of niet. Van belang is of groepen al dan niet overlast veroorzaken, in de vorm van verstoring van de openbare orde, vernieling en bekladding, dreiging die uitgaat van het gebruik van rechts-extreme symboliek en rechtstreekse bedreiging of zelfs geweld tegen andere groepen of personen. De middelen en de gevolgen daarvan zijn voor dit onderzoek van groter belang dan de doelen van extreem-rechtse groepen. Sommige jongeren die rechts-extreme symboliek op hun kleding dragen of extreem-rechtse symbolen kladden in de openbare ruimte zijn alleen op zoek naar provocatie en hebben geen besef van de betekenis ervan. Voor dit onderzoek zijn echter de jongeren die extreem-rechtse symboliek gebruiken op zoek naar provocatie ook relevant, aangezien ook zij overlast veroorzaken. Voor een slachtoffer van bijvoorbeeld racistische bedreiging door een groep jongeren die rechtsextremistische kleding en symbolen dragen maakt het niet zoveel uit of hier een hele ideologie aan ten grondslag ligt. De mate van bedreiging blijft hetzelfde. De definitie van extremisme voor dit onderzoek is daarom het aanhangen van of gebruik maken van uitingsvormen van extreem-rechtse ideologie, leidend tot overlast voor de samenleving. De term Lonsdale-jongeren wordt regelmatig gebruikt in dit onderzoek. Wij zijn ons ervan bewust dat deze term de lading niet goed dekt. Lonsdale is niets anders dan een populair kledingmerk onder jongeren. Er zijn duizenden jongeren die Lonsdale-kleding dragen, en veruit de meesten van hen hebben niets te maken met extreem-rechts of racisme. Een aantal van hen dragen deze kleding echter wel om duidelijk te maken dat zij onderdeel zijn van een racistische jongerencultuur, en daarom is deze jongerencultuur in de volksmond Lonsdale-jongeren gaan heten. Om de herkenbaarheid voor de respondenten te vergroten is daarom de term zogenaamde Lonsdalejongeren toch gebruikt in het onderzoek. 1 Van Donselaar & Rodrigues (2006:26) VNG & RADAR (2006:6) 4

5 Wat zijn de organisatievormen van extreem-rechts? Extreem-rechts als politieke beweging werd aan het begin van de twintigste eeuw ongekend groot. Adolf Hitler en zijn partij de NSDAP kregen in 1933 de macht in Duitsland en wakkerden met succes haat tegen joden aan. In de door Hitler ontketende Tweede Wereld Oorlog werden miljoenen joden vermoord. Deze verschrikkingen zorgden ervoor dat, toen Hitler de oorlog verloor, er jarenlang bijna geen racistische groepen actief waren of konden zijn. Dit veranderde in de jaren zestig. De immigratiegolf in die jaren wakkerde vreemdelingenhaat wederom aan, en er werden langzamerhand weer groepen actief. De jaren zeventig zagen de eerste georganiseerde verbanden; de extreem-rechtse politieke partij de Nederlandse Volks Unie werd opgericht in In de jaren tachtig werd nog een aantal nieuwe partijen opgericht; de Centrum Partij, de Centrum Democraten en de Centrum Partij 86. Hans Janmaat, eerst leider van de Centrum Partij en later van de Centrum Democraten, wist tweemaal een parlementszetel te behalen, en extreem-rechtse partijen kwamen in een aantal gemeenten in de gemeenteraad. Dit electorale succes was in de jaren negentig voorbij. Extreem-rechtse partijen halen soms ergens een gemeenteraadszetel, maar zijn nooit een invloed van enige betekenis. Ter verklaring van de al dan niet geringe betekenis van extreem-rechtse partijen zijn altijd diverse factoren aan te voeren. Een die zich vandaag de dag opdringt is het profileringprobleem. Sinds de Fortuyn-revolutie hebben politici hardere standpunten in het vreemdelingenvraagstuk. Voor extreem-rechtse partijen is dit bedreigend omdat hun politieke exclusiviteit in gevaar komt. Het onderscheid tussen enerzijds gevestigde politici en kabinet en anderzijds extreem-rechtse politici vervaagt. Extreem-rechtse partijen kunnen hierop reageren door radicaler te worden, maar radicalisering houdt risico s in. Justitieel ingrijpen bijvoorbeeld, met als uiteindelijke consequentie een verbod van de organisatie. Verder kunnen beeldvormingproblemen ontstaan, de partij kan worden gezien als een criminele, nationaal-socialistische organisatie. Binnen de grenzen van de politiek is radicalisering dus een riskante optie. Misschien is het dan ook geen toeval dat radicalisering zich heeft verplaatst naar een plek buiten de grenzen van de politiek; naar de straat. 5 Extreem-rechtse jongerengroepen werden tegelijk met de politieke partijen in de jaren zeventig actief. Toen ontstond de radicale skinhead-beweging. Ook vonden in deze jaren de eerste extreem-rechtse geweldsincidenten op straat plaats. In het begin van de jaren tachtig nam het aantal gewelddadige voorvallen toe; gewelddadige intimidaties, bekladdingen, vernielingen, brandstichting, vechtpartijen, mishandelingen, schietpartijen, en bomaanslagen. De aandacht ging in deze jaren echter vooral uit naar de politieke partijen die zetels wisten te halen op gemeentelijk en zelfs nationaal niveau. Het zwaartepunt van extreem-rechtse activiteit verplaatst zich in de jaren negentig naar de straat. Er ontstond een jongerencultuur die gabbers genoemd werden. Zij dragen een bepaald merk trainingspak en hebben een Nederlandse vlag op hun jas. Het aantal bekladdingen, bedreigingen en geweldsdelicten door jongerengroepen groeit in de jaren negentig eerst langzaam, en neemt enorm toe na de terroristische aanslagen in New York in 2001, de moord op Pim Fortuyn in 2002 en de moord op Theo van Gogh in Na de laatste moord ontstaat er weer een golf van media aandacht voor de jongerengroep gabbers die nu door het dragen van het kledingmerk Lonsdale, Lonsdale-jongeren genoemd worden. Naast kleine extreem- rechtse politieke partijen en groepen zijn er diverse kleine neonazistische organisaties actief, zoals het Stormfront Nederland (SFN). In Noord-Holland was of is het West- Fries Legioen actief. Vooralsnog blijft het bij het verspreiden van pamfletten met teksten als Mohammed is een pedofiel en Word wakker, word lid. Hoe dat laatste in praktijk moet worden gebracht is een raadsel. Het 'legioen' is nergens bekend of te traceren. Tegenwoordig wordt er steeds meer gebruik gemaakt van het internet. Internet heeft naast positieve, ook negatieve aspecten voor identiteitsvorming. Allerlei radicaal-extremisten, rechts, links en Islamitisch, misbruiken internet als vrijplaats voor het ronselen van jongeren. Het internet wordt massaal gebruikt om hun haatdragende boodschap wereldwijd te verspreiden. Mensen kunnen op internet anoniem met elkaar communiceren. Jongeren voelen zich hierdoor vrij om zich op een ongeremde manier te uiten. 6 Op internetfora voor gabbers worden vaak geen eigen namen 5 Van Donselaar & Wagenaar (2005:11) 6 Welzijnsdebat Radicaal Jong (2006) 5

6 gebruikt. Vaak wordt er gebruik gemaakt van nickname die een afkeer van de multiculturele samenleving laten zien, zoals HollandVolland, Whitesoldier1989 of EigenVolk Eerst. Een grote site is die van Holland-Hardcore ( Daar worden gabbers soms opgeroepen tot geweld en haat tegen immigranten. In Nederland bestaat het Meldpunt Discriminatie Internet, MDI, om discriminatie op het internet te bestrijden. Het MDI controleert na meldingen van discriminatie eerst zelf of de uiting nog online staat. Als dit zo is, en de uiting staat op een Nederlandse site, dan onderzoekt het MDI of deze mogelijk in strijd is met de anti-discriminatie-artikelen in het Wetboek van Strafrecht. Is dit ook het geval, dan neemt het MDI contact op met de beheerder van de bewuste site met het verzoek de beledigende tekst te verwijderen. Als de tekst niet verwijderd wordt, wordt er gekeken of er aangifte gedaan kan worden. Waarom worden jongeren exreem-rechts? Er is geen eenduidig antwoord te geven op de vraag waarom jongeren extreem-rechts kiezen als jeugdcultuur. De plaatsen waar de meeste activiteit van Lonsdale-jongeren waargenomen wordt geven misschien een aanknopingspunt. Dit zijn vooral plaatsen net buiten steden, waar platteland en stad elkaar raken en waar de verstedelijking oprukt en een snelle modernisering plaatsvindt. Mellouki Cadat en Roud Engbersen van NIZW Sociaal Beleid hebben in een artikel getiteld De Lonsdale-clash een poging gedaan om hier een verklaring voor te geven. Zij zien extreem-rechts als een uiting van angst voor modernisering. Modernisering is in de ogen van extreem-rechtse jongeren een bedreiging voor de plattelandssamenleving, die geromantiseerd wordt. Het ydillische beeld van een omgeving waarin mensen dicht bij elkaar staan, niet vervreemd zijn van de natuur, en nog hechten aan oude tradities. Daar vind je nog het echte Nederland : op orde, overzichtelijk, met mannen van stavast, en met kerktorens verrijzend uit de polders. Het platteland geeft dan het gevoel van terugreizen in de tijd. Wat elders verloren is gegaan, is hier terug te vinden. Met name immigranten worden gezien als bedreiging van dit pure (en witte) Nederland. De multiculturele samenleving is onlosmakelijk verbonden aan verstedelijking. De allochtoon is voor rechts-extremistische jongeren dan ook het levende symbool van ongewilde veranderingen en een ideale kapstok om een diffuus soort onbehagen aan op te hangen. Als gekeken wordt naar het profiel van de daders die betrokken zijn bij de meeste ernstige incidenten met Lonsdale-jongeren, dan blijken zij vaak uit laagopgeleide gezinnen te komen. Voor hen gaan verstedelijkings- en moderniseringsprocessen te snel. Neem het kerkdorp Tienray in de gemeente Meerlo-Wanssum (Noord-Limburg). Tienray is nog een wit kerkdorp, de regionale kern Venray is door migrantenaanwas inmiddels een multicultureel stadje geworden. In Venray komen de jongeren uit Tienray op het moment dat ze daar voortgezet onderwijs volgen of uitgaan in direct, fysiek contact met mensen met een ander uiterlijk, een andere huidkleur en een andere godsdienstige overtuiging. Het gevolg is een clash of cultures: de radicaliserende boerenjongens met hun heimweefantasieën stuiten op allochtone jongeren en gaan de confrontatie aan. 7 Jongerenwerk Noorder-Koggenland In de polder noemen jongeren zich nationalistisch. Omdat er weinig verschil in cultuur is valt het al snel op als iemand anders is. Wat anders is, is vreemd zoniet fout. De grote discriminatie uit zich vooral in de dorpen onderling waar tolerantie geen plaats kent. Eén van de weinige manieren waarop het wel mogelijk is, is tijdens voetbal. Daarom verkies ik een aanpak die recreatief van aard is. 7 Melouki Cadat en RArt.1 Bureau Discriminatiezaken NHNout Engbersen, de Lonsdaleclash, NIZW (2006) 6

7 Hoeveel overlast veroorzaakt exteem-rechts? De rechtsextremistische politieke partijen, jongerengroepen en digitale formaties, kunnen op verschillende manieren overlast geven voor de samenleving. Overlast wordt hier breed uitgelegd. Het gaat zowel om overtreding van wetten, als om zaken die binnen de grenzen van de wet plaatsvinden maar toch de sociale cohesie in de samenleving kunnen aantasten. De Monitor Racisme en Extreem-rechts maakt een onderscheid tussen niet-gewelddadige en gewelddadige incidenten. De niet-gewelddadige incidenten omvatten bekladding, folderacties, demonstraties, beledigingen en ordeverstoring. Onder gewelddadige incidenten vallen doelbekladding, bedreigingen, bommeldingen, confrontaties, vernieling, brandstichting, mishandeling, bomaanslagen, doodslag en moord. Een doelbekladding onderscheidt zich van een gewone bekladding door de ernst: een doelbekladding is een bekladding die op relatief grote schaal plaatsvindt of waarbij een duidelijk doel is gekozen (iemands huis, een moskee of een synagoge). 8 Monitor Racisme en Extreem-rechts In de zesde rapportage van Monitor Racisme & Extreem-rechts 2006 hebben de onderzoekers een onderzoek gedaan naar de omvang van voorvallen in In het jaar 2005 werden door de politie en door andere organisaties zoals de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI), Landelijke Vereniging van Anti Discriminatie Bureaus en Meldpunten (LVR), de Antifascistische Onderzoeksgroep Kafka en uit de eigen documentatie van de onderzoekers van de Monitor Racisme & Extreem-rechts in totaal 296 gevallen van racistische en/of extreemrechts geweld geïnventariseerd. In de onderstaande gepubliceerde tabel van de Monitor Racisme & Extreem-rechts worden de cijfers van de incidenten in 2004 niet vermeld. Dit komt mede doordat er een stagnatie in de datacollectie heeft plaatsgevonden waardoor er over het jaar 2004 (na november) geen data beschikbaar zijn. Ook zijn er in de huidige verzameling van gegevens door het KLPD onvolkomenheden, waardoor er door de onderzoekers geen goede indicatie gemaakt kon worden. Racistisch en extreemrechts geweld, naar categorie, Categorie Doelbekladding Bedreiging Bommelding Confrontaties Vernieling Brandstichting Mishandeling Illegaal wapenbezit Bomaanslag Doodslag Totaal Door de ontbrekende cijfers in de tabel, is het niet mogelijk om een uitsluitsel te geven of het geweldplegingen afgelopen jaren is toegenomen. Het is volgens de onderzoekers denkbaar dat er in het jaar 2004 een toename heeft plaatsgevonden. Het argument dat hiervoor kan worden aangevoerd is de ongewone, ernstige reeks van geweldplegingen die geconcentreerd in de maand november plaatsvond na de moord van Theo van Gogh. Er is door de onderzoeker van Monitor Racisme & Extreem-rechts een indicatie gemaakt over de racistische en extreem-rechtse geweld in de maand november 2004 na de dood van Theo van Gogh. 8 van Donselaar& Rodrigues (2006:20t/m22) 9 van Donselaar & Rodrigues (2006: 20 t/m 22) 7

8 Racistisch en extreem-rechts geweld in de maand november 2004 na de dood van Theo van Gogh. 10 Categorie Aantal Doelbeklading 28 Bedreiging 41 Bommelding 11 Confrontaties 18 Vernieling 23 Brandstichting 36 Mishandeling 12 Bomaanslag 4 Totaal 173 In de bovenstaande tabel is te zien dat er in de maand november 2004, 173 geweldsincidenten hebben plaatsgevonden. Over heel 2005 zijn er door de onderzoekers 296 gevallen van geweld geïnventariseerd. Je zou kunnen veronderstellen dat, wanneer er wél cijfers over héél 2004 zouden zijn verzameld, er vermoedelijk meer geweldsincidenten zouden zijn geregistreerd dan in 2003 en Opvallende schommeling zijn te zien in de categorieën bommeldingen (2 in heel 2005, 11 in november 2004) en brandstichtingen (13 in 2005 en 36 in november 2004). Begin 2005 werd door dezelfde onderzoekers, Van Donselaar en Rodrigues, het cahier Het Lonsdalevraagstuk (2005) uitgebracht. Van januari 2001 tot augustus 2005 hebben de onderzoekers 125 gabbergroepen geteld die op een of andere manier betrokken waren bij rechtsextremistische activiteiten of incidenten. In de monitor werden voor de genoemde periode 206 incidenten met rechts-extreme gabbers geteld, waarvan 143 gewelddadige. De onderzoekers plaatsen de kanttekening dat allochtone jongeren in toenemende mate reageren op extreemrechtse gabbers, maar dat over hun aandeel bij incidenten nog weinig bekend is. De totale omvang van rechts-radicaal georiënteerde gabbergroepen in Nederland wordt geschat op tussen de 600 à 6000 personen. De geschatte aantallen lopen zo uiteen omdat de grootte van de 125 gabbergroepen niet goed is vast te stellen (tussen de 5 tot ongeveer 50 personen). Meldingen bij Art.1, Bureau Discriminatiezaken Noord-Holland Noord Het aantal meldingen dat bij Art.1 Bureau Discriminatiezaken NHN binnenkomt bedraagt jaarlijks ongeveer 200. Een aantal daarvan betreft meldingen met een extreem-rechts aspect. Het aantal van 200 klachten op een bevolking van inwoners is zeer laag. De geringe meldingsbereidheid en de zeer beperkte naamsbekendheid van Art.1 Bureau Discriminatiezaken NHN zijn hiervan vermoedelijk de oorzaak. Als de landelijke onderzoekscijfers worden toegepast op Noord-Holland Noord is het werkelijke aantal discriminatie-incidenten een veelvoud daarvan. Uit onderzoek in de Monitor Rassendiscriminatie 2005 van het landelijk bureau Art.1 blijkt dat de helft van de Turken en Marokkanen in Nederland zich één of meer keer per jaar gediscrimineerd voelt. Ongeveer 7,5% van de bevolking in Noord-Holland Noord is allochtoon, zo n mensen. Als de helft van hen conform het onderzoek in de Monitor Rassendiscriminatie 2005 jaarlijks met discriminatie geconfronteerd wordt zijn dit al klachten, ruim 100 keer zoveel. Dit cijfer is enigszins vertekend, want niet alle allochtonen zijn Turks of Marokkaans, maar de orde van grootte verschilt zodanig van de hoeveelheid meldingen die het Art.1 Bureau Discriminatiezaken NHN krijgt dat er redelijk veilig geconcludeerd kan worden dat er ook in Noord-Holland Noord sprake is van onderrapportage. In 2005 kreeg Art.1 Bureau Discriminatiezaken NHN 50 klachten met een extreem-rechts aspect, zoals anti-semitische of anti-islamitische bedreigingen, bekladdingen met extreem-rechtse symbolen en geweldsincidenten door rechts-extreme jongeren. Uit de kleinere gemeenten werden 31 van deze meldingen geregistreerd, versus 19 uit de drie grotere steden. Bekladdingen vormen het grootste deel van de meldingen, maar er zijn ook een aantal klachten die serieuzer van aard zijn, zoals mishandeling van een Surinaamse vrouw in een treincoupé, bedreiging van een klein Sri Lankaans meisje op de fiets op weg naar school en belediging en bespuging van een oudere Indonesische vrouw op de markt, allemaal in de kleinere plaatsen in 10 van Donselaar& Rodrigues (2006: 27 t/m 28) 8

9 Noord-Holland Noord. Af en toe komen ook ouders van Lonsdalejongeren aankloppen voor hulp om hun kind op andere gedachten te brengen. Overlast door extreem-rechts in Noord-Holland Noord Begin 2007 zijn 76 enquetes verspreid onder 26 politieteams, 26 gemeenten en 24 jongerenwerkers in de 26 gemeenten van Noord-Holland Noord. Twee gemeenten hebben geen jongerenwerk. Van deze enquetes zijn 38 ingevuld geretourneerd, 10 van de politie, 17 van gemeenten en 11 van jongerenwerkers. De enquetes beginnen met de vraag of er overlast is van zogenaamde Lonsdalejongeren. Partijen zijn het daar niet altijd over eens, maar in maar liefst 17 van de 26 gemeenten geeft minimaal één partij aan dat er wel sprake is van overlast door zogenaamde Lonsdalejongeren. Dit is 65% van de gemeenten. politie gemeente jongerenwerk Respons Percentage ja 100% 47% 54% Opvallend is dat alle tien politieteams die hebben gereageerd hebben aangegeven dat er wel overlast was, al was dit in sommige gevallen niet van grote omvang. De gemeente is vaker geneigd aan te geven dat er geen sprake van overlast is, en soms is dit niet in overeenstemming met wat de politie of het jongerenwerk denkt. Er is ook gevraagd hoeveel verschillende jongeren er in de laatste drie jaar naar schatting betrokken waren bij het veroorzaken van overlast. Als dit in verschillende gemeenten verschillende jongeren betreft zijn dit in Noord-Kennemerland 27 tot 75, in West-Friesland 14 tot 60 en in de Noordkop 24 tot 80. Dat zijn in totaal 65 tot 215 jongeren. Het is echter onwaarschijnlijk dat het allemaal verschillende jongeren betreft. Jongeren houden zich niet aan gemeentegrenzen als zij elkaar ontmoeten. Op de vraag naar het aantal incidenten zijn heel verschillende en vaak ook onvolledige antwoorden gegeven. In deze samenvatting worden deze gegevens niet gebruikt omdat zij teveel uiteenlopen om een enigszins betrouwbaar beeld te kunnen schetsen. Dit kan liggen aan de samenwerking tussen de partijen. Partijen zijn misschien niet van elkaar op de hoogte hoeveel meldingen of signalen er binnenkomen van deze vormen van overlast. Het kan ook zijn dat bijvoorbeeld de politie een incident als bekladding/vernieling/belediging registreert, en niet als een incident dat betrekking heeft op extreem-rechts gedrag, en dat hetzelfde incident bij jongerenwerk wel wordt ervaren als overlast door extreem-rechtse jongeren. In de onderstaande analyse wordt wel aangegeven welke soorten overlast plaatsvinden in verschillende gemeenten volgens de partijen. Daaruit blijkt dat bekladding veruit de meest voorkomende vorm van overlast is, gevolgd door vernieling, belediging en bedreiging. Interetnische spanningen komen in zes gemeenten voor, twee per district; Heerhugowaard en Langedijk, Medemblik en Enkhuizen en Schagen en Wieringermeer. Dit bevestigt het beeld enigszins dat Lonsdaleproblematiek en interetnische spanningen met name voorkomen in groeiende gemeenten waar verstedelijking en multiculturaliteit oprukken. Politie Langedijk Zo nu en dan vinden er incidenten plaats, maar er is ook een groot dark number. Op bijeenkomsten met allochtone inwoners werden meerdere voorbeelden genoemd die niet zijn aangegeven of gemeld. Hieronder wordt per district aangegeven of partijen in verschillende gemeenten overlast waarnemen, hoeveel jongeren hierbij naar schatting betrokken zijn en wat de aard van de overlast is per gemeente. Noord-Kennemerland De onderstaande tabel geeft aan welke antwoorden er gegeven zijn door verschillende partijen op de vraag of er sprake is geweest van overlast door zogenaamde Lonsdalejongeren in de 9

10 gemeente in de laatste drie jaar, en tegelijk welke partijen wel en niet gereageerd hebben. Een grijs blokje betekent dat de enquete niet geretourneerd is, een wit blokje dat de respondent aangegeven heeft dat er geen overlast door zogenaamde Lonsdalejongeren heeft plaatsgevonden, en een zwart blokje dat de respondent van mening is dat er wel sprake is geweest van overlast in de afgelopen drie jaar. De gemeenten zijn gerangschikt van het hoogste tot het laagste inwonersaantal. Alkmaar Heerhugowaard Castricum Bergen Langedijk Heiloo Graft-de Rijp Schermer Politie Gemeente jongerenwerk Gemeente Schermer Schermer is een kleine plattelandsgemeente met zes dorpskernen en maar inwoners. Genoemde problematiek komt hier niet voor. Over Alkmaar en Graft-de Rijp valt niets te zeggen, aangezien uit deze gemeenten geen enkele enquete terug is ontvangen. Uit Schermer zijn twee van de drie geretourneerd, en allebei de partijen geven aan dat er geen sprake is van overlast. In Schermer is wel overlast door jongeren, maar niet van Lonsdalejongeren volgens het jongerenwerk. Uit Castricum is één enquete teruggekomen, waarin de politie aangeeft dat er wel sprake is van overlast. Uit Bergen, Heiloo en Langedijk zijn twee van de drie enquetes teruggekomen, waarin allebei bevestigend wordt geantwoord. Opvallend is Heerhugowaard, één van de weinige gemeenten van waaruit alle drie de enquetes terug zijn ontvangen. Politie en jongerenwerk hebben daar wel het idee dat er sprake is van overlast door zogenaamde Lonsdalejongeren, de gemeente niet. De vraag is dan of de gemeente voldoende op de hoogte is. Hiernaar is in de enquete gevraagd, maar de gemeente gaf aan voldoende toegang te hebben tot informatie van politie, jongerenwerk en andere instellingen over de aard en omvang van overlast. Het zou ook een kwestie kunnen zijn van verschil in definitie; wat de politie en het jongerenwerk wel overlast met extreem-rechts aspect vinden kan door de gemeente niet als zodanig gezien worden. Gemeente Heerhugowaard Bij politie en jongerenwerk geen overlast van Lonsdalejongeren bekend. Wel eens incidenten met individuen die zich racistisch hebben geuit. Deze zijn op individueel niveau aangepakt. Op de vraag hoeveel jongeren naar schatting betrokken waren bij het veroorzaken van deze overlast werden de antwoorden in onderstaande tabel gegeven. De gemeenten van waaruit twee enquetes zijn ontvangen geven hetzelfde antwoord, alleen in Heerhugowaard hebben politie en jongerenwerk een andere inschatting. Het gemiddelde van de antwoorden is bij elkaar opgeteld om een idee te geven van het totale aantal jongeren betrokken bij overlast, maar zoals eerder werd aangegeven kan het goed zijn dat het hier deels om dezelfde jongeren gaat in verschillende gemeenten. Politie gemeente jongerenwerk Gemiddeld Heerhugowaard Castricum Bergen Langedijk

11 Heiloo Zoals gezegd zijn op de vraag naar het aantal incidenten teveel verschillende en onvolledige antwoorden gegeven om een analyse te maken. Wel kan iets gezegd worden over de aard van de overlast. In de tabel hieronder wordt aangegeven welke vormen van overlast er binnen een gemeente volgens minimaal één van de drie partijen hebben plaatsgevonden in de afgelopen drie jaar. Daaruit blijkt onder andere dat alle gemeenten last hebben van bekladding met een extreemrechts aspect, dat in Heerhugowaard en Bergen mishandeling heeft plaatsgevonden en dat in Heerhugowaard en Langedijk sprake is geweest van interetnische confrontaties. De ernst van de overlast in Heerhugowaard is des te opvallender gezien het feit dat de gemeente het idee heeft dat er geen overlast door zogenaamde Lonsdalejongeren plaatsvindt in de gemeente. Bekladding Belediging Bedreiging Vernieling Mishandeling Interetnische confrontaties Heerhugowaard Castricum Bergen Langedijk Heiloo West-Friesland In West-Friesland heeft minimaal één respondent per gemeente gereageerd. Ook hier zijn de gemeenten op inwonersaantal gerangschikt, en betekenen de zwarte blokjes dat de respondent overlast door zogenaamde Lonsdalejongeren heeft waargenomen in de afgelopen drie jaar. Hoorn Medemblik Stede Broec Koggenland Drechterland Enkhuizen Opmeer Wervershoof Andijk Politie gemeente jongerenwerk Uit Drechterland en Opmeer is alleen een reactie van de gemeente ontvangen. Daar wordt aangegeven dat er geen overlast is geweest de afgelopen drie jaar. Voor Opmeer is dit enigszins opvallend, aangezien de melding bij Art.1 Bureau Discriminatiezaken NHN over mishandeling van een Surinaamse vrouw door een tweetal Lonsdalejongeren uit Opmeer afkomstig was. In Wervershoof hebben zowel gemeente als jongerenwerk gereageerd, en hebben beiden geen overlast waargenomen. In de gemeenten Andijk, Enkhuizen, Hoorn, Medemblik, Stede Broec en Koggenland geeft minimaal één respondent aan dat er overlast heeft plaatsgevonden door zogenaamde Lonsdalejongeren. in Medemblik en Koggenland zijn er twee respondenten die beiden aangeven dat er een probleem is. In Hoorn valt op dat gemeente en jongerenwerk het niet eens zijn, de gemeente zegt dat er geen overlast heeft plaatsgevonden, en het jongerenwerk zegt van wel. Politie Medemblik/Wognum De vernielingen en bekladdingen waren gericht tegen één gezin van Afghaanse afkomst. Alle daders zijn opgepakt en bestraft. Daarna geen overlast meer gehad. Het gezin is in contact gebracht met het Maatschappelijk Werk en is op verzoek van henzelf verhuisd 11naar Den Haag.

12 Medemblik is een speciaal geval, van het jongerenwerk daar zijn twee enquetes retour gekomen. Dit komt omdat Medemblik tijdens het onderzoek is gefuseerd met Noorder-Koggenland en Wognum. Het jongerenwerk in Noorder-Koggenland geeft aan wel overlast te ondervinden, dat in Wognum niet. De politie in Medemblik/Wognum geeft aan dat er wel problemen zijn geweest in de afgelopen drie jaar. Deze zijn echter opgelost, waarna geen overlast meer is geweest. Jongerenwerk Wervershoof Behalve een eenmalige Hitlergroet ben ik geen extreem-rechtse uitingen tegengekomen. Maar misschien dat de ambulant jongerenwerkster meer weet? In West-Friesland is duidelijk verschil te zien tussen grotere en kleinere gemeenten. In de drie kleinste gemeenten Opmeer, Wervershoof en Andijk geven partijen aan geen overlast waar te nemen, en in de vier grootste gemeenten Hoorn, Medemblik, Stede Broec en Koggenland geven één of meerdere partijen aan wel overlast te signaleren. Volgens de partijen in de gemeenten die wel overlast ervaren wordt dit in alle gevallen behalve Enkhuizen door ongeveer 1 tot 10 verschillende jongeren veroorzaakt. In Enkhuizen zijn dit naar schatting van de politie 10 tot 20. Als het om allemaal verschillende jongeren zou gaan, zijn het 14 tot 60 jongeren. Dit is minder dan in Noord-Kennemerland en de Noordkop. In Stede Broec heeft de gemeente zich echter niet aan een schatting gewaagd. Het totaal zou hoger uitvallen als ook jongeren uit die gemeente meegeteld worden. Politie gemeente jongerenwerk gemiddeld Hoorn Medemblik Stede Broec weet niet weet niet Koggenland Enkhuizen Andijk Het soort overlast dat waargenomen wordt laat ongeveer hetzelfde beeld zien als in Noord- Kennemerland; veel bekladding, belediging en vernieling, een paar gemeenten waar bedreiging, mishandeling en interetnische confrontaties een rol spelen. In Andijk gaf de politie aan dat er nog een andere vorm van overlast een rol speelt. In de afgelopen drie jaar worden gemiddeld 8 keer per jaar extremistische posters geplakt. In Enkhuizen was er sprake van een georganiseerde bijeenkomst van rechtsextremisten. Bekladding Belediging Bedreiging Vernieling Mishandeling Interetnische confrontaties Hoorn Medemblik Stede Broec Koggenland Enkhuizen Andijk Noordkop Alleen in Anna Paulowna heeft geen van de drie benaderde partijen gereageerd. Er kan dan ook niets gezegd worden over overlast door zogenaamde Lonsdalejongeren in deze gemeente. Uit de Politie Den Helder De problematiek komt in de gemeente sporadisch voor. In 2005 en 2006 zijn enkele uitingsvormen, zoals kleding gesignaleerd in en rond scholen, met name in Julianadorp. Korpsbreed en ook in de afdeling is er gecommuniceerd over de risico s, en uitingsvormen (symbolen) zijn bekendgemaakt door middel van kaartjes en briefings. Er is geen sprake van (bekende) georganiseerde criminele activiteiten. 12 andere gemeenten zijn één of meerdere reacties gekomen. De gemeente Den Helder heeft de enquete niet ingevuld maar een gestuurd waarin

13 wordt aangegeven dat er wel sprake is van een groep Lonsdalejongeren, maar dat deze jongeren geen overlast veroorzaken. Dit in tegenspraak met de politie in Den Helder, die wel overlast waarneemt. Den Helder Schagen Harenkarspel Anna Paulowna Texel Wieringermeer Niedorp Zijpe Wieringen Politie gemeente jongerenwerk Uit Texel en Harenkarspel is ieder één enquete van het jongerenwerk respectievelijk de gemeente ontvangen, die aangeven geen overlast te signaleren. In de gemeenten Den Helder, Niedorp, Schagen, Wieringen, Wieringermeer en Zijpe geeft minimaal één respondent aan dat er wel een probleem is. In Schagen zijn dat er twee. Opvallend zijn Niedorp, waar politie en jongerenwerk verschillende antwoorden gaven, en Zijpe, waar politie en gemeente het niet eens zijn. Dit terwijl het jongerenwerk in Niedorp wel aangeeft voldoende tot goede ingang te hebben tot informatie van de politie. De gemeente Zijpe daarentegen heeft weinig tot geen toegang tot informatie, hetgeen het verschil in indruk in die gemeente kan verklaren. In de Noordkop zijn twee gemeenten waar 10 tot 20 jongeren actief zijn naar schatting van de gemeente en de politie, respectievelijk Wieringermeer en Zijpe. In de overige gemeenten waar wel overlast wordt waargenomen door minimaal één partij zijn dit 1 tot 10 jongeren. Het totaal komt daarmee op 24 tot 80 jongeren, waarbij weer aangegeven moet worden dat het heel mogelijk gedeeltelijk om dezelfde jongeren in verschillende gemeenten gaat. Politie gemeente Jongerenwerk Gemiddeld Den Helder Schagen Wieringermeer Niedorp Zijpe Wieringen Opvallend in de Noordkop is dat in Schagen alle vormen van overlast door zogenaamde Lonsdalejongeren voorkomen. In Den Helder komen juist weinig vormen van overlast voor. In de enquete gaf de politie aan dat er sprake is geweest van opvallend gedrag, intimidatie. Dit is hier geschaard onder bedreiging omdat intimidatie geen aparte categorie is. Ook in de Noordkop is bijna overal sprake van bekladdingen en komen belediging, bedreiging en vernieling in drie gemeenten voor. Interetnische confrontaties vinden alleen in Schagen en Wieringermeer plaats volgens één of meerdere partijen. Politie Zijpe We hebben het gevoel dat het in de gemeente Zijpe minder aanhangers kent. Wel zien we dat in het uitgaansleven meer uitingsvormen worden getoond. Politie Niedorp Weinig overlast van groepen. Er is contact met de jongeren via politie en jongerenwerker, een kleine groep tussen de 13 en 16 jaar oud. Wel lopen er jongeren van alle leeftijden mee met zwarte bomberjacks met Nederlandse vlaggetjes erop. 13

14 Bekladding Belediging Bedreiging Vernieling Mishandeling Interetnische confrontaties Den Helder Schagen Wieringermeer Niedorp Zijpe Wieringen 14

15 Lokale aanpak van extreem-rechts in Noord-Holland Noord Incidenten kunnen worden gesignaleerd en aangepakt door verschillende partijen. De partijen waar dit onderzoek zich op concentreert zijn de politie, de gemeente en het jongerenwerk. Deze drie partijen werken samen om problematiek rondom jongeren aan te pakken, maar hebben ieder een specifieke taak. Uiteraard zijn er ook andere partijen die zich bezighouden met jongeren en daarmee ook met zogenaamde Lonsdalejongeren, zoals scholen en jeugdhulpverlening, maar om het onderzoek enigszins te beperken is ervoor gekozen om alleen politie, gemeenten en jongerenwerk aan te schrijven. De taken van de politie zijn de opsporing van strafbare feiten en gedragingen; handhaving van de openbare orde; noodhulpverlening; dienstverlening en service en het adviseren van andere organisaties over veiligheid. Deze kerntaken worden ook toegepast om het overlastgevende gedrag van jongeren in te perken. Naast het dagelijkse werk heeft de politie specialistische taken. Deze taken staan op zichzelf en worden door 'politiedeskundigen' uitgevoerd ter ondersteuning van de basispolitiezorg. De specialistische taken die betrekking hebben op de aanpak van extreem-rechtse jongeren zijn vakspecialisten en infodesks. Infodesks zijn knooppunten per korps waar informatie op een bepaald vakgebied samenkomt. Dit is ook een instrument dat gebruikt wordt om rechtsextremistische groepen op de juiste manier aan te kunnen pakken. Wie het 'bevoegd gezag' is voor de politie en dus beslissingen mag nemen, verschilt per politietaak. Als het gaat om handhaven van de openbare orde of om hulpverlening, heeft de burgemeester van de betreffende gemeente de leiding. Maar als de politie wordt ingezet voor het opsporen van strafbare feiten, dan doet zij dit onder de verantwoordelijkheid van een officier van justitie van het Openbaar Ministerie. 11 De wetgeving die van toepassing is op het werk van de politie is het wetboek van strafrecht. De Algemene Plaatselijke Verordening (APV) wordt lokaal bepaald en elke gemeente heeft deze anders ingericht. Zo kan in een gemeente bijvoorbeeld het drinken van alcohol in de openbare ruimte zonder vergunning verbieden. Dit is een voorbeeld van een instrument dat door de gemeente ingezet kan worden om overlast door rechts-extremistische groepen in te perken. De APV wordt bepaald door de gemeente en de politie handhaaft. De gemeente heeft voornamelijk een opdrachtgevende rol, maar zij zorgen er ook zelf voor dat bijvoorbeeld een verboden bekladding zo snel mogelijk wordt verwijderd door de gemeentelijke reinigingsdienst. Het jongerenwerk is een voorziening die onafhankelijke informatie geeft waardoor jongeren in staat worden gesteld op verantwoorde wijze hun eigen keuzes te maken. Naast het bieden van faciliteiten en activiteiten en een luisterend oor, heeft de jongerenwerker een doorverwijzende functie door het mogelijke probleem of de mogelijke oplossing neer te leggen bij de juiste instantie, organisatie of persoon. Hiervoor onderhoudt de jongerenwerker een netwerk. Binnen dat netwerk kan informatie worden uitgewisseld en waar nodig tot een gezamenlijke aanpak worden overgegaan. Jongerenwerk heeft direct met jongeren te maken, door gesprekken, activiteiten die georganiseerd worden, enzovoort. De gemeente daarentegen heeft een opdrachtgevende rol en heeft zelf meestal geen direct contact met jongeren. De politie heeft wel contact met jongeren maar vaak is er tussen jongeren en de politie een grotere afstand dan tussen jongeren en jongerenwerk. De politie heeft een sanctionerende rol waardoor jongeren de politie soms eerder als vijand dan als vriend zien. 12 Soorten instrumenten Met name op lokaal niveau zijn er inmiddels een aantal instrumenten ontwikkeld om in te zetten tegen extreem-rechtse groepen. Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen preventieve instrumenten en sanctionerende of curatieve instrumenten. De preventieve instrumenten zijn erop gericht om ervoor te zorgen dat extreem-rechts geen aanhang kan verwerven onder jongeren, met name door bewustwording en dialoog, en eventuele rechts-radicalisering vroegtijdig te signaleren

16 De sanctionerende of curatieve instrumenten worden ingezet als er al een extreem-rechtse groep is gesignaleerd en/of als er al incidenten hebben plaatsgevonden, zoals bekladdingen of geweldsincidenten. Het begrip instrumenten wordt in dit onderzoek breed uitgelegd. Alle activiteiten die ondernomen kunnen worden, worden aangemerkt als instrument. Ook bestaande overlegvormen, de inzet van informatie en samenwerking zijn instrumenten als zij helpen bij het bestrijden van overlast door extreem-rechtse groepen. Politie, gemeente en jongerenwerk gebruiken ieder vanuit hun specifieke rol bepaalde instrumenten meer dan andere. Zo zal de politie vaker sancionerend optreden, en heeft het jongerenwerk een belangrijke rol in activiteiten gericht op bewustwording en preventie. De onderstaande instrumenten zijn voorbeelden van de verschillende instrumenten die ingezet zouden kunnen worden. In de enquetes is gevraagd aan partijen of zij deze instrumenten daadwerkelijk inzetten. Dat de lijst lang niet uitputtend is blijkt uit het feit dat veel respondenten gebruik hebben gemaakt van de mogelijkheid om extra activiteiten aan te geven die niet in de enquete opgenomen waren. Preventieve instrumenten Signalering Er zijn verschillende manieren waarop partijen kunnen signaleren of er Lonsdalejongeren actief zijn in de gemeente en of deze jongeren overlast veroorzaken. Medewerkers van verschillende lokale partijen kunnen op de hoogte gehouden worden van actuele ontwikkelingen in de buurt met betrekking tot extreem-rechts. Het is belangrijk dat bijvoorbeeld politie-agenten, gemeente-ambtenaren en straathoekwerkers op de hoogte zijn van wat er binnen de gemeente gebeurt, zodat zij alert kunnen zijn op overlast. De politie, gemeente en andere organisaties, zoals Art.1 Bureau Discriminatiezaken NHN, kunnen systematisch melding maken van bekladdingen en vernielingen met extreem-rechtse achtergrond, zodat er bijgehouden kan worden of de uitingen binnen de gemeenten meer of minder worden, en waar zij zich concentreren. In sommige gemeenten worden incidenten met extreem-rechts aspect apart geregistreerd, zodat er makkelijker een beeld gevormd kan worden van de omvang en locatie van overlast. Jongeren zitten veel op het internet. Partijen kunnen regelmatig surfen op het internet om op de hoogte te blijven van de actuele sites die populair zijn bij extreem-rechtse jongeren. Op deze sites kunnen zij mogelijke incidenten signaleren voordat zij plaatsvinden, bijvoorbeeld als er opgeroepen wordt tot een interetnische vechtpartij. Deskundigheidsbevordering Het is van belang dat partijen over de benodigde kennis beschikken om de signalen te kunnen duiden. Er zijn een aantal manieren waarop die kennis vergaard kan worden. Wijkagenten, ambtenaren en jongerenwerkers kunnen op de hoogte gehouden worden van de kenmerken van extreem-rechtse groepen, onder andere de symbolen waaraan zij herkend kunnen worden. Dat verschilt per groep en verandert regelmatig. Er zouden specialisten kunnen zijn die zich specifiek met extremisme bezig houden. Aangezien de activiteiten van extreem-rechtse groepen zich niet aan de grenzen van een bepaalde gemeente houden is het nuttig om een regiobrede blik op eventuele problemen te houden. De specialisten kunnen zien of er sprake is van onbekende jongeren, of dat reeds bekende rechts-extremisten nu elders de kop opsteken. Zij kunnen zo goed inschatten wat de ernst van de zaak is. De politie in Langedijk houdt periodiek een overleg waarin de informatiebehoefte op het terrein van extreem-rechts wordt gepeild. Aan verschillende disciplines wordt de vraag naar 16

17 informatiebehoefte gesteld, en op de aangegeven thema s vindt vervolgens monitoring plaats. Dit wordt bij de politie in Langedijk de informatie behoefte box genoemd. Politie-agenten kunnen een cursus volgen aan de Politieacademie over de veranderingen in de multiculturele samenleving. Dit zorgt ervoor dat de politie op de hoogte is van de verschillende culturen die er in de samenleving zijn. In deze cursus worden een aantal culturen behandeld. Met deze informatie kan de politie jongeren op een andere manier aanpakken als er sprake is van interetnische spanningen. Ook voor jongerenwerkers en ambtenaren kan het nuttig zijn om zulk soort cursussen te volgen. Het e-learning model terreurbestrijding is van toepassing op uitwassen van rechtextremisme en geeft informatie over de wettelijke mogelijkheden die de politie heeft bij de bestrijding van deze vormen van criminaliteit. Dit model zou op verschillende niveau s binnen de politie bekend moeten zijn. 13 Uitwisseling Om overlast van zogenaamde Lonsdalejongeren aan te pakken is samenwerking tussen verschillende partijen nodig, zodat zij gelijkelijk op de hoogte zijn van de aard en omvang van problemen en ieder hun rol in de aanpak kunnen definiëren. Dat kan op een aantal manieren: De eventuele ontwikkeling van extreem-rechtse groepen in een buurt kan op de agenda van diverse interne overleggen gezet worden. Dit betreft overleggen op verschillende niveau s tussen verschillende lokale partijen. Verschillende samenwerkingsvormen en informatie-uitwisselingssystemen: samenwerking adhv het delen van een systeem (JIS), overleg tussen politie, jongerenwerk en gemeente (JOS), overleg met onderwijsinstellingen en overleg met Art.1 Bureau Discriminatiezaken NHN. Politieteams werken samen met de Regionale Inlichtingendienst, een vooruitgeschoven post van de AIVD. Zij houden een uitgebreid informantenbestand bij en verzamelen, verwerken, bewerken en veredelen inlichtingen rondom de genoemde thematiek. Zonodig wordt de informatie verstrekt in het kader van de handhaving van de openbare orde. Inzetten van wijkcoördinatoren die contacten leggen met de doelgroepen en zonodig repressief maar vooral ook preventief optreden. Zij zijn een informatiebron voor onder andere de politie en de gemeente. Inzetten van jeugdcoördinatoren, die dezelfde soort functie hebben als wijkcoördinatoren maar daarnaast ook een goed netwerk met overige partners in de jeugdzorg, waaronder gemeente en welzijn. Ook dit is een instrument dat de politie kan benutten. Structurele registratie van signalen door de politie, en communicatie hierover met de gemeente en Art.1 Bureau Discriminatiezaken NHN is van belang. Het is vooral de politie die als eerste de opkomst van interetnische spanningen opmerkt. Maar het aanpakken van die problemen als wetten nog niet overtreden zijn past minder in het takenpakket van de politie dan in dat van de gemeente of Art.1 Bureau Discriminatiezaken NHN. Een andere overlegstructuur is het Justitieel Casus Overleg (JCO). Elke jeugdige verdachte die in de categorie risicojongere valt, wordt besproken in het Justitieel Casus Overleg (JCO- Jeugd). Samen met het OM, de Raad voor de Kinderbescherming en indien nodig andere externe partners, wordt zo gewerkt aan een gecoördineerde en sluitende aanpak van de jeugdige wetovertreders Verslag van de werkconferentie, Leefbaarheid op het verstedelijkte platteland, anticiperen op multi-etniciteit 15 maart 2006, Utrecht ( ) 17

18 Deelname aan het stuurgroepoverleg Jeugd en Veiligheid zorgt voor een algemeen overzicht van de taken van verschillende partijen. Tijdens dit overleg spreken verschillende partijen zoals politie, jongerenwerk en gemeenten elkaar aan op hun taken. Verder worden de problemen die de partijen geconstateerd hebben in kaart gebracht. Bewustwording Om te voorkomen dat extreem-rechts aanhang krijgt in een gemeente is het van belang om preventieve activiteiten te organiseren. Die kunnen gericht zijn op alle inwoners, specifiek op jongeren in het algemeen of op jongeren die het gevaar lopen extreem-rechts te worden. Het jongerenwerk en de gemeente hebben hier meer mee te maken dan de politie, maar ook voor de politie is het belangrijk dat er een open relatie met jongeren ontstaat, zodat zij eerder bereid zijn problemen te melden. Voorbeelden van bewustwordingsactiviteiten zijn: Voorlichting geven op scholen, bijvoorbeeld aan de hand van een themaweek discriminatie. Door verschillende thema s rond discriminatie bespreekbaar te maken worden leerlingen gestimuleerd na te denken over de verhouding tussen bevolkingsgroepen in Nederland. Vaak hebben jongeren moeite om hun mening te uiten zonder iemand daarbij te beledigen. Het is belangrijk dat deze jongeren begeleiding krijgen in hoe ze dit het beste kunnen doen. Een goede begeleiding door bijvoorbeeld een jongerenwerker of docent kan de jongeren helpen zichzelf te corrigeren bij eventuele escalatie. Jongeren begeleiden in manieren om hun mening of persoonlijke opvattingen te uiten op het internet of in de samenleving, bijvoorbeeld in de vorm van een workshop bij het jongerenwerk of op school. Dialoog met ouders kan helpen. Vaak hebben ouders geen idee wat hun kinderen doen, of ze weten het wel maar weten zich er geen raad mee. Ouders zouden meer betrokken kunnen worden bij en op de hoogte gehouden worden over waar jongeren zich mee bezig houden. Ouders kunnen dan herkennen dat hun kind zich heeft aangesloten bij een groep. Door bijeenkomsten tussen jongeren en politie kunnen contacten gelegd worden met de jongeren en kan een band met hen opgebouwd worden. De betreffende jongeren hebben vaak weinig vertrouwen in overheidsinstanties als de politie. De politie wordt als gevolg hiervan niet of nauwelijks gekend in de problematiek. Er wordt dan geen aangifte gedaan van bijvoorbeeld vernielingen of geweldsdelicten. Jongerenwerk Koggenland Er zijn hier geen specifieke Lonsdalegroepen, wel een enkeling met bepaalde voorkeuren en uiterlijke kenmerken. De groepen zijn niet georganiseerd! Ze zoeken elkaar op, omdat ze dat altijd al deden. Ze zullen geen jongeren uit andere dorpen met dezelfde ideeën opzoeken. We hebben contact met Forum, dat bezig is met het ontwikkelen van een project dat door het jongerenwerk gebruikt kan worden om deze problematiek aan de orde te stellen. We hebben hier wat tips en adviezen voor gegeven, zoals betrek ook meiden vanwege de positieve invloed, betrek ouders vanwege het nest waar jongeren vaak zelfs steun krijgen. Sanctionerende instrumenten Strafrechterlijke aanpak Van een strafrechterlijke aanpak kan sprake zijn als wetten overtreden worden, zoals het antidiscriminatierecht of strafbare overtredingen plaatsvinden als bedreiging, mishandeling of vernieling. De politie zal in deze gevallen procesverbaal opmaken en bij veroordeling krijgen de daders meestal een boete en/of een taakstraf. Helaas is in veel gevallen onvoldoende bewijs of geen indicatie van wie de dader is. De bruikbaarheid van het strafrecht om overlast van extreemrechts te bestrijden is daarmee beperkt. 18