Jaarverslag Stichting Het Drentse Landschap

Transcriptie

1 Jaarverslag 2015 Stichting Het Drentse Landschap

2 Inhoud 1 Voorwoord Van de directie 3 Verslag van de Raad van Toezicht 5 2 Natuur en landschap Externe belangenbehartiging 7 Projectontwikkeling Natuur en Landschap 13 Grondverwerving 14 Onderzoek en beheerevaluatie 16 Beheer natuurgebieden 18 3 Cultureel erfgoed Belangenbehartiging 23 Projectontwikkeling 26 Gebouwenbeheer 28 Cultuur(historie) en kunst 31 Stichting Oude Drentse Kerken 32 Stichting Drentse Boerderijen 35 4 Verankering in de samenleving Projectontwikkeling 37 Steun 38 Maatschappelijk draagvlak 40 5 Personeel en Organisatie Organisatieontwikkelingen 45 Personeel 46 6 Jaarrekening 2014 Bijlagen Bijlage 1 Samenstelling bestuur WAC 81 Bijlage 2 Samenstelling personeel 82 Bijlage 2a Organisatieschema Stichting Het Drentse Landschap 84 Bijlage 3 Oppervlakte natuurgebieden in hectaren 86 Bijlage 4 Overzicht archeologische objecten 87 Bijlage 5 Overzicht beelden en zwerfstenen in eigendom 88 Bijlage 6 Gebouwen 89 Bijlage 7 Deelname aan overlegstructuren 92 Bijlage 8 Bedrijfssponsoren Bijlage 9 Lijst met afkortingen 95

3 Jaarverslag 2015 Stichting Het Drentse Landschap Missie Stichting Het Drentse Landschap is opgericht op 11 juni 1934 en wil ervoor zorgen dat Drenthe mooi en leefbaar blijft. Dat doet men door het aankopen en goed beheren van (natuur)terreinen en cultureel historisch waardevolle objecten zoals boerderijen en kerken en door het geven van educatie en voorlichting over de waarde van natuur, landschap en erfgoed. Strategisch beleid Het Drentse Landschap vindt een groot draagvlak voor de bescherming van de natuur, het landschap en de cultuur in Drenthe belangrijk. Daarom opereert ze op veel verschillende werkvelden en zal ze zonodig haar werkveld verbreden. Op deze wijze wil de organisatie haar positie in de sectoren natuurbeheer en cultureel erfgoed versterken zowel bij de politiek, de overheden, aanverwante organisaties en de Drentse bevolking. Stichting Het Drentse Landschap behartigt ook de belangen van: Stichting Drentse Boerderijen Stichting Oude Drentse Kerken Stichting Drs. A.V.J. den Hartogh Fonds Fonds Onrendabele Monumenten-Drenthe Dit jaarverslag is opgesteld volgens de Richtlijn van de Raad voor de Jaarverslaggeving en voldoet daarmee aan de eisen van het CBF-keur. Stichting Het Drentse Landschap Kloosterstraat KD Assen

4 Voorwoord Stichting Het Drentse Landschap heeft in 2015 uitvoering gegeven aan de interne visienota Op weg naar Verdere professionalisering en investeren in het vergroten van de competenties waren hierin de belangrijkste aandachtspunten. Daarnaast is gestart met het schrijven van een nieuw meerjarenbeleidsplan dat in het voorjaar van 2016 moet verschijnen. 1 2

5 Van de directie Het jaar 2015 is in veel opzichten een fantastisch jaar geweest. Niet alleen ontving onze stichting meer legaten dan ooit en kon zij meer dan 100 ha natuurgebied verwerven. Ook groeide onze achterban. Minstens zo belangrijk was het feit dat natuur en milieu in ieder geval mondiaal weer een plek op de agenda lijken te krijgen. Denk aan de klimaatafspraken van Parijs en de zich ontwikkelende visie op duurzaamheid voor wat betreft energie, voedselvoorziening en de circulaire economie. Algemene ontwikkelingen Onze stichting groeit hard de laatste jaren. Aanpassing van de formatie is dan ook onvermijdelijk. Door de samenwerking met de Gemeente Assen in het Duurzaamheidscentrum in het Asserbos moest een medewerker Events, marketing en communicatie worden aangetrokken. De sector Natuur en Landschap zal in 2016 een GIS-medewerker en een derde rayonbeheerder gaan aanstellen. De uitbreiding van het kantoor in Assen nadert haar voltooiing en is klaar om ook het personeel van Landschapsbeheer Drenthe te huisvesten. Dit zal in de zomer van 2016 plaatsvinden. Het nieuwe systeem voor relatiebeheer (CRM) vraagt nog steeds veel aandacht maar begint wel vruchten af te werpen. Provincie Drenthe Met de nieuwe gedeputeerde voor natuur en landschap, Henk Jumelet, werd constructief samengewerkt. De stagnatie van de grondverwerving als gevolg van de staatssteun procedure die particuliere grondeigenaren bij de Europese Unie hebben aangespannen, duurde echter voort. Er zijn wel verschillende stappen gezet om dit proces, nodig voor de realisatie van het natuurbeleid, vlot te trekken. Dat mag ook wel na 6 jaar stilstand. Zorgen zijn er betreffende de ruimtelijke ordening van onze provincie. Denk aan de voortgaande discussie over windmolens, het transferium in het NP Drentse Aa bij De Punt en de ogenschijnlijk grenzeloze groei van de melkveehouderij. Het feit dat de Provincie de komende jaren de tien Drentse gescheperde kudden gaat ondersteunen wordt zeer gewaardeerd. Communicatie Met een klein team wist onze stichting ook dit jaar weer een ongelofelijk aantal activiteiten, evenementen en persmomenten te organiseren. Lammetjesdag, het Kinderfestival en het Festival van het Landschap waren de toppers waar duizenden belangstellenden op af kwamen. De samenwerking met de Gemeente Assen rond het Duurzaamheidscentrum is een enorme uitdaging. Het maakt ons zichtbaar in de hoofdstad en biedt mogelijkheden om met een grote groep vrijwilligers prachtige activiteiten te organiseren. Naar we hopen zal Het Drentse Landschap ook een rol bij het beheer van de natuurterreinen van Assen gaan spelen. Natuurontwikkeling De overvloedige regenval in januari en november maakte de Drentse samenleving duidelijk dat natuurontwikkeling in de beekdalen onze waterveiligheid enorm heeft verbeterd. Ook de media merkten dat terecht op. Dankzij icoongelden konden er in het Hunzedal weer grote stappen gezet worden. Onder andere door het inrichten van het deelgebied Bonnerklap en het verbreden van de rivier in de deelgebieden Elzemaat en Annermoeras. Door het tekenen van het convenant Tusschenwater is de verwachting dat dit ruim 250 ha groot deelgebied in 2016 kan worden ingericht. Voor een drietal andere gebieden in het Hunzedal is de planontwikkeling ter hand genomen. In Zuidwest-Drenthe zijn drie bruggen in het Reestdal door het waterschap vernieuwd en deels van knijpconstructies voorzien. Zo wordt Meppel door het vasthouden van de neerslagpiek tegen de dreiging van watersnood beschermd. Delen van de Pesserma en de Veeningerplassen langs de A28 zijn tevens als waterbergingsgebieden ingericht. Voor een efficiëntere uitvoering van het begrazingsbeheer in Zuidwest-Drenthe werd de renovatie en uitbouw van de nieuwe beheerboerderij De Veldkamp op het Landgoed Rheebruggen opgeleverd. De op het dak aangebrachte zonnecentrale van kwp is inmiddels ook in gebruik genomen. Erfgoed Op verzoek van de Provincie houdt het Steunpunt Erfgoed Drenthe sinds april bij ons kantoor. Dit levert een versterking op van de samenwerking op het vlak van herbestemming. De sector Erfgoed van onze stichting heeft in 2015 forse professionaliseringsstappen gezet. Ook is opnieuw een POM-aanvraag ingediend. De voorbereiding voor een aantal grote projecten werd ter hand genomen. Denk aan 3

6 de restauratie en revitalisering van Landgoed Oldengaerde, De Havixhorst en de Lindenhorst. In het verslagjaar werden verschillende renovaties opgeleverd zoals Essererf in Veenhuizen, de Borckerhof in Orvelte en de Braemscamp bij Meppel. De prachtige boerderij de Meijershof werd aan de formule van de gezamenlijke verhuurorganisatie Buitenleven toegevoegd. De samenwerking met Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten was zeer succesvol en leidde dit jaar tot een forse omzetverhoging. Verwervingen Naast de verwerving door Het Drentse Landschap van een sluiswachterswoning in de Bronnegermaden nabij Borger, werd ook de pastorie naast de kerk van Bovensmilde aan Het Drentse Landschap /Stichting Oude Drentse Kerken overgedragen. De renovatie vindt in 2016 plaats. De overdracht van de Margarethakerk te Odoorn is vrijwel rond, net als de drie molens van de Gemeente Noordenveld. Om de afgesproken bruidsschat ook echt te reserveren voor deze moeilijk te exploiteren monumenten is het Fonds Onrendabele Monumenten Drenthe (FOM- Drenthe) in het leven geroepen. Bedoeld om vanuit een verstandig vermogensbeheer de exploitatietekorten aan te zuiveren. Resultaat 2015 De geconsolideerde jaarrekening 2015 sluit met een voordelig saldo van ,--. Het enkelvoudig resultaat van Het Drentse Landschap is een batig saldo van ,--. Als wij rekening houden met een onderbesteding van ,-- op de NPL projecten dan is het gecorrigeerde enkelvoudig resultaat dus ,--. Zoals verderop in dit verslag te lezen valt, heeft de stichting in 2015 een groot aantal schenkingen en legaten gekregen met een totale waarde van maar liefst 1,9 miljoen euro. Dit feit alleen al verklaart het prachtige resultaat over Het gecorrigeerd enkelvoudig batig saldo van Het Drentse Landschap ( ,--) is voor ,-- toegevoegd aan de in 2012 gevormde bestemmingsreserve Reserve Natuurbeheer en Grondverwerving en voor ,-- toegevoegd als bruidsschat aan de eind 2015 nieuw opgerichte Stichting Fonds Onrendabele Monumenten (FOM). Dit is verantwoord als bestemmingsreserve Onrendabele Monumenten in de geconsolideerde balans. Stichting Oude Drentse Kerken sluit het jaar 2015 af met een batig saldo van 9.000,--. Als gevolg van de beleggingsresultaten (ongeveer 3%) heeft Stichting Drs. A.V.J. Den Hartogh Fonds het jaar 2015 met een batig saldo van ,-- afgesloten. De beleggingsresultaten waren gezien de marktomstandigheden in 2015 amper bevredigend. In 2015 bedroegen de baten uit onze beleggingen ,-- waarbij naast rente- en dividendopbrengsten van ,-- een positief koersresultaat van ,-- werd behaald. Vooruitblik 2016 zou zo maar eens een oogstjaar kunnen worden. Met de overdracht van de hierboven genoemde monumenten en het beheer van de natuurterreinen van de Gemeente Assen. Verder spelen er de nodige verwervingsmogelijkheden van landgoederen en misschien weet de Provincie Drenthe, na zeven jaar stagnatie, grondverwerving en grondoverdracht via gebiedsprocessen weer op de rails te zetten. Ook de aanstelling en het inwerken van drie nieuwe medewerkers zal inzet vragen. Hopelijk wordt Het Drentse Landschap erkend als Professionele Organisatie Monumenten. Zeker is dat een groot aantal erfgoedprojecten in 2016 vorm zullen krijgen. Het Drentse Landschap zal zich meer dan tevoren moeten inzetten op een nieuwe rol, die van verbindingsofficier. Iedereen heeft de mond vol van burgerparticipatie waarbij tal van taken die de overheid laat liggen door de zelfredzame burger moeten worden opgepakt. Niet zelden onder vermindering van bestaande subsidies. Wil onze stichting informatiecentra zoals het Duurzaamheidscentrum of onrendabele monumenten, zoals molens en kerken, in stand houden en laten bloeien, dan zal zij de lokale gemeenschap, de burgers en de vrijwilligers, daarbij moeten betrekken en ondersteunen. Door de programmering, sturing en organisatievermogen in te brengen. De middelen voor deze taak ontbreken momenteel en daar zullen we naar moeten zoeken. Gezien de betekenis van zulke vertegenwoordigers van de lokale gemeenschap op het punt van monumentenbehoud, educatie, voorlichting en een veelkleurig cultureel aanbod voor burgers en toeristen in Drenthe, zou steun vanuit gemeenten en Provincie Drenthe niet vreemd mogen zijn. Tenslotte nog een persoonlijke noot. Halverwege 2016 neem ik na 37 jaar afscheid van de fantastische Stichting Het Drentse Landschap. Ik wens de medewerkers, de Raad van Toezicht, vrijwilligers en het grote netwerk waarin onze stichting opereert alle geluk van de wereld om verder te gaan met haar mooie taak als Provinciale Trust. In de persoon van Erwin van Liempd heeft Het Drentse Landschap in mijn ogen een ideale opvolger gevonden, die ik de kracht toewens om de stichting verder uit te bouwen. Dank voor alles. Eric van der Bilt Directeur/bestuurder 4

7 Verslag van de Raad van Toezicht De Raad van Toezicht heeft in 2015 zeven keer vergaderd. Daarbij staan onze wettelijke taken natuurlijk altijd op de agenda: jaarstukken, begroting en beleidsplan. Ook de plannen voor de middenlange termijn zijn gepasseerd. Met tevredenheid heeft de Raad in alle bijeenkomsten kunnen constateren dat ons bedrijf in control is. De leden van de Raad die de auditcommissie vormen, hebben belangrijk voorwerk gedaan. Vooral de wisselende financiële markt is ingewikkeld te volgen. Met de sector Financiën, de accountant en onze banken proberen we een verantwoord rendement te realiseren. Het onderwerp Staatssteun en de bezwaren van de VGG (Vereniging van Gelijk Gerechtigden), waar we nu al 6 jaar door geplaagd worden, liggen nog steeds bij de Europese Commissie en blijven de doorlevering van gronden frustreren. Soms weten we door de lange duur van dit proces haast niet meer waar het over gaat. De Raad heeft meerdere malen de hoop uitgesproken dat hier een eind aan komt. Met het vergroten van ons gebouwde bezit kwam er meer behoefte om geld te reserveren voor de toekomst van onrendabele monumenten en andere oude gebouwen. We hebben besloten daarvoor het Fonds Onrendabele Monumenten op te richten, FOM Drenthe. Op landelijke niveau kwam de samenvoeging van ons landelijke koepel De12Landschappen met de landelijk koepel van Landschapbeheer Nederland rond in LandschappenNL. Daarmee willen we de gezamenlijke aandacht voor de kwaliteit van het buitengebied, de onderhandelingen op Rijksniveau en het ondersteunen van grote groepen vrijwilligers beter faciliteren. Er is gelukkig veel waardering van onze omgeving en van onze donateurs voor ons werk. Ook dit jaar mochten we meer dan verwacht donaties en legaten ontvangen. Dat geeft ons de ruimte om langskomende kansen te benutten. Zoals blijkt groeien de activiteiten en verplichtingen van de stichting. Vanwege onze opdracht om alles wat ons is toevertrouwd voor de toekomst goed te bewaren namen we het besluit voor het eerst in jaren personele uitbreiding toe te staan. Afsluitend meld ik nog de intensieve periode van de voorbereiding van de opvolging van onze directeur/bestuurder. Eind mei 2016 gaat hij met pensioen. De Raad heeft in goed overleg met het managementteam een profiel opgesteld en een sollicitatiecommissie benoemd, die al het mogelijke in het werk heeft gesteld om uit 108 sollicitanten de beste kandidaat te selecteren. Onze stichting functioneert met zeer gemotiveerde medewerkers, vele enthousiaste vrijwilligers en met groot draagvlak onder onze donateurs, bedrijfsbegunstigers en collega stichtingen in Drenthe. Namens de Raad van Toezicht wil ik onze directeur bedanken voor zijn rol in deze. Ali Edelenbosch Voorzitter van de Raad van Toezicht Kengetallen Oppervlakte in eigendom Gebouwen in eigendom Kerken 4 4 Archeologische objecten Verworven gebouwen 5 3 Beschermers Vrijwilligers Personeelsleden Persberichten Kwartaalbladen Deelnemers excursies/lezingen/activiteiten (incl. onderwijs) Bezoekers informatiecentra Besteding aan de doelstelling 90,17% 77,4 % Kosten eigen fondsenwerving 4,78% 2,56 % Kosten beheer en administratie/reguliere baten 8,17% 7,89 % 5

8 Natuur en landschap De sector Natuur en Landschap is sinds januari 2015 ingericht. Naast grondverwering en natuurbeheer houdt deze sector zich bezig met het monitoren en onderzoeken van de natuurgebieden die Het Drentse Landschap in beheer heeft. Zoals reeds gemeld, groeit het aantal hectares die de stichting in beheer heeft nog steeds. Een hoopgevende ontwikkeling in een periode waarin de uitvoering van het Nederlandse natuurbeleid al jarenlang stil ligt en het aankopen van nieuwe gebieden in het kader van het Natuurwerk (voorheen Ecologische Hoofdstructuur) niet mogelijk is. 2 6

9 Externe belangenbehartiging In deze paragraaf eerst aandacht voor de belangrijkste vraagstukken op het gebied van ruimtelijke ordening. Ze zijn per regio of gemeente geordend. Het Drentse Landschap werkt bij de meeste vraagstukken vaak samen met andere terreinbeherende organisaties en de Natuur en Milieufederatie Drenthe. Het gebiedsgericht werken en landinrichting zijn twee andere onderwerpen die in dit deel aan de orde komen. Ruimtelijke Ordening Op het gebied van ruimtelijke ordeningsprocedures werd in 2015 de samenwerking met de Natuur en Milieufederatie Drenthe voortgezet met als oogmerk om daarmee gezamenlijk zo efficiënt mogelijk te kunnen werken. Gemeenten Aa en Hunze De stichting is betrokken bij ambtelijke gesprekken over eventuele natuurcompensatie voor de Camping de Berken. Dit naar aanleiding van initiatieven om voor het gedeelte van de camping dat momenteel een natuurbestemming heeft, te wijzigen in een recreatieve bestemming. Dit heeft niet tot concrete resultaten geleid. Midden-Drenthe Tijdens een bestuurlijk overleg met de Gemeente Midden- Drenthe is vooral de situatie in Orvelte besproken. Ook de ontwikkelingen rond de herbestemming van de kerk te Bovensmilde zijn ter sprake gekomen. Meppel Samen met de Natuur en Milieufedaratie Drenthe is schriftelijk gereageerd op de gemeentelijke nota Kadernotitie Zo doen we groen. Ook is er een gezamenlijke reactie gemaakt op de plannen voor een paardenhouderij in De Schiphorst. De initiatiefnemer zal samen met de stichting een landschappelijk inpassingplan uitwerken. Tynaarlo Het Drentse Landschap heeft de verplichting op zich genomen om een oppervlakte landbouwgrond te gaan bebossen als onderdeel van de realisatie van een landgoed langs de Runsloot. Het voornemen van een particulier om hier een landhuis te realiseren riep veel reacties van omwonenden op. Het landhuis valt niet onder de eigendommen van onze stichting. De Gemeente heeft nog geen standpunt ingenomen of zij hiervoor planologisch ruimte wil bieden. Met de fractie van Leefbaar Tynaarlo is in een gesprek de positie van de stichting en de voorgenomen bebossing toegelicht. De Gemeente heeft medewerking verleend aan genoemde bebossing op basis van een omgevingsvergunning, mede omdat de subsidies voor deze werkzaamheden aan een termijn zijn gebonden. Het bestemmingsplan voor het gebied Tusschenwater die de realisatie van dit natuurgebied mogelijk moet maken, heeft ter visie gelegen. De stichting is De Wolden Met wethouder Ten Kate is overleg geweest over de nogal onzorgvuldige aanleg van het fietspad langs de Ommerweg ter hoogte van de kruising met de Reest. Een stuk schraal grasland behorende tot het Natuurnetwerk werd met uitkomende grond bedekt. De Gemeente is een verkenning gestart voor een mogelijke fietsverbinding vanuit Linde over de N48. Daarbij zou ook de optie in overweging worden genomen om het fietspad over het ecoduct aan te leggen. De stichting is hierover nog niet door de Gemeente benaderd, maar kreeg van verschillende kanten al wel vragen over haar standpunt. Voor Het Drentse Landschap is een fietspad over het ecoduct onbespreekbaar vanwege de specifieke functie van het ecoduct en vanwege de in het verleden gemaakte afspraken over de aanleg en het beheer van de beide ecoducten in deze gemeente. 7

10 nauw betrokken geweest bij de voorbereiding hiervan. Het plan is op enkele onderdelen aangepast op basis van de ingediende zienswijze. Verder is met onder meer de Gemeente, Zeeverkenners van de Nicolaasgroep en het waterschap gesproken over de ruimtelijke ontwikkeling van de zuidzijde van het Zuidlaardermeer, ten westen van Meerzicht. Dit heeft geleid tot een schetsontwerp waarin de ecologische verbinding tussen Hunze en Zuidlaardermeer vorm krijgt. Ook zullen de Zeeverkenners een volwaardige behuizing en gebruiksruimte krijgen, inclusief een verbinding met het Zuidlaardermeer. Verder moeten de dagrecreatiemogelijkheden op peil blijven. Gebiedsgericht Beleid Hunzedal Bestuurlijk overleg Op bestuurlijk niveau is in 2015 vooral over het project Tusschenwater gesproken. Onderwerpen die aan de orde kwamen zijn onder meer de notitie Planschade, de extra beheerkosten die Het Drentse Landschap moet maken vanwege de gekozen inrichting, een notitie Uitgangspunten en randvoorwaarden voor de samenwerking in de inrichtingsfase Tusschenwater en de vergunning voor de waterwinning van het Waterbedrijf Groningen. Eind november is er een samenwerkingsovereenkomst getekend voor de voorbereiding van de inrichting van Tusschenwater in Kavelruiladviesommissie Hunze De Kavelruiladviescommissie voor de Hunze die in het verleden een centrale rol speelde bij de realisatie van natuur- en landbouwdoelen, heeft in 2015 nauwelijks een rol kunnen vervullen vanwege het ontbreken van geld voor realisatie van het Natuurnetwerk. Het is gebleken dat er verschillende beelden leven over het nut en de rol van deze commissie. De stichting heeft zich hard gemaakt voor een duidelijke en belangrijke taak voor deze commissie en de kavelruilcoördinator in het gebiedsbeleid voor de het Hunzedal. De gebiedskennis en het draagvlak van de Kavelruiladviescommissie is wezenlijk voor het behalen van zowl landbouw- als natuurdoelen in de tekomst. Voor het Hunzedal is voor de komende jaren behoefte aan een duidelijke structuur met een bestuurlijke stuurgroep en een ambtelijke werkgroep om alle beleidsdoelen en initiatieven binnen dit gebied goed af te stemmen en te borgen. Voor de opstelling van een zogeheten Grondstrategieplan is reeds een eerste aanzet gegeven. Icoonproject Het icoonproject Hunze gaat over de realisatie en inrichting van de deelgebieden De Branden, Bonnerklap en Tusschenwater. In 2015 is de planvoorbereiding voor Tusschenwater afgerond en werd de inrichting van het gebied Bonnerklap opgeleverd. Pilot beekdal Achterste Diep In 2015 is de door de Provincie geïnitieerde pilot Achterste Diep afgerond. In deze pilot is nader onderzocht in hoeverre, buiten het Natuurnetwerk Drenthe, ook landbouwgebieden in beekdalen een rol kunnen vervullen in het vasthouden van water om effecten van klimaatverandering tegen te gaan. De pilot zorgde voor veel verwarring omdat langs het Achterste Diep ook een zone Ecologische Hoofdstructuur van 100 meter aan weerszijden is aangewezen. In 2015 zijn diverse scenario s verkend maar werd tevens duidelijk dat er onder de agrariërs weinig draagvlak is voor nieuwe initiatieven. 8

11 Gebiedsontwikkeling Uffelte Ruinen (GUR) In 2015 is de mogelijkheid van een integrale aanpak van het bovenstrooms vasthouden van water in extreem natte tijden nader geanalyseerd. Op deze wijze moeten wateroverlastproblemen rond Meppel ook op langere termijn uitblijven. Vanuit de natuurorganisaties waaronder Het Drentse Landschap is ingezet op het duurzaam waterhuishoudkundig herstellen van natuurgebieden in het projectgebied, waaronder Rheebruggen. Ondanks het nader in beeld brengen van de inrichtingsmogelijkheden voor het gebied, onder meer via hydrologisch onderzoek, is het niet gelukt om tot een planuitwerking te komen die voor natuurorganisaties, landbouw, provincie, gemeenten en waterschap acceptabel is. Daarom is eind 2015 besloten het GURproces stop te zetten en na te gaan of op een andere, wellicht kleinschaligere wijze, toch de wateropgave voor het gebied kan worden gerealiseerd. Al dan niet in samenhang met de natuur- en landbouwfunctie in het gebied. Regionaal Landschap Zuidwest- Drenthe In de stuurgroep Regionaal Landschap Drents Friese Grensstreek is gesproken over onder meer de voortgang faunaverkenning (rewilding Drents-Friese Wold), toekomstvisie voor het gebied, Poortenvisie, communicatieplan, voortgang van projecten, jaarverslag, een nieuwe opzet Nationale Parken landelijk en het bestedingenplan Reestdal Voor het Reestdal werd een Grondstrategieplan opgesteld, hetgeen werd uitgewerkt als onderdeel van het icoonproject. Voor het Reestdal is inmiddels ca. 87% van het Natuurnetwerk aan Drentse zijde gerealiseerd. Aan de resterende opgaven is veel aandacht besteed. Een belangrijk deel van deze enclaves hangt samen met de aanwezige bebouwing in het gebied en daarvoor zullen dus specifieke oplossingen moeten worden gevonden. Geopark Hondsrug-Hunzedal In 2015 verwierf de Stichting Geopark de Hondsrug de Unesco werelderfgoed status. Verder werden meerdere activiteiten ontwikkeld (excursies, cursussen) om het Geopark onder de aandacht te brengen bij het publiek. Landinrichting Zuidwolde-Zuid De toedeling in deze landinrichting is een feit en de grenzen van de diverse nieuw gevormde percelen zijn door het kadaster aangewezen. De Lijst der Geldelijke Regelingen voor dit blok werd ter visie gelegd. De stichting werd geconfronteerd met een onverwacht forse aanslag; ruim 60% van de totale kosten van dit landinrichtingsblok werden aan de stichting opgelegd. Een bedrag c.q. een aandeel dat op geen enkele wijze te rechtvaardigen is op basis van de natuur- en oppervlaktewinst in deze landinrichting. Het Drentse Landschap zag zich daarom genoodzaakt bezwaar aan te tekenen tegen deze onterechte aanslag in de kosten. Zuidwolde-West De akte van deze landinrichting werd dit jaar gepasseerd. Het accent lag vooral op een administratieve verkaveling. Dit proces heeft nauwelijks natuurwinst opgeleverd. Laaghalen De commissie voor deze landinrichting werd ontbonden. Dit laat onverlet dat er nog enkele inrichtingsopgaven resteren: de inrichting van de EVZ tussen het Hijkerveld en het Witterveld en de bufferzone aan de oostkant van het Hijkerveld. Dit betekent dat deze zaken dus rechtstreeks tussen de Provincie, Prolander en de stichting moeten worden geregeld. 9

12 Overzicht netwerkactiviteiten Landelijk/provinciaal beleid Rijk Ook in 2015 kon de venijnige discussie rond de al dan niet vermeende staatssteun aan terreinbeherende organisaties door het Rijk nog niet worden afgerond. Wel is er een rechterlijke uitspraak van de Europese Commissie. Er was sprake van staatssteun omdat de toenmalige subsidieregeling nooit door het Ministerie aan de Europese Unie is voorgelegd. Desondanks beschouwt de commissie deze steun als geoorloofde staatssteun. Het is nog niet duidelijk wat de consequenties van deze uitspraak zijn. Het betekent in ieder geval dat het verlammende effect van deze procedure op de uitvoering van het natuurbeleid nog steeds zal voortduren. Terwijl dit feitelijk het enige instrument is om tegenwicht te geven aan de achteruitgang van de biodiversiteit. Provincie Drenthe Bestuurlijk overleg Vlak voor zijn vertrek als gedeputeerde was er in maart nog een overleg met gedeputeerde Munniksma en de partners van het Groenmanifest betreffende de borging van de PAS en de combinatie ervan met actief grondbeleid.tijdens zijn afscheidssymposium Natuur inclusief in Veenhuizen werd de Raamovereenkomst Plattelandsontwikkeling door alle betrokken partijen ondertekend. Namens de terreinbeherende organisaties kreeg de stichting de mogelijkheid zich uit te spreken over de toekomst van het Drentse natuurbeleid. Provinciale verkiezingen De invloed van de provinciale verkiezingen deed zich op alle niveaus gelden. Contacten met de Partij 50+, het CDAJ en Statenlid Siemen Vegter betroffen verzoeken om informatie over het natuurbeleid. Na felicitaties met hun aantreden werd ook persoonlijk contact gelegd met de vier nieuwe gedeputeerden (zie bij Nieuw college). Samen met de andere partners van de groene sector vond op 7 oktober een buitengewoon informatieve statenexcursie in het gebied van de Drentse Aa plaats. Hierbij werd vanuit het thema Groen Drenthe werkt de relatie tussen natuur en respectievelijk stadsrandontwikkeling Assen, waterberging, toerisme en recreatie en biodiversiteit geduid. Een week later ontving Het Drentse Landschap opnieuw Statenleden en wel op Oldengaerde. Ditmaal vanuit het perspectief van de cultuur. Onze veranderende rol als provinciale Trustorganisatie werd toegelicht en concreet gemaakt in relatie tot de complexe herbestemmingsopdracht voor Oldengaerde. Nieuw college Het was een onrustig jaar met veel belangrijke beleidsthema s waar besluiten over moesten worden genomen. Eén en ander resulteerde in veel bestuurlijk contact met gedeputeerde Jumelet. Zowel vanuit de Groenmanifestpartners als vanuit Het Drentse Landschap. De belangrijkste gespreksonderwerpen waren de Ontwikkelingsagenda Melkveehouderij, de Grondnotitie, de nota Drainage en Beregening en de Gebiedsontwikkeling Uffelte-Ruinen (GUR). Tijdens een veldexcursie is Jumelet uitgebreid bijgepraat over de gebiedsprocessen in het Hunzedal. In oktober werd met de gedeputeerde Van der Tuuk de impact van onze ambitie als Trustorganisatie besproken. De betekenis van het Herbestemmingsfonds van de Provincie is voor ons opereren zeer groot. De mogelijke rol als Regionale Monumenten Organisatie (RMO) betreffende Veenhuizen werd verkend. Waarbij naast de financiële risico s ook zaken als capaciteit en de gewenste kwaliteitsontwikkeling van de organisatie belicht werden. De toekomst van Steunpunt Erfgoed Drenthe, de inbreng bij de Cultuurnota en de nauwe relatie tussen natuur, cultureel erfgoed en de economie van Drenthe kreeg verder aandacht. Aan het einde van het jaar was er een bestuurlijk overleg waarnaast het Activiteitenplan en begroting 2016 ook de resultaten van 2014 werden besproken. Programma Natuurlijk Platteland Het provinciale beleid voor de realisatie van het Natuurnetwerk (aankoop en inrichting) en de daarmee samenhangende beleidsvelden zoals landbouw en water is met alle betrokken partijen uitgewerkt in het Programma Natuurlijk Platteland. Het Drentse Landschap heeft veel tijd en energie gestoken in het intensieve ambtelijke proces van de uitwerking hiervan. Het accent zal de komende jaren komen te liggen op gebiedsgericht werken onder regie van de Provincie. De Commissie Landelijk gebied heeft positief geadviseerd over deze benadering. Het Drentse Landschap onderschrijft het in het Programma Natuurlijk Platteland gehanteerde uitgangpunt voor de natuur beschermen, beleven, benutten, maar plaatst daarbij de kanttekening dat in de belangenafweging economie niet ten koste van de natuur mag gaan. De uitgangspunten zijn uiteindelijk vastgelegd in de gezamenlijk ondertekende Raamovereenkomst Plattelandsontwikkeling. Grondnota Om de uitvoering van het Programma Natuurlijk Platteland te vertalen in grondbeleid is door de Provincie een Grondnota opgesteld. Hierin worden de contouren geschetst van het provinciale beleid ten aanzien van de grondverwerving, speciaal voor de realisatie van het Natuurnetwerk. De stichting heeft hiervoor inbreng geleverd. De nota schept de contouren van het beleid maar geeft nog geen duidelijkheid over de vertaling naar de gebiedsprocessen en de rol die partijen zoals Het Drentse Landschap hierin krijgen. Wel is duidelijk dat het accent sterk komt te liggen op gebiedsgerichte processen. Grondverwerving vormt de basis voor de uitvoering van het natuurbeleid. Wil de stichting hierin een blijven de rol blijven spelen dat zal er een duidelijk uitvoeringskader voor de grondverwerving moeten komen o.a. voor het gebiedenbeleid. Het Drentse Landschap kan alleen een rol vervullen in de uitvoering van het natuurbeleid wanneer er duidelijkheid is over haar grondposities en de daarmee samenhangende verantwoordelijkheden. 10

13 In 2015 heeft de stichting voor het eerst een subsidieaanvraag ingediend in het kader van SKNL om van aangekochte gronden de functie te wijzigen van landbouw in natuur. Over de overdracht van de huidige BBL/Provinciegronden bestaat nog steeds onduidelijkheid, zodat de stichting nog steeds geen beheerderrol voor deze grond kan vervullen. Natura-2000/PAS In juli 2015 is de regeling Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) in werking getreden. Al snel bleek dat de zogenaamde ontwikkelruimte voor agrariërs opraakte. Verder werden de verschillende Natura2000-beheerplannen in concept afgerond en besproken met de diverse gebiedsgroepen. De stichting leverde een bijdrage bij de afronding van de beheerplannen Drouwenerzand, Holtingerveld, Drentsche Aa en Zuidlaardermeergebied. Eind 2015 zijn alle concept beheerplannen tijdens informatieavonden toegelicht aan betrokkenen en belanghebbenden. Drainage en beregening In 2015 is een discussie op gang gekomen over hoe om te gaan met drainage en beregening rond de Natura2000-gebieden. Vooral vanuit agrarische hoek bestond de vrees dat hiervoor vergunningen nodig zouden zijn in brede zones rond het gebied. Bovendien zou het voorbereidend onderzoek relatief duur en op kosten van de agrariër komen. Eind 2015 is door Provincie, Land- en Tuinbouworganisatie, terreinbeherende organisaties en waterschappen een regeling uitgewerkt die tot reële begrenzingen rond Natura2000-gebieden moet gaan leiden. Dat wil zeggen dat er zones zijn vastgelegd die een juiste waterhuishoudkundige bescherming van de Natura2000 gebieden, waarbij grondgebruik door de landbouw ook mogelijk blijft. Natuurbeheerplan 2016 De stichting heeft veel tijd gestoken in het Natuurbeheerplan Als gevolg van een gewijzigde opzet waarbij alle beleidsuitgangspunten zijn vertaald naar de Beheertypenkaart en de Ambitiekaart, bleek dat deze kaarten nogal wat onjuistheden bevatten. In ambtelijk overleg zijn deze onjuistheden gecorrigeerd. In het Natuurbeheerplan 2016 is voor het eerst het Agrarisch natuurbeheer opgenomen, in de nieuwe vorm onder verantwoordelijkheid van de Provincie. Het Natuurbeheerplan geeft de gebieden aan waar dit mogelijk is. De feitelijke invulling moet plaatsvinden door het Drents Collectief. Het Drentse Landschap heeft gepleit voor duidelijke keuzes ten aanzien van gebieden en maatregelen, omdat uit het evaluatierapport van het Agrarisch Natuurbeheer (Commissie Van Ardenne) is gebleken dat in het verleden de middelen te verspreid en inefficiënt zijn ingezet waardoor het ecologisch rendement ver onder de maat was. De stichting is tot dusverre niet betrokken geweest bij de feitelijke uitwerking door het Collectief. Windmolens Ook in 2015 was er veel aandacht voor de mogelijke plaatsing van windmolens in het veenkoloniale gebied. De stichting heeft opnieuw kenbaar gemaakt tegen windmolens in Drenthe te zijn en dus ook tegen windmolens in het veenkoloniale gebied. Een draagvlakonderzoek in 2015 heeft uitgewezen dat inwoners de komst van windmolens nog steeds fel afwijzen. Monumenten, inspiratiebron voor de natuur? In 2015 is er een rapport verschenen waarin de vraag werd opgeworpen of de ervaringen in de monumentenwereld inspiratie kunnen bieden voor de vraagstukken in het hedendaagse natuurbeheer. Bron van inspiratie vormden de ervaringen van de voorzitter van de commissie, prof. Mr. Pieter van Vollenhoven, bij het Nationaal Restauratiefonds en het Nationaal Groenfonds. De provinciale Landschappen heeft gereageerd op de drie aanbevelingen van de commissie omdat ze het hier niet op alle punten mee eens was. Zoetwateraanvoer Oost Nederland Het project Zoetwateraanvoer Oost Nederland is na bestuurlijke verkenning eind 2015 terechtgekomen in een fase van keuze en voorbereiding van uitvoering van projecten. Ook namens Het Drentse Landschap zijn samen met het toenmalige Waterschap Reest en Wieden enkele potentiële projecten ingebracht. Commissie Landelijk Gebied (CLG) Tijdens een viertal vergaderingen werden o.a. de volgende onderwerpen besproken: Hardheidsclausule NB-wet vergunningen, overdracht defensiegronden Havelte, Commissie Nazorg Noord Drenthe, PAS, beleidsregels ontwikkelingsruimte, Grondnotitie, Ontwikkelagenda Melkveehouderij, Actualisatie EHS 2015, Programma Natuurlijk Platteland, SER-introductie Edelhert Drents-Friese Wold, Landinrichting Veenhuizen. Waterschappen Waterschapslasten De Hoge Raad heeft een uitspraak gedaan in de reeds jaren slepende proefprocedure over de waterschapslasten voor natuurterreinen. In tegenstelling tot de waterschappen waren de terreinbeheerders van mening dat alle terreinen binnen het Natuurnetwerk die op grond van overheidsbeleid als natuurgebied worden beheerd, ook als natuurgebied voor de waterschapslasten moesten worden aangeslagen. Dat standpunt heeft de Hoge Raad overgenomen. Met de Drentse waterschappen zijn vervolgens gesprekken gevoerd om dit te gaan corrigeren en verrekenen. Over de uitwerking hiervan ontstond overeenstemming. Hunze en Aa s Naast de talloze werkcontacten in het kader van de verschillende deelprojecten onder het icoonproject Hunze vond in juni 2015 bestuurlijk overleg plaats tussen de terreinbeherende organisaties en het waterschap. Hierin werd kennis gemaakt met het 11

14 Overzicht netwerkactiviteiten (vervolg) nieuwe DB-lid dhr. Wiebe van der Ploeg. Naast inhoudelijke onderwerpen zoals veenoxidatie, realisering van de wateropgave in samenhang met natuurontwikkeling zoals in Tusschenwater, kwamen ook de opzet, frequentie en de gewenste inhoud van het bestuurlijk overleg aan de orde. Reest en Wieden Het bestuurlijke overleg met de dijkgraaf Kool was dit jaar vooral gericht op problemen rond grondruil- en verwerving bij het project Veeninger Plas/De Panjerd. Verder werd gereageerd op het nieuwe waterbeheersplan Een overeenkomst werd getekend met betrekking tot de nieuwe sluisjes bij een drietal bruggen in het Reestdal die in het kader van het Waterop-Maat-project zijn gerealiseerd. In 2015 werden ook de fusieplannen van Waterschap Reest en Wieden en Waterschap Groot Salland concreet en vond fusie plaats tot het Waterschap Drents-Overijsselse Delta. Vechtstromen Tijdens het bestuurlijk overleg met Waterschap Vechtstromen werd verkend hoe de samenwerking vorm zou moeten krijgen. Onder meer de mogelijkheden om de wateropgave met natuurherstel te combineren werden geconcretiseerd aan de hand van enkele voorbeelden. Noorderzijlvest Met Waterschap Noorderzijlvest zijn in 2015 de mogelijkheden voor een beekherstelproject nabij de Hondstong nader verkend (bovenloop Eelderdiep). Ondanks dat de financieringsmogelijkheden vanuit het waterschap op dit moment ontbreken. Er vond geen bestuurlijk overleg plaats. Voornemen is om dat in 2016 wel te doen. De Landschappen Het directeur/rentmeester overleg werd door Het Drentse Landschap vijf keer bijgewoond. Besproken onderwerpen: natuurwandelen, de gezamenlijke wervingscampagne 2015, CAO, de VGG-zaak, relatie omroep MAXX, relatie Nationale Postcode Loterij en de droomprojecten, POM-afwijzingen, fusie Landschapsbeheer Nederland en De12Landschappen, 25-jarig jubileum, tijdelijke natuur, GLB, Jaar van de Groene Vrijwilliger, NMO-overdrachten vanuit het Rijk, windenergie, natuurbegraven, relaties terreinbeherende organisaties, pacht (Spelderholt-overleg), werkplan 2016, gezamenlijke donateurspas, Week van het Landschap, nieuwe opzet Nationale Parken, relatie sport en natuur, streekproducten, lange termijnvisie Landschapsbeheer Nederland, VBNE geborgde waterschapszetels. Op 6 februari werd in het prachtige Fort Altena in Werkendam het 25-jarig bestaan van Unie van Landschappen, De12Landschappen, gevierd. Met ook een lezing van prof. Theo Spek over de verbinding tussen erfgoedzorg en natuurbeheer bij De Landschappen. De nieuw ingestelde Klinkenbergh Prijs werd als eerste aan collega prof. Matthijs Schouten uitgereikt. Het hele jaar stond in het teken van het samengaan van Landschapbeheer Nederland en De12Landschappen. Tijdens de bestuurstweedaagse in juni werd na een stevige discussie besloten om de werkorganisaties wel te laten fuseren, maar de onderlinge koepels niet op te heffen. Dat laatste was voor Het Drentse Landschap een voorwaarde. Eind 2015 werd de fusie geëffectueerd op basis van een sober governance model. Voor elke bestuursvergadering van de Landschappen, nu LanschappenNL genaamd, vindt bestuurlijke afstemming plaats tussen de drie noordelijke provinciale landschappen. Daarnaast heeft Het Drentse Landschap met de Raad van Toezicht en het managementteam een tweedaags bezoek afgelegd aan Het Groninger Landschap. Op 21 oktober werd afscheid genomen van de voorzitter van Het Limburgs Landschap, mevrouw Gresnigt. Bij de BV Buitenleven is LandschappenNL samen met NM en SBB de aandeelhouder. De directeur van Het Drentse Landschap is als vertegenwoordiger lid van de Raad van Commissarissen en tevens voorzitter. Het resultaat over 2015 was tegen de verwachting in positief en voor 2016 wordt een stevige groei verwacht. De organisatie zette belangrijke stappen qua professionalisering. Overige organisaties Samen met de andere terreinbeherende organisaties, de Land- en Tuinbouworganisatie en Natuur- en Milieufederatie Drenthe maken we deel uit van de Groenmanifest partners. Daarnaast wordt onder voorzitterschap van de NMFD frequent overleg binnen de Groene sector gevoerd waar ook het IVN en Landschapsbeheer Drenthe deel van uitmaken, zowel bestuurlijk (VOT overleg) als ambtelijk (Drents Actie Overleg)). Besproken onderwerpen in 2015: PAS, Drents Collectief en ANV s, Outletcentrum Assen, GUR, statenverkiezing, waterschapsverkiezingen, Natuurbeheerplan 2016, relatie met Vereniging Drentse Boermarken (VDB), ontwikkelingsagenda Melkveehouderij, het nieuwe college van GS, rewilding Drents-Friese Wold, Nationale Parken nieuwe stijl, drainage en beregening, werkplannen Met Landschapsbeheer Drenthe werd frequent overleg gevoerd over de verschillende werk- en beleidsvelden waarop we intensiever kunnen samenwerken. Er zijn position papers gemaakt voor belangenbehartiging, terreinbeheer, erfgoed, vrijwilligersbeleid, bedrijfsvoering en communicatie. Daarnaast was er regelmatig bestuurlijk overleg over de toekomstige samenwerking. Medio 2016 zal Landschapsbeheer Drenthe kantoor gaan houden aan de Kloosterstraat. 12

15 Projectontwikkeling Natuur en Landschap Stichting Het Drentse Landschap is jaarlijks betrokken bij initiatieven of neemt zelf initiatieven die in sommige gevallen tot nieuwe, concrete projecten leiden. Hunzedal: realisatie Hunzevisie 2030 In het gebied Tusschenwater is een begin gemaakt met peilbuisonderzoek om in te schatten hoeveel CO 2 kan worden vastgelegd. Dit gebeurt aan de hand van de zogenaamde Moorfuturesmethodiek. De waterbedrijven zijn hierbij betrokken omdat het vastleggen van koolstof via natuurontwikkeling een vorm van compensatie van CO 2 -uitstoot kan zijn. In dit kader is er ook een bezoek gebracht aan Landschap Noord-Holland waar men een pilot met paludiculture uitvoert (teelt van veenmossen om koolstof vast te leggen). In een notitie zijn de bevindingen van het vastleggen van koolstof vastgelegd waarbij tevens een doorkijk is gegeven naar de nabije toekomst. Het project River trust Onze Hunze is van start gegaan. Doel van dit project is bewoners en gebruikers van het Hunzegebied te betrekken bij hun omgeving. Samen met Waterschap Hunze en Aa s en de Drents-Groninger Hengelsportfederatie is een Plan van aanpak opgesteld met als speerpunten: inbreng vanuit het gebied op het punt van educatie/excursies, onderhoud van visplekken, kleinschalig beheer en recreatief gebruik. Samen met betrokkenen wordt voor een deelgebied een concreet activiteitenplan gemaakt. In 2015 is, samen met Waterschap Hunze en Aa s, Waterbedrijf Groningen, Gemeente Tynaarlo en Provincie Drenthe, veel energie gestopt in het voorbereiden van de inrichting van het gebied Tusschenwater. Er zijn tevens afspraken gemaakt over eigendom, beheer en onderhoud. De verwachting is dat eind 2016 de inrichting start. Reestdal In 2015 is samen met het Waterschap Reest en Wieden en Prolander (voorheen DLG) veel tijd besteed aan het voorbereiden van diverse projecten. Na de afronding van het plan Drogteropslagen (bovenloop) zijn omwonenden geïnformeerd over de mogelijkheden van recreatief medegebruik (wandelen). In het Rabbingerveld is voorbereidend onderzoek gedaan naar de omvorming van landbouwgebied in (vochtige) heide. In het gebied Schrapveen-De Kiefte en omgeving zijn vooral de waterhuishoudkundige aspecten van inrichting bekeken. De planvoorbereiding is hiermee zo goed als afgerond zodat in 2016 tot uitvoering kan worden overgegaan. In 2015 is tevens gestart met de planvoorbereiding voor natuurvriendelijke oevers rond de Vogelzangse wijk en de Reestvervangende leiding. Hierdoor zal de verbinding van diverse reservaten zoals Het Zwarte Gat, De Slagen en het Steenberger Oosterveld en de waterhuishouding van deze gebieden verbeteren. Het Waterschap Reest en Wieden is begonnen met de uitwerking van de Gewenste Grond- en Oppervlaktewatersituatie voor de bovenloop van de Reest. De stichting heeft vanuit haar kennis van de waterhuishouding van bestaande en nieuwe terreinen een adviserende rol gespeeld. Door twee studenten van Hogeschool Larenstein is onderzoek verricht naar het verbeteren van het greppelbeheer in het Reestdal, zowel aan Drentse als aan Overijsselse zijde. Doel was om te kijken of greppels te sterk ontwateren en welke maatregelen nodig zijn om dit tegen te gaan. Op grond van de resultaten worden in enkele delen van de middenloop greppels verondiept of gedempt. Tarravloeivelden Noord- Drenthe Met de Suikerunie en Het Groninger Landschap zijn in 2015 verkennende gesprekken gevoerd over de uitbreiding van zogenaamde tarravloeivelden, deels op Drents grondgebied. De vraag is of de vloeivelden als natuurgebied kunnen worden beheerd. LIFE-project Drents-Friese wold Als onderdeel van het Europese LIFE-project gaat Het Drentse Landschap herstelmaatregelen verrichten aan de zuidzijde van het Doldersummerveld. Het gaat om plagwerkzaamheden (6 ha voormalig landbouwgebied), verondieping van enkele waterlopen en kleinschalige maai- en plagwerkzaamheden. Herstelmaatregelen Drouwenerzand In 2015 zijn enkele percelen aan de noordzijde van het Drouwenerzand omgevormd naar graslandbeheer. Tevens werd onderzoek gedaan naar de bodemchemie van heischraal grasland en het kleinschalig plaggen van stuifzandheiden voorbereid. De uitvoering hiervan vindt in 2016 plaats. 13

16 Grondverwerving In 2015 heeft Het Drentse Landschap 104,16.22 hectare aangekocht. Een geweldig resultaat in een periode waar voor het vijfde achtereenvolgende jaar de aankoop van landbouwgrond voor omvorming naar natuurgebied op basis van het overheidsbeleid vrijwel stil lag. De aankopen waren mogelijk dankzij particuliere giften, legaten en steun van het Prins Bernard Cultuurfonds en het Dinamofonds. Hoewel het natuurbeleid van de overheid juist gericht is op de omvorming van landbouwgrond naar natuur, wil de stichting haar aandacht heel bewust blijven inzetten op de bestaande bos- en natuurgebieden. Juist hier zijn vaak volop natuurwaarden aanwezig. Bovendien gaat het vaak om het verwerven van enclaves waardoor het beheer van het totale gebied beter kan worden uitgevoerd. Op het Landgoed Rheebruggen, langs het Oude Diep, in het Gasterse Holt en aan de rand van het Hunzedal werden waardevolle perceeltjes oud eikenbos gekocht. Het bijzondere karakter hiervan blijkt uit het voorkomen van soorten zoals Zevenster, Grote muur, Dalkruid, Bosanemoon en Gewone Salomonszegel. Stuk voor stuk plekken om te koesteren... In het drukbezochte Witte Zand werd een prachtig reliëfrijk stuk bos met oude Eiken en Grove dennen aan onze bezittingen toegevoegd. De aankoop van een perceeltje bos bij Smilde is van grote betekenis omdat hierdoor de prehistorische veenbrug nu volledig op het eigendom van Het Drentse Landschap ligt. Van een heel andere orde is de aankoop op het bungalowpark het Vennegien bij Spier. In de randzone van het ven, waar dit terrein zijn naam aan ontleent, zouden op basis van het bestemmingsplan 4 nieuwe bungalows gebouwd mogen worden. De afgelopen jaren is er veel energie in gestoken dit te voorkomen. Door de aankoop van de betreffende percelen is deze dreiging definitief afgewend en kan het ven integraal onderdeel blijven van het aangrenzende natuurgebied dat al in beheer is bij de stichting. Een aankoop van grotere omvang was de overdracht van een groot deel van het gebied Schoonhoven in het Hollandsche Veld door de Gemeente Hoogeveen. Ten slotte werd er op de valreep van het jaar nog overeenstemming bereikt over de aankoop van 32,69.44 hectare bos/grasland in het Oude Diep. Klacht bij de Europese Commissie In 2011 heeft de Europese Commissie goedkeuring verleend aan een nieuwe subsidieregeling voor natuurbeschermingsorganisaties, waaronder de provinciale landschappen en Natuurmonumenten. Deze nieuwe regeling komt in de plaats van de oude subsidieregeling, de zogeheten Programma Natuurbeheer regeling. Naar aanleiding van 14

17 een door de Vereniging Gelijkberechtiging Grondbezitters (VGG) ingediende klacht oordeelde de Commissie, in een Besluit d.d. 2 september 2015, dat de Staat de maatregel onterecht niet van te voren heeft aangemeld bij de Commissie, maar dat de steun (nu achteraf) alsnog is goedgekeurd. De klacht is daarmee ongegrond verklaard. Op 19 februari 2016 is door de VGG beroep aangetekend tegen dit besluit van de Europese Commissie. We zien de afwikkeling met vertrouwen tegemoet. Overzicht aankopen 2015 Hondstong 0,76.55 ha. ven 0,34.40 ha. veen Reestdal 0,03.35 ha. zandweg De Kleibosch 18,01.85 ha. legaat woning en bos Hijkerveld 1,44.20 ha. bos 0,45.49 ha. erf en gebouwen Gasterse Duinen 0,20.70 ha. bos in Gasterse Holt Elper Westerveld 0,10.90 ha. bos en heide Landgoed Vossenberg 0,68.72 ha. ven en bouwkavels en weg 0,76.60 ha. bos 0,23.60 ha. grasland a.g.v. ruiling Heidenheim 0,63.70 ha. ven Landgoed Rheebruggen 0,21.30 ha. bos Groote Zand (Witte Zand) 2,07.00 ha. bos Boerenveensche Plassen/Oude Diep 0,39.40 ha. bos 32,69.44 ha. bos/grasland Hollandsche Veld 38,27.30 ha. bos en water Hunzedal 3,17.76 ha. bos 1,06.25 ha. bos 3,30.55 ha. grasland 1,04.83 ha. grasland Oppervlakte in beheer en eigendom Oppervlakte in beheer en eigendom ha Jaar

18 Onderzoek en beheerevaluatie Subsidieregeling Natuur en Landschap (SNL) In 2015 is de SNL lumpsumaanvraag serieus ter hand genomen. De regeling moet per 1 januari 2017 gaan functioneren. Voor alle terreinen zijn de beheertypen gecontroleerd op juistheid en juiste begrenzing. Verder is afstemmingsoverleg gevoerd met Staatsbosbeheer, Provincie Drenthe, Natuurmonumenten en de Unie van Bosgroepen over de SNL lumpsumaanvraag. Audit kwaliteitshandboek Natuurbeheer In 2015 is er een audit door de Stichting Certificering uitgevoerd. Alle werkprocessen zoals aanbesteding, beheerevaluatie, monitoring e.d. werden beoordeeld. Het resultaat van de audit was positief. Ten aanzien van het handboek heeft de Stichting Certificering enkele kleine aanpassingen geadviseerd. Rapport en artikelen onderzoek Doldersummerveld In 2015 verscheen een rapport over dertig jaar vegetatie- en broedvogelonderzoek op het Doldersummerveld. Een zeldzaam voorbeeld van succesvol langlopend onderzoek dat inzicht geeft in de ontwikkeling van het terrein en de effecten van het gevoerde beheer. Beheerevaluatie In 2015 is de beheerevaluatie van de natuurterreinen van Het Drentse Landschap voortgezet. De evaluatie van het beheer van Landgoed Rheebruggen kon worden afgerond. Voor het Drouwenerzand, Spaarbankbos, Torenveen en Bonnerklap (Hunzedal) is gestart met het maken van beheerplannen. Naast de uitgebreide beheerevaluaties worden jaarlijks de planning en evaluatie van alle terreinen op beknopte wijze besproken. Hierbij wordt nagegaan of het beheer goed is verlopen, waar zaken anders zijn gegaan dan gepland en of informatie vanuit de monitoring aanleiding geeft om beheer aan te passen. De bevindingen zijn genoteerd in een logboek dat per terrein een doorlopende beschrijving geeft van beheer en bevindingen door de jaren heen. Visie beheer kleine landschapselementen Door een student van de Hogeschool Larenstein in Velp is in 2015 het beheer van kleine landschapselementen, zoals houtwallen, bosjes, poelen, geanalyseerd en beschreven. Op grond van deze analyse is door de afdeling Onderzoek en Planning een conceptvisie voor landschapselementen uitgewerkt. Deze geeft voor het beheer van de diverse typen kleine landschapselementen een afwegingskader voor het maken van keuzes in het beheer. In 2016 zal de visie definitief het licht zien. 16