Diagnostiek voor kinderen en jeugdigen met (vermoeden van) autisme spectrum stoornissen
|
|
- Elke Veenstra
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Diagnostiek voor kinderen en jeugdigen met (vermoeden van) autisme spectrum stoornissen Intersectorale werkgroep diagnostiek kinderen en jeugdigen met ASS Samenwerkingsverband Autisme Overijssel April 2009
2 Colofon Diagnostiek voor kinderen en jeugdigen met (vermoeden van) autisme spectrum stoornissen Uitgave van het samenwerkingsverband Autisme Overijssel Eindredactie Céline Toussaint, coördinator autismehulpverlening Overijssel Ontwerp, opmaak en druk Studio Wegener SpeciaalMedia Onderdeel van Wegener Huis-aan-huisMedia bv Met medewerking van Afdeling Communicatie Dimence, Deventer Oplagen 1000 April
3 INHOUD Voorwoord 4 1. Doelstelling van de richtlijn 4 2. Doelgroep 5 3. Aandachtspunten bij de richtlijn 3.1 Richtlijn versus protocol Wie stelt de diagnose ASS? Tijdsnorm waarbinnen de diagnose ASS wordt gesteld Evaluatie van de richtlijn 6 4. De richtlijn 4.1 Aanbevelingen t.b.v. vroegsignalering en verwijzing naar instelling voor diagnostiek Verkorte intake Algemene intake Multi Disciplinair Overleg (MDO) na de algemene intake Specialistisch onderzoek MDO na specialistisch onderzoek Behandeladvies 8 5. Schema diagnostiek Autisme spectrum stoornissen kinderen en jeugdigen 9 Literatuur 10 Samenwerkingsverband autismehulpverlening Overijssel
4 Voorwoord Op 3 oktober 2007 vond de werkconferentie De uitdaging, naar een intersectoraal programma voor mensen met autisme in Overijssel plaats. Aan deze conferentie namen bestuursleden, managers en professionals vanuit de organisaties die zich hebben aangesloten bij het samenwerkingsverband autisme Overijssel deel. In deze conferentie werd als één van de belangrijkste doelstellingen voor , het opstellen van richtlijnen voor diagnostiek van autisme spectrum stoornissen (ASS) voor jeugdigen en voor volwassenen vastgesteld. In de provincie wordt door meerdere instellingen de diagnose autisme spectrum stoornis door deskundigen gesteld. Het is onvoldoende bekend wat de state-of-the-art is als het gaat om instrumenten en werkwijze om de diagnose ASS goed te stellen. De regionale, intersectorale ASS netwerken (RIAN) in Twente en in West-Overijssel hebben in maart 2007 naar aanleiding van de resultaten van de werkconferentie twee intersectorale werkgroepen ingesteld: een werkgroep met de opdracht een richtlijn diagnostiek voor kinderen en jeugdigen met (vermoeden van) ASS op te stellen en een tweede werkgroep om hetzelfde te doen voor volwassenen met (vermoeden van) ASS. Portefeuillehouder in deze is de heer E. de Vries, manager Jeugd & Autisme Hanzestreek, Dimence. Voor de samenstelling van de werkgroep zijn regionale experts op het gebied van diagnostiek bij (vermoeden van) ASS benaderd uit verschillende geledingen. Leden van de werkgroep diagnostiek ASS bij kinderen en jeugdigen zijn: Mw. J. Nieuwenhuis, kinder- en jeugdpsychiater t Centrum, Dimence; voorzitter van de werkgroep Mw. C. Rolefes, GZ-psycholoog Mediant Mw. B. van Laar, klinisch psycholoog in opleiding Dimence Mw. I. Terhalle, GZ-psycholoog MFC t Hoolt Mw. J. Duiven, gedragswetenschapper/praktijkleider Bureau Jeugdzorg Overijssel Mw. R. Migchelbrink, GZ-psycholoog Dimence Dhr. B. Nusselder, kinder- en jeugdpsychiater Karakter Mw. C. Toussaint, coördinator autismehulpverlening Overijssel, ambtelijk secretaris van de werkgroep. Leden van de werkgroep diagnostiek ASS bij volwassenen: Dhr. B. Sizoo, psychiater Dimence, voorzitter van de werkgroep Mw. R. van den Brenk, GZ-psycholoog Dimence Mw. C. Huijbregts, GZ-psycholoog Mediant Mw. M. Hekert, orthopedagoog/gz-psycholoog Dimence Mw. B. Kemps, GZ-psycholoog Dimence Mw. C. Toussaint, coördinator autismehulpverlening Overijssel, ambtelijk secretaris van de werkgroep. De werkgroepen hebben in de periode juni t/m december 2008 in vijf bijeenkomsten de opdracht verkend en uitgewerkt in de onderhavige richtlijnen. De conceptversies van de richtlijn voor kinderen en jeugdigen en voor volwassenen zijn vervolgens door de voorzitters van beide werkgroepen besproken en op elkaar afgestemd. De richtlijnen zijn gebaseerd op beschikbare landelijke richtlijnen: de richtlijn autisme van het landelijk expertisecentrum kinder- en jeugdpsychiatrie en de richtlijn van het Consortium Autisme Spectrum Stoornissen voor Volwassenen (CASS 18+). - -
5 1. DOELSTELLING VAN DE richtlijn De werkgroep heeft zich, op basis van de taakopdracht van het RIAN, de volgende doelen gesteld: Samenstellen van een richtlijn diagnostiek voor kinderen en jeugdigen met ASS, die: a. gebaseerd is op huidige wetenschappelijke inzichten of, bij het ontbreken van evidence-based diagnostische instrumenten, op de huidig geldende consensus binnen de beroepsgroep; b. efficiënt en klantvriendelijk is en goed te implementeren is in de praktijk. Bijkomende doelstellingen zijn: c. Delen van kennis en kunde waardoor diagnostiek voor kinderen en jeugdigen met autisme spectrum stoornissen (ASS) kwalitatief op een hoger niveau kan komen. d. Met een inhoudelijke onderbouwing kan het diagnostisch proces aan bijvoorbeeld financiers verantwoord worden. 2. DOELGrOEP Kinderen en jeugdigen tot jaar met een vermoeden van een autisme spectrum stoornis en een hoge/normale begaafdheid tot een lichte verstandelijke beperking (IQ 50-85). Voor cliënten op de leeftijdsgrens van jeugd naar volwassenheid wordt, afhankelijk van het emotionele ontwikkelingsniveau, overwogen of de cliënt het beste binnen het jeugdcircuit of volwassenencircuit gediagnosticeerd kan worden. 3. AANDACHTSPUNTEN BIJ DE richtlijn 3.1 Richtlijn versus protocol De werkgroep diagnostiek jeugd heeft een richtlijn gemaakt ten behoeve van het diagnostisch proces voor kinderen en jeugdigen met (vermoeden van) een autisme spectrum stoornis. De richtlijn biedt de GGZ-convenantpartners, vrijgevestigde GGZ-behandelaren en de multifunctionele centra een handvat voor de inrichting van het diagnostisch proces voor kinderen en jeugdigen met ASS en voor de best-practice instrumenten om tot een goed onderbouwde diagnose te komen. Deze richtlijn is geen protocol: protocollen worden gemaakt door de beroepsgroep of de organisatie zelf. 3.2 Wie stelt de diagnose ASS? Volgens de wet BIG zijn alleen (kinder- en jeugd)psychiaters, klinisch psychologen en GZpsychologen bevoegd tot het stellen van een diagnose. De werkgroep is van mening dat de diagnose ASS bij voorkeur wordt gesteld door een dergelijke professional, die specifieke kennis van en klinische ervaring met het stellen van de diagnose ASS heeft. In het multidisciplinair overleg (MDO), waar vanuit verschillende disciplines expertise wordt geleverd om tot diagnose te komen, is de rol van de eindverantwoordelijke GZ-psycholoog, klinisch psycholoog of psychiater gericht op: - het formeel vaststellen van de diagnose; - het vergroten van expertise op het gebied van ASS bij collega s
6 3.3 Tijdsnorm waarbinnen de diagnose ASS wordt gesteld Voor het uitvoeren van diagnostiek (van intake tot en met verslaglegging en behandeladvies) is naast deskundigheid ook voldoende tijd nodig. De huidige TREEK-normen stellen eisen aan de wachttijden in de aanmeld- en diagnostiekfase. Bij het implementeren van de richtlijn moet hier rekening mee worden gehouden. 3.4 Evaluatie van de richtlijn De richtlijn is samengesteld op basis van de wetenschappelijke inzichten en landelijke richtlijnen die in januari 2009 beschikbaar waren. De richtlijn wordt in 2010 geëvalueerd en, indien nodig, bijgesteld. 4. DE RICHTLIJN In deze paragraaf wordt een toelichting gegeven op het stroomschema zoals toegevoegd is bij deze richtlijn. 4.1 Aanbevelingen voor vroegsignalering en verwijzing naar instelling voor diagnostiek Veel ouders van een kind met ASS maken zich al op een vroeg moment in de ontwikkeling van hun kind zorgen. De klinische diagnose wordt over het algemeen pas jaren later gesteld (Dietz, 2007). De werkgroep benadrukt dat verbetering van vroegsignalering en -diagnostiek van jonge kinderen met (een vermoeden van ASS) kan leiden tot tijdige en passende behandeling en begeleiding van het kind en de ouders. Inmiddels heeft onderzoek in het kader van het Diane project aangetoond dat de ESAT een betrouwbaar en valide screeningsinstrument is voor vroegsignalering van ASS-problematiek bij kinderen in de leeftijd 0 tot 4 jaar. De werkgroep verwacht dat kinderen voor nadere diagnostiek eerder verwezen worden naar de jeugd-ggz, centra voor dagbehandeling jonge kind (voormalige MKD s) en de Multi Functionele Centra (MFC s, IQ 50-85), nu dit instrument in 2009 breed beschikbaar is. In het voortraject wordt verder aanbevolen dat Bureau Jeugdzorg Overijssel resultaten van de Child Behavior Checklist (CBCL), de Social Communication Questionnaire (SCQ, levensloopversie), Intelligentie Quotiënt (IQ) en zo mogelijk het Van Wiechenschema aanlevert bij aanmelding van de cliënt. Bij verwijzing door (jeugd)artsen, kinderartsen, huisartsen en vrijgevestigde GGZ-professionals is het van belang dat informatie over de ontwikkeling van het kind en indien relevant, over eerdere behandeling, therapie of hulpverlening, wordt aangeleverd bij aanmelding van de cliënt. Daarnaast is het belangrijk dat zo veel mogelijk informatie over het functioneren op school en zo mogelijk het derde milieu beschikbaar is bij de aanmelding. Het doel van het verzamelen van zo veel mogelijk informatie bij aanmelding, is om zo goed mogelijk te kunnen inschatten of het kind via de verkorte intakeprocedure geholpen kan worden. 4.2 Verkorte intake Als er een sterk vermoeden is van ASS-problematiek op grond van de voorinformatie, kan er een verkorte intakeprocedure worden gestart. Bij de verkorte intake staat de vraag centraal: is er sprake van ASS? Daarbij wordt er van uitgegaan dat er in het voortraject een intelligentie-onderzoek verricht is. Zo niet, dan beveelt de werkgroep met klem aan alsnog een intelligentieonderzoek af te nemen, tenzij de schoolprestaties daartoe geen aanleiding geven en er een duidelijk beeld is van de sterke en zwakke kanten van het kind qua werkhouding en presteren (mogelijkheden en beperkingen). - -
7 Indien in het voortraject de CBCL, SEV of de SCQ (levensloopversie) nog niet afgenomen zijn, wordt dit in de verkorte intake alsnog gedaan. In plaats van de SEV kan ook de VISK (Vragenlijst voor Inventarisatie van Sociaal gedrag van Kinderen, 2002) gebruikt worden. Het eindresultaat van de verkorte intake is: a. een bevestiging van de hypothese en doorverwijzing naar specialistisch onderzoek, of b. alsnog afname van een algemene, breed-georiënteerde intake, bijvoorbeeld indien de voorinformatie niet betrouwbaar, niet bruikbaar of tegenstrijdig blijkt te zijn. 4.3 Algemene intake Indien er geen (bruikbare) voorinformatie is, vindt een algemene intake plaats. Doel van de algemene intake is inventarisatie van de hulpvraag, klachteninventarisatie en huidig functioneren, en voorgeschiedenis. Dit gebeurt door: - Anamnese - Hetero-anamnese - Brede ontwikkelingsanamnese informatie over de voorgeschiedenis wordt zoveel mogelijk verzameld: schoolrapporten, informatie schoolarts, consultatiebureau-arts of huisarts, etcetera. Aanbevolen wordt om in de intake-fase standaard de volgende lijsten af te nemen: - CBCL, TRF, YSR - SEV vanaf 4 jaar of VISK - SCQ (levensloopversie) vanaf 3 jaar Op indicatie: - Kinderpsychiatrisch onderzoek - (Neuro-)psychologisch onderzoek / IQ-test 4.4 Multi Disciplinair Overleg (MDO) na de algemene intake Alle bevindingen die voortkomen uit de algemene intake worden besproken in het MDO. - Is er voldoende informatie om een diagnose anders dan ASS, te stellen? Indien ja: verwijzing naar een ander zorgprogramma - Is er voldoende informatie die wijst op een vermoeden van ASS-problematiek? Indien ja, dan volgt alsnog nader specialistisch onderzoek. - Is er nog onvoldoende informatie om een diagnose vast te stellen? Als dit het geval is, dan wordt de intake verlengd met als doel aanvullende informatie te verzamelen. 4.5 Specialistisch onderzoek Na de verkorte intake wordt er voor gekozen om direct specialistisch onderzoek af te nemen. Doel daarvan is de hypothese ASS te toetsen en comorbiditeit op te sporen waarbij differentiaal diagnostisch wordt gekeken. De werkgroep beveelt aan het specialistisch onderzoek door professionals met kennis van en ervaring met ASS te laten verrichten. Onderdelen van het specialistisch onderzoek kunnen zijn: Autisme Diagnostisch Interview-Revised (ADI-R): de ADI-R is een gestructureerd diagnostisch interview dat wordt afgenomen bij ouders of verzorgers van het kind. Met de uitslag kan onderscheid gemaakt worden tussen autisme spectrum stoornissen en andere ontwikkelingsstoornissen. Bij ASS kan vastgesteld worden op welke gebieden er ontwikkelingsproblemen zijn. Om de ADI-R af te kunnen nemen, is een training noodzakelijk. Indien afname van de ADI-R niet mogelijk is, is het mondeling afnemen en bespreken van de SCQ (levensloopversie èn versie huidig functioneren) een goed alternatief. - -
8 Autism Diagnostic Observation Schedule (ADOS): De ADOS is een semi-gestructureerde observatie, bedoeld voor het onderbouwen van een diagnose ASS. Tijdens de afname lokt de onderzoeker sociaal, communicatief, stereotype en spelgedrag uit om zo gedrag te kunnen observeren dat mogelijk wijst op ASS. Met de ADOS classificatie en aanvullend onderzoek, bijvoorbeeld het Autisme Diagnostisch Interview (ADI-R) kan de diagnose ASS worden gesteld en kan vastgesteld worden op welke gebieden er ontwikkelingsproblemen zijn. 1 Zie Landelijk Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie, 2006 Kinderpsychiatrisch onderzoek: Het is van belang dat de onderzoeker een indruk krijgt van het kind door middel van een psychiatrisch onderzoek. Hierbij wordt gebruik gemaakt van zowel spel als gesprek, afhankelijk van leeftijd en niveau van functioneren. Minderaa (2000) en Van der Veen-Mulders e.a. (2001) geven een beschrijving van de verschillende aspecten waarop de onderzoeker moet letten. Denk aan contactname, taalgebruik, mogelijkheid tot verbeelding in fantasiespel, motoriek etc. Men dient er rekening mee te houden dat bij kinderen met een autisme spectrum stoornis de problemen in een één-opéén contact met de onderzoeker soms minder zichtbaar kunnen zijn in het spelonderzoek dan in het verhaal van ouders naar voren komt. Dit komt doordat de problemen van deze kinderen het meest zichtbaar worden in situaties waarin ze zich op hun gemak voelen (zoals bijvoorbeeld thuis) en in situaties die weinig gestructureerd zijn (Minderaa, 2000). In het kinderpsychiatrisch onderzoek dient tevens aandacht te zijn voor somatiek. Op indicatie: Somatisch onderzoek. (Neuro)psychologisch onderzoek. Indien nodig kan er aanvullend observatie plaatsvinden op school en thuis. Verder kunnen ouder-kind observaties en spelobservatie aanvullende informatie leveren. Het kan nodig zijn om het kind langer te volgen bij complexe problematiek of vanwege comorbiditeit (ADHD, hechtingsstoornissen, angststoornissen, taalontwikkelingsstoornissen etc.). Dit kan middels procesdiagnostiek. Om hechtingsproblematiek bij kinderen tot 6 jaar uit te sluiten kan in het aanvullend specialistisch onderzoek de emotional availablity scale (EAS) afgenomen worden. 4.6 MDO na specialistisch onderzoek Met behulp van de informatie van de intake en het specialistisch onderzoek wordt in het MDO de hypothese ASS bevestigd; hierop volgt het behandeladvies. Indien de hypothese ASS alsnog verworpen wordt, volgt verwijzing naar een ander zorgprogramma. 4.7 Behandeladvies Nadat alle informatie ten behoeve van de diagnostiek is verzameld, wordt een verslag opgemaakt. Dit verslag dient in heldere en begrijpelijke taal geschreven te zijn en wordt bij voorkeur aan ouders/verzorgers meegegeven. Er volgt een adviesgesprek met ouders / verzorgers en evt. het kind/ de jeugdige zelf. Dit gebeurt in minimaal één gesprek; de praktijk leert dat er vaak twee gesprekken nodig zijn (met name voor ouders met een licht verstandelijke handicap). Aandachtspunten in het adviesgesprek zijn: Resultaten van het diagnostisch onderzoek zoals vastgelegd in het verslag. Comorbiditeit, indien relevant Uitleg over de stoornis en mogelijkheden voor/ verwijzing naar psycho-educatie Mogelijkheden voor behandeling Aandacht voor het functioneren op school, evt. rugzak-aanvraag. Informatiefolders van de NVA en Balans, boekentips - -
9 5. SCHEMA DIAGNOSTIEK AUTISME SPECTRUM STOORNISSEN KINDEREN EN JEUGDIGEN VROEGSIGNALERING 1 EN VERWIJZING NAAR INSTELLING VOOR DIAGNOSTIEK (Jeugd-GGZ, Centra voor dagbehandeling jonge kind (voormalige MKD) of Multi Functionele Centra (MFC S, IQ 50-85) Geen of onvoldoende voorinformatie? Sterk vermoeden van ASS op grond van voorinformatie BJZO 2 of verwijzer? ALGEMENE INTAKE VERKORTE INTAKE Doel: inventarisatie hulpvraag en voorgeschiedenis. Standaard: Anamnese/heteroanamnese (huidig functioneren) Brede ontwikkelings- en familieanamnese CBCL SEV > 4 jaar of VISK SCQ > 3 jaar Beschikbare informatie voorgeschiedenis (schoolrapporten, info schoolarts/consultatiebureau/huisarts Indien nog niet afgenomen: IQ-test, CBCL, SEV of VISK, SCQ Op indicatie: Psychiatrisch onderzoek (Neuro)psychologisch onderzoek / IQ MULTIDISCIPLINAIR OVERLEG voldoende info, mogelijk ASS, nader onderzoek noodzakelijk SPECIALISTISCH ONDERZOEK voldoende info, geen ASS onvoldoende info, nader onderzoek in intakefase noodzakelijk Doel: - hypothese ASS toetsen - comorbiditeit / differentiaal diagnostiek Verwijzing naar ander zorgprogramma geen ASS MULTIDISCIPLINAIR OVERLEG Aanbevolen: - ADI-R - ADOS - Kinderpsychiatrisch onderzoek + zonodig somatisch onderzoek diagnose ASS bevestigd BEHANDELADVIES Op indicatie: - Procesdiagnostiek (differentiaal diagnostiek onderzoek, b.v. angst, ADHD, hechtingsstoornis, taalontwikkelingsstoornis) - (Neuro)psychologisch onderzoek - Observaties: spel, ouder-kind interactie, school- of huisbezoek. 1 ESAT: Early Screening of Autistic Traits 2 BJZO levert standaard bij aanmelding aan: CBCL, TRF, YSR SCQ IQ Van Wiechenschema - 9 -
10 LITERATUUR Pervasieve ontwikkelingsstoornissen R.B. Minderaa in: F.C.Verhulst & F.Verheij (red.) Kinderen Jeugdpsychiatrie; Onderzoek en diagnostiek. Assen: Van Gorcum, p , 2000 Autisme Spectrum Stoornissen: diagnostiek M. Serra, B. Laarhuis e.a., Landelijke Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Richtlijn diagnostiek en behandeling autismespectrumstoornissen bij kinderen en jeugdigen Werkgroep richtlijn autisme en aanverwante stoornissen bij kinderen en jeugdigen van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie: P.F. Schothorst (voorzitter), H. van Engeland, R.J. van der Gaag, R.B. Minderaa, A.P.A.M. Stockmann, G.M.A. Westermann, H.A. Floor-Siebelink (ambtelijk secretaris), in samenwerking met het Landelijk Kennis Centrum Kinder- en Jeugd- Psychiatrie De Tijdstroom uitgeverij BV, Postbus 775, 3500 AT Utrecht, The Early Screening of Autistic Spectrum Disorders Claudine Dietz, proefschrift UMC Utrecht, Richtlijn diagnostiek kinderen autisme spectrum stoornis (eerste versie); werkgroep diagnostiek kinderen, RIAN Rotterdam Rijnmond Zuid-Holland Zuid, maart Vragenlijsten CBCL/ 6-18; CBCL/ 1½ -5; TRF; YSR T.M. Achenbach en L.A. Rescorla (2000); Nederlandstalige versie: F.C. Verhulst en J. van der Ende (2000). Vragenlijst Sociale Communicatie: SCQ, 2004 M. Rutter, A. Bailey en C. Lord; Vlaamse/Nederlandse vertaling: H. Roeyers, P. Warreyn en R. Raymaekers. ADI-R Autism Diagnostic Interview-Revised Auteurs: M. Rutter, A. LeCouteur & C. Lord, Autism Diagnostic Observation Schedule: ADOS C. Lord, M. Rutter, P. DiLavore, S. Risi. Nederlandse versie: A. de Bildt, M. de Jonge. Sociaal-Emotionele Vragenlijst (SEV) Prof. Dr. E.M. Scholte en Prof. Dr. J.D. van der Ploeg, uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum, Houten; VISK, Vragenlijst voor Inventarisatie van Sociaal gedrag van Kinderen E. Luteijn, R. Minderaa & S. Jackson, van-kinderen.html
11 SAMENWERKINGSVERBAND AUTISMEHULPVERLENING OVERIJSSEL April 2009 Twente Contactpersoon Website Céline Toussaint, coördinator autismehulpverlening Overijssel
12
Diagnostiek voor volwassenen met (vermoeden van) autisme spectrum stoornissen
Diagnostiek voor volwassenen met (vermoeden van) autisme spectrum stoornissen Intersectorale werkgroep diagnostiek volwassenen met ASS Samenwerkingsverband Autisme Overijssel April 2009 Colofon Diagnostiek
Nadere informatiehet Diagnostiek, Advies en ConsultatieTeam
het Diagnostiek, Advies en ConsultatieTeam informatie voor patiënten en verwijzers november 2016 centrum voor autisme dr. leo kannerhuis verder met autisme Wat is het Diagnostiek, Advies en ConsultatieTeam?
Nadere informatiehet Diagnostiek, Advies en ConsultatieTeam
het Diagnostiek, Advies en ConsultatieTeam informatie voor patiënten en verwijzers maart 2016 centrum voor autisme dr. leo kannerhuis verder met autisme Wat is het Diagnostiek, Advies en ConsultatieTeam?
Nadere informatieEvaluatie diagnostiekrichtlijnen Autisme Overijssel
Evaluatie diagnostiekrichtlijnen Autisme Overijssel Opgesteld door het Trimbos-instituut Samenwerkingsverband autismehulpverlening Overijssel Februari 2014 1 Opdrachtgever: Samenwerkingsverband autismehulpverlening
Nadere informatieVragenlijst voor Inventarisatie van Sociaal gedrag van Kinderen (VISK)
Instrument Vragenlijst voor Inventarisatie van Sociaal gedrag van Kinderen (VISK) De VISK is ontwikkeld om sociaal probleemgedrag van kinderen met (mildere) varianten van pervasieve ontwikkelingsstoornissen
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Op grond van klinische ervaring en wetenschappelijk onderzoek, is bekend dat het gezamenlijk voorkomen van een pervasieve ontwikkelingsstoornis en een verstandelijke beperking tot veel bijkomende
Nadere informatiePresentatie diagnostiekrichtlijn VB-ASS
Presentatie diagnostiekrichtlijn VB-ASS diagnostiekrichtlijn voor mensen met verstandelijke beperking en (vermoeden) van ASS 22 november 2011 Opening (1) Mooi resultaat! Januari 2011 opgeleverd door werkgroep
Nadere informatieZorgpad Jeugd Intake
Zorgpad Jeugd Intake Aanmelding Verwijzing via huisarts, school of jeugdinstelling Bespreking Team Er vindt wekelijks multidisciplinair overleg plaats, waarbij nieuwe aanmeldingen en lopende trajecten
Nadere informatieTraining in het gebruik, de scoring en interpretatie van de ADOS
Training in het gebruik, de scoring en interpretatie van de ADOS ADOS-training Karakter organiseert een training in het gebruik, de scoring en interpretatie van de ADOS. Wat is ADOS? Het Autisme Diagnostisch
Nadere informatietop-behandeling training- en onderwijsprogramma voor jonge kinderen verder met autisme dr. leo kannerhuis
top-behandeling training- en onderwijsprogramma voor jonge kinderen een aanbod van de polikliniek in Doorwerth in samenwerking met scholengemeenschap De Brouwerij in Oosterbeek maart 2015 centrum voor
Nadere informatieGGzE centrum autisme volwassenen
GGzE centrum autisme volwassenen GGzE centrum autisme volwassenen Centrum voor specialistische zorg, kennis en ontwikkeling op het gebied van autisme Informatie voor verwijzers >> GGzE centrum autisme
Nadere informatieFAQs tijdens intakes op de polikliniek kinderpsychiatrie Spreekuur: het jonge kind
FAQs tijdens intakes op de polikliniek kinderpsychiatrie Spreekuur: het jonge kind Elemi Breetvelt, kinderpsychiater UMC Utrecht, The Netherlands University Health Network, Toronto, Canada Overzicht presentatie
Nadere informatieESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd
ESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd ESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd Praktische handleiding voor signalering, screening en diagnostiek prof. dr. J. Buitelaar drs. E. van Daalen dr. C. Dietz
Nadere informatieASS-diagnose bij volwassenen: een puzzel voor GGZ professionals
ASS-diagnose bij volwassenen: een puzzel voor GGZ professionals Inmiddels zijn er voldoende betrouwbare diagnostische instrumenten beschikbaar om autismespectrumstoornissen (ASS) bij volwassenen te kunnen
Nadere informatieExperts in diagnostiek
Experts in diagnostiek Het beste in een kind naar boven halen Elk kind heeft zijn eigen talenten. Dit betekent niet dat alle kinderen even goed mee kunnen komen op school. Sommige kinderen hebben onvoldoende
Nadere informatieOntwikkelingsdiagnostiek Noodzakelijk maar niet altijd eenvoudig bij volwassen
Ontwikkelingsdiagnostiek Noodzakelijk maar niet altijd eenvoudig bij volwassen Werkgroep: C.Kan, A. in t Veld, M. Altena, M.Oosterhoff, M.van Oosten 11 december 2008 Indeling Ontwikkelingsanamnese; wat,
Nadere informatieAutisme spectrum conditie
(potentiële) belangenverstrengeling Geen Autisme spectrum conditie Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Triversum W. Veenboer Kinder- en jeugdpsychiater Dag van eerste lijn Januari
Nadere informatieJGZ-richtlijn Autismespectrumstoornissen Januari 2015
JGZrichtlijn Autismespectrumstoornissen Bijlage Kenmerken van ASS specifieke instrumenten CBCL Gedrags Vragenlijst voor Kinderen / Child Behavior Checklist. Nieuwste versie 2003 De CBCL biedt geen diagnose,
Nadere informatieKinderen & Jeugdigen. Informatie voor ouders
Kinderen & Jeugdigen Informatie voor ouders Kinderen & Jeugdigen Het is lang niet altijd gemakkelijk om jong te zijn. En het is ook niet altijd gemakkelijk om ouder / verzorger te zijn. Er zijn veel problemen
Nadere informatieAutisme wordt Volwassen
Autisme wordt Volwassen Aanbevelingen voor Diagnostiek van het CASS18+ Dr. C.C. Kan Psychiater c.kan@psy.umcn.nl Geboorte van Autisme Leo Kanner, 1943 Autistic Disturbances of Affective Contact Nervous
Nadere informatieKlinische behandeling
Klinische behandeling voor kinderen met ASS informatie voor cliënten, ouders en verwijzers september 2013 centrum voor autisme dr. leo kannerhuis verder met autisme Klinische behandeling voor kinderen
Nadere informatieOnderzoek, behandeling en ondersteuning van kinderen en jongeren tot 18 jaar
Onderzoek, behandeling en ondersteuning van kinderen en jongeren tot 18 jaar De specialisten van De Jeugdpraktijk geven kinderen en jongeren de persoonlijke en professionele aandacht die vereist is. De
Nadere informatieAdviesburo Comenius bestaat al ruim 20 jaar en is in Midden Nederland bij ouders, scholen en huisartsen inmiddels een begrip.
1 2 INFORMATIE OVER COMENIUS Adviesburo Comenius bestaat al ruim 20 jaar en is in Midden Nederland bij ouders, scholen en huisartsen inmiddels een begrip. Wij mogen daarom met recht zeggen een ruime ervaring
Nadere informatieINDIGO HET ANTWOORD OP DE BASIS GGZ
INDIGO HET ANTWOORD OP DE BASIS GGZ Inhoudsopgave Indigo Brabant 2 Wat is de Basis GGZ? 2 Wat kan Indigo mij bieden? 4 1. POH-GGZ 2. Generalistische Basis GGZ Specialistische GGZ 7 Heeft u vragen? 7 Contact
Nadere informatieAutisme spectrum stoornissen en delinquentie
Autisme spectrum stoornissen en delinquentie Lucres Nauta-Jansen onderzoeker kinder- en jeugdpsychiatrie VUmc Casus Ronnie jongen van 14, goed en wel in de puberteit onzedelijke handelingen bij 5-jarig
Nadere informatieDe huid en het brein. Multidisciplinaire expertise bij ontwikkeling, leren en gedrag van kinderen en jongeren met neurofibromatose type 1
De huid en het brein Multidisciplinaire expertise bij ontwikkeling, leren en gedrag van kinderen en jongeren met neurofibromatose type 1 Het Centrum voor Neurologische Leer- en ontwikkelingsstoornissen
Nadere informatieEen richtlijn voor ASS diagnostiek bij volwassenen; prematuur of à terme?
Een richtlijn voor ASS diagnostiek bij volwassenen; prematuur of à terme? Is de tijd rijp is voor een diagnostische richtlijn? Dr. C.C. Kan Psychiater c.kan@psy.umcn.nl KAN Congres 11 dec 2008 Voldoende
Nadere informatieASS in de verzekeringsgeneeskundige praktijk
ASS in de verzekeringsgeneeskundige praktijk Dr. P. Remijnse, psychiater UWV Breda, 4-7-2017 Disclosure belangen spreker (Potentiële) belangenverstrengeling Voor deze bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieVaardighedentoets (Portfolio) gezondheidszorgpsycholoog diagnostiek en indicatiestelling (volwassenen en ouderen)
Vaardighedentoets (Portfolio) gezondheidszorgpsycholoog diagnostiek en indicatiestelling (volwassenen en ouderen) Doelstelling De volgende twee Kerncompetenties en vaardigheden in de Regeling periodieke
Nadere informatieHersenstichting Nederland. Autismespectrumstoornissen
Hersenstichting Nederland Autismespectrumstoornissen 1 Autismespectrumstoornissen Een autismespectrumstoornis (ASS) is een ontwikkelingsstoornis waarbij de informatieverwerking in de hersenen verstoord
Nadere informatieKinder- en jeugdpsychiatrie
I n f o r m a t i e b r o c h u r e Kinder- en jeugdpsychiatrie Kinder- en jeugdpsychiatrie Tel. 016 34 38 21 De afdeling is bereikbaar via de rode pijl, tweede verdieping. INHOUD INLEIDING 2 3 Inleiding...3
Nadere informatiePublications. Publications
Publications Publications Publications De Bildt, A., Mulder, E.J., Scheers, T., Minderaa, R.B., Tobi, H. (2006) PDD, behavior problems and psychotropic drug use in children and adolescents with MR, Pediatrics
Nadere informatieDiagnostiekrichtlijn. voor mensen met verstandelijke beperking en (vermoeden van) autisme spectrum stoornis
Diagnostiekrichtlijn voor mensen met verstandelijke beperking en (vermoeden van) autisme spectrum stoornis Intersectorale werkgroep diagnostiek VB/ASS Deelproject ketenzorg verstandelijk beperkten / autisme
Nadere informatieBehandeling in de algemene kinder- en jeugdpsychiatrie. Kinderen en Jeugdigen. Informatie voor ouders/verzorgers
Behandeling in de algemene kinder- en jeugdpsychiatrie Kinderen en Jeugdigen Informatie voor ouders/verzorgers Behandeling in de algemene kinder- en jeugdpsychiatrie Inleiding In deze brochure geven wij
Nadere informatieoudertraining contact & communicatie
oudertraining contact & communicatie gebaseerd op de Pivotal Respons Treatment (PRT) methode een aanbod van de Polikliniek in Doorwerth en de Polikliniek in Amsterdam februari 2013 centrum voor autisme
Nadere informatie3. Een psychodiagnostisch onderzoek gericht op de onderwijsbelemmeringen als gevolg van de
Richtlijnen voor de dossiervorming van aanvragen voor extra ondersteuning en plaatsing in speciaal (basis)onderwijs van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften Zeer moeilijk leren Syndroom van Down
Nadere informatieAanmelding, intake en diagnostiek. Kinderen en Jeugdigen. Informatie voor ouders/verzorgers
Aanmelding, intake en diagnostiek Kinderen en Jeugdigen Informatie voor ouders/verzorgers Aanmelding, intake en diagnostiek Inleiding In deze brochure geven wij u informatie over de aanmelding, de intake
Nadere informatieDiagnostiek van autismespectrumstoornissen bij volwassenen
De aandacht voor autismespectrumstoornissen (ASS) bij volwassenen is de laatste jaren enorm toegenomen. Toch is de informatie over de bedie bij een volwassene autisme vermoeden stuiten daardoor op allerlei
Nadere informatieNISPA en Radboud(umc) Let s get together. Let s get together: 15-10-2015. - medicine/psychiatry & addiction - Universitair Medisch Centrum
NISPA en Radboud(umc) Let s get together Disclosure belangen A.H. Schene (potentiële) belangenverstrengeling: geen prof. dr Aart H. Schene Afdeling Psychiatrie NISPA-dag, 15 oktober 2015 Let s get together:
Nadere informatieDr. Leo Kannerhuis Brabant
Dr. Leo Kannerhuis Brabant Expertisecentrum voor autisme Informatie voor huisartsen, medisch specialisten, zorgpartners en wijkteams Ieder kind met autisme is anders. Daarom besteden we bij de behandeling
Nadere informatieBijlage 1: Programma van Eisen
Bijlage 1: Programma van Eisen Functie: Stichting Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid afdeling Jeugd < 18 jaar Toegangscriteria 1. Karakteristieken van het kind: De algemene karakteristieken
Nadere informatievolwassenen en ouderen
volwassenen en ouderen Inhoudsopgave 1. Aanmelding... 1 2. Eerste gesprek... 1 3. De verdere behandeling... 2 4. Privacy en kwaliteit... 2 5. Kosten... 3 6. Eigen risico... 3 7. Tot slot... 4 AmaCura is
Nadere informatieJEUGDHULP HOLLAND RIJNLAND
JEUGDHULP HOLLAND RIJNLAND Aan: Werkgroep kostencomponenten jeugd GGZ (met aanbieders) Van: TWO jeugdhulp Holland Rijnland Datum: 12-07-2017 Onderwerp: Concept omschrijving diensten Jeugd GGZ 2018, behorende
Nadere informatieVerdiepingsstage Vroege Psychosen. Dorpsblik. informatie voor aios
Verdiepingsstage Vroege Psychosen Dorpsblik informatie voor aios Verdiepingsstage Vroege Psychosen Dorpsblik Hoe eerder mensen met een vroege psychose worden behandeld, hoe groter de kans op functioneel
Nadere informatieDiagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose. Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG
Diagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG 1 Autisme spectrum stoornissen Waarom dit onderwerp? Diagnostiek
Nadere informatieMotivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen
Motivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen Motivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen Redactie: Arno van Dam en Niels Mulder Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum,
Nadere informatieJeugdige zedendelinquenten een cohortstudie gedurende 12 jaar
Kinder- en jeugdpsychiatrie Jeugdige zedendelinquenten een cohortstudie gedurende 12 jaar Lucres Nauta-Jansen Tom, 14 jaar 14 jaar Verdacht van plegen van ontuchtige handelingen met 6 jarig buurjongetje
Nadere informatieDiagnostiek LVB & Psychiatrie Een vak apart?!
Diagnostiek LVB & Psychiatrie Een vak apart?! Symposium 17 mei 2018 LKC volwassenen&psychiatrie Jeanet nieuwenhuis, ( beleids) psychiater en junior onderzoeker VGGNet Inhoud lezing Verwachtingen en leerdoelen
Nadere informatieDivisie Kinderen en Jeugdigen. Orthopsychiatrie & Ambulante forensische zorg
Divisie Kinderen en Jeugdigen Orthopsychiatrie & Ambulante forensische zorg Mad or Bad? Jongeren met problematiek of problematische jongeren? René Cardynaals 2010 Mikx Sedna (Rita vd Elzen, Odette de Theije)
Nadere informatieToelichting bij de. Classificerende Diagnostische Protocollen
Toelichting bij de Classificerende Diagnostische Protocollen 1 1 Oorsprong 1.1 Situering Binnen het VAPH loopt er een project diagnostiek en indicatiestelling dat onder andere de bedoeling heeft het organisatiemodel
Nadere informatieJEUGDHULP HOLLAND RIJNLAND
JEUGDHULP HOLLAND RIJNLAND Aan: Werkgroep kostencomponenten jeugd GGZ (met aanbieders) Van: TWO jeugdhulp Holland Rijnland Datum: 12-07-2017 Onderwerp: Concept omschrijving diensten Jeugd GGZ 2018, behorende
Nadere informatieKWALITEITSONTWIKKELING GGZ
KWALITEITSONTWIKKELING GGZ Kwalitatief goede zorg tegen aanvaardbare kosten Door Sebastiaan Baan Korte uitleg animatie: https://youtu.be/dl6n5hix2d Y 2 NETWERK KWALITEITSONTWIKKELING GGZ Landelijk Platform
Nadere informatieAntwoord van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 9 december 2010)
AH 740 2010Z13219 Antwoord van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 9 december 2010) 1 Bent u bekend met nieuw onderzoek van Michigan State University
Nadere informatiePsychologische expertise Maarsingh & van Steijn
Psychologische expertise Veel verzuim op het werk wordt veroorzaakt door psychische problemen. Maarsingh & van Steijn heeft zich gespecialiseerd in de diagnostiek en behandeling van problemen op het vlak
Nadere informatieRichtlijnen Commissie Leerling Ondersteuning (CLO) Samenwerkingsverband De Liemers po
Richtlijnen Commissie Leerling Ondersteuning (CLO) Samenwerkingsverband De Liemers po Minimaal noodzakelijk bij aanmelding voor alle leerlingen: Ondertekend aanmeldingsformulier Handelingsgericht Zorgformulier
Nadere informatieAchtergronddocument Specifieke groepen binnen de GGZ
Achtergronddocument Specifieke groepen binnen de GGZ Specifieke groepen binnen de GGZ 1 2 Achtergronddocument bij advies Hoogspecialistische GGZ 1 Inleiding In dit achtergronddocument bespreekt de commissie
Nadere informatieGeneralistische Basis GGZ en Specialistische GGZ
Generalistische Basis GGZ en Specialistische GGZ Informatie voor huisartsen Organisatie voor geestelijke gezondheidszorg GGZ Rivierduinen biedt vele vormen van geestelijke gezondheidszorg voor alle leeftijden;
Nadere informatiehet antwoord op de Basis GGZ
het antwoord op de Basis GGZ mentale ondersteuning direct en dichtbij Inhoudsopgave Indigo Wat is de Basis GGZ? Verwijscriteria Wat kan Indigo mij bieden? 1. POH-GGZ 2. Generalistische Basis GGZ Mirro:
Nadere informatieOrthopsychiatrie en ambulante forensische kinderen jeugdpsychiatrie. Kinderen en Jeugdigen. Informatie voor ouders/verzorgers
Orthopsychiatrie en ambulante forensische kinderen jeugdpsychiatrie Kinderen en Jeugdigen Informatie voor ouders/verzorgers Orthopsychiatrie en ambulante forensische kinderen jeugdpsychiatrie Inleiding
Nadere informatieOpname op afdeling Argo en gedwongen opname. Kinderen en Jeugdigen. Informatie voor ouders/verzorgers
Opname op afdeling Argo en gedwongen opname Kinderen en Jeugdigen Informatie voor ouders/verzorgers Opname op afdeling Argo en gedwongen opname Inleiding In deze brochure geven wij u informatie over de
Nadere informatieKinderen in Perspectief; onze partners in beeldvorming van emoties en gedrag bij kinderen
Kinderen in ; onze partners in beeldvorming van emoties en gedrag bij kinderen 1. Wat is? -praktijk van zelfstandige therapeuten -disciplines: 2 pedagogen, 1 psychologe, multidisciplinaire samenwerking
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding... 5. Behandeling in de verzekerde zorg...7. (Neuro)psychologisch onderzoek...7. Psychiatrisch consult...7. Coaching...
Aanbod ViA 2016 Inhoudsopgave Inleiding... 5 Behandeling in de verzekerde zorg...7 (Neuro)psychologisch onderzoek...7 Psychiatrisch consult...7 Coaching...8 Re-integratie begeleiding...8 Mediation...8
Nadere informatieGeen idee wat je iq is? Snel duidelijkheid met intelligentietesten van Pluryn
Geen idee wat je iq is? Snel duidelijkheid met intelligentietesten van Pluryn Geen idee wat je IQ is? Marc is een jongen met complexe problemen. Om de juiste ondersteuning te krijgen wil hij weten wat
Nadere informatiePersonaCura. Uw specialist in persoonlijkheid & gedrag bij senioren
PersonaCura Uw specialist in persoonlijkheid & gedrag bij senioren Inleiding We willen allemaal oud worden, maar het liever niet zijn. Ouder worden betekent immers omgaan met verlies van gezondheid, van
Nadere informatieEmerhese. behandelcentrum voor volwassenen met een autismespectrumstoornis (ASS) behandelcentrum voor volwassenen met ASS
Emerhese behandelcentrum voor volwassenen met een autismespectrumstoornis (ASS) behandelcentrum voor volwassenen met ASS Emerhese, behandelcentrum voor volwassenen met een autismespectrumstoornis Inhoudsopgave
Nadere informatieVaardighedentoets (Portfolio) gezondheidszorgpsycholoog behandeling en evaluatie (volwassenen en ouderen)
Vaardighedentoets (Portfolio) gezondheidszorgpsycholoog behandeling en evaluatie (volwassenen en ouderen) Doelstelling De volgende twee Kerncompetenties en vaardigheden in de Regeling periodieke registratie
Nadere informatieWelkom Casemanagement Dementie 12 april 2016
Welkom Casemanagement Dementie 12 april 2016 Inhoud Iets over de GGZ Via afdeling Ouderenzorg Naar taken van de SPV Het GGZ traject dementie Met aandeel van de SPV (PIT?) Naar gedwongen afronding (IBS/RM)
Nadere informatieZorgprogramma. Emergis, kinder- en jeugdpsychiatrie. Amares
Zorgprogramma Amares Emergis, kinder- en jeugdpsychiatrie Deze folder is bedoeld voor kinderen en jongeren die behandeling krijgen bij Amares. De folder is ook bedoeld voor ouder(s)/verzorger(s) die binnenkort
Nadere informatieKinderen met gehoor-, spraak- en/of taalproblemen
Kinderen met gehoor-, spraak- en/of taalproblemen Afdeling Keel-, Neus- en Oorheelkunde Informatie voor verwijzers Kinderen met gehoor-, spraak- en/of taalproblemen Kinderen met problemen of vragen op
Nadere informatieAutisme in het gezin. Geerte Slappendel, psycholoog en promovenda Jorieke Duvekot, psycholoog en promovenda
Autisme in het gezin Geerte Slappendel, psycholoog en promovenda Jorieke Duvekot, psycholoog en promovenda Disclosure belangen spreker Achtergrond Problemen in de sociale ontwikkeling: belangrijk kenmerk
Nadere informatieInformatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar. Het ADHD-team
Informatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar Het ADHD-team Uw kind heeft AD(H)D of er bestaat het vermoeden dat uw kind deze aandachtsstoornis heeft. Op het ADHD-spreekuur van de polikliniek
Nadere informatieVroege Signalen en Herkenning van Autisme Spectrum Stoornissen
Vroege Signalen en Herkenning van Autisme Spectrum Stoornissen Rutger Jan van der Gaag & Iris Oosterling, gz-psycholoog 2006 Karakter pagina 1 Inhoud Autisme Vroege herkenning van autisme DIANE-project,
Nadere informatieEen scherp oog voor detail? Gevoelig voor prikkels?
Een scherp oog voor detail? Gevoelig voor prikkels? ASS-ist: diagnose en behandeling voor volwassenen met autisme Stel: u loopt telkens vast in uw werk, relaties of sociale contacten. Uw omgeving vraagt
Nadere informatieBehandeling bij Jongeren en Middelengebruik. Kinderen en Jeugdigen. Informatie voor ouders/verzorgers
Behandeling bij Jongeren en Middelengebruik Kinderen en Jeugdigen Informatie voor ouders/verzorgers Behandeling bij Jongeren en Middelengebruik Inleiding In deze brochure geven wij u informatie over de
Nadere informatieEen verwijzing naar de polikliniek Kinderen Jeugdpsychiatrie
Een verwijzing naar de polikliniek Kinderen Jeugdpsychiatrie Algemene informatie Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Doelgroep 1 Aanmelding 2 Intake 2 Uitslag/advies 3 Aanvullend onderzoek
Nadere informatieZorgpad Intake. Aanmelding. Eerste gesprek door behandelaar. Bespreking in team. Psychodiagnostische screening (tweede intake)
Zorgpad Intake Aanmelding Verwijzing via huisarts, school of jeugdinstelling Aanmelding Bespreking Team Er vindt wekelijks multidisciplinair overleg plaats, waarbij nieuwe aanmeldingen en lopende trajecten
Nadere informatieOmgaan met lichamelijke klachten
Omgaan met lichamelijke klachten Dit Werkboek omgaan met lichamelijke klachten is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor de
Nadere informatieKwaliteitsstatuut Regionaal Autisme Centrum. Inhoudsopgave
Pagina 1 van 5 Kwaliteitsstatuut Regionaal Autisme Centrum Inhoudsopgave 1. Algemene informatie 1.1. Contactgegevens 1.2. Beschrijving van het zorgaanbod 1.3. Professioneel netwerk en samenwerkingspartners
Nadere informatieKind & Adolescent. Informatie voor ouders
Kind & Adolescent Informatie voor ouders Kind en Adolescent Het is lang niet altijd gemakkelijk om jong te zijn. En het is ook niet altijd gemakkelijk om ouder / verzorger te zijn. Er zijn veel problemen
Nadere informatiecentrum voor verstandelijke beperking en psychiatrie MAAK KENNIS MET DE SWAAI
centrum voor verstandelijke beperking en psychiatrie MAAK KENNIS MET DE SWAAI De Swaai is een samenwerking tussen GGZ Friesland en Talant en biedt jongeren en volwassenen met zowel een verstandelijke
Nadere informatieProfessioneel Statuut Stichting Sanctuary Kliniek
Professioneel Statuut Stichting Sanctuary Kliniek President Kennedylaan 32 2403 DP Alphen aan den Rijn KvK Nummer: 59443871 AGB Code 22-220670 Auteur(s) Functie(s) Muge Herrewegh en Harold Herrewegh Geneesheer-directeur
Nadere informatieInleiding in de Jeugd-GGZ
Inleiding in de Jeugd-GGZ Werkbijeenkomst Jeugd-GGZ Bertine Lahuis, voorzitter BOJOG Ede, 31 mei 2013 Wat is kinder- en jeugdpsychiatrie? Onderdeel van de reguliere gezondheidszorg (ZvW en klein deel AWBZ).
Nadere informatieHet psychosociaal kinderteam (PST)
Het psychosociaal kinderteam (PST) Het bezoek van u en uw kind aan de kinderarts is aanleiding voor de kinderarts om de zorgen en vragen rondom uw kind te bespreken in het psychosociaal kinderteam. Deze
Nadere informatieEXECUTIEVE FUNCTIES. Congres DONDERDAG 5 JUNI 2014 JAARBEURS UTRECHT
EXECUTIEVE FUNCTIES Kinderen en adolescenten met problemen met inhibitie, cognitieve controle, emotieregulatie, werkgeheugen, motivatie en zelfregulatie thuis en op school Congres DONDERDAG 5 JUNI 2014
Nadere informatieTRANSMURAAL PROTOCOL PSYCHIATRIE Herziene versie mei/juni 2009.
TRANSMURAAL PROTOCOL PSYCHIATRIE Herziene versie mei/juni 2009. Werkafspraken De afdeling psychiatrie, gevestigd in het Academisch Psychiatrisch Centrum van het AMC, kent 4 zorglijnen: 1. Acute zorg 2.
Nadere informatieMedPsych Center (MPC) Voor klinische patiënten
MedPsych Center (MPC) Voor klinische patiënten Brengt medische en psychische kennis samen MedPsych Center (MPC) voor klinische patiënten 1. Welkom 3 2. Voor welke patiënten is de MPU bedoeld? 3 3. Wachtlijst
Nadere informatie(echt)parengroep werken aan. je relatie. verder met autisme. polikliniek amsterdam. dr. leo kannerhuis
(echt)parengroep werken aan je relatie polikliniek amsterdam Een partner relatiegroep voor (echt)paren waarvan één van de partners een diagnose binnen het autisme spectrum (ASS) heeft februari 2013 centrum
Nadere informatieSamenvatting. Autismespectrumstoornissen
Samenvatting Autismespectrumstoornissen Autismespectrumstoornissen zijn ontwikkelingsstoornissen die gekenmerkt worden door beperkingen in sociale omgang, de communicatie en de verbeelding. Ze gaan vaak
Nadere informatiecongres Hoe autisme werkt! een voorzet op succesfactoren www.voorzet.nl dinsdag 4 juni 2013
congres Hoe autisme werkt! een voorzet op succesfactoren dinsdag 4 juni 2013 www.voorzet.nl Programma congres 4 juni 2013 10.00-10.05 Opening Dagvoorzitter Dhr. Karel Bootsman Arbeidsdeskundige bij TATA
Nadere informatietraining van basis naar brug
training van basis naar brug een extra steuntje in de rug voor kinderen met autisme bij de overstap van de basisschool naar de brugklas een aanbod van de Polikliniek in Doorwerth informatie voor cliënten,
Nadere informatieERNSTIGE ENKELVOUDIGE DYSLEXIE. Diagnostiek en behandeling door Adelante audiologie & communicatie
ERNSTIGE ENKELVOUDIGE DYSLEXIE Diagnostiek en behandeling door Adelante audiologie & communicatie Ernstige Enkelvoudige Dyslexie Diagnostiek en behandeling Adelante audiologie & communicatie Bij schoolgaande
Nadere informatieNederlandse samenvatting proefschrift: Mild intellectual disability: an entity? Mapping clinical profiles and support needs.
Nederlandse samenvatting proefschrift: Mild intellectual disability: an entity? Mapping clinical profiles and support needs. Sarah Soenen Inleiding Mensen met een lichte verstandelijke beperking of zwakbegaafdheid
Nadere informatieExpertise. Visie op problematiek
Expertise Visie op problematiek De hulpverlening voor mensen met ASS is vaak langdurig en complex en strekt zich gelijktijdig uit over verschillende levensgebieden. Om mensen met deze complexe problematiek
Nadere informatieamalexis zorg ron d o m d y s l e x i e
k i n d e r e n e n j o n g e r e n amalexis zorg ron d o m d y s l e x i e Inhoudsopgave 1. Toegang tot onze zorg... 1 2. Eerste gesprek... 2 3. De verdere behandeling... 2 4. Privacy en kwaliteit...
Nadere informatieDe rol van school en samenwerking met hulpverlening. Anne-Freda Brouwer Gz-psycholoog / Systeemtherapeut Karakter, kinder- en jeugdpsychiatrie
De rol van school en samenwerking met hulpverlening Anne-Freda Brouwer Gz-psycholoog / Systeemtherapeut Karakter, kinder- en jeugdpsychiatrie Casus Milan 13 jaar woont als enig kind bij zijn ouders Hij
Nadere informatieAanmeldformulier voor 18-
Aanmeldformulier voor 18- 1 Persoonlijke gegevens Dhr. Mevr. Voornamen Roepnaam Tussenvoegsel(s) Achternaam Geboortedatum Emailadres Naam zorgverzekering Polisnummer 2 Gegevens huisarts 3 4 Naam Is je
Nadere informatieMaak kennis. met GGZ Friesland
Maak kennis met GGZ Friesland Psychische klachten hebben veel invloed op het dagelijks leven. Elke dag is een uitdaging en het is moeilijk om een normaal leven te leiden, contacten te onder houden, naar
Nadere informatieprofessionals in ontwikkeling
www.ambiq.nl professionals in ontwikkeling [ samen werken aan innovatie ] Door onze krachten te bundelen kunnen we de kwaliteit van de zorg verder ontwikkelen, versterken we onze strategische positie en
Nadere informatieZorgpad Autisme Spectrum Stoornissen
Zorgpad Autisme Spectrum Stoornissen Wanneer u autisme heeft, ondervindt u problemen in het contact met anderen. Het kan zijn dat u geen contact maakt of juist veel aandacht vraagt. U kunt zich moeilijk
Nadere informatie