Dossier: Veel doen met weinig middelen Bricolage en bootstrap voor starters

Transcriptie

1 Dossier: Veel doen met weinig middelen

2 Dossier : Veel doen met weinig middelen Als jonge starter is het vaak niet eenvoudig om de nodige middelen bijeen te sprokkelen. Zeker nu de crisis de banken en investeerders een pak voorzichtiger heeft gemaakt. Toch kan je met een beetje creativiteit en slimme planning heel wat bereiken. In dit dossier krijg je een aantal nuttige bootstrapstrategieën aangereikt. Prof. dr. Sophie Manigart zorgt voor de theoretische kadering. Zij deed onderzoek naar bricolage en bootstrapstrategieën en de impact ervan op de groei van een onderneming. In de case Poppunt lees je hoe Poppunt erin slaagde om met weinig middelen een stevige organisatie op te zetten. Ook Inge Ooghe en Jurgen Wauman van La Coquerie (Koken aan de kaai) vertellen over hun bootstrap- & bricolage-ervaringen. Case Poppunt p 5 Prof. Manigart p 3 Case La Coquerie p 7 2

3 Bootstrap & bricolage: de theorie Bootstrap is geschikt voor jonge onder nemingen en voor organisaties met weinig geld. Prof. dr Sophie Manigart Flanders DC: Professor, je hoort de laatste tijd steeds vaker spreken over bootstrap en bricolage. Maar wat betekenen die begrippen nu precies? Prof. dr. Sophie Manigart: Bootstrapping neemt over het algemeen twee vormen aan. Iemand die gebruik maakt van deze strategie minimaliseert zijn nood aan financiering door tegen een zo laag mogelijke kost middelen te verzamelen. Hij kan bijvoorbeeld machines huren in plaats van ze te kopen en een beroep doen op tijdelijke werkkrachten en stagiairs. Daarnaast wordt met bootstrap ook bedoeld: het op een creatieve manier verwerven van middelen zonder beroep te doen op bankfinanciering of outside equity. Flanders DC: Je noemt machines huren en tijdelijke werkkrachten inschakelen. Zijn er nog andere bootstrapstrategieën? Prof. Manigart: Jazeker, er zijn er een heleboel. Daarom stelden we een checklist voor startende ondernemingen op (zie kaderstuk). Flanders DC: Wat wordt bedoeld met bricolage? Prof. Manigart: Bricolage betekent eigenlijk zich behelpen met de middelen die voorhanden zijn. Ook hier zijn er verschillende strategieën: weigeren om de algemeen geldende regels te volgen, bestaande middelen hercombineren voor nieuwe doeleinden en verschillende relaties opzoeken om markt te creëren. Flanders DC: Voor wie zijn bootstrap en bricolagestrategieën geschikt? Prof. Manigart: Bootstrap is geschikt voor jonge ondernemingen en voor organisaties met weinig geld, zoals vzw s. Bricolagestrategieën kunnen gebruikt worden door alle ondernemingen die nieuwe dingen willen realiseren. Flanders DC: Welke invloed heeft het gebruik van bootstrap en bricolagetechnieken op het latere succes van de organisatie? Prof. Manigart: Wij voerden specifiek onderzoek naar de invloed van bootstrapstrategieën. Tegenstanders beweren vaak dat het gebruik van deze strategieën de groei van een organisatie zou belemmeren, maar dat is niet het geval. De meeste strategieën hadden helemaal geen effect op de groei. Zij die wel een impact hebben, stimuleren bijna altijd de groei van een startende onderneming. Het inzetten van interim werkkrachten, korte betalingstermijnen voor de klanten en gezamenlijke infrastructuur hebben een positief effect op de groei. Enkel het gebruik van eigen geld bij het starten van een zaak, blijkt nadelig voor de groei. Dit vreemde effect dient nog verder onderzocht te worden. p 3

4 Checklist bootstrapstrategieën Hoe kan je als starter met weinig middelen veel bereiken? Een checklist: 1 Financiering door (de naaste omgeving van) de ondernemer: - Gebruik een lening op persoonlijke naam voor de onderneming - Gebruik je persoonlijke kredietkaart - Leen bij familie of vrienden (vb. Win-winlening) - Keer jezelf geen salaris uit - Werk deeltijds in andere organisaties voor een loon - Laat familie en vrienden werken voor de onderneming onder de normale markttarieven 2 Vermijd het voorfinancieren van klanten: - Vraag zoveel mogelijk betaling voor levering, vb. door co-ontwikkeling - Zet procedures op om het factureren te versnellen - Zet procedures op om het betalen door klanten te versnellen - Analyseer of factoring (techniek waarbij een onderneming haar schuldvorderingen (facturen) overdraagt aan een factororganisatie) interessant is voor jouw onderneming - Reken verwijlinteresten aan voor late betalers - Stop het leveren aan late betalers 3 Gezamenlijk gebruik van middelen: - Vermijd de aankoop van bedrijfsgebouwen in de opstartfase - Leen materiaal dat je niet vaak nodig hebt van andere organisaties - Overweeg gezamenlijke aankoop van belangrijke investeringen - Coördineer gezamenlijke aankopen om kortingen te negotiëren - Ruilhandel in plaats van kopen/verkopen (vb. mediasponsors) - Gezamenlijke verkoopsinspanningen met complementaire organisaties - Ontwikkel win-winrelaties met andere partners - Koop tweedehands materiaal aan 4 Uitstel van betaling: - Lease en huur goederen in plaats van ze aan te kopen - Negotieer lang betalingsuitstel met leveranciers - Co-ontwikkel nieuwe producten in samenwerking met leveranciers 5 Minimaliseer voorraden: - Ontwikkel procedures om het voorraadbeheer te optimaliseren - Negotieer Just-In-Time procedures met leveranciers 6 Subsidies: - Informeer je over alle subsidies die beschikbaar zijn voor uw onderneming (vb. via Agentschap Ondernemen) - Vraag alle toepasselijke subsidies aan 7 Creatief gebruik van personeel: - Vang tijdelijk personeelstekort op met interim-personeel - Studenten kunnen goedkoop ingezet worden - Stagiairs werken vaak gratis in het kader van hun opleiding 4

5 Case Poppunt Luc Nowé Creatief zijn met de beperkte middelen die ze heeft, is vaak de enige manier om als organisatie te overleven. De POPPUNT-case toont aan tot hoeveel een organisatie met weinig middelen tot veel in staat kan zijn. In 1998 had muzikant Luc Nowé een droom. Hij vond dat het muzieklandschap in Vlaanderen dringend aan verandering toe was. Dat er eindelijk werk gemaakt moest worden van een steunpunt voor popmuziek. Muzikanten en DJ s hebben immers niet alleen recht op informatie, maar ook op begeleiding, advies, vorming, repeteerplekken en speelkansen. POPPUNT was geboren. Geld had Nowé niet, maar lef en creatieviteit des te meer. In de eerste fase voor de erkenning als steunpunt door de Vlaamse gemeenschap- werden belanghebbende organisaties uit de privésector aangesproken. Zo zorgde Stella Artois ervoor dat een podium voor beginnende groepen werd opgesteld op Rock Werchter. Poppunt kreeg dit zonder middelen voor elkaar door een win-winrelatie op te bouwen met een sterke partner. Waar er geen partners waren, boorde Luc Nowé zijn eigen middelen aan. Zo verkocht hij zijn muziekinstrumenten om het eerste 4-kleuren-magazine op een oplage van exemplaren te kunnen uitbrengen. Kantoren werden gekraakt en vrijwilligers bereidden een eerste subsidiedossier voor en probeerden de pers te overtuigen. Poppunt kreeg dit zonder middelen voor elkaar door een win-winrelatie op te bouwen met een sterke partner. In 2001 werd POPPUNT erkend door de Vlaamse Gemeenschap als steunpunt voor muzikanten en DJ s in Vlaanderen. u 5

6 De vrijwilligers worden op een professionele manier begeleid en bijgestuurd, zodat ze het gevoel hebben iets bij te leren. Bricolage of creatief zijn zonder middelen De opstart van POPPUNT leert ons dat je zonder middelen heel wat kan verwezenlijken. Wat zijn de belangrijkste bevindingen van Luc Nowé? 1. Creatief zijn kan niet zonder gemotiveerde mensen! De rol van vrijwilligers POPPUNT is organisch gegroeid vanuit een vrijwilligerswerking en daarop is de organisatie ook gebouwd: zonder vrijwilligers geen Poppunt. De vrijwilligers worden op een professionele manier begeleid en bijgestuurd, zodat ze het gevoel hebben iets bij te leren. Heel wat vrijwilligers groeiden zo al door naar het bedrijfsleven. Dit versterkt weer de band met de verschillende partners uit het veld. POPPUNT werkt ook met stagiairs. Zij worden vaak gebeten door de POPPUNT-microbe en blijven actief als vrijwilliger. 2. Creatief zijn kan niet zonder gemotiveerde mensen! De rol van het personeel Door de jaren heen is het team van POPPUNT gegroeid van een halftijdse functie tot een team van 8 mensen. Als gevolg van de beperkte budgetten, is elke aanwerving van cruciaal belang. Meestal kiest men voor generalisten: mensen moeten immers op verschillende terreinen ingezet kunnen worden. Dit laat de organisatie toe om heel flexibel te werken. Opmerkelijk is dat veel medewerkers willen inbinden op hun loon om meestal harder te werken. Vaak zien zij dit als een kans om te investeren in een carrière in de muziekindustrie. 3. Creatief zonder middelen: de rol van partners Vandaag gaan de structurele subsidies van POPPUNT naar het vast personeel en de infrastructuur. De werkingsmiddelen moeten dus gezocht worden bij privépartners (sponsors, investeerders, ). Er wordt goed gewaakt over het evenwicht en de return van de partners. De structurele partners (zoals KBC, FNAC, Win-For-Life en Studio Brussel) worden vermeld in alle communicatie. Zij kunnen ook meedenken aan initiatieven waarbij hun noden (bv. bereiken van hun doelgroep) ingevuld kunnen worden. Een voorbeeld van een win-winsituatie die zich vertaalde in een project is 100 % puur. KBC sponsorde al jaren verschillende provinciale Rock-wedstrijden, maar na de finale stopte de communicatie telkens. De wens van KBC om meer mensen te laten weten dat ze het concours ondersteunde, maar ook de wens van POPPUNT om al dat jong talent meer aandacht te geven, mondde uit in 100 % puur. De finalisten worden 2 jaar lang door POPPUNT gepromoot bij programmatoren en krijgen een eigen website. De beste laureaten verschijnen zelfs op een compilatie-cd die aan de sector wordt uitgedeeld. KBC wordt overal vermeld als sponsor. 4. Creatief zonder middelen: samenwerken met leveranciers Luc Nowé droomde van een Vlaamse website naar het model van Myspace. Maar door geldgebrek werd dit plan telkens weer op de lange baan geschoven. Tot POPPUNT in contact kwam met de Cera Foundation die investeert in maatschappelijke projecten. Een dossier werd ingediend en tot grote verbazing van Luc Nowé- goedgekeurd. POPPUNT maakte een blauwdruk en vroeg offertes aan bij enkele IT-bedrijven. De ontgoocheling was groot toen bleek dat het nochtans vrij omvangrijke budget van de Cera Foundation niet voldeed. Maar POPPUNT wist een van de IT-bedrijven te enthousiasmeren, zodat de droom van een community website toch met de beschikbare middelen gerealiseerd kon worden. 5. Creatief zonder middelen: de rol van de overheid en subsidies De overheid is één van de belangrijkste financiers van POPPUNT. Vallen de subsidies weg, dan betekent dat het einde van de organisatie. Tijdens de beginfase werd POPPUNT met projectsubsidies in leven gehouden. Elk jaar moest er opnieuw een verslag en plan ingediend worden. Nadeel was de onzekerheid of de organisatie het jaar nadien nog zou bestaan. Maar de jaarlijkse bewijsverplichting leidde er ook toe dat POPPUNT een gezonde dynamiek ontwikkelde. Door elk jaar aan geloofwaardigheid te winnen, innoverende projecten te ontwikkelen en te groeien als organisatie, creëerde POPPUNT vertrouwen bij de Vlaamse overheid. Nu wordt er telkens een beleidsplan van 5 jaar ingediend. p 6

7 Case La Coquerie La Coquerie on tour in Gent Dat bootstrapstrategieën niet enkel weggelegd zijn voor de non-profit-sector bewijzen Inge Ooghe en Jurgen Wauman van La Coquerie. Zij kochten in 2004 een oud binnenvaartschip en bouwden dat in 5 jaar tijd uit tot een succesvol kookatelier. Flanders DC: Hoe zijn jullie op het idee gekomen om een kookatelier op een schip te beginnen? Inge: Het idee is gegroeid op een lange wereldreis die we gemaakt hebben. We droomden ervan om iets culinairs te doen, gecombineerd met veel contact met mensen. Een kookstudio leek ons ideaal. Eens terug thuis gingen we op zoek naar een geschikt pand, maar dat bleek een bijzonder moeilijke opdracht. We zochten immers iets unieks, dat toch betaalbaar was. Na een jaar hadden we nog niets gevonden. Tot we het idee kregen om een binnenvaartschip te kopen. Je kan dus zeggen dat we dit idee uit noodzaak of wanhoop kregen (lacht). Flanders DC: Wanneer zijn jullie echt van start gegaan en hoe verliep die opstart? Jurgen: Inge heeft loopbaanonderbreking genomen en is met onze babydochter in een draagdoek alle scheepswerven, kades en sluizen gaan aflopen in de zoektocht naar het perfecte schip. In maart 2004 hebben we dan de Vitalis gekocht. We droomden ervan om iets cullinairs te doen, gecombineerd met veel contact met mensen. Inge: De Vitalis werd gebruikt voor het transport van granen, dus er was nog heel wat werk om er een kookboot van te maken. Na wat zoekwerk vonden we in Antwerpen de perfecte scheepswerf om de verbouwing uit te voeren. Een jaar lang is er heel hard aan het schip gewerkt, en in maart 2005 is het van Antwerpen naar de aanlegplaats aan de Leuvense Vaart gevaren. Daar hebben we de Vitalis verder u 7

8 Binnenkant schip Vitalis Planken uitbreken Inge en Jurgen, geflankeerd door de directeurs van de scheepswerf Folder La Coquerie afgewerkt en ingericht. En in mei 2005 is de kookstudio echt van start gegaan. Flanders DC: Hoe kregen jullie het nodige startkapitaal bij elkaar? Jurgen: We hebben onze eigen spaarpot aangesproken en hebben een beetje bij familie geleend. Daarnaast kregen we ook een klein investeringskrediet van een bank. Al moet ik zeggen dat dat een hele onderneming was. Inge: De banken stonden niet te springen om een lening te geven voor een schip. Een schip zinkt en zij zagen hun geld ook al zinken. Jurgen: Je kon toen ook geen hypotheek vestigen op een schip. We konden de Vitalis dus niet in onderpand geven om een lening te krijgen. En we wilden privé en zakelijk vermogen absoluut gescheiden houden, dus een hypotheek op ons huis was ook niet aan de orde. Uiteindelijk hebben we toch een bank bereid gevonden om met ons in zee te gaan. De banken stonden niet te springen om ons een lening te geven. Een schip zinkt en zij zagen hun geld ook al zinken. Inge: We hebben ook geprobeerd om de opstartkosten zo laag mogelijk te houden. Zo hebben we een win-win deal met de scheepswerf kunnen sluiten. Zij waren gespecialiseerd in schroeven, niet in het ombouwen van boten. Ons project was voor hen een uithangbord om gelijkaardige opdrachten te krijgen. En dus werkten ze voor ons aan een voordeliger tarief. Jurgen: We hebben ook de plannen zelf uitgetekend, zodat we op een architect konden besparen. Verder zijn heel wat vrienden ons komen helpen bij de verbouwing. Zij vonden het leuk om eens op een scheepswerf mee te draaien. Inge: Toen we met de Vitalis in Leuven arriveerden, heeft Het Laatste Nieuws een artikel over ons geschreven. Met dat artikel in de hand ben ik bij verschillende keukenproducenten gaan aankloppen met de vraag of ze geen ruilovereenkomst wilden afsluiten. Miele wilde graag meestappen in ons verhaal. Eens zij aan boord waren, was het niet moeilijk om anderen, zoals Brabantia te overtuigen. Zo hebben we flink wat geld kunnen besparen. Flanders DC: Jullie hebben al een aantal bootstrapstrategieën opgenoemd: ruilhandel, vrienden die hielpen bij de verbouwing, inzetten van eigen middelen en geld lenen van familie. Hebben jullie nog andere bootstrapmethodes aangewend? Jurgen: Ja, op vlak van creatief gebruik van personeel bijvoorbeeld. Voor kookworkshops of evenementen kunnen we putten uit een pool van 30 mensen die werken als zelfstandige in bijberoep. Op die manier is personeelskost een variabele in plaats van een vaste kost. Inge: We hebben ook nooit problemen gehad om goede, losse medewerkers te vinden. Vaak zijn dat klanten van onze kooklessen die uitstekende gastvrouwen en heren blijken te zijn, met bovendien coachingkwaliteiten en een uitstekende taalkennis. Jurgen: We hebben van meet af aan een strikte facturatiepolitiek. We betrekken ook steeds de organisator van het event persoonlijk bij het opvolgen van de facturatie. Dat loont. Meer dan de helft van de klanten betaalt binnen de 14 dagen. 8

9 Durf is heel erg belangrijk geweest in onze overgang naar een echt professionele organisatie. Inge: Jurgen is ook tot eind 2005 voor een andere u organisatie blijven werken en we keren onszelf pas vanaf 2008 een loon uit. Daarnaast hebben we het voordeel dat we perfect op voorhand weten hoeveel mensen er naar de events, lessen of workshops komen. Daardoor hebben we een minimale vooraad en kunnen we alles just-in-time bestellen. Ten slotte hebben we ook afspraken met een aantal eventlocaties: we verwijzen klanten naar elkaar door. Flanders DC: Wanneer zijn jullie overgeschakeld van bricolage naar het echte werk? Jurgen: Een echte mijlpaal waren de rugproblemen van Inge in Inge: Tot dat moment deden we alles zelf. Maar nu moesten we gaan elimineren en uitbesteden. We zijn vanaf 2007 gaan werken met onderaannemers zoals een poetsfirma die grote stukken van onze taken overnamen. Daarnaast kregen onze medewerkers vanaf toen een andere training, meer gefocust op zelfstandigheid, zodat onze aanwezigheid niet meer vereist was. We zijn ook meer op onze strepen gaan staan naar de leveranciers toe. Zij komen nu alles leveren, ook al heb ik de ene week maar twee bakjes aardbeien nodig. Durf is heel erg belangrijk geweest in onze overgang naar een echt professionele organisatie. Je krijgt meteen veel meer respect van leveranciers, partners en klanten. Flanders DC: Als jullie terugkijken op jullie bricolageperiode, welke bootstrapstrategieën bleken dan het meest nuttig? Jurgen: Op de eerste plaats het creatief gebruik van personeel. Het werken met losse medewerkers blijft zijn nut bewijzen. Daarnaast profiteren we nu van een lage financieringslast doordat we in de opstartfase wat eigen kapitaal gebruikt hebben en enorm veel zelf hebben gedaan. Ten derde loont ook onze strikte facturatiepolitiek. Ruilhandel en win-win-relaties met partners zijn nu minder belangrijk, maar hebben in het begin zeker hun nut bewezen. Als we geen deals hadden kunnen sluiten voor de inrichting van de keuken, dan hadden we een groter startkapitaal bijeen moeten sprokkelen. Flanders DC: Hebben jullie tips voor starters? Inge: De wereld is aan de durvers! Durf is ongelooflijk belangrijk. Je moet je durven informeren en durven communiceren. Wat informeren betreft: het is een illusie dat er niemand is die al doet wat jij doet. Zorg dat je zeer goed op de hoogte bent van wat je wilt gaan doen vóór je ermee begint. Durf ook informatie vragen bij concurrenten. Jurgen: En eens je gestart bent, besteed dan voldoende aandacht aan communicatie. Zorg ervoor dat je in je startkapitaal een stuk voorziet om die communicatie goed aan te pakken. Dat wil niet zeggen dat je naar een duur communicatiebureau moet stappen. Je kunt ook beroep doen op een bevriend vormgever of een kennis die mooie foto s maakt. Zorg er gewoon voor dat je logo, brochure en website er professioneel uitzien. Communiceer zo gauw je van start gaat ook met de pers en redacties van andere media. Het artikel in Het Laatste Nieuws over ons project kwam goed van pas om deals te sluiten voor de keukeninrichting. Media-aandacht helpt natuurlijk ook om klanten aan te trekken. Inge: Pak het ook altijd en op elk vlak professioneel aan. Werk zeker niet met zwart geld en zoek professionele partners. Zo gauw we Miele aan boord hadden, was het heel gemakkelijk om andere partners te overtuigen. Laat ook nooit zien dat je bricoleert, maar zorg voor een correcte, efficiënte en professionele uitstraling. Vandaar ook het belang van een goed ogende folder. Een professioneel imago zorgt voor respect van klanten, leveranciers en partners. En nog één laatste tip: bedank iedereen die je helpt bij de opstartfase. Dat kost amper tijd, maar is van onschatbare waarde. Flanders DC: Bedankt! p 9

10 Dit moet je onthouden: Creatief zijn met weinig middelen: - dwingt je tot creatief ondernemerschap om je dromen te realiseren - houdt je constant scherp en wakker - laat talent ontluiken - stimuleert samenwerking - leidt tot improvisatie en zo tot innovaties 2 Als starter kan je gebruik maken van een heel arsenaal aan bootstrapstrategieën om de financieringslast van je onderneming zo laag mogelijk te houden. Enkele strategieën hebben zelfs een positief effect op de groei van je organisatie: het inzetten van interim werkkrachten, korte betalingstermijnen voor de klanten en gezamenlijke infrastructuur. 3 Bootstrap is niet enkel geschikt voor non-profitorganisaties Ook profit-starters hebben er alle baat bij. Bricolage kan toegepast worden door alle organisaties (niet enkel starters) die iets nieuws willen realiseren. 4 Stel je te allen tijde professioneel op Laat niet (teveel) merken dat je bricoleert. Met een professionele houding dwing je respect en vertrouwen af bij leveranciers, partners en (potentiële) klanten. Besteed ook voldoende aandacht aan professionele communicatie. 5 Durf! Leestip: The Bootstrapper s Bible: How to Start and Build a Business With a Great Idea and (Almost) No Money van Seth Godin. De pdf van dit boek is gratis downloadbaar op Godin s blog: Met dank aan: Sophie Manigart, Miguel Meuleman, La Coquerie en Poppunt. 10

11 Contact Adres: Flanders DC vzw Vlamingenstraat Leuven Belgie Telefoon: Fax: Website: