Week 7. Absolutisme Cursus vroegmoderne tijd 2011

Transcriptie

1 Week 7. Absolutisme Cursus vroegmoderne tijd

2 Inhoud college Bespreking opdracht 3 Bespreking opdracht 4 Pauze Bespreking opdracht 5

3 Opdracht 3 Studenten kunnen uitleggen in welke mate de macht van de centrale overheid in Europese staten was ingeperkt door (a) de organisatie van het staatsbestel; (b) de formele of informele invloed van adel, geestelijkheid en burgerij en (c) de meer of minder onajhankelijke positie van afzonderlijke gebiedsdelen. Studenten zijn in staat eenvoudig primair bronnenmateriaal te lezen en te interpreteren in hun historische context.

4 Petition of Right (1628) Vorst mag geen belasting heffen of leningen afdwingen van onderdanen zonder toestemming parlement Habeas corpus: niemand mag zonder gerechtelijk bevel gevangen worden gezet, geen willekeur in rechtspraak Inkwartiering soldaten opheffen Toepassen militair recht (martial law) in vredestijd stoppen, want willekeurig gebruikt om tegenstanders uit de weg te ruimen

5 Grand Remonstrance (1641) Vorst hief onrechtmatige belastingen (bv. ship money) Verkoop van monopolies en adellijke titels (bv. baronet) tegen grof geld, werkte corruptie in de hand Heerste willekeur in rechtspraak, tegenstanders van de vorst werden harder en onrechtmatig gestraft Katholieke clerus bron van ellende: bijgeloof, tiranniek regime, tegenstanders vervolgen als Inquisitie Voorts: leger onder controle parlement ipv. vorst; kerk eveneens (puriteinse staatskerk), ontslag Laud/Strafford

6 Bill of Rights (1688) Vorst mag geen onrechtmatige belastingen heffen, instemming parlement nodig Vorst mag niet eigenhandig wetten uitvaardigen of schorsen Verzet tegen staand leger in vredestijd zonder instemming parlement; tegen inkwartiering soldaten; tegen bewapening katholieken en ontwapenen protestanten Onrechtmatige en willekeurige vervolgingen; verzet tegen wrede straffen voor tegenstanders vorst Parlement moet recht hebben petities in te dienen; vrije meningsuiting binnen en buiten parlement; parlement moet frequent bijeen komen

7 Opdracht 4 Studenten zijn in staat om de positie in het internationale politieke krachtenveld te bepalen van Pruisen, Oostenrijk en Rusland. Studenten kennen de namen en politieke betekenis van de volgende vorstenhuizen: Hohenzollern, Romanov. Studenten kunnen uitleggen in welke mate in Europese staten de macht van de centrale overheid was ingeperkt door de organisatie van het staatsbestel, en door de invloed van adel, clerus en burgerij.

8 Brandenburg- Pruisen, 17e eeuw Hohenzollern dynastie: Frederik Wilhelm (r ) calvinistisch en militair leider, keurvorst Brandenburg en hertog Pruisen; militair bestuur, leger inzetten voor belastinning Deal met junkers (landadel): loyaliteit aan vorst in ruil voor sociaal- economische vrijheid; Junkers leveren ofjicieren leger, zijn machtig want vrij van belastingen, kunnen boeren & lijfeigenen uitbuiten voor goedkope productie graan en hout; agrarische economie, weinig handel, wel enige stimulering industrie

9 Frederik Wilhelm I ( ) Schilderij door Frans Luycx, Gemäldegalerie Kunsthistorisches Museum, Wenen

10 Pruissische officieren Ingekleurde gravure, ca Kunstbibliothek, Berlijn

11 Brandenburg- Pruisen, 18e eeuw Frederik II (de Grote, r ) verlicht heerser: autocratische vorst die rationele hervormingen wil doorvoeren, zichzelf als eerste dienaar staat ziet ipv. eigenaar Vorst machtig door deal met Junkers (politieke steun in ruil sociaal- economische vrijheid); hindert echter hervormingen: verzet Junkers tegen pogingen lijfeigenschap in te perken; weinig verbetering handel en industrie, Pruisen bleef militair- agrarische staat Strijd om macht in Centraal- Europa: Silezië winnen in Oostenrijkse Successieoorlog ( ), in oosten projiteren van Poolse delingen

12 Frederik II ( ) Portet foor Anton Graff, Schloss Charlottenburg, Berlijn

13 Oogsttijd in Pruisen Ingekleurde gravure, ca Kunstbiliothek, Berlijn

14 Oostenrijk, 17e eeuw Leopold I trof net als keurvorsten in Pruisen een deal met de landadel: edelen controle over land en boeren, in ruil voor loyaliteit aan de vorst Sterk staand leger, elite als ofjicier, slaat boerenopstanden hard neer; leger tevens gebruiken voor territoriale expansie: Turken verslagen bij Wenen (1683), Oostenrijk breidde uit op de Balkan (Verdrag van Karlowitz, 1699). Religieuze eenheid om staat te versterken, zoals Lodewijk XIV: aanhangers bewind moesten katholiek te zijn; protestanten hard vervolgd, Jozef steunde missies jezuïeten

15 Leopold I ( ) Portret door Benjamin von Block, Gemäldegalerie Kunsthistorisches Museum, Wenen

16 Belegering van Wenen, 1683 Schilderij door Franz Geffels, eind 17e eeuw. Historisches Museum Wien, Wenen

17 Verdrijving van protestanten uit Salzburg, 1732 Anonieme gravure uit 1732.

18 Oostenrijk, 18e eeuw Maria Theresia (r ) hervormingsgezind: betere belastinginning, beperken lijfeigenschap, betere rechtspraak (afschaffen doodstraf), verplicht onderwijs kinderen Opvolgers Jozef II en Leopold II Verlichte vorsten: persvrijheid, religieuze tolerantie, einde lijfeigenschap; wel verzet adel tegen openbreken deal Oostenrijkse Successieoorlog ( ): Maria Theresia als vrouw op troon, ondanks Pragmatieke Sanctie vader betwist door Pruisen; verlies Silezië, alliantie met Frankrijk, later in noorden wel projiteren van Poolse delingen

19 Maria Theresia en haar familie Schilderij door Martin van Meytens, Schloss Schönbrunn, Wenen

20 Rusland, 17e eeuw Peter de Grote kopieerde clientèlesysteem West- Europa: benoeming loyale edelen en creëren loyale ambtenarij voor solide bestuur; loyale landadel in ruil uitbuiting boerenbevolking; verzet boeren keihard neerslaan Opbouw sterk staand leger en marine, inzetten voor uitbreiding grondgebied (Krim, Zwarte Zee, rondom Baltische Zee) en opslaan interne opstanden; Peter importeerde Europese gevechtstechnieken en vuurwapens Hof in Sint- Petersburg naar model Versailles; stad gemodelleerd naar Europees stratenplan en architectuur

21 Peter de Grote ( ) Anoniem portret, ca Hermitage, St. Petersburg

22 Gracht in St. Petersburg

23 Rusland, 18e eeuw Tsarina Catherina de Grote (r ), autocratisch heerseres, enigszins Verlicht: secularisering kerklanden, sympathie philosophes, cultuur en uitgeverij bevorderen Wetshervormingen, oa. einde foltering en doodstraf, maar boeren projiteren weinig: behoud lijfeigenschap om adel te winnen, leidde tot boerenopstand 1773 olv. Pugachov, hard neergeslagen Territoriale expansie: Krim op Turken veroveren, projiteren van Poolse delingen in westen

24 Catherina de Grote ( ) Portret door Fedor Rokotov, Hermitage, St. Petersburg