Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent. Academiejaar KNELPUNTEN BIJ DE NIEUWE PROCEDURE VAN GERECHTELIJKE VEREFFENING-VERDELING

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar KNELPUNTEN BIJ DE NIEUWE PROCEDURE VAN GERECHTELIJKE VEREFFENING-VERDELING Masterproef van de opleiding Master in het Notariaat Ingediend door Isabel Meganck (studentennr : ) Promotor: Jan Bael Commissaris: Herlinde Baert

2 ii

3 iii

4 iv

5 Woord vooraf De Wet van 13 augustus 2011 betreffende de nieuwe procedure van gerechtelijk vereffeningverdeling brengt met zich mee dat een nieuw kader wordt gecreëerd waarbinnen de vereffeningprocedure kan plaatsvinden. Met deze wet beoogde men tegemoet te komen aan de vele lacunes die onder de oude procedure golden. Hoewel de nieuwe wet ontegensprekelijk veel verbeteringen heeft doorgevoerd, zijn er aan de andere kant ook hier nog een aantal pijnpunten aan te treffen. In het kader van deze Masterproef worden deze knelpunten fragmentarisch en artikelsgewijs besproken, zonder daartoe de hele procedure vereffeningverdeling te behandelen. Ik wil hierbij mijn promotor, professor dr. Bael, en mijn commissaris, Herlinde Baert, bedanken voor het aanbrengen van nuttige tips, een degelijke structuur en een goede begeleiding. Daarnaast wil ik ook Mark Meganck en Bert Geerts bedanken voor het nalezen van deze Masterproef. v

6 vi

7 Inhoudstafel DEEL1. Knelpunten in verband met de taak van de notaris-vereffenaar... 3 Hoofdstuk 1. Hoofdstuk 1. Provisionering van de notaris-vereffenaar... 3 Afdeling 1. Wettekst... 3 Afdeling 2. Bespreking... 3 Hoofdstuk 2. Algemene bevinding inzake het territorialiteitsprincipe... 6 Afdeling 1. Wettekst... 6 Afdeling 2. Bespreking... 6 DEEL2. Knelpunten in verband met de aanstelling en de vervanging van de notarisvereffenaar(s)... 8 Hoofdstuk 1. De aanstelling van twee notarissen-vereffenaars... 8 Afdeling 1. Wettekst... 8 Afdeling 2. Bespreking... 8 Hoofdstuk 2. Het bevelen van een afzonderlijke verdeling voor buitenlandse goederen. 10 Afdeling 1. Wettekst Afdeling 2. Bespreking Hoofdstuk 3. De vervanging van twee notarissen-vereffenaars Afdeling 1. Wettekst Afdeling 2. Bespreking Hoofdstuk 4. De vervanging van de notaris-vereffenaar Afdeling 1. Wettekst Afdeling 2. Bespreking Hoofdstuk 5. Afwijken in onderling akkoord van de conventionele of wettelijke instaatstelling 17 Afdeling 1. Wettekst Afdeling 2. Bespreking Hoofdstuk 6. Lacunes in het kader van de Boedelbeschrijving Afdeling 1. Wettekst Afdeling 2. Bespreking Hoofdstuk 7. De aanstelling van een deskundige Afdeling 1. Wettekst Afdeling 2. Bespreking Afdeling 3. Schatting binnen een deskundigenonderzoek Hoofdstuk 8. Tussentijdse akkoorden vii

8 Afdeling 1. Wettekst Afdeling 2. Bespreking Hoofdstuk 9. Tussentijds proces-verbaal Afdeling 1. Wettekst Afdeling 2. Bespreking Algemeen Exlusief initiatiefrecht notaris-vereffenaar Mogelijk akkoord Gebrek aan akkoord Zitting voor de rechter Hoofdstuk 10. De gerechtelijke verkoping van onverdeelde goederen Afdeling 1. Geen aparte rechtspleging indien enkel bezwaren tegen verkoopsvoorwaarden Wettekst Bespreking Afdeling 2. De verkoop van de niet gevoeglijk in natura verdeelbare roerende goederen Wettekst Bespreking Afdeling 3. Organisatie van de bezichtiging Wettekst Bespreking Afdeling 4. Taal van de verkoopsvoorwaarden en de taal van de toewijzing Wettekst Bespreking Hoofdstuk 11. Staat van vereffening-verdeling Afdeling 1. Schriftelijke bezwaren of persoonlijk aanwezigheid bij het indienen van bezwaren Wettekst Bespreking Afdeling 2. Geen bezwaren Wettekst Bespreking Afdeling 3. Proces-verbaal van geschillen of moeilijkheden viii

9 1. Uitzonderingen A. Wettekst B. Bespreking Behandeling voor de rechtbank Afdeling 4. Partijen verschijnen niet of weigeren de akte te tekenen Wettekst Bespreking Hoofdstuk 12. Overgangsbepaling Afdeling 1. Wettekst Afdeling 2. Bespreking ix

10 Inleiding 1. Vóór de wet van 13 augustus 2011 was het vaak een bijna uitzichtloze taak om tot een verdeling te komen van een onverdeeld vermogen, gelet op de lange duurtijd die een dergelijke procedure vaak met zich meebracht. 1 Dit werd in de hand gewerkt door de verschillende procedurestappen die niet aan termijnen gebonden waren met een vertraging van de procesgang tot gevolg. Een wetswijziging drong zich op naar aanleiding van het arrest Siegel van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens waarin geoordeeld werd dat de procedure van gerechtelijke vereffening-verdeling zodanig moet georganiseerd worden door de Lidstaten dat ze binnen een redelijke termijn kan worden afgewikkeld. 2 Bovendien waren de toenmalig geldende wetsbepalingen sterk verouderd en niet meer toegespitst op de praktijk, welke door de rechtspraak beïnvloed was in antwoord op een gebrekkige weinig transparante wetgeving. Deze grondige hervorming werd verwezenlijkt in de Wet van 13 augustus 2011 en kan aanzien worden als het voortvloeisel van een afweging tussen het beginsel dat de procedure binnen een redelijke termijn moet afgehandeld worden enerzijds en de rechten van verdediging anderzijds. De doelstellingen van deze nieuwe wet bestaan erin de procedure te versnellen, het verloop voorzienbaar te maken voor de partijen, het akkoord tussen partijen in elke fase te bevorderen en de rol van de actieve notaris-vereffenaar te versterken Een aantal opmerkelijke vernieuwingen in de nieuwe procedure gerechtelijke vereffeningverdeling zijn onder andere : De mogelijkheid voor de rechtbank om de afzonderlijke verdeling te bevelen voor de in het buitenland gelegen goederen, waarbij wordt afgeweken van het principiële onsplitsbaar karakter van de verdeling (1). 4 De invoering van de bepaling dat de vordering tot verdeling zich van rechtswege uitstrekt tot de vereffening van andere onverdeeldheden bestaande tussen de partijen, waarvan de voorafgaande vereffening noodzakelijk is om de bevolen verdeling te voltrekken, zodanig dat geen aparte vordering meer moet ingesteld worden om de andere onverdeeldheden te verdelen (2). 5 Het definitief bindend maken van de akkoorden die in elke fase van de procedure tussen de partijen kunnen 1 S. TAILLIEU en P. HOFSTRÖSSLER, Voortaan ook in België snelle procedure van vereffening-verdeling, 2 EHRM 28 november 2000, nr /97, Siegel v. Frankrijk. 3 Wetsvoorstel (C. DEFRAIGNE et al.) houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffeningverdeling, Parl.St. Senaat , nr /1, 2. 4 STUDIEDIENST ORDE VAN VLAAMSE BALIES, Wet houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffening-verdeling in een notendop, september 2011, 2. 5 Ibid. 1

11 gesloten worden zowel voor de rechtbank als voor de notaris (3). 6 De principiële aanstelling van slechts één notaris-vereffenaar (4). 7 De bevoegdheid van de aangestelde notarisvereffenaar om zelf een territoriaal bevoegde notaris-vereffenaar aan te duiden, wanneer de notaris-vereffenaar in het kader van de vereffening-verdeling dient op te treden buiten zijn ambtsgebied, bijvoorbeeld wanneer een openbare verkoop moet plaatsvinden buiten zijn ambtsgebied. Er is geen uitdrukkelijke beslissing meer vereist van de rechtbank waarbij een territoriaal bevoegde notaris wordt aangeduid (5). 8 Waar onder de vorige wet het tussentijds proces-verbaal het gevolg was van een praetoriaanse praktijk, werd deze mogelijkheid wettelijk verankerd in de wet van 13 augustus 2011 (6). 9 Het afschaffen van de vereiste van machtiging van de rechter om de verkoopsvoorwaarden van de openbare verkoop op te stellen, indien de notaris-vereffenaar van oordeel is dat de gevoeglijke verdeling in natura niet mogelijk is (7). 10 De mogelijkheid voor de partijen om af te zien van de boedelbeschrijving indien zij akkoord en bekwaam zijn en het eens zijn welke goederen van de te verdelen massa afhangen (8). 11 Het afschaffen van de instelling van de notaris-vereffenaar die de weigerende en afwezige partijen vertegenwoordigt (9). 12 De belangrijkste vernieuwing bestaat in het vaststellen van een tijdschema voor het verloop van de gerechtelijke verdeling (10). 3. Het komt er in dit werk niet op aan een uitgebreide neerslag te geven van de momenteel geldende wetgeving inzake gerechtelijke vereffening-verdeling die met de Wet van 13 augustus 2011 aan een grondige wijziging werd onderworpen. Het opzet van deze Masterproef bestaat erin om via artikelsgewijze bespreking de bestaande pijnpunten van de wet in kaart te brengen. Gezien slechts in een aantal artikelen van deze wet lacunes begrepen zijn, heb ik mij beperkt tot een gefragmenteerde behandeling van een fractie van artikelen waaromtrent nog lacunes bestaan of waar nog verbeteringen kunnen worden getroffen. Gelet op het gebrek aan praktijkervaring is het soms moeilijk om een eigen beeld te vormen van de mogelijke pijnpunten. Ik heb de beschikbare literatuur als uitgangspunt genomen en heb verschillende standpunten tegen elkaar afgewogen, waarna ik mijn eigen standpunt naar voren heb gebracht. 6 STUDIEDIENST ORDE VAN VLAAMSE BALIES, Wet houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffening-verdeling in een notendop, september 2011, 2. 7 Art. 1210, 1 Ger. W. 8 Ibid. 9 Art Ger. W. 10 Ibid. 11 Art. 1214, 2 Ger. W. 12 STUDIEDIENST ORDE VAN VLAAMSE BALIES, Wet houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffening-verdeling in een notendop, september 2011, 1. 2

12 DEEL1. Knelpunten in verband met de taak van de notaris-vereffenaar Hoofdstuk 1. Hoofdstuk 1. Provisionering van de notaris-vereffenaar Afdeling 1. Wettekst Art. 1210, 5 Ger. W. : Onverminderd de bepalingen van het eerste boek van het vierde deel en tenzij de rechtbank anders beslist, staan de partijen in gelijke mate in voor de provisionering van de notaris-vereffenaar. Afdeling 2. Bespreking 4. Volgens dit artikel staan de partijen in gelijke mate in voor de provisionering van de notaris-vereffenaar. Van deze regel wordt afgeweken, wanneer de rechter anders beslist of de partijen anders overeenkomen en wanneer de bepalingen inzake rechtsbijstand gelden De vraag stelt zich wat dient te worden verstaan onder het in gelijke mate instaan van de partijen. CASMAN leidt uit de parlementaire voorbereiding 14 af dat hieronder dient te worden begrepen dat iedere partij voor een gelijk deel dient in te staan en derhalve evenveel provisie betaalt, ongeacht het breukdeel waarvoor deze partij in de boedel gerechtigd is. 15 Zo delen ook MOSSELMANS en DECLERCK diezelfde mening. 16 Volgens RENS daarentegen dient hieronder begrepen te worden dat iedere partij in de provisie dient bij te dragen in verhouding tot het aandeel van elkeen in de onverdeelde massa. 17 Deze visie kan m.i. niet bijgetreden worden en is bovendien in strijd met de parlementaire werkzaamheden. 18 In de toelichting bij het wetsvoorstel wordt immers het volgende aangehaald : Artikel 1210, 5 Ger. W. bepaalt dat, tenzij de rechter anders beslist, bijvoorbeeld door rekening te houden met de gerechtigdheden van de partijen in de te verdelen onverdeeldheid, de partijen in gelijke mate voor de provisie van de notaris-vereffenaar instaan S. DEVOS, De kalender of de instaatstelling in de procedure van de gerechtelijke vereffening-verdeling en de gewijzigde regels inzake de devolutieve werking van het hoger beroep in het kader van deze procedure in X, Rechtskroniek voor het Notariaat, deel 20, Brugge, Die Keure, 2012, Wetsvoorstel (C. DEFRAIGNE et al.) houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffeningverdeling, Parl.St. Senaat , nr /1, H. CASMAN, De gerechtelijke vereffening-verdeling onder de nieuwe wet nieuwe handleiding voor de notaris-vereffenaar, Not. Fisc. M. 2012, afl. 3, S. MOSSELMANS en C. DECLERCK, Een nieuw draaiboek tot gerechtelijke vereffening-verdeling in het licht van de Wet van 13 augustus 2011, in H. CASMAN en C. DECLERCK (eds.), De hervorming van de gerechtelijke vereffening en verdeling, Antwerpen, Intersentia, 2012,(1-27) J.-L. RENS, De nieuwe wet op de gerechtelijke verdeling, T.Not. 2012, afl. 2, Zie ook : J. SOUTAER en K. RUYSEN, De nieuwe procedure gerechtelijke vereffening-verdeling : synopsis, Nieuw Notarieel Kwartaalschrift 2012, afl. 2, Wetsvoorstel (C. DEFRAIGNE et al.) houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffeningverdeling, Parl.St. Senaat , nr /1, 24. 3

13 6. CASMAN hoopt dat de rechtspraak aan deze regel zal tegemoetkomen door een precedent te stellen dat de partijen slechts voor deze provisie dienen in te staan naar evenredigheid van het breukdeel waarvoor deze partijen in de boedel gerechtigd zijn. 20 Ik sluit mij aan bij deze laatste bewering van CASMAN, daar het niet billijk is dat een partij een provisie dient te betalen die de grootte van zijn aandeel in de boedel overstijgt. 7. Daarenboven is het niet duidelijk of de notaris verplicht is zijn werkzaamheden aan te vatten, indien een (afdoende) provisie ontbreekt. 21 Volgens bepaalde rechtsleer staat het buiten discussie dat de notaris gerechtigd is een provisie te vragen vooraleer hij zijn ambt verleent, van zodra hij verzocht wordt de gerechtelijke verdeling te starten. 22 Volgens VAN OOSTERWIJCK 23 en het KB van 9 maart 2003 betreffende de notariële boekhouding is dit zelfs een verplichting. Volgens PUELINCKX-COENE, VERSTRAETE e.a 24 dient de notaris de provisie in zijn geheel te vorderen van de partij die de uitvoering van de gerechtelijke opdracht vordert, indien één of meer partijen weigeren de provisie te betalen. Voorwaarde is dan wel dat deze betaling vervolgens verrekend wordt in de staat van vereffening, in verhouding tot het aandeel van ieder in de massa. 25 De kosten van de gerechtelijke vereffening-verdeling zijn immers een last van de massa en dient door de deelgenoten te worden betaald. 8. Aangaande de vraag of de notaris zijn ambt kan weigeren bij gebreke van (afdoende) provisionering, stelde het Hof van Cassatie in een arrest van 24 oktober 2002 het volgende : Geen enkele wettelijke bepaling laat de notaris toe zijn ambt te weigeren indien hij geen provisie heeft ontvangen. De reglementaire bepalingen van het notariaat die de notaris verplichten om een provisie te eisen voor de akten die hij verlijdt, verlenen de notaris niet het recht om dit tegenover derden in te roepen; deze reglementaire bepalingen binden derden 20 H. CASMAN, De gerechtelijke vereffening-verdeling onder de nieuwe wet nieuwe handleiding voor de notaris-vereffenaar, Not. Fisc. M. 2012, afl. 3, P. VAN DEN EYNDE, J.-F. PARISIS, P. DE PAGE en J.-F. TAYMANS, Le partage judiciaire. Quelques questions pratiques, Rev.not.b. 1991, J. VERSTRAETE en P. HOFSTRÖSSLER, De vernieuwde procedure inzake gerechtelijke verdeling, Brugge, Die Keure, 2012, 52; A. VANDERHAEGHEN, Gerechtelijke procedure tot vereffening-verdeling, NJW 2011, 640. Deze auteur stelt : Hoewel de verplichting tot provisionering niet expressis verbis in de wet is opgenomen, impliceert de vermelding van de bijdrageplicht wel de provisionering van de notaris-vereffenaar bij de aanstelling. ; C. DE WULF, J. BAEL en S. DEVOS, Notarieel familierecht en familiaal vermogensrecht. Het opstellen van notariële akten, Mechelen, Kluwer, 2011, 1232, nr. 1583; C. DE BUSSCHERE, Het wettelijk ereloon van de notaris-vereffenaar bij gerechtelijke verdeling : Wordt artikel 17, 54., 3 van het tariefbesluit eenvormig uitgelegd en toegepast?, TBBR 2012, afl. 9, G. VAN OOSTERWIJCK, Notariële inrichting en deontologie, Notariële actualiteit 1992, afl. 4, M. PUELINCKX-COENE, J. VERSTRAETE, N. GEELHAND, I. VERHAERT m.m.v. R. BARBAIX, Overzicht van rechtspraak, Erfenissen ( ), TPR 2005, 647, nr J. FACQ en J. VERSTRAETE, De procedure van de gerechtelijke verdeling in W. PINTENS (ed.), De vereffening van de nalatenschap, Antwerpen, Intersentia, 2007,

14 immers niet. Bovendien mag het recht om een provisie te vragen niet verward worden met het recht om te weigeren een rechterlijke opdracht te vervullen 26. CASMAN meent dat er met de nieuwe wet van 13 augustus 2001 geen duidelijke regeling werd getroffen omtrent dit twistpunt en veronderstelde dat de stelling van het Hof van Cassatie bleef gelden. 9. VERSTRAETE en HOFSTRÖSSLER daarentegen zijn van oordeel dat dit precedent van het Hof van Cassatie zijn bestaansreden verloor met het uitdrukkelijk opnemen in de nieuwe wet van een provisieregeling. 27 Zij rechtvaardigden hun standpunt door te verwijzen naar het vastleggen in de Wet van 13 augustus 2011 van de plicht om een provisie te betalen, die in het aanstellingsvonnis kan worden uiteengezet. 28 Volgens deze auteurs behoort het bovendien tot het wezen van een provisie, dat ze vooraf betaald wordt. Indient dit niet het geval is, is een schending van de wet voorhanden. 29 Ook RENS stelt dat de notaris-vereffenaar zijn ambt mag weigeren in het kader van een gerechtelijke vereffening-verdeling, indien hij geen redelijke provisie ontving, tenzij de rechtbank van oordeel is dat geen provisie mag gevraagd worden. 30 Een bepaalde strekking in de rechtsleer leidt uit het Reglement van 9 maart 2003 van de Nationale Kamer van notarissen voor de organisatie van de notariële boekhouding af dat de notaris-vereffenaar zijn ambt mag weigeren, indien een afdoende provisie ontbreekt. 31 Dit reglement stipuleert in art. 10 dat de notaris geprovisioneerd dient te worden vooraleer hij zijn ambt verleent. Zij menen bovendien een argument te vinden in art. 19, tweede lid, 4 van de Deontologische Code van het notariaat om voorgaande stelling te staven Volgens de meeste auteurs komt het de notaris evenwel niet toe zijn ambt te weigeren, indien hij geen provisie inzake vereffening-verdeling ontving. 33 Ook ik sluit mij hierbij aan. Zij halen aan dat de verplichting een provisie te vragen, opgenomen in voornoemd Reglement 26 H. CASMAN, De gerechtelijke vereffening-verdeling onder de nieuwe wet nieuwe handleiding voor de notaris-vereffenaar, Antwerpen, Kluwer, Not. Fisc. M. 2012, afl. 3, J. VERSTRAETE en P. HOFSTRÖSSLER, De vernieuwde procedure inzake gerechtelijke verdeling, Brugge, Die Keure, 2012, J. VERSTRAETE en P. HOFSTRÖSSLER, De vernieuwde procedure inzake gerechtelijke verdeling, Brugge, Die Keure, 2012, Ibid. 30 J.-.L. RENS, De nieuwe wet op de gerechtelijke verdeling, T.Not. 2012, afl. 2, C. ENGELS, Procesrecht in verband met het notariaat, Brugge, Die Keure, 2010, Dit artikel bepaalt dat het de notaris in het bijzonder verboden is akten te verlijden zonder geprovisioneerd te zijn 33 M. DE CLERCQ, Actuele ontwikkelingen inzake ambtsweigering, Mechelen, Kluwer Uitgevers, Not. Fisc. M. 2004, 250; G. VAN OOSTERWIJCK, Notariële inrichting en deontologie, Notariële actualiteit 1992, afl. 4,11; J. FACQ en J. VERSTRAETE, De procedure van de gerechtelijke verdeling in W. PINTENS (ed.), De vereffening van de nalatenschap, Antwerpen, Intersentia, 2007, 189; A. VANDERHAEGHEN, Gerechtelijke procedure tot vereffening-verdeling. Hervorming, NJW 2011, afl. 250, 22. 5

15 van 9 maart 2003 betreffende de notariële boekhouding, niet geldt, als de notaris als gerechtelijk mandataris handelt. 34 Gezien de opdracht van de notaris om een gerechtelijke vereffening-verdeling te verrichten kan beschouwd worden als het vervullen van een gerechtelijk mandaat, is de notaris ertoe gehouden zijn ambt te verlenen, zelfs indien enige provisie ontbreekt, net omdat zijn ambt is ingegeven door een gerechtelijke opdracht. 35 De notaris kan zijn toevlucht nemen tot een aantal andere middelen teneinde de provisie toch (deels) in te vorderen. Zo kan de notaris volgens DECLERCK de rechter aanspreken, die hem heeft aangesteld, om het bedrag van de provisie, de tot provisie gehouden partijen en de termijn voor betaling van de provisie in een tussentijds proces-verbaal te bepalen Op basis van de verschillende argumenten hierboven vernoemd, kan mijn inziens besloten worden dat het de notaris niet toekomt zijn ambt te weigeren bij het vervullen van een gerechtelijk mandaat, indien een (afdoende) provisie ontbreekt. Hoofdstuk 2. Algemene bevinding inzake het territorialiteitsprincipe Afdeling 1. Wettekst Art. 1210, 4 Ger. W. : Indien de notaris-vereffenaar in het kader van de bevolen verdeling dient op te treden buiten zijn ambtsgebied, wijst hij voor deze verrichtingen een territoriaal bevoegde notaris aan. 1210, 2, lid 2 Ger. W. : In afwijking van de artikelen 5 en 6,1 van de wet van 16 maart 1803 op het notarisambt treden beide notarissen-vereffenaars gezamenlijk op in de ambtsgebieden van elk van hen. Afdeling 2. Bespreking 12. De notaris is in beginsel enkel territoriaal bevoegd binnen zijn ambtsgebied. De enige mogelijkheid waarin de notaris buiten zijn ambtsgebied kan optreden is te vinden in artikel 5 2 van de wet van 16 maart 1803 tot regeling van het notarisambt. Dit artikel bepaalt dat het de notaris toekomt buiten zijn ambtsgebied op te treden indien de partijen enkel door persoonlijke verschijning kunnen optreden in de akte en zij in de akte de verklaring afleggen 34 A. VANDERHAEGHEN, Gerechtelijke procedure tot vereffening-verdeling. Hervorming, NJW 2011, afl. 250, Ibid. 36 C. DECLERCK, Draaiboek van een vereffening-verdeling, in PINTENS, W. en DU MONGH, J., (eds.), Familiaal vermogensrecht, Themis ,Brugge, Die Keure, 2004, 13; J. DEMBLON, Les honoraires in Rép.not., t. XI, 1 VIII, Brussel, Larcier, 1988, losbladig, nr

16 dat zij fysiek niet in staat zijn zich te verplaatsen naar het kantoor van de instrumenterende notaris. In het kader van de nieuwe wet van 13 augustus 2011 komt het de aangestelde notaris-vereffenaar wel toe om een territoriaal bevoegde notaris-vereffenaar aan te duiden, wanneer een verrichting in het kader van de verdeling moet plaatsvinden buiten zijn ambtsgebied. 37 Door hem de mogelijkheid te bieden zijn bevoegdheid zelf te delegeren zonder de omweg via de rechtbank te moeten maken, wordt de taak van de notaris-vereffenaar niet uitgebreid, doch wordt een snellere weg aangeboden om een territoriaal bevoegde notarisvereffenaar aan te stellen. Op die manier is er immers geen uitdrukkelijke beslissing meer vereist van de rechtbank waarbij een territoriaal bevoegde notaris wordt aangeduid. 13. Door de invoering van art. 1210, 2, lid 2 Ger. W., waarbij afgeweken wordt van voornoemd territorialiteitsprincipe, wordt de bevoegdheid van de notaris-vereffenaars in zekere mate uitgebreid, wanneer uitzonderlijk wordt beslist tot aanstelling van twee notarissen-vereffenaars. In dat geval treden beide notarissen-vereffenaars gezamenlijk op in de ambtsgebieden van elk van hen. VANDERHAEGHEN stelt voor deze enige en weinig samenhangende regeling in het kader van de uitbreiding van de bevoegdheid van de notaris te vervangen door een algemene bevoegdheidsuitbreiding. 38 In lijn met deze auteur meen ik dat het aanbeveling verdient om de notaris nationaal bevoegd te maken voor zover het handelingen betreft in het kader van een vereffening-verdeling, zodat de notaris-vereffenaar niet langer beperkt is tot het stellen van handelingen binnen zijn arrondissement. 39 Op die wijze hoeft de notaris zijn bevoegdheid niet meer te delegeren aan een andere notaris die plots bij de vereffening-verdeling wordt betrokken en die zich bovendien nog moet inwerken in het dossier Ook PINTENS is van oordeel dat de principiële bevoegdheidsbeperking van de notaris tot zijn arrondissement niet meer afgestemd is op de huidige samenleving en pleit voor een uitbreiding van de bevoegdheid van de notaris tot de landsgrenzen van het Belgisch grondgebied. 41 SOUTAER en RUYSEN nemen dezelfde stelling in Art. 1210, 4 Ger. W. 38 A. VANDERHAEGHEN, Gerechtelijke procedure tot vereffening-verdeling, HUWV 53, 2 maart 2012, A. VANDERHAEGHEN, Gerechtelijke procedure tot vereffening-verdeling, HUWV 53, 2 maart 2012, Ibid. 41 Verslag over het wetsvoorstel (BOUSETTA et al.) houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffening-verdeling, Parl.St. Senaat , nr /6., 23. (hoorzitting PINTENS) 42 J. SOUTAER en K. RUYSEN, De nieuwe procedure gerechtelijke vereffening-verdeling : synopsis, Nieuw Notarieel Kwartaalschrift 2012, afl. 2, 7. 7

17 DEEL2. Knelpunten in verband met de aanstelling en de vervanging van de notaris-vereffenaar(s) Hoofdstuk 1. Afdeling 1. De aanstelling van twee notarissen-vereffenaars Wettekst Art. 1210, 1 Ger. W. : Indien de rechtbank de verdeling beveelt, verwijst zij de partijen naar de notaris-vereffenaar over wie de partijen het eens zijn, of, op een met redenen omkleed verzoek van de partijen, naar twee notarissen-vereffenaars waarvan zij gezamenlijk de aanstelling vragen. Indien de partijen niet tot een akkoord komen of indien de rechtbank oordeelt dat de aanstelling van twee notarissen-vereffenaars niet gerechtvaardigd is, verwijst zij de partijen naar een andere notaris-vereffenaar die zij aanwijst. Afdeling 2. Bespreking 15. Partijen kunnen bij een met redenen omkleed verzoek gezamenlijk vragen om twee notarissen-vereffenaars aan te stellen, indien de rechtbank de verdeling beveelt. Indien de rechter overtuigd is dat deze aanstelling verantwoord is, dan zal hij overgaan tot de aanstelling van deze twee notarissen-vereffenaars die gezamenlijk zullen moeten handelen. 16. Enerzijds stelt zich de vraag hoe dat samen optreden dient geïnterpreteerd te worden en derhalve hoe de notarissen die taakverdeling zullen doorvoeren. Volgens de parlementaire voorbereiding maken partijen dat zelf uit, maar ze moeten wel samen handelen als waren ze één. 43 Volgens PINTENS betekent het dat zij het eens moeten zijn over de inhoud van de vereffening-verdeling en steeds gezamenlijke beslissingen moeten nemen. 44 De samenwerking impliceert dat zij ten minste een vergelijk moeten treffen over de staat van vereffening. 45 CASMAN is van oordeel dat, mocht dat betekenen dat beide notarissen dan ook niet alleen alle processen-verbaal en de staat van vereffening samen moeten ondertekenen, maar ook alle brieven die naar partijen in uitvoering van hun opdracht worden verzonden, dat de wetgever zijn doel is voorbijgeschoten. 46 Het is immers duidelijk dat deze interpretatie onvermijdelijk tot gevolg zal hebben dat de procedure zal worden vertraagd. Ook DECLERCK en MOSSELMANS zijn van mening dat het niet vanzelfsprekend is dat notarissen steeds 43 Wetsvoorstel (C. DEFRAIGNE et al.) houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffeningverdeling, Parl.St. Senaat , nr /1, Verslag over het wetsvoorstel (BOUSETTA et al.) houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffening-verdeling, Parl.St. Senaat , nr /6., 22. (hoorzitting PINTENS) 45 J. SOUTAER en K. RUYSEN, De nieuwe procedure gerechtelijke vereffening-verdeling : synopsis, Nieuw Notarieel Kwartaalschrift 2012, afl. 2, H. CASMAN, De gerechtelijke vereffening-verdeling onder de nieuwe wet nieuwe handleiding voor de notaris-vereffenaar, Not. Fisc. M. 2012, afl. 3, 71. 8

18 gezamenlijk beslissingen moeten nemen. 47 DECLERCK geeft aan dat de aanstelling van twee notarissen-vereffenaars niet bijdraagt tot een efficiënte afwikkeling van de procedure van gerechtelijke vereffening-verdeling. 48 De RAAD VAN STATE treedt MOSSELMANS en DECLERCK bij in hun bewering dat het gezamenlijk moeten handelen een moeilijk te vervullen opdracht is. 49 Zij meende dat het de voorkeur zou verdienen om de voorheen geldende praktijk te bevestigen, in die zin dat de tweede notaris-vereffenaar de mogelijkheid heeft om een nota met opmerkingen dan wel een tegenontwerp van staat van vereffening en verdeling aan het proces-verbaal van beweringen en zwarigheden toe te voegen. 50 Volgens RENS werd dit advies ten onrechte ter zijde geschoven. 51 Hij haalt aan dat de rechter er baat bij kan hebben de twee visies van de notarissen-vereffenaars te kennen in het vormen van een goede oplossing, wanneer deze laatste het op bepaalde punten niet eens zijn. 52 RENS adviseert de tweede notaris-vereffenaar om hoe dan ook een nota aan de staat van vereffening toe te voegen met zijn persoonlijke bevindingen. 53 CASMAN stelt voor het gezamenlijk optreden voor wat de briefwisseling beperkt, te beperken tot de eis dat de notaris-minuuthouder de brieven ondertekent, mede namens de tweede notaris, voor zover de eerste notaris erover waakt het akkoord hierover van de andere notaris te hebben ontvangen. 54 VANDERHAEGHEN 55, PINTENS 56, SOUTAER EN RUYSEN 57 pleitten voor de aanstelling van slechts één notaris-vereffenaar en waren er geenszins voorstander van om de mogelijkheid tot aanstelling van twee notarissen-vereffenaars wettelijk vast te leggen. Naar het oordeel van PINTENS zal de samenwerking tussen deze twee notarissen-vereffenaars niet gemakkelijk verlopen, en zal deze zelfs mogelijk uitmonden in een vervanging van de notarissenvereffenaars krachtens art. 1220, 3 Ger. W., op verzoek van de meest gerede partij, wat een 47 S. MOSSELMANS en C. DECLERCK, Een nieuw draaiboek tot gerechtelijke vereffening-verdeling in het licht van de Wet van 13 augustus 2011, in H. CASMAN en C. DECLERCK (eds.), De hervorming van de gerechtelijke vereffening en verdeling, Antwerpen, Intersentia, 2012,(1-27) C. DECLERCK, Op naar een daadwerkelijke hervorming van de gerechtelijke vereffeningsprocedure, Notariaat 2011, afl. 8, Adv.RvS /2 bij het wetsvoorstel houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffeningverdeling (C. DEFRAIGNE et al.), Parl.St., Senaat , nr.5-405/2, C. DECLERCK, Op naar een daadwerkelijke hervorming van de gerechtelijke vereffeningsprocedure, Notariaat 2011, afl. 8, J.-.L. RENS, De nieuwe wet op de gerechtelijke verdeling, T.Not. 2012, afl. 2, Ibid. 53 J.-.L. RENS, De nieuwe wet op de gerechtelijke verdeling, T.Not. 2012, afl. 2, H. CASMAN, De gerechtelijke vereffening-verdeling onder de nieuwe wet nieuwe handleiding voor de notaris-vereffenaar, Not. Fisc. M. 2012, afl. 3, A. VANDERHAEGHEN, Gerechtelijke procedure tot vereffening-verdeling, HUWV 53, 2 maart 2012, Verslag over het wetsvoorstel (BOUSETTA et al.) houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffening-verdeling, Parl.St. Senaat , nr /6., J. SOUTAER en K. RUYSEN, De nieuwe procedure gerechtelijke vereffening-verdeling : synopsis, Nieuw Notarieel Kwartaalschrift 2012, afl. 2, 4. 9

19 vertraging van de procedure met zich meebrengt. 58 Volgens VANDERHAEGHEN dient deze bepaling beter achterwege te worden gelaten, teneinde de onpartijdigheid van de notaris te versterken en de procedure te versnellen. 59 SOUTAER en RUYSEN hebben daarenboven twijfels over de meerwaarde van de tweede notaris, in die zin dat ze het mogelijk achten dat de tweede notaris zich ertoe beperkt de staat mee te tekenen die de eerst aangestelde notaris heeft opgesteld, zonder enige actieve inbreng in het dossier. 60 De onzekerheid over de meerwaarde van de tweede notaris-vereffenaar en de mogelijke vertraging die de aanstelling van twee notarissen-vereffenaars tot gevolg heeft, brengen mij ertoe te besluiten dat de invoering van deze uitzondering op het principe van de aanstelling van één notaris overbodig was. Hoofdstuk 2. Het bevelen van een afzonderlijke verdeling voor buitenlandse goederen Afdeling 1. Wettekst Art. 1208, 4 Ger. W. : Op verzoek van een van de partijen kan de rechtbank, bij een met redenen omklede beslissing, de afzonderlijke verdeling bevelen voor de in het buitenland gelegen goederen die ze aanwijst. Ze houdt rekening met de aard en de ligging van die goederen. De termijnen bedoeld in de artikelen 1214, 2, en 1218 zijn in dit geval niet van toepassing op de afzonderlijke verdeling. De rechtbank kan, indien dit verzoek overeenkomstig artikel 1216 bij haar aanhangig wordt gemaakt door de notaris-vereffenaar, in dezelfde zin bevelen in de loop van de procedure. Afdeling 2. Bespreking 17. Wanneer in de onverdeeldheid ook goederen begrepen zijn die in het buitenland gelegen zijn, dan kan dit soms een verlammende werking hebben op de verdeling, gezien het principe van de ondeelbaarheid van de te verdelen massa geldt. 61 In een aantal gevallen kan afgeweken worden van het principiële onsplitsbaar karakter van verdeling. Zo wordt in dit artikel bepaald dat de rechtbank kan bevelen dat bepaalde in het buitenland gelegen goederen niet het 58 Verslag over het wetsvoorstel (BOUSETTA et al.) houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffening-verdeling, Parl.St. Senaat , nr /6., A. VANDERHAEGHEN, Gerechtelijke procedure tot vereffening-verdeling, HUWV 53, 2 maart 2012, J. SOUTAER en K. RUYSEN, De nieuwe procedure gerechtelijke vereffening-verdeling : synopsis, Nieuw Notarieel Kwartaalschrift 2012, afl. 2, P. DE PAGE en I. DE STEFANI, Nouvelle procédure judiciaire de liquidation et partage La procédure en detail in X, Liquidation et partage. Commentaire pratique, IIbis IIbis , 2012,

20 voorwerp uitmaken van de verdeling die zij beveelt teneinde de voltrekking van de verdeling binnen een zo kort mogelijke termijn mogelijk te maken HOFSTRÖSSLER wijst erop dat het aangewezen is de afzonderlijke verdeling te bevelen wanneer een buitenlandse rechter exclusief bevoegd is om te oordelen of een vermogensbestanddeel dat in dat land is gelegen wel van de onverdeeldheid afhangt en die beslissing jarenlang op zich zou kunnen laten wachten. 63 Met dit artikel wilde men voorkomen dat onvolkomenheden of verwikkelingen die in het buitenland bestaan of worden vermoed, de gehele vereffening-verdeling in België zouden hypothekeren. 64 Wil men de afzonderlijke verdeling bekomen, dan dient rekening te worden gehouden met een aantal beperkingen. Zo is het enkel toegelaten om de verdeling op te splitsen in twee (of meer) afzonderlijke verdelingen. Daarenboven moet het gaan om onverdeelde goederen die zich in het buitenland bevinden Het verzoek tot afzonderlijke verdeling kan in de pre-notariële fase door één van de partijen gericht worden tot de rechtbank. In de notariële fase komt deze mogelijkheid enkel toe aan de notaris, dit om te vermijden dat partijen naar dit medium zouden teruggrijpen teneinde de procedure te doen vertragen De nieuwe wet bepaalt dat deze mogelijk voorbehouden is voor goederen, zodat kan aangenomen worden dat zowel roerende als onroerende goederen in aanmerking kunnen komen om het voorwerp uit te maken van een afzonderlijke verdeling. 67 Hierdoor wordt de stelling verlaten, geponeerd in een arrest van het Hof van Cassatie van 31 december 1968, dat deze mogelijkheid tot afzonderlijke verdeling beperkt is tot de onroerende goederen gelegen 62 C. DECLERCK, Op naar een daadwerkelijke hervorming van de gerechtelijke vereffeningsprocedure!, Nieuwsbrief Notariaat 2011, afl. 8, 2; A. VANDERHAEGHEN, Gerechtelijke vereffening-verdeling ondergaat metamorfose, Juristenkrant 2011, afl. 234, P. HOFSTRÖSSLER, De gewijzigde rol van de rechter, de notaris en de advocaat, in H. CASMAN en C. DECLERCK (eds.), De hervorming van de gerechtelijke vereffening en verdeling, Antwerpen, Intersentia, 2012, J. VERSTRAETE en P. HOFSTRÖSSLER, De vernieuwde procedure inzake gerechtelijke verdeling, Brugge, Die Keure, 2012, Verslag over het wetsvoorstel (BOUSETTA et al.) houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffening-verdeling, Parl.St. Senaat , nr /6., P. HOFSTRÖSSLER, De krachtlijnen van de nieuwe procedure : een nieuw draaiboek. De gewijzigde rol van rechter en advocaat, Vormingsnamiddag N.R., Brussel 8 februari 2012, 52; J. VERSTRAETE,. Incidents de parcours : Nieuwigheden inzake de boedelbeschrijving, deelakkoorden en tussengeschillen in X, Rechtskroniek voor het Notariaat, deel 20, Brugge, Die Keure, 2012, J. SOUTAER en K. RUYSEN, De nieuwe procedure gerechtelijke vereffening-verdeling : synopsis, Nieuw Notarieel Kwartaalschrift 2012, afl. 2, 4. 11

21 in het buitenland. 68 Er zou verwarring kunnen ontstaan omtrent de gelding van dit Cassatiearrest gezien in de toelichting van het wetsvoorstel uitdrukkelijk werd verwezen naar dit arrest. Men mag hier geenszins uit afleiden dat ook de nieuwe wetsbepaling beperkt is tot de draagwijdte van dit arrest en aldus tot de onroerende goederen. 69 VANDERHAEGHEN meent dat, indien de uitzondering op het beginsel van het ondeelbaar karakter van de verdeling beperkt wordt tot onroerende goederen, dit blijvende problemen zou geven met betrekking tot de kwalificatie (bv. een handelszaak). 70 De wetgever heeft hiermee beoogd de afzonderlijke verdeling mogelijk te maken voor alle onverdeeldheden, teneinde tegemoet te komen aan de doelstelling om de vereffeningsprocedure sneller te laten verlopen. Weliswaar werd in dit arrest voor het eerst de stelling verlaten dat de verdeling in elk geval onsplitsbaar moet zijn en werd een welomschreven uitzondering toegelaten. 71 In het opzicht van de stelling van het Hof van Cassatie dat een uitzondering op het beginsel van het ondeelbaar karakter van de verdeling is toegelaten, behoudt het arrest wel zijn draagwijdte Volgens CASMAN zou deze mogelijkheid tot afzonderlijke verdeling niet mogen beperkt worden tot het geval waarin de onverdeeldheid goederen in het buitenland omvat. Zij steunt zich hierbij op het feit dat de argumenten, aangegeven in de parlementaire voorbereiding, die een dergelijke opsplitsing ondersteunen niet voldoende overtuigend zijn. De parlementaire voorbereiding rechtvaardigt dit artikel door te verwijzen naar de moeilijkheden van praktische en juridische aard die kunnen ontstaan indien bepaalde goederen die van de onverdeeldheid afhangen zich in het buitenland bevinden, dewelke een blokkering van de procesgang met zich kan meebrengen. 73 Deze auteur stelt zich de vraag waarom een afzonderlijke verdeling niet bevolen kan worden met betrekking tot goederen die in België gelegen zijn, als de moeilijkheden zich situeren rond de aard van die goederen. 74 Dit leidt zij af uit het feite dat dit artikel bepaalt dat de rechter zich bij zijn beslissing moet laten leiden door de aard en de 68 Cass. 31 december 1968, Pas. 1969, I, Adv.RvS /2 bij het wetsvoorstel houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffeningverdeling (C. DEFRAIGNE et al.), Parl.St., Senaat , nr.5-405/2, A. VANDERHAEGHEN, Gerechtelijke procedure tot vereffening-verdeling, HUWV 53, 2 maart 2012, Wetsvoorstel (C. DEFRAIGNE et al.) houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffeningverdeling, Parl.St. Senaat , nr /1, Ibid. 73 Ibid. 74 H. CASMAN, Schatting van de goederen, verdeling in natura en kavelvorming, in H. CASMAN en C. DECLERCK (eds.), De hervorming van de gerechtelijke vereffening en verdeling, Antwerpen, Intersentia, 2012,

22 ligging van de buitenlandse goederen. 75 Als een buitenlands goed niet omwille van haar ligging, maar omwille van haar aard van de verdeling wordt afgezonderd, dan ziet CASMAN niet in, waarom de aard geen rechtvaardiging kan vormen om binnenlandse goederen van de verdeling uit te sluiten. Mijns inziens zou dit de procedure niet altijd ten goede komen, gezien er ook een afweging zal moeten gemaakt worden of de aard van goederen al dan niet de afzonderlijke verdeling van de binnenlandse goederen rechtvaardigt. Deze afweging op zich kan al heel wat tijd vergen, zodanig dat het mij niet wenselijk lijkt om ook voor wat de binnenlandse goederen betreft een afwijkingsmogelijkheid te voorzien in het kader van de ondeelbaarheid van de te verdelen massa. 22. Van de rechter wordt verwacht dat hij zeer oplettend is bij het beoordelen van opportuniteit van de afzonderlijke verdeling. De goederen die van de vereffening in België worden uitgesloten, zullen aan een afzonderlijke verdeling onderworpen worden. Ofwel wordt beslist dat de Belgische rechter zich niet met die goederen zal inlaten, in welk geval de partijen daaromtrent een vergelijk moeten treffen, dan wel zich tot de rechter van het land waar de goederen gelegen zijn, moeten wenden, waar de zaak wordt afgehandeld volgens de aldaar geldende procedureregelen. 76 Mogelijks is het buitenlands recht discriminatoir of is er kans dat de rechten van een partij niet volledig kunnen worden gewaarborgd, wat een ongelijke behandeling met zich meebrengt. 77 Zo bestaat de kans dat de verdeling in het buitenland niet voldoet aan de regels inzake de gelijkheid van mannen en vrouwen. Naar mijn mening mag de beslissing om in het buitenland gelegen goederen uit de verdeling te sluiten er dan ook niet toe leiden dat de partijen bij de verdeling onderworpen worden aan een stelsel dat steunt op een verschillende behandeling van mannen en vrouwen. Mijns inziens komt het de rechter toe hier oog voor te hebben teneinde te vermijden dat de afzonderlijke verdeling tot een nieuwe onbillijkheid zou leiden. Volgens SOUTAER en RUYSEN verhindert het facultatief karakter van de afzonderlijke verdeling dat er sprake kan zijn van benadeling. 78 Bovendien zal 75 H. CASMAN, Schatting van de goederen, verdeling in natura en kavelvorming, in H. CASMAN en C. DECLERCK (eds.), De hervorming van de gerechtelijke vereffening en verdeling, Antwerpen, Intersentia, 2012, P. HOFSTRÖSSLER, De gewijzigde rol van de rechter, de notaris en de advocaat, in H. CASMAN en C. DECLERCK (eds.), De hervorming van de gerechtelijke vereffening en verdeling, Antwerpen, Intersentia, 2012, A. VANDERHAEGHEN, Gerechtelijke procedure tot vereffening-verdeling, HUWV 53, 2 maart 2012, 15; J. VERSTRAETE en P. HOFSTRÖSSLER, De vernieuwde procedure inzake gerechtelijke verdeling, Brugge, Die Keure, 2012, SOUTAER, J. en RUYSEN, K., De nieuwe procedure gerechtelijke vereffening-verdeling : synopsis, Nieuw Notarieel Kwartaalschrift 2012, afl. 2, 5. 13

23 krachtens art. 21 WIPR een buitenlandse beslissing in België niet kunnen worden ten uitvoer gelegd worden, indien deze strijdig is met de openbare orde. 23. Volgens DEVOS 79 en VERSTRAETE 80 kan een dergelijke afzonderlijke verdeling van de in het buitenland gelegen goederen onoverkomelijke problemen veroorzaken op civielrechtelijk vlak. Een belangrijk complicatie kadert in het samenstellen van de fictieve massa, waarin krachtens art. 922 B.W. alle goederen moeten begrepen worden die bij het overlijden van de schenker of erflater aanwezig waren alsook alle schenkingen, volgens hun staat ten tijde van de schenking. Deze bewerking wordt uitgevoerd om na te gaan of het beschikbaar deel is overschreden en inkorting derhalve mogelijk is. Een voorbeeld maakt deze probleemstelling duidelijk : We gaan uit van het geval waar de erflater een schenking onder de levenden heeft gedaan aan een derde. Het is mogelijk dat het beschikbaar deel niet overschreden wordt en de begiftigde de schenking mag behouden, indien de in het buitenland gelegen goederen in de fictieve massa worden opgenomen, terwijl een inkorting zich wel opdringt wanneer men enkel rekening houdt met de in België gelegen goederen. 81 Het Burgerlijk Wetboek laat niet toe om de in het buitenland gelegen goederen buiten deze fictieve massa te houden. Deze probleemstelling kan niet eenvoudig weggewerkt worden door de in het buitenland gelegen goederen buiten de fictieve massa te houden, daar er dan geraakt wordt aan de civielrechtelijke aanspraken en er heel wat zaken onopgelost blijven. Een zelfde probleemstelling rijst met betrekking tot de vraag of de verdeling in natura al dan niet mogelijk is. Het antwoord op deze vraag kan verschillend zijn naargelang de in het buitenland gelegen goederen al dan niet in de verdeling begrepen worden. 82 Hoofdstuk 3. De vervanging van twee notarissen-vereffenaars Afdeling 1. Wettekst Art. 1220, 3 Ger. W. : Een verzoek tot vervanging kan worden gedaan wanneer, in geval van de aanstelling van twee notarissen-vereffenaars, dezen niet gezamenlijk kunnen handelen. In dit geval stelt de rechtbank, wanneer zij de vervanging van de notarissen-vereffenaars beveelt, een andere notaris-vereffenaar aan 79 S. DEVOS, De kalender of de instaatstelling in de procedure van de gerechtelijke vereffening-verdeling en de gewijzigde regels inzake de devolutieve werking van het hoger beroep in het kader van deze procedure in X, Rechtskroniek voor het Notariaat, deel 20, Brugge, Die Keure, 2012, J. VERSTRAETE en P. HOFSTRÖSSLER, De vernieuwde procedure inzake gerechtelijke verdeling, Brugge, Die Keure, 2012, J. VERSTRAETE en P. HOFSTRÖSSLER, De vernieuwde procedure inzake gerechtelijke verdeling, Brugge, Die Keure, 2012, Ibid. 14

24 Afdeling 2. Bespreking 24. Indien een partij van oordeel is dat de twee aangestelde notarissen-vereffenaars niet gezamenlijk kunnen handelen, dan kan deze de rechtbank verzoeken om tot vervanging van beide notarissen-vereffenaars over te gaan. 83 Indien de rechtbank op dit verzoek ingaat en de vervanging van de notarissen-vereffenaars beveelt, dan stelt zij een andere notaris-vereffenaar aan. 84 Het vervangen van beide notarissen brengt met zich mee dat de procedure wordt vertraagd en dat extra kosten worden teweeg gebracht, doordat de nieuwe notaris zich nog volledig zal moeten inwerken in de zaak. 85 Bovendien is het mogelijk dat de fout slechts aan één van de notarissen-vereffenaars toe te schrijven valt, zodanig dat deze maatregel ook als onbillijk kan beschouwd worden ten aanzien van de notaris-vereffenaar die geen enkele fout kan worden verweten. 86 Mijns inziens verdient het dan ook geen aanbeveling om over te gaan tot aanstelling van twee notarissen-vereffenaars. Hoofdstuk 4. De vervanging van de notaris-vereffenaar Afdeling 1. Wettekst Art Ger. W. : In geval van weigering, verhindering van de notaris-vereffenaar of indien er omstandigheden zijn die gerechtvaardigde twijfel doen ontstaan over zijn onpartijdigheid of onafhankelijkheid, voorziet de rechtbank in zijn vervanging. Afdeling 2. Bespreking 25. Met de invoering van art Ger. W. heeft de Wet van 13 augustus 2011 een einde gemaakt aan de lacune die onder de vroegere wetgeving bestond, m.n. het ontbreken van een procedure tot vervanging van de notaris-vereffenaar. 87 Deze bepaling kadert volledig in de geest van de nieuwe wet De wetgever heeft niet verder verduidelijkt welke omstandigheden rechtvaardigen dat een notaris zijn vervanging vraagt. De notaris-vereffenaar moet ingevolge de algemene regels inzake uitvoering van gerechtelijke opdrachten sowieso nagaan of hij niet persoonlijk 83 Art. 1220, 3, lid 1 Ger. W. 84 Art. 1220, 3, lid 2 Ger.W. 85 J. VERSTRAETE en P. HOFSTRÖSSLER, De vernieuwde procedure inzake gerechtelijke verdeling, Brugge, Die Keure, 2012, J. VERSTRAETE en P. HOFSTRÖSSLER, De vernieuwde procedure inzake gerechtelijke verdeling, Brugge, Die Keure, 2012, C. DECLERCK en S. MOSSELMANS, Vereffening en verdeling in vraag gesteld, Not. Fisc. M. 2012, afl. 6, S. MOSSELMANS en C. DECLERCK, Een nieuw draaiboek tot gerechtelijke vereffening-verdeling in het licht van de Wet van 13 augustus 2011, in H. CASMAN en C. DECLERCK (eds.), De hervorming van de gerechtelijke vereffening en verdeling, Antwerpen, Intersentia, 2012,(1-27)

25 onbevoegd is en of hij in staat is de opdracht onpartijdig en onafhankelijk uit te voeren. 89 De vraag stelt zich of de notaris-vereffenaar nog andere redenen kan aanhalen om zijn vervanging te staven, zoals de tijdelijk verhoogde werkdruk van het kantoor. 90 Het komt toe aan de rechter om te beoordelen of dit argument gerechtvaardigd is, dan wel of de notaris-vereffenaar dit onterecht inroept. 91 Over het algemeen zijn notarissen niet verheugd om een dergelijke opdracht aan te vatten, gezien de tijd die deze opdracht vergt niet in verhouding staat met het ereloon dat hij mag aanrekenen. 27. Ingevolge de kritiek van de RAAD VAN STATE op de toelichting van het wetsvoorstel 92, die door de KONINKLIJKE FEDERATIE VAN HET BELGISCH NOTARIAAT terecht wordt bevonden, dient de rechter zich niet te beperken tot een beoordeling van de onpartijdigheid en onafhankelijkheid op grond van de deontologische regels, maar moet hij overgaan tot een soevereine beoordeling Zowel de notaris-vereffenaar als één of meer partijen kunnen een dergelijk verzoek richten tot de rechtbank, die de notaris-vereffenenaar heeft aangesteld. De vraag stelt zich of partijen er wel goed aan doen om de vervanging van de notaris-vereffenaar te verzoeken. Indien de rechtbank immers van oordeel is dat de aangehaalde argumenten de vervanging niet rechtvaardigen, dan zijn zij genoodzaakt om verder te werken met de notaris-vereffenaar van wie zij de vervanging gevraagd hebben. Het is realistisch te veronderstellen dat een dergelijk verzoek tot vervanging de samenwerking niet bevordert, afgezien van het feit dat de notarissen steeds onafhankelijk dienen op te treden. 94 Bovendien brengt een dergelijk verzoek uitgaande van de partijen, de advocaat van die partijen in een netelige situatie, indien zij met 89 H. CASMAN, De gerechtelijke vereffening-verdeling onder de nieuwe wet nieuwe handleiding voor de notaris-vereffenaar, Antwerpen, Kluwer, Not. Fisc. M. 2012, afl. 3, Ibid. 91 Ibid. 92 Hierin werd bepaald dat de noties onpartijdigheid en onafhankelijkheid moeten worden begrepen in de zin van de artikelen 38, 39 en 40 van de Deontologische Code aangenomen op 22 juni 2004 door de Nationale Kamer van Notarissen en goedgekeurd bij koninklijk besluit van 21 september 2005 tot goedkeuring van de deontologische code vastgesteld door de Nationale Kamer van Notarissen. 93 Adv.RvS /2 bij het wetsvoorstel houdende hervorming van de procedure van gerechtelijke vereffeningverdeling (C. DEFRAIGNE et al.), Parl.St., Senaat , nr.5-405/2, S. MOSSELMANS en C. DECLERCK, Een nieuw draaiboek tot gerechtelijke vereffening-verdeling in het licht van de Wet van 13 augustus 2011, in H. CASMAN en C. DECLERCK (eds.), De hervorming van de gerechtelijke vereffening en verdeling, Antwerpen, Intersentia, 2012,(1-27)