Groenarbeiders met de natuurgids op stap

Transcriptie

1 1 Groenarbeiders met de natuurgids op stap Handleiding voor de natuurgids Groenarbeiders binnen de Sociale Economie komen dagelijks in aanraking met natuur. Maar het verband zien tussen wat ze zelf dagelijks doen en het belang hiervan voor de natuur is niet gemakkelijk. Een natuurgids kan dit verband duiden: Wat is het belang van gifvrij beheer voor onze ecosystemen? Waarom worden biotopen als hakhout, knotbomen of takkenrillen in stand gehouden? Waarom moet een hooiland zo goed gemaaid en gerakeld worden? Deze handleiding bestaat uit drie onderdelen. De eerste bevat didactische en praktische tips voor de organisatie van een binnenles en / of gidsbeurt. In het tweede onderdeel ligt de focus op enkele belangrijke inhoudelijke thema s die aan bod kunnen komen. Het derde onderdeel geeft een overzicht van alle taken die groenarbeiders binnen sociale economie kunnen opnemen. Deze handleiding kwam tot stand door een samenwerking tussen Pro Natura en CVN in kader van GRINT: groen op industrie (project goedgekeurd als innovatieproject binnen Sociale Economie). Het is het resultaat van een succesvolle try-out van een opleiding voor groenarbeiders van Pro Natura, georganiseerd op 19 en 24 oktober 2011.

2 2 Omkadering en praktische tips (1) Praktische keuzes bij de opzet van de opleiding Als de opleiding over twee activiteiten verdeeld wordt, kun je opteren om in een eerste binnenactiviteit enkele kernbegrippen toe te lichten met PowerPoint en actieve lesmethodes. Deze begrippen illustreer je met veel beeldmateriaal. Daarna trek je in de tweede activiteit naar buiten om dezelfde begrippen uit te leggen aan de hand van voorbeelden in het veld. Is er maar één opleidingmoment dan kies je voor de excursie. Kies als buitenlocatie een (natuur)gebied en biotopen waar de groenarbeiders werken of al gewerkt hebben. Daar zijn verschillende redenen voor. Vooreerst is de interesse en motivatie om hierover bij te leren groter dan in een voor hen onbekend (natuur)gebied of biotoop. Ten tweede is de transfer van kennis over een ander gebied naar hun eigen werkterrein voor deze doelgroep niet gemakkelijk. Over een bekend gebied onthouden ze de informatie beter en over een langere termijn. Ten derde kun je gemakkelijker vertrekken vanuit hun kennis en ervaringen. Werk met veel verschillende methodieken. Ook groenarbeiders verschillen onderling in de wijze waarop ze leren. Door een gevarieerd aanbod aan methodieken speel je hierop in. Kies bij voorkeur een moment in de namiddag, zodat ze nadien niet meer opnieuw aan het werk hoeven. Hen opnieuw motiveren om te werken is moeilijk na een ontspannen wandeling of les. (2) Aandachtspunten tijdens de opleiding: - Breng zaken eenvoudig maar niet simpel. Laaggeschoolde mensen zijn hier zeer gevoelig voor. Ze willen als volwassenen aangesproken worden, dus niet op kinderlijke toon. - Moeilijkere begrippen mogen aan bod komen, maar beperk het aantal. - Herhaal deze begrippen. Leg ze verschillende keren uit met andere voorbeelden en andere invalshoeken. - Opdrachten in het veld moeten goed gemotiveerd worden. Bijvoorbeeld: je vangt geen diertjes in een poel voor het plezier, maar wel om na te gaan of het water zuiver is. - Start met de kennis die de deelnemers zelf al hebben over de natuur en het beheren van de natuur. Toon respect voor hun capaciteiten. Dit kun je doen door veel vragen te stellen, actief te luisteren en jouw uitleg op te bouwen vanuit hun antwoorden. Bijvoorbeeld: je stelt de vraag: wat is natuur? Er komt het antwoord groen. Dan kun jij vragen: wat versta je onder groen, en dan zal die persoon meer specificeren wat hij bedoelt, bijvoorbeeld alle levende dingen. - Werk als gids van in het begin aan een vertrouwensband met je deelnemers. Wanneer ze jou waarderen, geven ze je veel krediet en vertrouwen. Net zoals iedereen beslissen de deelnemers in de eerste minuten of ze gaan meewerken of jou negeren of lastig vallen. Dit kun je op allerlei manieren doen. Bijvoorbeeld: geef iedereen een krachtige hand bij het onthaal en niet alleen de ploegbaas, laat ruimte voor hun opmerkingen en antwoorden,

3 3 luister actief en niet verveeld, werk met humor, maak persoonlijke praatjes met hen, laat hen voelen dat zij ook veel weten. Belangrijk hierin is jouw lichaamstaal. Probeer je zo open mogelijk op te stellen naar iedereen. Draai je in de richting van de persoon die aan het woord is. Ga met je voeten en armen in zijn richting staan. - Als je als natuurgids een vrouw bent, heb aandacht aan hoe je zal overkomen op de groenarbeiders. Kleed je bij voorkeur discreet. - Veel arbeiders schuwen het officiële onderwijssysteem, laat in het begin duidelijk merken dat de aanpak en doelen anders zijn. - Geef in het begin duidelijk aan dat er geen officiële formulieren en examens komen. Inhouden Het doel van de opleiding is kort omschreven: hen beter laten begrijpen waar ze dagelijks mee bezig zijn. De inhouden kun je putten uit het handboek Natuur-In-Zicht van het CVN. Dit handboek is te koop bij CVN voor 16. Deze inhouden koppel je aan de taken die de groenarbeiders opnemen. Hieronder vind je een overzicht van inhouden die opgenomen zijn in de PowerPoint van het CVN. Diezelfde inhouden dienen ook als basis voor de excursie. Deze powerpoint kun je downloaden van op de website van het CVN. - Onderscheid tussen biotisch en abiotisch - De 5 elementen waaruit het abiotische bestaat - Voorbeelden van hoe het biotische afgestemd is op het abiotische. Bijvoorbeeld brandnetel op voedselrijke grond t.o.v. heide op zandgrond + aanpassingen van planten aan te droog of te natte omstandigheden - Koppelen aan het belang van maaien Natuurgids Hugo - Wat is een biotoop Vermeren: Pak hen - Voedselketen en kringloop op hun nest. En ga - Functies van elk element in deze kringloop: producenten zo naar datgene wat (fotosynthese), consumenten, reducenten - Biodiversiteit: wat en belang ervan je echt wil vertellen - Leg het verband met gifvrij onkruidbestrijding, beheer van hakhout, knotten, heidebeheer, maaien, - Verschil tussen inheemse en uitheemse planten en dieren. - Wanneer is een plant of dier een schadelijke exoot - Autochtoon plantenmateriaal - Belang van hun werk (aanleggen van knuppelpaden, recreatieve infrastructuur) voor de mens.

4 Concrete stopplaatsen uit de excursie van Hugo Vermeren in het bos Drongengoed. Hier werd voornamelijk gewerkt met monoloog en dialoog. 4 - Hakhoutstoof: o Vertellen waarom hakhoutstoven vroeger aangeplant en onderhouden werden; o Vragen aan de deelnemers wat er belangrijk is bij het afzagen van een hakhoutstoof? (schuin afzagen, anders rotting) Waarom wordt onmiddellijk een heel perceel afgezaagd? (om voldoende licht op het perceel te creëren zodat alle stoven opnieuw kunnen uitschieten) o Vertellen over de ouderdom die hakhoutstoven kunnen bereiken. Verwijzen naar inheems en autochtoon materiaal en het belang voor de inheemse fauna. - Perceel met bomen die dicht op elkaar staan: o Vragen naar het waarom van uitdunnen? o In het perceel gaan staan met de deelnemers en samen enkele toekomstbomen kiezen. o Belang van deze percelen voor grondbroeders, reeën, egels, - Perceel waar Amerikaanse eik gekapt is. o Vragen bij de deelnemers waarom deze Amerikaanse eik gekapt is? Kennen ze nog andere exoten die ze verwijderen tijdens hun werk? Wat doen ze tegen het terug opschieten van deze exoten? o Link liggen met de grotere diversiteit aan fauna en flora die op inheemse bomen en struiken leeft. - Bij stervende beuk o Vertellen over aantasting door (vermoedelijk) porseleinzwam o Vertellen dat het heel lang duurt vooraleer deze beuk helemaal opgeteerd is. Dit gebeurt o.a. door een opeenvolging van zwammen, elk met hun specialisme. Reducenten. o Dus belang van dood hout in het bos voor de biodiversiteit. - Schapen begrazing ontmoeting met herder o Herder laten vertellen over haar werk met de schapen. o Beleven van het contact met de schapen.

5 5 Taken van groenarbeiders Hieronder vind je een overzicht van de taken die groenarbeiders binnen sociale economie kunnen opnemen. Deze lijst is gebaseerd op een nota van VOSEC: Inventaris groenbeheer en Sociale Economie van augustus Groenzorg Sociale Economie bestaat uit 4 grote groepen: 1) Bos- en natuurbeheer 2) Landschapsbeheer 3) Groenbeheer 4) Gifvrij beheer 1. Bos en Natuurbeheer 1) Hakhout- en middelhoutbeheer. - kettingzaagwerk * vellingen * verzagen - verhakselen - opruimen - takkenril maken 2) Kappen bomen volgens risicofactor. 3) Verzagen kroonhout. 4) Opruimen takhout. 5) Uitvoeren dunningen. 6) Aanplanten bosplantsoen. 7) Verzagen hout in kwetsbare gebieden (om gebied te vrijwaren van exploitatieschade). 8) Educatieve / recreatieve infrastructuur - knuppelpaden - infoborden - zitbanken - toegangssluis - speelbos 9) Maaibeheer - bermbeheer - hooilandbeheer -beheer van wandelwegen 10) Heidebeheer 11) Onderhoudsbeheer - vrijstellen jonge aanplant 12) Inrichtingsbeheer - plaatsen afsluiting (prikkeldraad, ursusdraad, kastanje, ) - voetgangerssluizen - 13) Soortgericht beheer - vleermuizenkelders - insectenhotel, bijenhal - poelen 2 Landschapsbeheer Landschapszorg richt zich op het beheer van landschapswaarden 1) Knotten, houtkanten, hagen en heggen snoeien / afzetten. 2) Opsnoeien bosplantsoen (bijvoorbeeld langs wandelpaden) in functie van herstel en onderhoud kleine landschapselementen. 3) Inboeten van bosplantsoen (bijvoorbeeld langs wandelpaden). 4) Aanplant knotwilgen, hagen, houtkanten 5) Manueel ruimen van poelen 6) Onderhoudsbeheer van historische paden, kerkwegels, buurtwegen 3. Groenbeheer Groenbeheer SE richt zich op onderhoud van openbaar en particulier groen zoals: 1) Steunen van bomen 2) Omgaan met klanten 3) Aanplanten - bomen, fruitbomen - bosplantsoen - vaste planten, kruiden, klimplanten, 4) Snoeien 6) Rooien en vellen 7) Onderhouden van het gazon - maaien - kanten snijden 8) Scheren van hagen 9) Aanplanten - aanleg gazon - planten volgens beplantingsplan 10) Bemesten 4. Gifvrij beheer 1) branden op verharding 2) vegen en borstelen (kleine borstelmachine) op verharding 3) onkruid wieden Meer informatie bekom je bij CVN Appelmansstraat 12 bus 6, 2018 Antwerpen