Januari Heronderzoeksplan Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Nunspeet 2016

Transcriptie

1 Januari 2016 Heronderzoeksplan Participatiewet, IOAW en IOAZ gemeente Nunspeet 2016

2 - 2 - Inleiding Het heronderzoeksplan uit 2010 voldoet niet meer aan de eisen van deze tijd. De mogelijkheden om via koppelingen fraude te bestrijden zijn de afgelopen jaren steeds groter geworden waardoor er gerichter onderzoek verricht kan worden. Voor de Participatiewet, de IOAW en de IOAZ zijn er geen wettelijke heronderzoeksverplichtingen. De gemeente Nunspeet wil uitkeringen rechtmatig verstrekken en hoogwaardig handhaven en om hier vorm aan te geven wordt er wel opnieuw een heronderzoeksplan vastgesteld. Maar we willen ook een doelmatige uitvoering geven aan de wet. Door de invoering van de Participatiewet komen er meer kwetsbare doelgroepen waaronder arbeidsbeperkte jongeren in de uitkering. De toestroom van vluchtelingen/statushouders wordt steeds groter. Hierdoor is er meer regievoering nodig om een rechtmatige en doelmatige uitvoering van de Participatiewet mogelijk te maken. Er wordt van de hedendaagse consulenten Participatiewet meer gevraagd dan alleen het verstrekken van een uitkering. Hiervoor moet de werkwijze aangepast worden. Minder administratieve belasting, minder onderzoeken als er een laag risicoprofiel is en meer integraal casemanagement. De consulent verandert van uitkeringsverstrekker naar regievoerder/casemanager van hen die aangewezen zijn op de Participatiewet om ondersteuning te bieden in een zoveel mogelijk zelfstandige bestaansvoorziening. Van consulent naar casemanager en van re-integratieconsulent naar arbeidsdeskundige Iedere consulent/casemanager heeft een eigen caseload en is hiervoor verantwoordelijk. Niet alleen voor het rechtmatig verstrekken van de uitkering maar ook de doelmatigheid hiervan. De regie van de doelmatigheid komt voortaan dus ook te liggen bij de casemanager en niet meer bij de re-integratieconsulent. De casemanager is in eerste instantie verantwoordelijk voor de intake en het plan van aanpak, de bewaking van het plan en het eventueel opleggen van maatregelen als een belanghebbende zich niet aan de verplichtingen houdt. Dit wil niet zeggen dat de casemanager alles zelf moet doen of geen verantwoordelijkheden kan overdragen. Als specialist kunnen de arbeidsdeskundige en de jobcoach/jobfinder ingezet worden. De re-integratieconsulent zal zich als arbeidsdeskundige steeds vaker bezig houden met het bepalen van loonwaarden en begeleidingskosten, het adviseren en ondersteunen van de casemanagers over re-integratiemogelijkheden en het onderzoeken van mogelijkheden van belanghebbenden waarbij specifieke re-integratiedeskundigheid noodzakelijk is. De jobcoach/jobfinder wordt als specialist ingezet om werk te vinden en zo nodig jobcoaching te bieden. Functies zijn niet altijd strak te scheiden, er is een goede samenwerking nodig tussen de verschillende uitvoerders. Deze nieuwe werkwijze kost meer tijd en dit proberen we te besparen door onnodige administratieve belasting te vermijden. Met dit nieuwe heronderzoeksplan geven we sturing aan deze veranderde werkwijze. Soorten onderzoeken 1 Doelmatigheidsonderzoeken, individueel plan van aanpak 2 Rechtmatigheid 2.1 Bij aanvraag van de uitkering 2.2 Rechtmatigheidsonderzoeksformulieren (ROFjes) 2.3 Bestandskoppelingen en specifieke rechtmatigheidsonderzoeken 2.4 Periodieke heronderzoeken 3 Beëindigingsonderzoeken 4 Loonkostensubsidies en begeleidingskosten 5 Debiteurenonderzoeken

3 Doelmatigheidsonderzoeken De structuur van de WMO is net iets anders dan bij de Participatiewet. In de WMO doet een belanghebbende een melding van een probleem, de consulent kijkt dan tijdens een keukentafelgesprek op welke wijze iemand dit probleem zoveel mogelijk zelf kan oplossen met eigen middelen, algemene voorzieningen of voorliggende voorzieningen. Pas als dit niet mogelijk is komt een maatwerkoplossing via de gemeente in beeld. Bij de Participatiewet wordt direct al een aanvraag om een uitkering ingediend. Het gevaar is dan dat het accent komt te liggen bij de vraag of er wel of geen recht op een uitkering is en pas later gekeken wordt of een belanghebbende zelf in het bestaan kan voorzien. Bij een aanvraag moet daarom niet alleen gekeken worden naar de rechtmatigheid maar ook al direct de vraag gesteld worden hoe iemand zo snel mogelijk mee kan doen in de maatschappij. In veel gemeenten werd dit in het verleden pas later gedaan. Eerst de uitkering verstrekken, later pakken we het traject wel op. Dit had als resultaat dat er veel tijd verloren ging voordat er een plan opgestart werd waardoor veel klanten door het te langdurig thuis zitten moeilijker te reintegreren waren. Iets te simpel gezegd, een vluchteling moest eerst inburgeren, de schuldenaar eerst van de schulden af, de gokverslaafde eerst afgekickt zijn, de verlaten vrouw eerst maar eens een tijdje bijkomen. Soms kan dit noodzakelijk zijn maar in veel situaties is het contraproductief. Een vluchteling burgert sneller in als deze via een re-integratietraject contacten heeft in de maatschappij, een gokverslaafde heeft minder tijd om te gokken als deze op een leerwerktraject zit en een schuldenaar is sneller van zijn schulden af als er inkomsten verworven worden. Ook van werknemers met een gewone baan verwachten we niet dat ze, behoudens afspraken om oplossingen te regelen, thuis blijven van hun werk dus waarom verwachten we dit wel van uitkeringsgerechtigden. Daarom gaan we bij de aanvraag van de uitkering direct aan de slag met het opstellen van een plan van aanpak waarbij we met de uitkeringsgerechtigde vastleggen op welke wijze deze zoveel mogelijk zelf in het bestaan kan voorzien. 1.1 Plan van aanpak Voor elke klant die in staat is om op één of andere manier actief te participeren in de maatschappij wordt een plan van aanpak opgesteld. Voor een jongere is dit wettelijk verplicht. Voor 27+ers kiezen we hiervoor. Vanuit de wet is er de verplichting om gebruik te maken van een voorziening die door het college wordt aangeboden. De uitkeringsgerechtigde ondertekent dit plan. Dit plan wordt door de consulent gevolgd. Vanuit dit plan zullen er door het jaar heen verschillende contacten met klanten zijn, de consulent bewaakt dit in de agenda. Ieder plan is individueel, de afspraken en de monitoring hierop vanzelfsprekend ook. De monitoring wordt vastgelegd in het registratiesysteem, zolang er geen rechtsgevolgen zijn kan dit door middel van aantekeningen, anders met een formeel besluit. Minimaal jaarlijks is er een evaluatie van het plan. Als er genoeg klantcontacten zijn geweest kan het administratief afgedaan worden zonder specifiek klantcontact. Zijn er geen klantcontacten geweest dan wordt klant uitgenodigd voor gesprek. Iedere klant wordt hierdoor minimaal 1 x per jaar gezien terwijl de administratieve last beperkt blijft tot volledige rechtmatigheidsonderzoeken 1 x per 5 jaar. Het spreekt voor zich dat de frequentie van de contacten per uitkeringsgerechtigde en per plan van aanpak kan verschillen. Voor het ene plan van aanpak kan het nodig zijn om iemand twee maanden achter elkaar tweewekelijks te zien terwijl voor een ander plan een halfjaarlijkse monitoring voldoet. In een plan van aanpak hoeft het niet alleen te gaan over solliciteren of werken maar kan het bijvoorbeeld ook gaan over vrijwilligerswerk, een tegenprestatie, een medische behandeling, WMO-dagbesteding, schuldhulpverlening, aanvragen minimaregelingen, opleiding, kinderopvang, aanpakken andere problematiek ed.

4 - 4-2 Rechtmatigheid Het is van groot belang om aan te kunnen tonen dat uitkeringen rechtmatig verstrekt worden want dit creëert draagvlak in de maatschappij voor het verstrekken van uitkeringen. En mocht de gemeente tekorten hebben dan kan het ministerie onderzoeken of het beleid juist is uitgevoerd en uitkeringen rechtmatig verstrekt zijn alvorens een tegemoetkoming te verstrekken. Er zit ook een keerzijde aan want rechtmatigheidsonderzoeken vormen voor klanten en het ambtelijke apparaat een administratieve last. Daarom is het van belang om een zo efficiënt en effectief mogelijk heronderzoeksplan te hebben. Daarnaast is er een wisselwerking tussen rechtmatigheid en doelmatigheid. Een uitkeringsgerechtigde die op een leer-werktraject zit kan in dezelfde tijd niet elders zwart werken of in het buitenland verblijven. En door streng te zijn bij de rechtmatigheid stimuleren we om onafhankelijk te blijven of te worden van een uitkering. 2.1 Een grondig onderzoek bij aanvraag van een uitkering Bij de aanvraag wordt er een zeer volledig onderzoek verricht. De bewijslast ligt bij een aanvraag immers bij de klant. Maar als een uitkering is toegekend, ligt de bewijslast bij de gemeente. Met een goed aanvraagonderzoek wordt voorkomen dat uitkeringen onterecht worden verstrekt en kan de doelmatigheid worden bevorderd. Hiervoor wordt een inlichtingenformulier gebruikt. Bij elke aanvraag wordt gekeken naar de bestandskoppelingen zodat gegevens geverifieerd worden. Met jongeren wordt direct een plan van aanpak opgezet zodat bij de aanvraag al duidelijk is of ze recht hebben. Kunnen ze studeren, dan is er geen recht. Willen ze niet meewerken aan een plan van aanpak dan is er geen recht op uitkering. 2.2 Rechtmatigheidsonderzoeksformulieren (ROFjes) Het maandelijks invullen van een rechtmatigheidsformulier is een administratieve belasting voor de uitkeringsgerechtigde en de gemeente. Maar in de praktijk krijgen we veel signalen via de ROFjes die anders niet of pas veel later bekend zouden worden. Vooral op het gebied van inkomsten, verblijf in het buitenland en de wijziging van leefsituaties zouden veel meer fraudes opleveren. Door het handhaven van de ROFjes verwachten wij veel fraude tegen te gaan en terugvorderingen, boetes en bezwaarprocedures te voorkomen. In die zin denken wij dat de administratieve last door het toepassen van de ROFjes minder is dan de administratieve last bij het afschaffen van de ROFjes. Wel kan er differentiatie gemaakt worden. Bijvoorbeeld gehandicapten waarvan duidelijk is dat ze nooit inkomsten uit arbeid zullen verwerven kunnen ontheffing krijgen van de verplichting om een ROFje in te leveren en kunnen volstaan met een jaarlijks mutatieformulier. 2.3 Bestandskoppelingen en specifieke rechtmatigheidsonderzoeken Bij de gemeente kunnen er allerlei signalen komen over uitkeringsgerechtigden. Bij elk signaal wordt er een specifiek onderzoek gedaan. Dit signaal kan komen vanuit de bestandskoppelingen, anonieme tips, gedragingen bij een re-integratietraject ed. In het verleden werd er niet altijd adequaat gereageerd op alle signalen omdat deze een (administratieve) belasting kunnen vormen door bijvoorbeeld over elk signaal, ook als het geen fraude bleek, een volledig onderzoeksrapport te schrijven dat ook door toetser, administrateur en afdelingshoofd getekend moest worden. Wij willen voorkomen dat consulenten kleine signalen negeren als ze telkens relatief gezien veel werk hebben met volledige rapportages maken. Signalen die van geen enkel invloed lijken op het recht op uitkering kunnen met een licht administratief onderzoek afgedaan worden met een aantekening in het systeem. Hiermee voorkomen we onnodige rapportages maar we kunnen de signalen rond een uitkeringsgerechtigde wel volgen. Soms geven vaak onschuldig lijkende kleine signalen die op zichzelf geen argwaan opleveren bij elkaar wel voldoende informatie om een grondig onderzoek in te stellen. Signalen die duiden dat de rechtmatigheid echt in het geding is worden altijd volledig onderzocht waarna formele rapportage en besluitvorming volgt. Waar mogelijk handelt de casemanager deze signalen zelf af maar bij moeilijke zaken of vermoeden van strafbare feiten wordt de sociale recherche ingezet. Ieder signaal wordt zo spoedig mogelijk maar uiterlijk binnen 3 maanden opgepakt.

5 Periodieke heronderzoeken De heronderzoekstermijnen worden vastgesteld aan de hand van risicoprofielen en worden uitgewerkt volgens het stoplichtenmodel. Hiermee geven we invulling aan het begrip hoogwaardig handhaven maar geven we ook invulling aan de administratieve lastenverlichting. De onderzoekslast is bij een hoog risicoprofiel 10 keer groter dan bij een laag risicoprofiel Stoplicht rood, heronderzoekstermijn elke 6 maanden of eerder De kans op fraude is zeer groot. Als aan de hand van harde aanwijzingen of feiten is vastgesteld dat de uitkering geheel of gedeeltelijk ten onrechte is verstrekt of dat dit te verwachten is. Dit kan bijvoorbeeld een uitkeringsgerechtigde zijn die gefraudeerd heeft door inkomsten niet op te geven maar ook een nieuwe uitkeringsgerechtigde die een recent verleden heeft als drugskoerier Stoplicht oranje, heronderzoekstermijn elke 12 maanden of eerder Er zijn aanwijzingen (dus geen harde feiten) dat de uitkering mogelijk geheel of gedeeltelijk ten onrechte wordt verstrekt of dat dit te verwachten is of de klant behoort tot een risicoprofiel. 1. Woonsituatie - Belanghebbende woont in een niet-zelfstandige en/of niet-erkende huisvesting waarvoor geen huurtoeslag mogelijk is (bijvoorbeeld zomerhuisjes, kostgangers en kamerbewoning). Hieronder wordt niet verstaan het verblijf in erkende tehuizen en instellingen zoals een AWBZ-instelling. - Postadressen. 2. Schijnverlating/niet-geregistreerde samenwoning - Een eenoudergezin waarbinnen een kind geboren is. - Een eenoudergezin waar de ex-partner vertrokken is en die na een jaar nog geen zelfstandige woonruimte heeft. - Een alleenstaande die, na een verbroken relatie, weer bij de ouders inwoont. 3. Besmette adressen Het betreft hier adressen, buurten of straten waar uit ervaring blijkt dat er een verhoogd risico bestaat op misbruik ten opzichte van andere adressen. Informatie van de sociale recherche speelt hierbij een belangrijke rol. 4. Marginale zelfstandigen De marginale zelfstandige: belanghebbenden die in deeltijd zelfstandig en bedrijfsmatig inkomen verwerven (oud ijzerhandelaren, autohandelaren, marktkooplui et cetera). 5. Cliënten bekend met fraude en niet-nakomen van verplichtingen - De belanghebbende waar de afgelopen 36 maanden fraude is geconstateerd. - De belanghebbende die de afgelopen 36 maanden een boete heeft gehad in verband met het niet-nakomen van de verplichtingen die verbonden zijn aan de uitkering. 6. Deeltijd inkomen uit risico sectoren Belanghebbende heeft een parttime inkomen uit arbeid in risicovolle sectoren zoals de horeca en tuinbouw. 7. Cliënten afkomstig uit het buitenland die nog niet ingeburgerd zijn Uit de praktijk blijkt dat deze groep de Nederlandse regelgeving niet altijd juist interpreteert of begrijpt. Tijdens de heronderzoeken worden specifieke aandachtspunten die voor de desbetreffende groep gelden in acht genomen. Dit betekent dus dat nader wordt ingegaan op de reden dat iemand aan bepaalde risicoprofielen voldoet. Het voldoen aan bepaalde risicoprofielen wil natuurlijk niet direct zeggen dat iemand ook daadwerkelijk fraudeert. Het principe van risicoprofielen en -groepen is immers gebaseerd op aannames die nog nader moeten worden onderzocht binnen een individuele situatie.

6 - 6-3 Beëindigingsonderzoeken Binnen drie maanden nadat er geen recht meer op bijstand bestaat, wordt er een beëindigingonderzoek verricht. Het onderzoek en de beschikking beperken zich tot de juistheid van de beëindigingsdatum en zo nodig tot het beoordelen van wederzijdse rechten en plichten. Op de arbeidsmarkt zijn vaste contracten steeds meer een uitzondering waardoor veel uitkeringsgerechtigden na enige tijd gewerkt te hebben weer een uitkering aanvragen. Daarom is het van belang de uitkering zo snel mogelijk te beëindigen zodat hiermee duidelijkheid ontstaat. Als er binnen zes maanden weer een beroep gedaan wordt op een uitkering kan dit afgedaan worden met een verkorte aanvraagprocedure. 4 Loonkostensubsidies en begeleidingskosten Met de invoering van de Participatiewet gaan steeds meer arbeidsbeperkten via de gemeente met loonkostensubsidie en begeleiding aan het werk. Als de uitkering stopt dan raakt de klant uit beeld bij de consulent maar blijft in beeld bij de Jobcoach, arbeidsdeskundige en administrateur. Periodiek wordt de loonwaarde gemeten (wettelijk vastgelegd van 1-3 jaar) waarna loonkostensubsidie verstrekt kan worden en begeleidingskosten. 5 Debiteurenonderzoeken Periodiek wordt onderzocht in hoeverre een belanghebbende zich aan de betalingsverplichtingen houdt bij openstaande vorderingen. Bij de heronderzoekstermijnen wordt rekening gehouden met de volgende criteria: - aard van de vordering; - sociale en financiële situatie van de debiteur; - het betalingsgedrag van de debiteur; - de doelmatigheid van het in te stellen onderzoek. Als een situatie stabiel is en er weinig wijzigingen te verwachten zijn dan is de onderzoeksperiode langer dan bij een wisselende situatie.

7 - 7 - Onderzoeken in tabel Soort onderzoek Inhoud onderzoek 1.Doelmatigheid Plan van aanpak participatie. Frequentie/tijd - Bij elke aanvraag. - Doorlopende monitoring. 2.1 Aanvraag Volledig rechtmatigheidsonderzoek. Elke aanvraag. 2.2 ROFje Beperkt onderzoek naar wijzigingen. Ontheffing mogelijk in bijzondere situaties. Elke maand. 2.3 Specifiek Naar aanleiding van signalen. - Zo spoedig mogelijk na ontvangst signaal. - Binnen 3 maanden. 2.4 Periodiek Geen of weinig risico Matig risico Groot risico maanden maanden. - 6 maanden. 3. Beëindiging Alle beëindigingen. Binnen 3 maanden. 4. Loonwaarde Loonwaardemetingen, verstrekking loonkostensubsidie en begeleidingskosten 5. Debiteuren - Lopende uitkeringen - BBZ - Krediethypotheek - Fraude, > 5 jaar aflossing - Beslag, externe verrekening - Overige vorderingen - Vorderingen < 5 jaar afgelost - Doelgroep banenafspraak 12 maanden. - Doelgroep beschut werk 36 maanden. - Integreren met periodieke heronderzoeken. - 1 e en 2 e jaar 12 maanden Vanaf 3 e jaar 24 maanden - 24 maanden - 24 maanden - 36 maanden - 36 maanden - Geen heronderzoek