Rapport Project Korte Keten December 2009

Transcriptie

1 Rapport Project Korte Keten December 2009 dr. M. C. Mostert Nationaal Hepatitis Centrum, kenniscentrum voor hepatitis Stationsplein LE Amersfoort

2 - Inhoud - 1. Samenvatting 3 2. Projectopzet 2.1 Vraagstelling van het project Doelstelling van het project Uitvoering van het project 4 3. Inleiding 5 4. Methode Resultaten Beleid GGDen Oplossen knelpunten Mening specialisten Congressen/workshops Publicaties Ontwikkelde materialen Nationale ontwikkelingen Discussie/conclusie Bijlagen 7.1 Beleid Verwijsrichtlijn Bezochte GGDen Protocol werkwijze chronische hepatitis B Materialen Fax bericht verwijzing GGD naar MDL arts Verwijsbrief GGD naar MDL arts Uitslagbrief voor huisarts bij actieve HBV Uitslagbrief voor huisarts bij inactieve HBV Infobrief voor patiënt met chronische actieve hepatitis B Infobrief voor patiënt met chronische inactieve hepatitis B Vervolg na gesprek met de sociaal verpleegkundige Infobrief voor patiënt met actieve hepatitis B Infobrief voor patiënt met inactieve hepatitis B Brief voor contact van patiënt met hepatitis B Brief voor cliënt uitslag contactonderzoek Brief Niet verschenen op afspraak Brief declaratie vaccinatie Brief huisarts uitslag contactonderzoek Informatiebrief huisarts Informatiebrief specialist Implementatie protocol Literatuur

3 1. Samenvatting Met het project Korte Keten worden GGDen gestimuleerd chronische hepatitis B patiënten vanuit de GGD direct door te verwijzen naar de specialist op basis van een gevalideerde verwijsrichtlijn. Het project stimuleert GGDen bovendien meer de regie rondom hepatitis B op zich te nemen in samenwerking met huisarts en specialist. Hierdoor zal de toegang tot medische zorg voor patiënten met chronische hepatitis B en hun contacten verbeteren. Vanaf mei 2006 werden 21 GGDen bezocht en mogelijkheden voor verbetering van het hepatitis B beleid werden gepresenteerd en bediscussieerd. Een veranderingstraject werd opgestart. Er werd contact onderhouden met GGDen via telefoon en nieuwsbrieven. Knelpunten werden geïdentificeerd en opgelost. Naar aanleiding van het project hebben vijf van de 21 bezochte GGDen hun HBV-beleid retrospectief onderzocht. Drie jaar na de start van het project verwijzen zes GGDen de patiënt direct door naar een specialist en drie daarvan voeren ook zelf het serologisch onderzoek van de contacten uit en vaccineren. zes GGDen willen Korte Keten ideeën implementeren en hebben intern overleg gehad, drie GGDen zijn meer gaan nabellen met de huisarts, één is nog bezig met onderzoek, drie GGDen zijn bezig de Korte Keten actief te implementeren en twee GGDen ondernemen geen actie. Materialen om de implementatie te vergemakkelijken zijn ontwikkeld. De verwijsrichtlijn is opgenomen in NHG-standaard en LCIprotocollen en geaccordeerd door de Nederlandse vereniging van MDL-artsen. Concluderend: Effectievere verwijzing van chronische HBV-patiënten en het onderzoeken en vaccineren van contacten is bij negen GGDen ( 43%) gerealiseerd of bijna gerealiseerd. Het traject om contacten te leggen met specialisten en huisartsen in de regio om afspraken te maken over de taakverdeling en verwijzing kost echter tijd en daarmee ook de implementatie van de Korte Keten. Bij twee GGDen (10%) ligt de prioriteit niet bij het Hepatitis B beleid en gaan dit niet of nauwelijks veranderen. Het project werd mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van Gilead, Roche, Sanofi Pasteur MSD en GSK 3

4 2. Projectopzet 2.1 Vraagstelling van het project GGDen verwijzen diegenen die in aanmerking komen voor vaccinatie en diegenen die gezien moeten worden door de specialist, naar de huisarts. Door dit lange verwijstraject komen chronische hepatitis B patiënten met actieve leverziekte te weinig bij een specialist terecht. Het project Korte Keten wil een verkortte verwijsrichtlijn introduceren om de zorg rondom hepatitis B patiënten te verbeteren. 2.2 Doelstelling van het project Landelijke implementatie van directe doorverwijzing van chronische hepatitis B patiënten vanuit de GGD naar de 2 e lijn met behulp van een gevalideerde verwijsrichtlijn. GGDen stimuleren om zelf bronnen en contacten te onderzoeken en indien nodig te vaccineren. 2.3 Uitvoering van het project De uitvoering van het project viel in vijf onderdelen uiteen, namelijk: Inventarisatie van het beleid van de verschillende GGD-en in Nederland betreffende nieuw aangemelde chronische HBV-patiënten. Bekendheid geven aan de resultaten van het richtlijn onderzoek en het nieuwe project Korte Keten door GGDen te bezoeken. Samen met GGDen onderzoeken of en hoe implementatie mogelijk is. Aanbieden en geven van training en consultatie aan GGD medewerkers betreffende implementatie van het Rotterdamse HBV beleid bij GGD-en in Nederland. Evaluatie na implementatie van de richtlijnen. 4

5 3. Inleiding In een ideale wereld worden alle chronische hepatitis B patiënten ( HBV-patiënten) en hun contacten in Nederland opgespoord, worden degene waarvoor het nodig is, verwezen én behandeld en worden alle contacten gevaccineerd. De praktijk in Nederland is anders Met het project Korte Keten werd de praktijk van het hepatitis B beleid en de rol van de GGDen en hun samenwerkingspartners onderzocht. Het implementeren van verbeteringen binnen het hepatitis B beleid werd gestimuleerd. Hepatitis B is een meldingsplichtige ziekte. Jaarlijks worden er in totaal ongeveer 1800 HBV- patiënten gemeld waarvan 1400 chronisch [1]. Per GGD zijn dit tussen de 20 en 50 meldingen per jaar met uitschieters van 100 tot 250 bij GGDen in grote steden zoals Den Haag, Amsterdam en Rotterdam. Naar aanleiding van een melding nodigen GGDen patiënten uit voor bron- en contactonderzoek en voorlichting zoals beschreven in het LCI-protocol [2]. Voor serologisch onderzoek verwijst de GGD de patiënt en contacten meestal naar de huisarts, en deze verwijst de patiënt zonodig weer door naar de specialist. Onderzoek bij de GGD Rotterdam-Rijnmond in samenwerking met het Erasmus MC wees uit dat door dit lange doorverwijstraject veel patiënten uitvallen en niet bij de specialist terechtkomen [3]. Redenen hiervoor zijn divers; patiënten maken geen afspraak met hun huisarts of specialist, en de huisarts die, door te weinig ervaring met HBV, de patiënt niet doorverwijst naar de specialist. Daarnaast blijkt in de praktijk dat contacten lang niet altijd bij de huisarts aankomen en gevaccineerd worden. Dit mankement in de zorg voor chronische HBV patiënten en hun contacten is eenvoudig te verbeteren door in een goede afstemming met de samenwerkingspartners de regierol van de GGD uit te breiden. Dit is ook de basis van het project Korte Keten [4]. Het project wil GGDen de centrale regie geven in het HBV-beleid. Dit houdt in dat GGDen, in overleg met de huisarts en specialist, de chronische HBV- patiënten met actieve leverziekte al op de GGD selecteren en direct doorverwijzen naar de specialist. Bovendien worden GGDen gestimuleerd de contacten zelf te onderzoeken en te vaccineren. Patiënten met actieve leverziekte worden geselecteerd op basis van de verwijsrichtlijn Patiënten met verhoogde ALAT of HBeAg positiviteit komen in aanmerking voor doorverwijzing naar de specialist ( zie bijlage 7.2) Eerder onderzoek wees uit dat deze richtlijn voldoende betrouwbaar is voor verwijzing naar de 2 e lijn [5,6]. Doordat de GGD op basis van deze verwijsrichtlijn direct doorverwijst naar de specialist is er minder uitval en bereiken meer chronische HBV-patiënten de specialist. Doordat de GGD de regie op zich neemt is er meer overzicht over het vervolg van de zorg van HBV-patiënten en hun contacten. Andere voordelen zijn de counselingsgesprekken door ervaringsdeskundigen en de kostenbesparing. 5

6 De GGDen hebben veel ervaring in het voeren van counselingsgesprekken met HBVpatiënten en hun contacten. Deze gesprekken worden uitgevoerd door speciaal hiervoor getrainde sociaal verpleegkundigen. Doorverwijzing op basis van de verwijsrichtlijn levert een kostenbesparing op in de zorg door alleen chronische HBV patiënten te verwijzen die potentieel kandidaat zijn voor behandeling. Van alle chronische HBV-patiënten heeft namelijk ongeveer 60% geen actieve leverziekte [3] en kan onder controle van de huisarts blijven. Met het project Korte Keten werden GGDen gestimuleerd om te werken aan mogelijkheden om het lokale HBV-beleid voor chronische HBV-patiënten te verbeteren. Hierbij werden ervaringen van GGD Rotterdam-Rijnmond gedeeld en na 18 en 24 maanden geëvalueerd op veranderingen in het HBV-beleid van de betrokken GGDen. 6

7 4. Methode Tijdens de beginfase is er bekendheid gegeven aan het project door middel van artikelen en korte publicaties [4, 8]. GGDen werden bezocht op uitnodiging of op eigen initiatief. Tijdens het bezoek werd geïnventariseerd welke acties de GGD onderneemt na een melding van chronische HBV. Deze acties zijn: vis à vis intakegesprek, bloedafname voor serologisch onderzoek, direct doorverwijzen, uitnodigen van de contacten, vaccineren en nabellen van de huisarts. Tijdens het bezoek aan de GGD werden ook de ideeën van de Korte Keten gepresenteerd en gezamenlijk gekeken of er mogelijke aspecten binnen het regionale HBVbeleid verbeterbaar waren. Knelpunten die een GGD mogelijk zouden kunnen belemmeren om actie te ondernemen, werden geïdentificeerd. Na 6-12 maanden werd telefonisch geëvalueerd of er plannen waren om het HBV-beleid te veranderen. Tussentijds was er telefonisch contact en werden GGDen via nieuwsbrieven geïnformeerd over veranderingen die impact hadden op het project. Knelpunten op GGD en op nationaal niveau werden geïnventariseerd en zoveel mogelijk opgelost (zie tabel 1). Dit waren knelpunten op het gebied van communicatie tussen GGDen en respectievelijk huisartsen en specialisten, vergoeding van vaccinaties, beschrijving van de verwijsrichtlijn in de NHG standaard en LCI protocol en accordering van de verwijsrichtlijn door de specialistenverenigingen. Knelpunten (nationaal) Ziektekostenverzekeraars vergoeden niet altijd vaccinaties ondanks de zorgverzekeringswet (2006), het besluit en de regeling zorgverzekering, bijlage 2 nr. 4. Verwijsrichtlijn niet in NHG-standaard Accordering van verwijsrichtlijn door verenigingen van specialisten Verwijsrichtlijn staat niet volledig in LCIprotocollen Knelpunten (GGD) Veel regelwerk Huisartsen willen niet (denken GGDen) Geen financiën beschikbaar Oplossen knelpunten GGDnl maakt modelcontract voor GGDen om conform de zorgverzekeringswet, afspraken te kunnen maken. Ze onderhandelen met dit contract ook met Zorgverzekeraars Nederland om het via deze route in een keer te regelen. Verwijsrichtlijn in NHG standaard opgenomen, jan NVMDL en NVMM hebben verwijsrichtlijn op website gezet. NVMDL heeft richtlijn officieel geaccordeerd. Verwijsrichtlijn en directe doorverwijzing in hepatitis B protocol en VSI opgenomen Ontwikkelen van materialen waarvan GGDen gebruik van kunnen maken Delen van ervaringen met huisartsen Informeren over de relatief lage kosten bij directe doorverwijzing; bv de Alat bepaling kost slecht 8 euro, Tabel 1: Knelpunten tijdens het Korte Keten project 7

8 Tevens werd ondersteuning aangeboden door het geven van presentaties over het project Korte Keten bij huisartsen bijscholingen en door het beschikbaar stellen van materialen (zie tabel 2). Beschikbare materialen Brieven met uitleg over Korte Keten,om afspraken te maken met huisartsen en specialisten Voorlichtings- en logistieke brieven voor respectievelijk patiënten met actieve- en niet actieve HBV Power-point presentatie, ter ondersteuning bij bijscholing huisartsen Uitslagbrieven om naar huisarts te sturen Informatie over het belang van verdere monitoring van de patiënt Implementatie protocol Protocol werkwijze hepatitis B Tabel 2 Beschikbare materialen voor GGDen ondersteunend aan Korte Keten proces Ongeveer 1 jaar na de start van het project werden brieven werden gestuurd naar 50 specialisten in GGD-regio s met informatie over het Korte Keten project. Vervolgens werden de specialisten telefonisch geïnterviewd over het gebruik van de verwijsrichtlijn en de samenwerking met de GGD. De vragen die werden voorgelegd waren: Hoe staat u tegenover voorselectie op de GGD van patiënten met actieve leverziekte?, Staat u achter direct doorverwijzen vanuit de GGD naar de specialist? en Wilt u samenwerken met de GGD?. De Nederlandse Vereniging voor Maag- Darm- en Leverartsen (NVMDL), de Nederlandse Internisten Vereniging (NIV) en de Nederlandse Vereniging voor Medisch Microbiologen (NVMM) werden gevraagd de verwijsrichtlijn via de website aan hun leden voor te leggen en vervolgens te accorderen. Methodiek kort samengevat: Bekendheid geven aan het project: - Infobrief van Nationaal Hepatitis Centrum naar GGDen, en HBV-campagne nieuws GGD Nederland. - Presentaties/workshops geven aan huisartsen/ GGD-artsen/ specialisten Bezoeken van GGDen op afspraak (artsen infectieziekten en sociaal verpleegkundigen): - Presentatie resultaten richtlijn onderzoek en project Korte Keten - Inventariseren beleid lokale GGD - Gezamenlijk overleg/onderzoek naar mogelijke verbeteringen en knelpunten bij implementatie - Rapportage van GGD-bezoek middels verslag, nieuwsbrief en telefonisch contact 8

9 Verslaglegging bezoek en gemaakte afspraken terugkoppelen met GGD Knelpunten oplossen. Pad effenen om landelijke implementatie te vergemakkelijken. Hiervoor bijdragen aan oplossen van mogelijke (landelijke) beleidsmatige knelpunten. Ca. 2 maanden na bezoek verzenden van nieuwsbrief en aankondiging 2 e contact. Terugkoppeling met GGDen, telefonisch contact met GGDen en informeren naar stand van zaken betreffende chronische HBV-beleid. Nogmaals ondersteuning aanbieden bij optimalisatie HBV-beleid. 9

10 aantal GGDen 5. Resultaten Momenteel zijn er 30 GGDen in Nederland. Sinds de start van het project in mei 2006 zijn er in totaal 21 GGDen bezocht. Drie GGDen uit dezelfde regio (Utrecht) zijn niet officieel gefuseerd maar werken samen in dit project en zijn als één GGD opgenomen binnen deze Beleid GGDen Tijdens het eerste bezoek aan de GGDen bleek dat veel GGDen afspraken hebben gemaakt met laboratoria zodat een HBsAg positieve uitslag meteen door het laboratorium wordt gemeld bij de GGD. De GGD neemt vervolgens contact op met de behandelende arts om toestemming te vragen voor bron- en contactonderzoek en voorlichting. Vanaf dit punt kan het verdere chronische HBV-beleid van GGDen variëren. In figuur 1 staat van de bezochte GGDen weergegeven welke activiteiten zij verrichten rondom chronische HBV. HBV-beleid voor tijdens en na korte keten voor KK tijdens KK eind KK 5 0 vis a vis contact patient contacten op GGD vaccineren serol onderz patient direct doorverwijzen nabellen HA cont nabellen HA patient Fig. 1 Hepatitis B activiteiten bij GGDen, voor (n=19), tijdens (n=19, na18 mnd) en na (n=21) het Korte Keten project 10

11 Alle GGDen geven voorlichting en doen bron- en contactonderzoek, slechts enkelen verwijzen direct door, doen serologisch onderzoek en vaccineren. De meeste GGDen stonden bij het eerste bezoek positief ten opzichte van de ideeën van het project Korte Keten. Zeventien GGDen zetten het HBV-beleid op de agenda voor intern overleg en drie GGDen onderzochten retrospectief hun stroom van chronische HBVpatiënten vanuit de GGD naar de specialist. Bij deze drie GGDen bleek dat niet alle patiënten de specialist hadden bereikt (mondelinge informatie). Bij één GGD was bekend dat slechts 53% van de patiënten die binnen de verwijsrichtlijn vielen, de specialist hadden bezocht. Twee van de bezochte GGDen startten een onderzoeksproject waarbij hun huidige HBV-beleid werd onderzocht. Deze projecten werden gefinancierd door het Centrum Infectieziektebestrijding (CIb) van het RIVM. Na twee jaar werd opnieuw geïnventariseerd welke veranderingen binnen het HBV-beleid per GGD hadden plaatsgevonden. Actie-code Aantal GGDen tijdens 1e bezoek (n=19) Aantal GGDen na 18 mnd (n=19) Aantal GGDen na 24 mnd (n=19) AantalGGDen na 30 mnd (n=21) a b geen actie 2 materialen aangevraagd, intern overleg, willen meedoen met Korte Keten 2a alles nabellen, verwijzing, vaccinatie 2b onderzoeken 2 3 bezig Korte Keten aspecten in te voeren 3 samen in Korte Keten proces: voorlichten huisartsen, afspraak met specialist, stappen in Korte Keten-acties Tabel 3 Overzicht van de GGD activiteiten n.a.v. het Korte Keten project bij start en na 18, 24 en 30 maanden. In tabel 3 staan de acties gespecificeerd die de verschillende GGDen ondernamen om het Korte Keten project mogelijk in te voeren 18, 24 en 30 maanden na de start van het project. 11

12 5.2 Oplossen knelpunten De bezwaren die veel GGDen zagen bij aanvang van het project om aan het Korte Keten project mee te doen werden zoveel mogelijk opgelost (zie tabel 1) door ontwikkelen en beschikbaar stellen van materialen (zie tabel 2) of te overleggen met de betrokken instanties. 5.3 Mening specialisten Van de 50 aangeschreven specialisten konden er 40 telefonisch worden geïnterviewd. Daarvan waren 39 positief over doorverwijzing vanuit de GGD en 30 (75%) waren positief over het gebruik van de verwijsrichtlijn door de GGD. Negen specialisten (25%) wilden dat de GGD alle chronische HBV patiënten doorverwijst om deze alsnog zelf te beoordelen. Tenslotte wilden 39 specialisten graag samenwerken met de GGD en bij 13 van hen ( 33%) was deze samenwerking met de GGD al op gang gekomen. 5.4 Congressen/workshops/presentaties - Presentaties en workshops gegeven m.b.t. het project Korte Keten: - Presentatie richtlijnonderzoek bijscholing huisartsen in R dam (030606) - Presentatie project GGD Zuid Limburg (290606) - Presentatie project GGD Zuid Hollandse Eilanden (120706) - Presentatie project Hulpverleneningsdienst Gelderland Midden (080606) - Presentatie project GGD Hollands Noorden (311006) - Presentatie project GGD Zuid Oost Brabant ( ) - Presentatie project GGD Hart van Brabant (121106) - Presentatie project Korte Keten GGD Zaanstreek Waterland (131106) - Presentatie project GGD Utrecht (211206) - Presentatie project GGD Nijmegen (210107) - Presentatie project korte keten huisartsen in N-Holland (220207) - Presentatie specialisten regio Zuid-Limburg (begin 2007) - Presentatie op het LOI (211106) - Workshop op HIV-SOA- congres (041206) - Workshop en presentatie in Hepatitisweek (150207) - Presentatie op workshop huisartsen in Hoorn (220207) - GGD Kennemerland (Haarlem, (100407) - GGD Fryslan (Leeuwarden, (220507) - Bijscholing huisartsen Haarlem (050607) - GGD Deventer, Apeldoorn (200907) - Presentatie project GGD IJssel Vechtstreek (311007) 12

13 - Presentatie project GGD Hollands Midden (181207) - Presentatie project GGD West Brabant (041207) - GGD Noord midden Limburg (030408) - GGD Enschede ( ) - Siemens (april 2008), ronde tafel bijeenkomst - Presentatie stuurgroep (juni.2008) - Presentatie GGD R dam ( ) - Presentatie World Hepatitis Day (190508) - Presentatie GGD Goes (081208) - Presentatie Raccers (december 2008) - Presentatie Gilead (100209) - Presentatie industrie (180309, ) - Presentatie ROI Drachten ( ) - Presentatie POI GGD Noord Nederland Drachten (190309) - Presentatie huisartsen Alkmaar (140409) - Presentatie huisartsen Leiderdorp (061009) 5.5 Publicaties - Mostert MC, van Leeuwen P, Richardus JH, de Man RA. Nieuw project voor optimale doorverwijzing van chronische hepatitis B patiënten. Infectieziekten Bulletin 2006;10: Mostert MC, van Leeuwen P, Richardus JH, de Man RA.De Korte Keten, een samenwerkingsproject tussen huisarts, GGD en specialist voor optimale doorverwijzing van patiënten met chronische Hepatitis B. Magma 2007 sept; 13 (3): 61 - Verwijsrichtlijn en protocol op kennisnet GGD-nl en op NHC website. Bericht in GGDcampagne nieuws (0507). - Verwijsrichtlijn en Korte Keten. HBV-campagne bericht nr mei GGD sleutelfunctie in doorverwijzing chronische hepatitis-b patienten, Mednet magazine nr.20, 8 nov Deels eerstelijns taken voor hepatitis patiënten bij GGD. GZND, GGD Nederand, nr 6, juli Veldhuijzen IK, Mostert MC, Niesters HG, Richardus JH, de Man RA. Accuracy of a referral guideline for chronic hepatitis B patients in primary care to select patients eligible for evaluation by a specialist. Gut 2007;56(7). - Veldhuijzen IK, Mostert MC, Niesters HG, Richardus JH, de Man RA. - Chronic hepatitis B virus (HBV) infection: usefulness of the combination of HBeAg and ALT determination to predict a high HBV-DNA level and therefore the necessity 13

14 of referral to a specialist for possible antiviral treatment. Ned Tijdschr Geneeskd Jun 21;152(25): Korte Keten nieuwsbrief (0707,051107, ) - Monitor project Korte Keten (submit ) 5.6 Ontwikkelde materialen voor GGDen - Brief voor afspraken te maken met huisarts - Brief voor afspraken te maken met specialist - Protocol Korte Keten project - Power Point presentatie voor bijscholing huisartsen over HBV en Korte Keten - 4 e nieuwsbrief - Info-brieven voor HBV-patient met actieve of niet-actieve leverziekte - Protocol chronisch HBV beleid - Protocol implementatie 5.7 Nationale ontwikkelingen - NHG-standaard is aangepast met de verwijsrichtlijn (2008). - Doorverwijs-richtlijn is geaccordeerd en staat op websites van MDL- genootschap (2007). - LCI: Zowel in LCI-protocol als VSI staat nu Korte Keten gedachte verwerkt (2008) - GGD-nl heeft conceptmodel betreffende afspraken GGD met ziektekostenverzekeraars opgesteld (2009). - Verwijsrichtlijn en Korte Keten staat op kennisnet van GGD Nederland 14

15 6. Discussie/ conclusie Bij aanvang van het Korte Keten project bleek dat alle GGDen naar aanleiding van een hepatitis B melding hun basistaken uitvoeren, namelijk het geven van voorlichting en uitvoeren van bron- en contactonderzoek. Slechts enkele GGDen verrichtten naast deze handelingen extra taken rondom chronische hepatitis B, zoals serologisch onderzoek bij de patiënten en directe doorverwijzing naar de specialist en vaccineren van de contacten. Twee jaar na de start van het project was er een toename in het verrichten van een aantal taken door de GGD, zoals serologisch onderzoek, doorverwijzing, contacten screenen en vaccineren en nabellen van de huisarts betreffende de contacten. Het project sluit goed aan bij de praktijk omdat de meldingsplicht van chronische HBV en de taken die de GGD naar aanleiding daarvan uitvoert, al een belangrijke rol geeft aan de GGDen in de zorg van chronische HBV patiënten. Het project is evidence based, gebaseerd op de resultaten van een onderzoek naar de HBVverwijsrichtlijn bij de GGD in Rotterdam. Tijdens dit onderzoek werden verbeteringen rondom het gebruik van de verwijsrichtlijn ingevoerd en geëvalueerd. Een belangrijk onderdeel binnen het Korte Keten project is dat de zorg voor de patiënten verbetert door het verkorten van de zorgketen. Ook op andere terreinen binnen de gezondheidzorg is het succesvol verkorten van zorgketens beschreven [9, 10]. Essentieel bij dit project is de samenwerking tussen de GGD, huisartsen en specialisten. Dit is echter arbeidsintensief en GGD-artsen moeten hier extra tijd voor vrijmaken. Een ander moeilijk aspect bij de implementatie is de diversiteit van beleid bij de specialisten betreffende de verwijsrichtlijn. Het merendeel (75%) van de ondervraagde specialisten was positief ten opzichte van de verwijsrichtlijn, maar een kwart gaf de voorkeur aan doorverwijzing van alle chronische HBV patiënten. Omdat 60 % van de HBV- patiënten niet in aanmerking komt voor behandeling wordt dit niet gezien als een optimale oplossing. Doorverwijzing van alle patiënten zou daardoor onnodig kostbaar zijn. Bovendien krijgen patiënten met inactieve leverziekte bij doorverwijzing onterecht hoop op behandeling. Tijdens dit project zijn belangrijke resultaten geboekt op nationaal niveau om het gebruik van de verwijsrichtlijn te stimuleren. De NVMDL heeft de verwijsrichtlijn geaccordeerd en op hun website gezet. Ook in de NHG-standaard en de LCI-protocollen werd de verwijsrichtlijn opgenomen. Dit helpt GGDen te overtuigen van het belang van deze richtlijn. Bovendien werd de betrouwbaarheid van deze richtlijn wetenschappelijk ondersteund door een validatie-onderzoek [5,6]. Factoren die bijgedragen hebben aan de hogere deelname van GGDen aan de richtlijn en bijbehorende taken zijn de nieuwe IGZ-indicatoren (Indicatoren openbare gezondheidszorg, basisset 2007) en de nieuwe regeling betreffende de OGZ-diagnostiek. In de IGZ indicatoren 15

16 staat vermeld dat een GGD informatie moet geven over het aandeel gevaccineerden van niet-besmette personen in de omgeving van de bron van hepatitis B. Via de OGZ diagnostiek van het RIVM/CIb kunnen GGDen kosten van de diagnostiek declareren. Dit vergemakkelijkt het voor GGDen de stap te nemen contacten zelf te onderzoeken. GGD Nederland is momenteel in overleg met Zorgverzekeraar Nederland om alle zorgverzekeraars te laten meewerken aan het contract waarin wordt gesteld GGD-artsen bepaalde taken van huisartsen mogen verrichten. Als dit zou slagen zou voor veel GGDen de implementatie van Korte Keten activiteiten nog makkelijker zijn. Binnen dit project worden GGDen gestimuleerd de regie rondom de chronische patiënt te verbeteren. De directe doorverwijzing levert voor alle HBV- patiënten voordeel op. Het geven van de drie HBV- vaccinaties door de GGD hoeft niet altijd een verbetering te zijn. Een enkele GGD met een zeer uitgestrekt werkgebied besloot dat het voor de contacten efficiënter is hiervoor naar de eigen huisarts te gaan. De GGD hield daarbij wel een vinger aan de pols of dit gebeurde. Op dit moment verwijzen zes GGDen HBV- patiënten direct door vanuit de GGD naar de specialist en drie GGDen zijn bezig aspecten van de Korte Keten te implementeren. Implementatie kost tijd en vereist continue stimulans [11]. Daarom is het belangrijk dat contact met deze GGDen wordt onderhouden zodat de zorg voor de chronische hepatitis B patiënten uiteindelijk structureel verbeterd. Negen GGDen zitten nog in het proces van plannen en invoeren van de implementatie van de Korte Keten. Het project loopt tot eind november GGDen kunnen ook na deze tijd bij het Nationaal Hepatitis Centrum terecht voor informatie, advies en het geven van voorlichting aan b.v. huisartsen. Daarna is wellicht een rol weggelegd voor het CIb. Deze zou optimalisatie van de zorg rondom HBV- patiënten kunnen continueren via de Regionaal Consulenten Artsen- infectieziektebestrijding (RAC). 16

17 7. Bijlage 7.1 Beleid HBsAg+ melding aan GGD (via labs, HA of specialist) afspraak met labs GGD toestemming behandelaar uitnodigen patiënt op GGD bco voorlichting doorverwijzen Huisarts informeren en overleg Huisarts contacten uitnodigen contacten uitnodigen serologie vaccinatie serologie vaccinatie doorverwijzen (richtlijn) doorverwijzen (richtlijn) specialist Chronisch Hepatitis B beleid GGDen in Nederland oud (groen, cursief) versus nieuw (rood) Korte Keten beleid 17

18 7.2 Verwijsrichtlijn De hepatitis B doorverwijsrichtlijn voor chronische Hepatitis B patiënten GGD/huisarts Testen op HBeAg and serum transaminase levels HBeAg positief HBeAg negatief Indicatie voor verwijzing evaluatie en anti-virale therapie specialist Serum transaminase verhoogd Serum transaminase normaal: jaarlijkse controle huisarts Op basis van de richtlijn wordt door de GGD advies gegeven; indien HBeAg positief is of ALAT verhoogd is (richtlijn) wordt de patiënt direct doorverwezen naar de specialist. Indien de patiënt buiten de richtlijn valt krijgt deze het advies zich jaarlijks te laten controleren bij de huisarts (ALAT). 18

19 7.3 Bezochte GGDen GGD Fryslan, GGD ljssel Vechtstreek, GGD Gelre IJssel, GGD Enschede, Hulpverlening Gelderland Midden, GGD Nijmegen, GGD Hart van Brabant, GGD Zuid-Oost Brabant, GGD Eindhoven, GGD Noord Midden Limburg, GGD Zuid Limburg, GGD Hollands Noorden, GGD Zaanstreek Waterland, Hulpverleningsdienst Kennemerland, GGD Utrecht, GGD Eemland, GGD Midden Nederland, GGD Zuid Holland Zuid, GGD Hollands Midden, GGD Zuidhollandse eilanden, GGD Zuid Holland West, GGD West Brabant, GGD Hulpverleningsdienst Groningen en GGD Zeeland. (GGD Den Haag OCW wel bezocht maar zij volgden hun eigen onderzoekslijn). 19

20 7.4 Protocol werkwijze chronische hepatitis B 1a. Intake gesprek met hepatitis B patiënt De sociaal verpleegkundige (sv) Infectieziekten: o o o o Licht in eerste contact met huisarts nieuwe werkwijze toe en vraagt toestemming patiënt uit te nodigen. Nodigt de patiënt uit of bezoekt de patiënt. Geeft algemene informatie over hepatitis B vlg counselings protocol. Voert bron- en contactopsporing uit d.m.v. gesprek en neemt vragenlijst LCI af. - Acties naar aanleiding van uitslagen: o o o indien HBeAg negatief en ALAT reeds bepaald en niet verhoogd: indien HBeAg negatief en ALAT nog niet bepaald: indien uitslag HBeAg positief of ALAT reeds bepaald en verhoogd: controle door huisarts. sv neemt bloed af voor bepaling ALAT. verwijzing naar specialist - acties SV bij verwijzing specialist: o Belt of faxt gegevens van patiënt naar ziekenhuis en ziekenhuis belt de patiënt voor een afspraak of stuurt uitnodiging naar de patiënt (brief 1).Er zijn binnen het ziekenhuis diverse behandelaars waarvan één de contactpersoon is (tel...) o Maakt verwijsbrief (brief 2) ondertekend door arts infectieziekten (of vraagt huisarts verwijsbrief te schrijven en patiënt haalt deze op) o Faxt dezelfde dag verwijsbrief naar ziekenhuis t.a.v. MDL artsen én stuurt verwijsbrief naar MDL artsen o Indien de huisarts niet zelf verwijsbrief heeft geschreven, dan stuurt SV een CC van verwijsbrief naar huisarts van patiënt. o Stuurt terugrapportage brief naar de huisarts en/of aanvrager (brief 3 rapportage huisarts). - SV geeft aan de patiënt mee: o Brief 5 patiëntenbrief / actieve infectie bij directie verwijzing MDL arts of brief 6 patiëntenbrief/ inactieve infectie bij verdere controle door huisarts. o Het ingevulde formulier 7. Vervolg na gesprek met de sociaal verpleegkundige GGD.. o De hepatitis B folder van het Hepatitis Centrum en/of infobrief over HBV met respectievelijk actieve leverziekte (brief 8) of inactieve leverziekte (brief 9). - SV neemt zo nodig bloed af voor bepaling Alat. Als sv niet bekwaam is hiervoor, dan aanwezige arts Infectieziekten of sv Reizigers vragen. 20

21 1b. Vervolggesprek index De sociaal verpleegkundige Infectieziekten o Plant vervolggesprek (of telefonische afspraak) met de index (en contacten). Dit vindt in ieder geval plaats indien bloed is afgenomen voor bepaling ALAT en om mogelijke onduidelijkheden te bespreken. o Bespreekt uitslag, als de ALAT is bepaald: o Indien ALAT verhoogd: verwijzing naar specialist, zie 1 a. verwijzing naar specialist. o Indien ALAT niet verhoogd: niet-actieve infectie, verdere controle door huisarts, meegeven brief B patiëntenbrief/ inactieve infectie. o stuurt terugrapportage brief naar de aanvrager en de huisarts (resp. brief 3 rapportage huisarts/ actieve infectie bij actieve of brief 4 rapportage huisarts/ inactieve infectie) 2a. Bron / contactonderzoek De sociaal verpleegkundige Infectieziekten: o onderzoekt de volgende contacten in het kader van de Korte Keten: - Huidige sekspartner. - Huisgenoten (delen badkamer en/of slaapkamer) van HBsAg-positieve persoon. - Huisgenoten instelling verstandelijk gehandicapten van HBsAg-positieve persoon. - Voormalige sekspartner(s). acute infecties: partners tot 6 maanden terug; bij chronische infecties in overleg met patiënt. contacten zijn eventueel anoniem te benaderen (overleg met SOA verpleegkundige). - optie: bepaalt bij geïsoleerde hepatitis B (is solitaire anti-hbc+) DNA hepatitis B (blauw labbuisje). o noteert NAW-gegevens, ziektekostenverzekeraar en polisnummer van contacten op Contactlijst Hepatitis B en in Orion of CVS. o neemt telefonisch of schriftelijk contact op met de contacten en geeft uitleg over doel onderzoek en maakt afspraak voor bloedonderzoek op de GGD (brief 10 contact van cliënt met hepatitis B). o verricht bloedonderzoek op Anti-HBc en HBsAg. Als sv Infectieziekten niet bekwaam is hiervoor, dan aanwezige arts Infectieziekten of sv Reizigers vragen. 21

22 2b. Vervolg contactonderzoek Sociaalverpleegkundige Infectieziekten: o noteert uitslagen in Orion of CVS-I (afhankelijk van gebruikte systeem). o Diagnose o Drager sv deelt dragerschap telefonisch mee. Afhandeling van deze nieuwe melding zoals beschreven onder 1a en 1b. o Doorgemaakte infectie sv stuurt brief 11 cliëntenbrief uitslag contactonderzoek of belt de uitslag door. o Geen antistoffen vaccinaties en titerbepaling (als er nog contact is met de index), sv stuurt brief 11 cliëntenbrief uitslag contactonderzoek of belt de uitslag door. o stuurt terugrapportage brief naar behandelaar (brief 14 uitslag contactonderzoek). 3. Vaccineren contacten Sociaalverpleegkundige of Baliemedewerker Reizigers: o Voert de contacten in OrionGlobe of CVS-I, nodigt de contacten telefonisch of schriftelijk uit. De afspraak is bij voorkeur binnen 2 werkweken. De gezondheidsverklaring wordt meegestuurd. Vaccinatie: o geeft 1 e vaccinatie hepatitis B en noteert in OrionGlobe of CVS-I. Aan kinderen t/m 15 jaar wordt 2x ambirix gegeven. o Geeft vaccinatiepaspoort en afspraak voor tweede vaccinatie mee. o Draait rekening uit voor de hele serie hepatitis B vaccinatie. Afhankelijk van afspraken gaat de rekening naar de client, de zorgverzekeraar of naar de afdeling infectieziekten van de GGD. o Geeft tweede vaccinatie en laat ansichtkaart invullen voor derde vaccinatie of cliënt wordt opgeroepen. o Geeft derde vaccinatie en geeft afspraak voor titerbepaling na 4-6 weken mee. o Doet titerbepaling na vier-zes weken (alleen bij volwassenen, 19 jaar en ouder). o Indien titeruitslag >=10 IE/L Brief met titer aan contact en verwerking uitslagen. o Indien titer < 10 IE /l Herhalen vaccinaties maanden en titerbepaling 4-6 weken erna. 22

23 4. Controle voortgang o o De verantwoordelijke Korte Keten Sv infectieziekten controleert maandelijks de contacten in OrionGlobe aan de hand van de contactformulieren. Bij niet verschijnen neemt de sv infectieziekten telefonisch of schriftelijk (formulier 12 niet verschenen op afspraak) contact op. 5. Administratieve afhandeling o o Arts Infectieziektebestrijding controleert de rekening, zet akkoordstempel en stuurt de rekening naar het secretariaat AGZ. Het secretariaat AGZ maakt de declaratiebrief (brief 13) voor de ziektekostenverzekeraar en voegt een kopie van de rekening als bijlage toe en stuurt deze naar de ziektekostenverzekeraar. Overzicht gebruikte documenten: Brief 1 Brief 2: Brief 3: Brief 4: Brief 5: Brief 6: Brief 7: Brief 8: Brief 9: Brief 10: Brief 11: Brief 12 Brief 13: Brief 14: Fax verwijzing Verwijsbrief naar MDL artsen Uitslag brief huisarts/ actieve infectie Uitslag brief huisarts/ inactieve infectie Info brief voor patiënt met chronische actieve infectie Info brief voor patiënt met chronische inactieve infectie Vervolg na gesprek met de sociaal verpleegkundige GGD Logistieke infobrief voor patiënt met actieve infectie Logistieke infobrief voor patiënt met inactieve infectie Contact van cliënt met hepatitis B Cliëntenbrief uitslag contactonderzoek Niet verschenen op afspraak Brief declaratie vaccinatie Uitslag brief huisarts contact onderzoek 23

24 gesprek met indexpatiënt: inventarisatie contacten sv infectieziekten uitnodiging contacten op GGD infectieziekten sv infectieziekten 1 e consult: sv infectieziekten bloedonderzoek anti-hbc uitslag bloedond. sv infectieziekten actieve infectie: anti- HBc+ HBsAg + doorgemaakt: anti- HBc+ HBsAg - geen infectie: anti- HBc -/ HBsAg sv infectieziekten nieuwe hepatitis B mededeling: beschermd informeren huisarts vaccinatie 1 sv vaccinatie 2 sv vaccinatie 3 sv titercontrole sv 24

25 7.5 Materialen Faxbericht Verwijzing GGD naar MDL arts Geachte collega, Graag willen we een afspraak maken voor de volgende patiënt(e) met chronische hepatitis B, te weten.., geboren op.. en wonende.. te... Op ( datum) werd serologisch onderzoek verricht. De uitslagen zijn: HBsAg HBsAgconf CoreIg ahbs HBeAg ahbe ALAT De verwijzer is huisarts.. te Wilt u zo vriendelijk zijn ons een bevestiging van de afspraak te sturen? Met vriendelijke groet,.., arts infectieziekten Verwijsbrief GGD naar MDL arts Geachte collega, Op.. zagen wij genoemde patiënt(e) in verband met een chronische hepatitis B infectie. Uitslagen laboratoriumonderzoek: anti-hbc pos HBsAg pos anti-hbs neg HBeAg pos/neg ALAT.. IU/L Volgens afspraak verwijzen we patiënt(e) voor nader onderzoek en zo nodig behandeling. De huisarts is geïnformeerd. Met vriendelijke groet,. Arts infectieziekten 25

26 Uitslagbrief voor huisarts bij actieve HBV Geachte collega, Wij hebben uw patiënt(e), geboren op.. en wonende. gezien in verband met een hepatitis B virus infectie (HBV). Het serologieonderzoek is: In het kader van een contactonderzoek aangevraagd. De transmissieroute voor de HBV-infectie was (waarschijnlijk) perinataal. *De ouders van de patiënt komen/de patiënt komt uit een land waar HBV endemisch is.* Conclusie: Uw patiënt is chronisch drager van HBV (HBs-Ag pos, Hbe-Ag neg, Alat 88 IU/L) Uw patiënt is infectieus en kan andere personen besmetten met HBV Acties: Uw patiënt heeft informatie gekregen over de HBV infectie en hoe overdracht (op andere personen) voorkomen kan worden. Hierbij is het belang van veilig seksueel contact besproken. Contactonderzoek vindt plaats. Wij zullen u hierover berichten voor zover het personen uit uw praktijk betreft. Uw patiënt heeft een chronische aandoening. Mogelijk kan dit in de toekomst leiden tot (nieuwe) vragen. U kunt te allen tijde met ons overleggen. Indien nodig, kan de patiënt op de GGD uitgenodigd worden voor een gesprek Advies: Wij hebben voor uw patiënt een afspraak gemaakt met een specialist van de afdeling maag-, darm- en leverziekte van. Deze zal nagaan of uw patiënt in aanmerking komt voor antivirale therapie. U wordt door het ziekenhuis verder over uw patiënt op de hoogte gehouden. Met vriendelijke groet,., arts infectieziekten.., sociaal verpleegkundige afd infectieziekten 26

27 Uitslagbrief voor huisarts bij inactieve HBV Geachte collega, Wij hebben uw patiënt(e). en wonende gezien in verband met een hepatitis B virus infectie (HBV). Het serologieonderzoek is door u zelf aangevraagd. Conclusie: Uw patiënt is chronisch drager van HBV, met negatief HBeAg en normaal ALAT Uw patiënt is infectieus en kan andere personen besmetten met HBV Acties: Uw patiënt heeft informatie gekregen over de HBV infectie en hoe overdracht (op andere personen) voorkomen kan worden. Hierbij is het belang van veilig seksueel contact besproken. Contactonderzoek vindt plaats. Wij zullen u hierover berichten voor zover het personen uit uw praktijk betreft. Uw patiënt heeft een chronische aandoening. Mogelijk kan dit in de toekomst leiden tot (nieuwe) vragen. U kunt te allen tijde met ons overleggen. Indien nodig, kan de patiënt op de GGD uitgenodigd worden voor een gesprek Advies: Wij adviseren uw patiënt jaarlijks gedurende drie jaar te controleren op de aanwezigheid van HBsAg en ontstekingsactiviteit in de lever (verhoging van ALAT). Toelichting Omdat de meerderheid van chronische HBV dragers met negatief HBeAg en normaal ALAT geen behandeling behoeft, is het niet aanbevolen om deze patiënt direct te verwijzen voor behandeling. Een ALAT-bepaling is echter een momentopname en de activiteit van de leverenzymen kan fluctueren in de tijd. Daarom bevelen wij u aan deze patiënt jaarlijks te controleren. Indien na 3 jaar de biochemische bevindingen (ALAT) geen afwijkingen laten zien, kan verder jaarlijks vervolgonderzoek achterwege blijven omdat de kans uiterst gering is dat alsnog actieve virusreplicatie en leverontsteking optreedt. Zeer waarschijnlijk zal uw patiënt dan geen verdere gevolgen ondervinden van de HBV infectie; echter, bij klachten, bijvoorbeeld van chronische moeheid of de bovenbuik, is hernieuwde bepaling van ALAT aangewezen. Indien HBsAg aanwezig blijft en het ALAT later toch afwijkend blijkt te zijn, dan is het advies om de patiënt door te verwijzen naar een maag-darm-leverarts of een hepatitis gespecialiseerde internist. Met vriendelijke groet,, arts infectieziekten, sociaal verpleegkundige afd infectieziekten 27

28 Infobrief voor patiënt met chronische actieve hepatitis B Infobrief chronische actieve hepatitis B Geachte heer/mevrouw, Door middel van bloedonderzoek is bij u een chronische actieve hepatitis B vastgesteld. In deze brief vindt u meer informatie over hepatitis B en wat een chronische actieve hepatitis B infectie voor u betekent. Wat is hepatitis B? Het hepatitis B geeft een ontsteking van de lever, deze ontstaat door besmetting met het hepatitis B virus. Deze ontsteking kan ernstig of minder ernstig van vorm zijn. Het hepatitis B virus komt voor in bloed, sperma, voorvocht en vaginaal vocht. Door de infectie kunt u zich ziek voelen bijvoorbeeld moeheid en pijn in de leversteek, maar het kan ook zijn dat u er niets van merkt. Dat is heel verraderlijk, u kunt het virus onder de leden hebben en besmettelijk zijn voor anderen zonder dat u het weet. Wat betekent chronische actieve hepatitis B? Een chronische actieve infectie betekent dat het virus niet helemaal weg is uit het lichaam. Hierdoor bestaat de kans dat er een langdurige (chronische) ontsteking ontstaat in de lever. Door deze leverontsteking kunnen er littekens in de lever ontstaan, totdat de lever uiteindelijk niet meer functioneert. Een specialist in het ziekenhuis kan door behandeling met bepaalde medicijnen het virus minder actief maken waardoor beschadiging van de lever wordt beperkt. Hiervoor moet de activiteit van de infectie en functie van de lever goed worden onderzocht en is doorverwijzing naar een specialist in het ziekenhuis noodzakelijk. Daarom heeft de GGD een afspraak voor u gemaakt bij de specialist in het ziekenhuis. Het is belangrijk dat u hier naar toe gaat. De specialist zal samen met u bespreken welke behandel mogelijkheden er zijn. Als behandeling voor u na bezoek bij de specialist niet noodzakelijk is zult u wel onder controle blijven om de infectie en de functie van de lever te controleren. Welke leefregels zijn er om besmetting naar anderen te voorkomen? Op dit moment bent u besmettelijk. Dit betekent dat u het hepatitis B virus kunt overdragen (bloed, sperma, voorvocht en vaginaal vocht) aan anderen. Door de volgende maatregelen kunt u besmetting naar anderen voorkomen: Deel de volgende voorwerpen niet met anderen: Scheermesjes, nagelschaartjes, tondeuses, scheerapparaten en tandenborstels. Indien u een wondje heeft plak meteen af met een waterafstotende pleister. Vrij veilig dit betekent met condoom. Normaal sociaal contact, dit betekent bijvoorbeeld een hand of een zoen geven, drinken uit dezelfde kopjes, eten met hetzelfde bestek, gebruik maken van hetzelfde toilet geeft geen risico op besmetting met het hepatitis B virus. 28

29 Het is verstandig dat degenen waar u mee samenleeft en woont op de hoogte zijn van uw hepatitis B infectie. Het is niet nodig om bijvoorbeeld, werkgever, collega s, vrienden te informeren over uw hepatitis B infectie. Welke maatregelen zijn er om uw directe contacten te beschermen tegen het hepatitis B virus? De beste bescherming tegen hepatitis B zijn vaccinaties (inentingen). U kunt uw partner, kinderen en andere huisgenoten laten vaccineren tegen hepatitis B. De vaccinatie bestaat uit 3 inentingen verspreid over 6 maanden. Na de 3 de vaccinatie wordt er na 6 weken uw bloed gecontroleerd of u beschermd bent tegen het hepatitis B virus. Indien er voldoende bescherming zijn de contacten levenslang beschermd. Welke maatregelen worden er genomen indien u zwanger bent? Het virus kan via de bevalling van moeder op kind worden overgedragen. Indien u zwanger krijgt de baby vlak na de bevalling en daarna op het consultatiebureau vaccinaties. Zo wordt voorkomen dat de baby besmet raakt en is vervolgens levenslang beschermd tegen hepatitis B. Wilt u meer informatie of heeft u vragen? Wilt u met personen praten die ook hepatitis B hebben, dan kan dat via de leverpatiëntenvereniging tel ; info@leverpatientenvereniging.nl of internet: Voor uitgebreidere informatie of vragen kunt u terecht bij de specialist in het ziekenhuis, de GGD tel:.of het Nationaal Hepatitis Centrum tel.: , info@hepatitis.nl en internet: Het Nationaal Hepatitis Centrum heeft een uitgebreide brochure over de behandeling van hepatitis B. Met vriendelijke groet,. sociaal verpleegkundige 29

30 Infobrief voor patiënt met chronische inactieve hepatitis B Infobrief chronische inactieve hepatitis B Geachte heer/mevrouw, Door middel van bloedonderzoek is bij u een chronische inactieve hepatitis B infectie vastgesteld. In deze brief vindt u meer informatie over hepatitis B en wat een chronische inactieve infectie voor u betekent. Wat is chronische hepatitis B? Het hepatitis B virus geeft een ontsteking van de lever. Een chronische infectie wil zeggen dat de ontsteking langdurig, soms al levenslang aanwezig is en de kans dat de infectie deze spontaan overgaat heel klein is. Een inactieve infectie wil zeggen dat het virus stilletjes aanwezig is in de lever, maar weinig nieuwe virusdeeltjes maakt en meestal geen leverziekte geeft. Wat betekent chronische inactieve hepatitis B? Voor een chronische inactieve hepatitis B infectie hoeft u niet met medicijnen behandeld te worden. Wel dient u onder controle te blijven van de behandelend arts om te kijken of het virus echt inactief blijft. Gedurende drie jaar wordt uw bloed jaarlijks gecontroleerd door uw huisarts. Hiervoor moet u wel zelf een afspraak met uw huisarts maken. Dit is belangrijk om te doen. Na tientallen jaren van infectie is er een klein risico dat het virus (weer) actief wordt en de lever alsnog ziek zou kunnen maken. Waarom en wanneer dit gebeurt, is nog niet precies bekend. U als patiënt en uw huisarts dienen dus alert te blijven. Hoe doet u dat? Door bij klachten zoals ernstige vermoeidheid of pijn in de leverstreek naar uw huisarts te gaan. Hij of zij zal u onderzoeken en een bloedonderzoek doen. Als uit onderzoek zou blijken dat de infectie actief is geworden, kunt u met medicijnen behandeld worden. Hoe kunt u besmetting naar anderen voorkomen? Ook al is het virus inactief, de besmettelijkheid blijft. Het is daarom belangrijk dat u weet hoe u een besmetting van anderen kunt voorkomen. De beste bescherming tegen hepatitis B is vaccinatie. U kunt uw partner, kinderen en andere huisgenoten gratis laten vaccineren tegen hepatitis B bij de huisarts of soms ook bij de GGD. De vaccinatie bestaat uit 3 inentingen in een half jaar. Als uw partner nog niet (volledig) gevaccineerd is of u heeft wisselende partners dan dient u veilig te vrijen met een condoom. Het virus zit vooral in bloed, dus u moet voorzichtig zijn met bloedende wondjes: plak een waterafstotende pleister op een wondje en gebruik geen scherpe voorwerpen zoals scheermesjes, scheerapparaten, tandenborstels, nagelvijlen en nagelschaartjes samen met anderen. Het virus kan ook bij de bevalling van moeder op kind worden overgedragen, daarom krijgen alle baby s van moeders met hepatitis B direct na de geboorte en daarna op het consultatiebureau inentingen. Zo wordt voorkomen dat de baby besmet raakt. U bent alleen besmettelijk bij bloed - en seksueel contact. Normaal sociaal contact - zoals een hand of zoen geven, drinken uit dezelfde kopjes of met hetzelfde bestek, gebruik van dezelfde toilet - geeft geen risico. Het is niet nodig om uw werkgever of collega s te informeren over uw hepatitisinfectie. Het is wèl verstandig dat degenen waar u mee samenleeft en woont het weten. 30

31 Lotgenotencontact: wilt u met personen praten die ook hepatitis B hebben, dan kan dat via de leverpatiëntenvereniging telnr ; info@leverpatientenvereniging.nl of internet: Deze informatiebrief geeft u informatie over chronische inactieve hepatitis B. Voor uitgebreidere informatie of vragen kunt u terecht bij de GGD tel:... of het Nationaal Hepatitis Centrum tel.: , info@hepatitis.nl en internet: Met vriendelijke groet,. sociaal verpleegkundige 31

32 Vervolg na gesprek met de sociaal verpleegkundige GGD U heeft een gesprek gehad met de sociaal verpleegkundige van de GGD omdat u een hepatitis B infectie heeft. Zoals met u besproken is hepatitis B een ziekte die via bloed- bloed contact en onbeschermd seksueel contact overgedragen kan worden. Door middel van deze brief informeren we u over het vervolg: o o Er <wordt/ is> een afspraak voor u gemaakt bij een specialist leverziekten van het. in... Het 2e gesprek met de sociaal verpleegkundige is op:. De GGD zorgt ervoor: o Dat uw partner een bloedonderzoek krijgt i.v.m. mogelijke hepatitis B besmetting Wanneer niet besmet komt uw partner in aanmerking voor hepatitis B vaccinaties (via de GGD) o o Dat uw kinderen een bloedonderzoek krijgen i.v.m. mogelijke hepatitis B besmetting. Wanneer niet besmet komen uw kinderen in aanmerking voor hepatitis B vaccinaties (via de GGD) Dat uw overige huisgenoten een bloedonderzoek krijgen i.v.m. mogelijke hepatitis B besmetting. Wanneer niet besmet komen uw huisgenoten in aanmerking voor hepatitis B (via de GGD) Datum:. Naam sociaal verpleegkundige: Bij vragen is de sociaal verpleegkundige te bereiken via telefoonnummer.. 32

33 Logistieke infobrief voor patiënt met actieve hepatitis B Geachte heer/mevrouw.., Er is bij u een infectie met het hepatitis B Virus vastgesteld. Uit bloedonderzoek blijkt dat in uw geval het virus op termijn uw lever zou kunnen beschadigen. Daarom is het verstandig dat u zich laat onderzoeken bij een specialist in het ziekenhuis. Een specialist kan met onderzoek vaststellen of u in aanmerking komt voor behandeling. Wij hebben voor u een afspraak gemaakt bij... U zult thuis een brief ontvangen met datum en tijd waarop u de afspraak in het heeft. U wordt verzocht deze afsprakenbrief mee te nemen naar de afspraak. Ook moet u een verwijsbrief meenemen. Deze verwijsbrief kunt u bij de huisarts ophalen. Meer informatie over Hepatitis B is verkrijgbaar bij GGD... (tel:.) of het Nationaal Hepatitis Centrum tel: , info@hepatitis.nl en internet: sociaal verpleegkundige afd infectieziekten 33