Kalender 2017 Weerribben-Wieden

Transcriptie

1 Weerribben-Wieden

2 Kalender 2017 Weerribben-Wieden

3 Weerribben- Wieden Stel, je beklimt de toren van de Grote Kerk in Steenwijk en je kijkt in het rond. Dan zie je in de verte de geschiedenis van het Nederlandse landschap en zijn bewoners. Nogmaals kijkend zie je in de nabijheid het Land van Vollenhove. Fascinerend. Hoe zit het met de verhalen over de vervening, de overlevingsstrijd van mensen en de handelsgeest en de stadjes? Nieuwsgierig daal je af van de toren om het gebied te gaan beleven. Wandelend, fietsend of varend ontdek je Weerribben-Wieden. Welkom!

4 Januari Ma Di Wo Do Vr Za Zo

5 Weerribben-Wieden Weerribben-Wieden: waar hoog Nederland laag wordt Weerribben-Wieden, op de grens van vier provincies en een aantal Nationale Parken en Landschappen, ligt in het hart van Nederlandse cultuurgeschiedenis. Hier spelen zich de historische verhalen af over de Spaanse oorlog, de Hanze, de handelsroutes, de ontginningen en het begin van de welvaartsstaat. De ontstaansgeschiedenis van laag Nederland en het leven met het water wordt hier verteld. het leven met het water: de voeten in het veen, de handen in het riet

6 Februari Ma Di Wo Do Vr Za Zo

7 Grootste zoetwatermoeras van Noordwest-Europa Weerribben-Wieden is door de mens gemaakt. Met de voeten in het veen en de handen in het riet. Tussen het hogere plateau van Drenthe in het oosten en de duinenrand in het westen ontstonden na de ijstijden moerassen, die in de Middeleeuwen deels werden ontgonnen. Turfstekers van vroeger en rietlandbeheerders van vandaag vormden en vormen met hun blote handen het landschap van dit inmiddels grootste zoetwatermoeras van Noordwest-Europa. Het grootste zoetwatermoeras van Noordwest-Europa is met mensenhanden gemaakt Overgangen van Nederland Weerribben-Wieden is een parel in Nederland. Een unicum in ons land en de wereld. Wij verbinden een mozaïek van cultuurhistorie en landschappen. Van hoog naar laag, van droog naar nat, van zoet naar zout, van zand naar klei en veen. Nergens anders worden die overgangen van Nederland zo duidelijk zichtbaar. Wisselende landschappen, met bijpassende volksaarden, die door Weerribben-Wieden met elkaar worden verbonden. Weerribben-Wieden verbindt wisselende landschappen In het hart van de ontdekkingstocht Als je vanuit de kerktoren in Steenwijk om je heen kijkt, is de variatie bijna tastbaar. Kijk je richting Zuidwest-Drenthe dan verandert laagveen in hoge zandgronden. En als je je hoofd omdraait en richting de Noordoostpolder kijkt, zie oud in nieuw land veranderen. Binnen een straal van 40 kilometer kun je al die variatie in landschap en cultuurhistorie ontdekken. Of je nu gaat kanovaren in Fryslân, gaat struinen op de hei in Drenthe, de Hanzesteden Zwolle of Kampen wilt ontdekken of vier meter onder zeeniveau in het nieuwe land Noordoostpolder wilt staan Of je wilt verdiepen in de ontginning van het laagland, in Weerribben-Wieden sta je in het hart van die ontdekkingstocht. Daarom laten we Weerribben-Wieden zien aan de hand van vier kijkrichtingen. Kom je mee? Dan laten we het zien.

8 Maart Ma Di Wo Do Vr Za Zo

9

10 April Ma Di Wo Do Vr Za Zo

11 1. Man made nature Kijkrichting: Noordoostpolder Identiteit van de streek Natuur en cultuur, mens en landschap, zijn in Weerribben-Wieden onlosmakelijk met elkaar verbonden. Centraal in de ontstaansgeschiedenis van het gebied staat de mens. Overlevingsstrijd, zelfredzaamheid, ontginning en handelsgeest kenmerken de identiteit van de streek. Vroeger leefde men van het land: als boer, turfsteker of rietsnijder. Het landschap vertelt hun geschiedenis: van de weren en de ribben, van verzonken dorpen waar de natuur van de mens wist te winnen en van de uitgestrekte rietvelden waar de rust overweldigend is. Hoewel er geen turf meer wordt gestoken, is het harde werken nooit uit Weerribben-Wieden verdwenen; het is immers onze achtertuin, directe leefomgeving en levensonderhoud. De rietlanden worden beheerd door rietsnijders om te voorkomen dat het waterrijke gebied in bos verandert.

12 Mei Ma Di Wo Do Vr Za Zo

13 De komst van nieuw land is van grote invloed geweest op Weerribben-Wieden Nieuw land Nederland staat bekend om zijn polders, uitgestrekte gebieden, windmolens en het leven met en strijd tegen het water. Al meerdere decennia staat Flevoland, de jongste provincie van Nederland, symbool voor de overwinning op het water. De komst van deze nieuwe provincie en dit nieuwe stuk land is van grote invloed geweest op Weerribben-Wieden. Verdroging In 1919 werd het gemaal Stroïnk gebouwd om het water in Noordwest-Overijssel te reguleren. Hierdoor ontstond in dit gebied onder andere een proces van verdroging. De inpoldering van de Noordoostpolder versterkte dit. De Noordoostpolder is geschapen uit de zee en gemaakt door en voor mensen. Het is de Weerribben-Wieden avant la lettre, een nieuwe telg in de familie van water en land. Het gemaal Stroïnk is sinds twee jaar succesvol in gebruik als vispassage. Vissen, zoals palingen, kunnen nu zonder barrières tussen Weerribben-Wieden e het IJsselmeer heen en weer zwemmen! Van badplaats tot binnenland In Weerribben-Wieden leefden mensen van en met het water. Niet alleen de turfstekers in de moerassen, ook de bewoners van de kustplaatsen Blokzijl en Vollenhove. In deze plaatsen stond de handel en visserij centraal en leefde men van de Zuiderzee. De inwoners van Vollenhove vermaakten zich in de zee en op hun eigen badstrand. Nu liggen deze plaatsen op de overgang van het oude naar het nieuwe land. Sta je op de dijk bij Blokzijl en kijk je richting het noordoosten, dan zie je langgerekte legakkers, water en riet. Kijk je richting het westen, zie je het nieuwe land. Grote vierkante percelen grasland, gemaakt voor de modernste agrarische machines. De karakteristieke molentjes in de Weerribben zijn in de Noordoostpolder opgevolgd door de moderne windmolens van nu.

14 Juni Ma Di Wo Do Vr Za Zo

15 Weerribben- Wieden Unieke natuur: alleen in dit gebied de grote vuurvlinder Weerribben-Wieden kent een zeer rijke en gevarieerde natuur. Het is het grootste aaneengesloten laagveenmoeras van Noordwest-Europa. Het is een vogelparadijs met grote kolonies lepelaars, aalscholvers, zwarte sterns en purperreigers. Hier liggen de beste weidevogelgebieden van Overijssel. In het riet broedt een groot aantal vogels in het moeras, zoals de rietzanger, rietgors, blauwborst, kleine karekiet, snor, roerdomp en bruine kiekendief. In de winter liggen de wateren vol met overwinterende eenden, smienten, talingen, zaagbekken, nonnetjes en meerkoeten. In het vroege voorjaar kleuren de hooilanden geel van de dotterbloem en in de voorzomer laten de hooilanden een spectaculair kleurenpalet zien van roze koekoeksbloemen, paars moeraskartelblad, gele ratelaar en wit veenpluis. In juni en juli heerst een rijkdom aan orchideeën als rietorchis en welriekende nachtorchis. Ook komen er bijzondere vlinders voor als de aardbeivlinder, de zilveren maan en - alleen in dit gebied - de grote vuurvlinder! De trilvenen zijn rijk aan draadzegges en parnassia, blauwgraslanden en moerasheides en er zijn uitgebreide gagelsstruwelen. In het gebied liggen zeven eendenkooien die cultuurhistorisch en ecologisch van grote betekenis zijn. De bossen die hieromheen liggen zijn ware sprookjesbossen, met oude eiken en essen, lianen van kamperfoelie, varens, gewentelde wilgen en mossen.

16 Juli Ma Di Wo Do Vr Za Zo Beulake, het verzonken dorp In de Beulake was het byzonder ellendig gesteld. Dit Dorp door zyne nabyheid aan den Zeedyk, en dus voor den eersten aanval des waters blood liggende, en meest bestaande uit groote veenplassen, streckte het eerst en meest ter woede van de Zee: de huizen en turfschuuren, van de ingezetenen, werden ylings door de baren vernield; derzelver turf (welker koopmanschap aldaar ter plaatse, het eenig middel van der inwoonderen bestaan uitmaakt) ja groote stukken Veenlands dreven weg.

17 2. Landschap- en ontginningsgeschiedenis Kijkrichting: Rottige Meente & Fryslân Ontginning en het verzonken dorp Vanaf de late Middeleeuwen werd in Weerribben-Wieden turf gewonnen. De natte veenbagger werd gedroogd op de zogenaamde ribben, smalle stroken land. De uitgebaggerde plekken, de weren, liepen vol water. Dit werkproces is nog steeds te herkennen in het landschap van de Weerribben. De vervening begon in de Wieden. De turfwinning was zo intensief dat legakkers te smal werden en bij flinke stormen werden weggeslagen. Zo ontstond bijvoorbeeld de Beulakerwiede ontstaan, die zijn naam te danken heeft aan het verzonken dorp Beulake. Laagveen en het grootste zoetwatermoeras van Europa Weerribben-Wieden is het grootste zoetwatermoeras van Noordwest-Europa. Het laagveengebied in Noord-Nederland strekt zich uit van de Kop van Overijssel tot ver in Fryslân. Vanuit landschappelijk en ecologisch oogpunt zijn er dan ook veel overeenkomsten tussen Weerribben-Wieden en de veengebieden in Fryslân, zoals de Rottige Meente en de Alde Feanen. Het mozaïek van (leg)akkers, water en riet strekt zich over provinciegrenzen uit Het landschapsmozaïek van langwerpige (leg) akkers, water en riet strekt zich over provinciegrenzen uit en biedt een diversiteit aan flora en fauna. De landschappelijke verbindingen tussen Rottige Meente en Weerribben-Wieden worden het mooist gesymboliseerd door de otter, die in 2002 in Nationaal Park Weerribben-Wieden is uitgezet en inmiddels ook rondzwemt in de Rottige Meente.

18 Augustus Ma Di Wo Do Vr Za Zo

19 3. Waar laag en hoog elkaar ontmoeten Kijkrichting: Zuidwest-drenthe en hoog nederland Drie Nationale Parken op korte afstand Met drie Nationale Parken op zo n korte afstand van elkaar is dit gebied een natuurlijke parel in het Nederlandse landschap. Het Dwingelderveld met paarse heide, het Drents-Friese Wold met bossen en zandvlaktes en Weerribben-Wieden met rietland en water. Deze parken vertellen samen het ontstaan van Nederland, op de grens van land en water. Van de stuwwallen tot moerassen, van de bossen tot het riet. Van droge gronden naar vruchtbare gronden. Deze overweldigende overdaad aan hoge kwaliteit natuur, in combinatie met een rijke cultuurhistorie, maakt het dit gebied uniek. Begin van een verzorgingsstaat? Toen generaal Johannes van den Bosch in 1818 woeste gronden in Drenthe aankocht om arme gezinnen uit het westen te helpen een bestaan op te bouwen, werd misschien wel de eerste steen gelegd van de Nederlandse verzorgingsstaat. Hij richtte de Maatschappij van Weldadigheid op en stichtte op diverse plekken de zogeheten Koloniën van Weldadigheid. Zo ook in Willemsoord, dat aan het Nationaal Park Weerribben-Wieden grenst. Deze vrije kolonie stelde arme gezinnen in staat een volwaardig bestaan op te bouwen op de gronden in dit gebied. Het leven was zwaar en strikt, iets wat ook de bewoners van Weerribben-Wieden niet vreemd was. Onder de zware omstandigheden van het moerasland en het vele water, was het gebied enkel per boot bereikbaar. De Vrijstaete Kalenberg is hier een mooi voorbeeld van. Pas sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw is het dorp via het land te bereiken.

20 September Ma Di Wo Do Vr Za Zo Kogge De kogge verscheen rond het jaar 1200 en werd gebruikt door de Hanze. Ze konden aanzienlijke meer vracht vervoeren dan de oudere typen en werden dan ook veel gebruikt in de Oost- en Noordzee. Veel steden aan de Oostzee hebben het schip zelfs opgenomen in hun stadswapen. Het is hét symbool geworden voor de Hanzeen handelsgeschiedenis van Nederland. De in de Noordoostpolder gevonden resten van een koggeschip waren inspiratie voor een replica die sinds enige jaren de IJssel bij Kampen weer bevaart.

21 4. Handelsgeest, Land van Vollenhove en stadjes Kijkrichting: Regio IJsseldelta, Zwolle en Kampen Nederland in het klein Slogan van het Nationaal Landschap IJsseldelta is Nederland in het klein en dat is niet voor niets. Het karakteristieke deltalandschap, gecombineerd met een eeuwenoude handelsgeschiedenis met indrukwekkende koggen op de IJssel. We denken terug aan de Gouden Tijden van welvaart en handel. Hoewel het leven in Weerribben-Wieden vaak hard werken en zwaar was, was de turfhandel voor dit gebied onmisbaar. Stadjes als Zwartsluis, Blokzijl en Meppel leefden ervan. Stad der Paleizen Stad der Paleizen is een beschrijving van Vollenhove om bij weg te dromen. Het gaat terug naar de van oorsprong dertien stadshavezaten ofwel edelmanshuizen die Vollenhove rijk was. Bestuurlijk Overijssel bestond destijds uit vertegenwoordigers van de drie grote Hanzesteden (Zwolle, Kampen en Deventer) en drie vertegenwoordigers van de kwartieren Salland, Twente en Land van Vollenhove. Dit land besloeg grofweg het gebied wat we nu Weerribben-Wieden noemen. De IJssel en handel zijn onlosmakelijk verbonden met de Hanzesteden zoals Kampen en Zwolle, Middeleeuwse centra van de handel in Europa. De oude koggeschepen die in de Flevopolders en de IJssel zijn gevonden, zijn het bewijs van de voorspoed die de Hanze de verschillende steden brachten.

22 Oktober Ma Di Wo Do Vr Za Zo

23 Nawoord Park en organisatie in overgangsfase De landschappen met daarin zoveel cultuurhistorie koesteren, bewaren en beschermen we. Onze geschiedenis ligt vast, een mooie toekomst ligt voor ons. Voor Nationaal Park Weerribben-Wieden is sinds de decentralisatiemaatregelen van het Rijk voor Nationale Parken veel veranderd. Sinds 2014 is Weerribben-Wieden bezig met de herijking en zit zowel het park als de organisatie in een overgangsfase. In 2017 willen we samen met gebiedspartners een zelfstandige organisatie zijn, die zich onder andere bezighoudt met toerisme en recreatie. Dat willen we doen door bijvoorbeeld poorten, routering en bebording, een succesvolle merkstrategie en gebiedspositionering, breed georiënteerde educatie-activiteiten en een structureel monitoringsprogramma om de economische waarde van het gebied te meten. Al deze veranderingen komen tot stand met draagvlak uit het gebied; van onderop en binnenuit. Een kernteam van vertegenwoordigers van gebiedspartners voert deze overgang uit. Dit zijn: Koninklijke Horeca Nederland, LTO Noord, KOPTOP, Plaatselijke Belangen uit de verschillende dorpen en kernen, terrein beherende organisaties Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer en gemeente Steenwijkerland. Dankzij deze publiek private samenwerking laten wij zien dat een Nationaal Park nieuwe stijl mogelijk is en dat bezoekers van Weerribben- Wieden vanuit de toren van Steenwijk het mozaïek van landschappen kunnen gaan beleven.

24 November Ma Di Wo Do Vr Za Zo

25 Weerribben- Wieden Even wegdromen, een toekomstschets We gaan naar de toekomst en stel je even voor: je rijdt in je zelfrijdende elektrische auto Weerribben-Wieden in. Je komt het gebied binnen via herkenbare poorten, gemaakt van een voor jou nog onbekend gebiedseigen materiaal. Bij een gastheer van het Nationaal Park word je ontvangen met een kop koffie, ligt er een Monopoly-spel met Giethoorn op de tafel naast je staat een heerlijk stukje Blokzijler brok. Bij het nabijgelegen toeristisch informatiepunt, dat je herkent aan sterke en herkenbare pay-off die je ook al op de poorten zag, leer je dat deze landmarks gemaakt zijn van turf. Hier wordt de ontginningsgeschiedenis en het verhaal van de vervening verteld. Je kinderen kunnen springen op het trilveen en kunnen bouwen met turfblokken. Omdat je het naar je zin hebt, besluit je langer te blijven. In het levendige Steenwijk beklim je de kerktoren en kijk je om je heen naar het gebied: je kijkt in het rond en beleeft de geschiedenis van het Nederlandse landschap en haar bewoners. In de bezoekers-centra leer je over de unieke natuur en de weren en de ribben. In Blokzijl is het net alsof je over de oude Zuiderzee uitkijkt en voel je de zeebries van weleer. In Giethoorn verbaas je je over de grachten, bruggen en het internationale karakter. In Weerribben-Wieden kom je tot rust en laat je je onderdompelen door alles wat het gebied te bieden heeft. Cultuur en natuur komen hier samen, en dat ís toch mooi man!

26 December Ma Di Wo Do Vr Za Zo Colofon Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Desondanks kan het voorkomen dat er onjuistheden en/of onvolkomenheden in staan. Hiervan kan het kernteam Nationaal Park Weerribben-Wieden geen aansprakelijkheid aanvaarden. Ontwerp: Reclamestudio RISE N SHINE, Giethoorn Redactie: Kernteam Nationaal Park Weerriben-Wieden Tekst: met dank aan o.a.: Claudia de Koe en Van Grieken Tekst Illustraties: Jefta Bade (Can Do Academy) Beelden: met dank aan o.a.: Theo de Witte Erica Zwanenburg (IVN) en Ingeborg Lukkien (IJsseldelta Marketing) Oplage: 250 stuks